Szkoła Policji w Katowicach

Zakład Służby Prewencyjnej

Podejmowanie interwencji

w stosunku do osób

znajdujących się pod wpływem alkoholu

Opracowanie:

asp. szt. Mariusz Milowski

mł. asp. Tomasz Łatak

S

Z

K

OŁ

A POL

IC

JI

Wydawnictwo
Szkoły Policji w Katowicach
2011

2

Wszelkie prawa zastrzeżone – Szkoła Policji w Katowicach 2011

Książki nie wolno reprodukować (adaptować) ani w całości, ani w części, niezależnie od zastosowanej
techniki (druk, fotografia, komputer, kserograf, fonografia itd.), bez pisemnej zgody Wydawcy.

Druk i oprawa: Szkoła Policji w Katowicach

3

Spis treści

Wstęp

5

1. Podstawowe pojęcia

6

2. Taktyka i technika interweniowania w stosunku do osób nietrzeźwych

8

3. Dokumentowanie

20

3.1. Zapis w notatniku służbowym

.....................................................................

20

3.2. Protokół doprowadzenia osoby w celu wytrzeźwienia

................

26

Literatura

.....................

28

4

5

WSTĘP

Niniejsze opracowanie przeznaczone jest głównie dla słuchaczy szkolenia

zawodowego podstawowego, jak również dla wszystkich, którzy chcieliby pogłębić

swoją wiedzę z zakresu problematyki dotyczącej podejmowania interwencji

w stosunku do osób znajdujących się pod wpływem alkoholu. Zawarta w nim treść

odzwierciedla aktualny stan prawny regulujący przedmiotową problematykę.

W rozdziale I zostały omówione podstawowe pojęcia i informacje dotyczące

alkoholu oraz niektórych działań podejmowanych przez policjantów wobec osób

nietrzeźwych.

W rozdziale II zwrócono uwagę na bardzo ważne aspekty taktyki i techniki

interweniowania w stosunku do osób nietrzeźwych, dzieląc je na dwie kategorie:

osoby, które znajdują się w stanie znacznego upojenia alkoholem (osoby

nieprzytomne, śpiące oraz mające problemy z poruszaniem i komunikacją) oraz osoby

pod wpływem alkoholu, których stan pozwala na w miarę sprawne działanie oraz

nawiązanie komunikacji z interweniującymi policjantami.

W rozdziale III wskazano, jak należy prawidłowo udokumentować fakt

umieszczenia osoby w izbie wytrzeźwień, przedstawiając przykładowy zapis

w notatniku służbowym dotyczący interwencji wobec osoby nietrzeźwej oraz

wypełniony protokół doprowadzenia osoby w celu wytrzeźwienia.

W części końcowej przedstawiono literaturę związaną z opisywanymi

w niniejszej publikacji zagadnieniami.

Stan prawny opracowania na dzień 31 stycznia 2011 r.

6

1.

PODSTAWOWE POJĘCIA

W niniejszej publikacji pojawiać się będą sformułowania będące odniesieniem

do różnorakich pojęć związanych z interweniowaniem wobec osób znajdujących się

pod wpływem alkoholu. Podstawowe definicje zaczerpnięto z ustawy o wychowaniu

w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi

1

oraz przepisów związanych

z zatrzymywaniem osób.

Napój alkoholowy – napojem alkoholowym w rozumieniu ustawy jest produkt

przeznaczony do spożycia zawierający alkohol etylowy pochodzenia rolniczego

w stężeniu przekraczającym 0,5% objętościowych alkoholu.

Stan nietrzeźwości – zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub

prowadzi do:

stężenia we krwi powyżej 0,5 promila alkoholu albo

obecność w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm

3

.

Stan po użyciu alkoholu – zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi

lub prowadzi do:

stężenia we krwi od 0,2 do 0,5 promila alkoholu albo

obecność w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm

3

.

Izba wytrzeźwień – specjalnie wydzielone i przystosowane pomieszczenia

organizowane i prowadzone przez organy samorządu terytorialnego w miastach

liczących ponad 50 000 mieszkańców i organy powiatu. Do pomieszczeń tych

doprowadza się osoby w stanie nietrzeźwości, które swoim zachowaniem dają powód

do zgorszenia w miejscu publicznym lub w zakładzie pracy, znajdują się

1

Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U.

z 2007 r. Nr 70, poz. 473 –tj. – z późn. zm.).

7

w okolicznościach zagrażających ich życiu lub zdrowiu albo zagrażają życiu lub

zdrowiu innych osób. Osoby doprowadzone do wytrzeźwienia pozostają tam aż do

wytrzeźwienia, lecz nie dłużej niż 24 godziny.

Doprowadzenie osoby w celu wytrzeźwienia – zespół czynności związanych

z przemieszczaniem osoby nietrzeźwej z miejsca interwencji do izby wytrzeźwień,

zakładu opieki zdrowotnej lub innej właściwej placówki utworzonej lub wskazanej

przez jednostkę samorządu terytorialnego, jednostki Policji albo do miejsca

zamieszkania lub pobytu.

Zatrzymanie – jest środkiem przymusu polegającym na krótkotrwałym pozbawieniu

wolności określonej osoby przez uprawniony organ. Polega na odebraniu osobie prawa

do swobodnego poruszania się, porozumiewania się z innymi osobami, przyjmowania

i przekazywania bez zezwolenia uprawnionego organu jakichkolwiek przedmiotów

oraz zobowiązaniu osoby do podporządkowania się wydawanym na podstawie

przepisów prawa poleceniom.

8

2. TAKTYKA I TECHNIKA INTERWENIOWANIA

W STOSUNKU DO OSÓB NIETRZEŹWYCH

Policjanci podejmują i realizują czynności interwencyjne w związku

z określonymi zdarzeniami. W Polsce w ostatnich latach odnotowuje się od 5 do

6 mln interwencji policyjnych rocznie (5 mln – 2004 r., 5,8 mln – 2005 r., 6,2 mln

– 2006 r., 6 mln – 2007 r., 5,7 mln – 2008 r.)

2

. W większości są to interwencje

w miejscach publicznych, które stanowią około 80%. Interwencje domowe natomiast

stanowią 10–13% ogółu. Znaczna część tych czynności podejmowana jest wobec osób

znajdujących się pod wpływem alkoholu. Posiłkując się danymi dotyczącymi

interwencji domowych związanych z przemocą w rodzinie (procedura „Niebieskie

Karty”), dowiadujemy się, że na ponad 86 tys. interwencji przeprowadzonych w roku

2008 prawie 62 tys. sprawców znajdowało się pod wpływem alkoholu.

Zjawisko

przemocy w rodzinie, jest więc w dużej mierze związane z problemem nadużywania

alkoholu Biorąc pod uwagę statystyki związane z nietrzeźwymi sprawcami

przestępstw, okazuje się, że wiele kategorii przestępstw dokonywanych jest pod

wpływem alkoholu. Tak więc w roku 2009 z 732 podejrzanych o dokonanie zabójstwa

400 było nietrzeźwych, w kategorii „uszczerbek na zdrowiu” z 6362 podejrzanych

1932 było nietrzeźwych. W kolejnej kategorii przestępstw „bójka lub pobicie” z 15534

podejrzanych 5617 było nietrzeźwych, natomiast w kategorii „rozbój, kradzież

rozbójnicza i wymuszenie rozbójnicze” z 10325 podejrzanych 3437 było

nietrzeźwych

3

. Informacje powyższe wskazują, jak ważna jest wiedza i umiejętności

podejmowania interwencji wobec osób nietrzeźwych.

Przystępując do interwencji, policjant powinien pamiętać o istniejących

zagrożeniach. Musi też być przygotowany do przeciwdziałania im. Jednoznaczne

określenie, zdefiniowanie taktyki interwencyjnej jest stosunkowo trudne. Ogólnie

ujmując, jest to pewien sposób postępowania (działania), który m.in. ma doprowadzić

do skutecznego, w szczególności bezpiecznego zakończenia czynności

2

Informacja o stanie funkcjonowania służby prewencyjnej w 2008 r., KGP 2009.

3

<http://www.statystyka.policja.pl/portal/st/943/50862/Nietrzezwi_sprawcy_przestepstw.html>.

9

interwencyjnych. Postępowanie to, ukierunkowane na zdarzenie stanowiące podstawę

interwencji oraz uczestniczące w nim osoby, ma doprowadzić do przywrócenia

pożądanego stanu, np. porządku, bezpieczeństwa obywateli, spokoju. Odbywa się to

przy zastosowaniu możliwych i adekwatnych do sytuacji sposobów oraz środków

działania. Ich dobór i realizacja (użycie) są zależne zarówno od wykonujących

czynności policjantów, jak też od ich przełożonych. Zgodnie z obowiązującymi

przepisami ci ostatni mogą, a nawet powinni określać ogólne zasady taktyczne

postępowania m.in. podczas interwencji

4

.

Zagrożenia, które mogą występować w trakcie czynności z osobami

nietrzeźwymi wynikają przede wszystkim z zachowania osób objętych takimi

interwencjami. Działanie alkoholu na organizm ludzki jest sprawą indywidualną – ta

sama ilość alkoholu u jednych może powodować stan rozluźnienia, euforii,

pozytywnego nastawienia, a u innych wzrost agresji i innych negatywnych zachowań.

Przyjmuje się, że typowe objawy występujące u osób nietrzeźwych, w zależności od

stężenia alkoholu we krwi są następujące:

0,3–0,5 promila – upośledzenie koordynacji wzrokowo-ruchowej, zaburzenia

równowagi, euforia, obniżenie krytycyzmu,

0,5–0,7 promila – zaburzenia sprawności ruchowej, obniżenie samokontroli, błędna

ocena własnych możliwości, nadmierna pobudliwość i gadatliwość,

0,7–2 promila – zaburzenia i wyraźne opóźnienie czasu reakcji, wzrost ciśnienia krwi

i przyspieszenie akcji serca, błędy w logicznym rozumowaniu, wyraźna drażliwość

i zachowania agresywne,

2–3 promila – zaburzenia mowy i równowagi, wzmożona senność, znacznie obniżona

zdolność do kontroli własnych zachowań,

3–4 promila – spadek ciśnienia krwi, obniżenie ciepłoty ciała, zanik odruchów

fizjologicznych, zaburzenia świadomości prowadzące do śpiączki,

powyżej 4 promili – stan poważnego zagrożenia życia.

Interwencje dotyczące osób nietrzeźwych w niniejszej publikacji podzielono

na 2 rodzaje:

4

K. Łagoda, R. Częścik, Vademecum Interwencji Policyjnych, wyd. VI, Szczytno 2006.

10

1) wobec osób, które znajdują się w stanie znacznego upojenia alkoholem (osoby

nieprzytomne, śpiące oraz mające problemy z poruszaniem i komunikacją) oraz

2) wobec osób pod wpływem alkoholu, których stan pozwala na w miarę sprawne

działanie oraz nawiązanie komunikacji z interweniującymi policjantami.

Z praktycznego punktu widzenia, przeprowadzając interwencje w stosunku

do osób będących w stanie znacznego upojenia alkoholem, należy wykonać niżej

wymienione czynności:

1) przyjąć informację o interwencji. Podjęcie interwencji może nastąpić

po zleceniu przez dyżurnego jednostki Policji, jak również informacja ta może

pochodzić od osób postronnych zgłaszających ten fakt napotkanym

funkcjonariuszom lub też od samych interweniujących policjantów, którzy

ujawnili takowe zdarzenie w trakcie pełnionej służby. W zależności od źródła

zgłoszenia interwencji obowiązkiem policjantów jest poinformowanie

dyżurnego jednostki Policji o dokładnym miejscu i rodzaju wykonywanych

czynności służbowych, a następnie jak najszybsze przemieszczenie się w rejon

interwencji.

2) po przybyciu na miejsce należy dokonać wstępnej oceny stanu trzeźwości oraz

określić ewentualne obrażenia ciała osoby, wobec której podejmujemy

czynności. Ocena stanu świadomości i komunikatywności ma niezmiernie

ważne znaczenie dla podjęcia decyzji o sposobie dalszego postępowania.

Istotne jest wykluczenie innych potencjalnych powodów nieprzytomności,

związanych chociażby ze stanem zdrowia czy też urazami mechanicznymi.

Podejmując działania w stosunku do takiej osoby, zwracamy uwagę na

charakterystyczne symptomy związane ze spożyciem znacznej ilości alkoholu, są to

m.in. wymioty, płytki oddech, poty, dreszcze, zapach alkoholu z ust, obecność przy

osobie lub jej najbliższym otoczeniu opakowań z alkoholem/po alkoholu (butelki,

puszki, pojemniki itp.), niekompletne i niechlujnie założone ubranie – często

ubrudzone po wielokrotnych upadkach, urazy ciała w postaci otarć naskórka,

skaleczeń. Niezwykle przydatne mogą okazać się niektóre elektroniczne urządzenia do

11

badania zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu znajdujące się na wyposażeniu

jednostek Policji (np. AlcoBlow, AlcoSensor IV, Alkomat 7410 PLUS DRAGER).

W wielu z nich istnieje możliwość tzw. pasywnego pomiaru (tzw. manualny – „tryb

ręczny”) polegającego na zbliżeniu urządzenia do twarzy (ust, nosa) osoby

nieprzytomnej (lub niebędącej w stanie wdmuchiwać powietrza do urządzenia) w celu

stwierdzenia obecności alkoholu w wydychanym powietrzu na zasadzie „tak” lub

„nie” (bez określenia ilościowego). Wielokrotnie pozwala to uniknąć tragicznych

pomyłek związanych ze zbyt pochopnym stwierdzeniem stanu nietrzeźwości

w sytuacjach utraty przytomności z przyczyn chorobowych (np. „śpiączka

cukrzycowa” i występujący charakterystyczny oddech kwasiczy – oddech z zapachem

acetonu często mylony z zapachem alkoholu).

Sprawdzanie przytomności i ocena stopnia jej zaburzeń polega na próbie

nawiązania kontaktu słownego, np. poprzez zadawanie prostych pytań i obserwowanie

reakcji osoby. Sformułowania typu: „Halo! Proszę pana!, Słyszy mnie pan? Rozumie

mnie pan? Co się panu stało? Jak się pan nazywa?” niejednokrotnie wystarczają do

nawiązania kontaktu. Jeżeli osoba nie reaguje na zadawane pytania, należy je

powiązać z bodźcem bólowym, obserwując reakcję (przejechać pięścią po mostku lub

szczypać płatki uszów). Czynności te należy wykonywać z zachowaniem ostrożności

w razie gwałtownej reakcji ze strony osoby. W sytuacji, gdy ww. czynności nie

przynoszą rezultatu należy wdrożyć procedury związane z udzielaniem pierwszej

pomocy osobie nieprzytomnej. Informację o konieczności udzielenia pomocy

lekarskiej przekazujemy dyżurnemu jednostki Policji, który informuje służby

ratunkowe. Należy podać zwięzłe informacje dotyczące stanu osoby: widoczne

obrażenia ciała, krwawiące rany, obrażenia głowy, złamania, stłuczenia, objawy

zatrucia alkoholowego itp. Przed rozpoczęciem udzielania pierwszej pomocy należy

zabezpieczyć się przed ewentualnym kontaktem z wydzielinami (wymioty, ślina) czy

płynami fizjologicznymi (krew) pochodzącymi od poszkodowanego. Podstawowym

sprzętem są rękawiczki jednorazowe oraz maska w przypadku konieczności

przeprowadzenia resuscytacji. Gdy funkcje życiowe są zachowane, układamy osobę

w pozycji bocznej ustalonej, pamiętając o regularnym kontrolowaniu oddechu i tętna.

W przypadku oczekiwania na przyjazd karetki, należy osobę po ok. 30 min. odwrócić

12

na drugi bok. Równocześnie należy dążyć do ustalenia tożsamości poprzez kontrolę

osobistą, przeglądnięcie zawartości przenoszonych bagaży lub rozpytanie osób

w miejscu interwencji. Ponadto należy zwrócić szczególną uwagę na niebezpieczne

przedmioty, które osoba może posiadać przy sobie. Mogą one stanowić zagrożenie dla

interweniujących policjantów, jak również samej osoby nietrzeźwej (ostre przedmioty,

butelki itp.) Po przyjeździe karetki, służby ratunkowe podejmują czynności związane

z udzieleniem pomocy i podejmują decyzję co do dalszego postępowania. W sytuacji

gdy nie ma konieczności hospitalizacji, wydawane jest stosowne zaświadczenie

lekarskie informujące o możliwości przewiezienia osoby policyjnym środkiem

transportu oraz możliwości doprowadzenia do wytrzeźwienia (do izby wytrzeźwień,

policyjnych pomieszczeń dla osób zatrzymanych lub doprowadzonych w celu

wytrzeźwienia lub innych wskazanych w ustawie o wychowaniu w trzeźwości

placówek).

W sytuacji gdy osoba wykazuje znamiona świadomości, należy przejść

do czynności legitymowania i ustaleń związanych z zaistniałym zdarzeniem. Należy

osobę poinformować o przyczynie podjętej interwencji, dookreślając równocześnie,

jakich naruszeń prawa osoba się dopuściła. Może to spowodować powrót do zachowań

praworządnych. Pytania i polecenia powinny być wydawane jasno i rzeczowo.

Kontakt z osobami znajdującymi się pod wpływem dużej ilości alkoholu jest znacznie

utrudniony, dlatego pytania policjantów mogą wymagać wielokrotnego powtarzania,

aby uzyskać potrzebne informacje. Wydając polecenie do podniesienia się osoby

nietrzeźwej z ziemi, należy zwrócić szczególną uwagę na stopień utrzymania

równowagi, aby nie doszło do jej przewrócenia i powstania urazów. Gdy osoba

nietrzeźwa znajduje się w stanie umożliwiającym samodzielny powrót do miejsca

zamieszkania/pobytu, policjanci po wykonaniu wszystkich czynności w związku

z ewentualnym przestępstwem/wykroczeniem popełnionym przez osobę nietrzeźwą

(ustalenie świadków, zabezpieczenie dowodów rzeczowych, pojazdu itp.) informują ją

o ewentualnych konsekwencjach wynikających ze złamanych przepisów prawa oraz

o przysługujących uprawnieniach, a następnie zwalniają. Wskazane byłoby w takiej

sytuacji przekazanie osoby nietrzeźwej pod opiekę innej osoby np. towarzyszącej,

13

która zobowiąże się do bezpiecznego zaprowadzenia nietrzeźwego do miejsca

zamieszkania.

Osoba nietrzeźwa może być w uzasadnionych przypadkach zatrzymana lub

doprowadzona do wytrzeźwienia. W myśl art. 40 ustawy o wychowaniu

w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi osoby w stanie nietrzeźwości, które

swoim zachowaniem dają powód do zgorszenia w miejscu publicznym lub zakładzie

pracy, znajdują się w okolicznościach zagrażających ich życiu i zdrowiu albo

zagrażają życiu lub zdrowiu innych osób, mogą zostać doprowadzone do izby

wytrzeźwień, zakładu opieki zdrowotnej lub innej właściwej placówki utworzonej lub

wskazanej przez jednostkę samorządu terytorialnego albo do miejsca zamieszkania lub

pobytu. W razie braku izby wytrzeźwień osoby takie mogą być doprowadzone

do jednostki Policji. Decyzję o przemieszczeniu osoby do ww. miejsc podejmują

obecni na miejscu interwencji policjanci. Decyzja ta podejmowana jest przede

wszystkim na podstawie własnych ustaleń w trakcie interwencji (przesłanki

do doprowadzenia do wytrzeźwieniu lub zatrzymania) oraz ewentualnej opinii

wezwanego na miejsce interwencji lekarza.

Podejmując decyzję o doprowadzeniu do wytrzeźwienia lub zatrzymaniu,

należy informację tę przekazać dyżurnemu jednostki Policji, który może równocześnie

wskazać miejsce docelowe doprowadzenia (ustalenie ilości wolnych miejsc w izbie

wytrzeźwień/jednostce Policji itp.).

Przemieszczając osobę do jej miejsca zamieszkania lub pobytu, należy brać pod

uwagę brak możliwości zapewnienia opieki osobie nietrzeźwej (np. brak

domowników) lub co też się zdarza – sprzeciw członków rodziny lub

współmieszkańców. Pozostawienie nietrzeźwego w sytuacji bez nadzoru – nawet

w jego własnym domu jest obarczone dużym ryzykiem utraty życia lub zdrowia. Inne

wymienione w ustawie o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi

miejsca doprowadzenia do wytrzeźwienia, znajdują się pod całodobowym nadzorem

dyżurujących pracowników, dlatego też ryzyko utraty życia lub zdrowia podczas

przebywania w nich znacząco spada.

W sytuacji gdy konieczne jest doprowadzenie do wytrzeźwienia lub

zatrzymanie osoby nietrzeźwej, należy zastosować zasady pełnienia służby

14

konwojowej, a w szczególności dokonać sprawdzenia osoby pod kątem posiadania

niebezpiecznych przedmiotów. Następnie przy użyciu technik transportowych należy

umieścić osobę w radiowozie. Czynność tę należy wykonywać z zachowaniem

ostrożności, biorąc pod uwagę fakt, iż osoby nietrzeźwe mają problemy z koordynacją

ruchów oraz utrzymywaniem równowagi. Aby nie dopuścić do powstania urazów,

należy do czasu umieszczenia w radiowozie cały czas asekurować osobę nietrzeźwą.

W pojazdach, w których nie ma wydzielonej części dla osób doprowadzanych

lub konwojowanych, policjanci umieszczają osobę doprowadzaną za fotelem pasażera,

a następnie policjant nadzorujący doprowadzanego siada za fotelem kierowcy

i w trakcie przemieszczania się przez cały czas nadzoruje osobę nietrzeźwą.

W radiowozach z wydzieloną częścią dla osób doprowadzanych, policjanci zajmują

miejsca w części dla konwojentów i prowadzą ciągłą obserwację doprowadzanego.

Oczywiście istnieje możliwość przebywania policjanta w części radiowozu

przeznaczonej dla osób doprowadzanych, szczególnie w sytuacji znacznego upojenia

alkoholem przewożonej osoby. Ma to związek z zagrożeniem życia i zdrowia takiej

osoby. Zdarzały się bowiem przypadki uduszenia się wymiocinami, urazami

mechanicznymi w trakcie przemieszczania się radiowozu, utratą przytomności oraz

zanikiem funkcji życiowych itp.

Po przyjeździe do izby wytrzeźwień (lub innej placówki, jednostki Policji),

policjanci biorą udział w przekazaniu osoby pozostając tam, aż do czasu podjęcia

decyzji przez kierownika tej placówki (lub osoby upoważnionej) o przyjęciu

do wytrzeźwienia przywiezionej osoby. Należy pamiętać, że do czasu przyjęcia

nietrzeźwego do izby, odpowiedzialność za niego spoczywa na doprowadzających

policjantach. W trakcie przekazywania osoby nietrzeźwej sporządzany jest „Protokół

doprowadzenia osoby celem wytrzeźwienia”, a osoba poddawana jest badaniu na

urządzeniu do określania zawartości alkoholu w organizmie w celu stwierdzenia stanu

nietrzeźwości. W razie niewyrażenia zgody na przeprowadzenie takiego badania,

osobę doprowadzoną przyjmuje się do izby, wyłącznie w przypadku występowania

dodatkowych symptomów upojenia alkoholowego potwierdzonych przez lekarza lub

felczera izby wytrzeźwień (m.in. ocena zaburzeń świadomości, zachowania, nastroju,

chodu, mowy, śladów wymiotów, obrażeń, ogólnego stanu itp.). Bardzo ważnym

15

elementem przekazania nietrzeźwego do izby wytrzeźwień jest odnotowanie depozytu

osoby doprowadzanej w protokole, z określeniem cech szczególnych przedmiotów

wartościowych.

W sytuacji doprowadzenia do wytrzeźwienia do jednostki Policji

(do pomieszczeń dla osób zatrzymanych lub doprowadzonych w celu wytrzeźwienia

– PDOZ), osobę należy poddać badaniu lekarskiemu w celu stwierdzenia braku

przeciwwskazań medycznych do przyjęcia do PDOZ

5

. Badający osobę lekarz wydaje

na tę okoliczność stosowne zaświadczenie. Czynności związane z przyjęciem

do PDOZ policjanci doprowadzający wykonują analogicznie jak w izbie wytrzeźwień.

W tym przypadku decyzję o przyjęciu do wytrzeźwienia wydaje kierownik jednostki

Policji lub upoważniony przez niego funkcjonariusz – najczęściej dyżurny jednostki.

Po zakończeniu czynności związanych z doprowadzeniem osoby, policjanci

wracają do dalszego pełnienia służby lub za zgodą dyżurnego jednostki Policji

sporządzają od razu stosowaną dokumentację dotyczącą przeprowadzanej interwencji.

Należy również zaznaczyć, że istnieją sytuacje, gdzie do izby wytrzeźwień (lub innej

placówki) osoba doprowadzana nie zostaje przyjęta. Są to w szczególności:

1) brak objawów stanu nietrzeźwości;

2) stan zdrowia doprowadzanego według opinii lekarza wymaga udzielenia

świadczeń, których w izbie (placówce lub jednostce Policji) nie można udzielić

lub które powinny być udzielone w zakładzie opieki zdrowotnej;

3) dyrektor izby, kierownik placówki lub komendant jednostki Policji bądź osoba

przez nich upoważniona, biorąc pod uwagę stan zdrowia oraz objawy

nietrzeźwości, podejmie taką decyzję na podstawie pisemnego wniosku członka

najbliższej rodziny osoby doprowadzonej lub jej opiekuna prawnego;

4) brak jest wolnych miejsc.

Kolejną grupą interwencji są czynności podejmowane wobec osób znajdujących

się pod wpływem alkoholu, których działania naruszają przepisy prawa. Osoby

znajdujące się w stanie nietrzeźwości wielokrotnie mogą stwarzać zagrożenie dla

5

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 13 października 2008 r. w sprawie

pomieszczeń w jednostkach organizacyjnych Policji przeznaczonych dla osób zatrzymanych lub doprowadzonych
w celu wytrzeźwienia oraz regulaminu pobytu w tych pomieszczeniach (Dz. U. Nr 192, poz. 1187).

16

innych osób, a także dla siebie samych. Niejednokrotnie swoim zachowaniem

wywołują zgorszenie. Pobudzone działaniem alkoholu, mogą być agresywne, a przez

to niebezpieczne m.in. dla interweniujących policjantów.

Przyjęcie informacji o interwencji następuje analogicznie jak w kategorii osób

w znacznym stopniu upojenia alkoholem. Następnie, po przybyciu na miejsce

interwencji należy dokonać wstępnej oceny sytuacji, co w odróżnieniu od wcześniej

opisywanych interwencji może być związane z bardzo dynamicznymi działaniami.

Przede wszystkim należy ocenić sytuację pod kątem bezpiecznego i skutecznego

przeprowadzenia czynności interwencyjnych (ewentualne wezwanie dodatkowych sił

np. w przypadku dużej ilości osób nietrzeźwych objętych interwencją, interwencja

w ruchliwym lokalu itp.).

Podejmując czynności, przedstaw się i poinformuj osobę o przyczynie podjęcia

interwencji. W przypadku braku reakcji ze strony osoby należy po okrzyku „Policja”

wskazać zachowanie, którego oczekujemy (np. „Policja! Proszę się uspokoić!, Proszę

go puścić!, Proszę się cofnąć!” itp.) Po takim wezwaniu obserwujemy osobę, czy

nastąpiła jakaś reakcja z jej strony lub czy przynajmniej zwróciła uwagę na naszą

obecność. W zależności od sytuacji, wydajemy polecenie podporządkowania się,

pouczając o ewentualnym użyciu środków przymusu bezpośredniego lub gdy tego

wymaga sytuacja, podejmujemy działania ukierunkowane na uczestników interwencji

(zatrzymanie, rozdzielenie osób itp.). Przystępując do dynamicznych działań w trakcie

interwencji, należy pamiętać o kilku podstawowych zasadach związanych

z bezpieczeństwem interweniujących policjantów, osób objętych interwencją oraz

osób postronnych. Podejmując czynności, należy zachować szczególną ostrożność

polegającą na ciągłej, wzajemnej i aktywnej asekuracji, utrzymywaniu łączności

z dyżurnym/innymi policjantami oraz zastosowaniu adekwatnych do sytuacji środków.

W pierwszej kolejności należy dążyć do rozdzielenia uczestników zajścia lub

zatrzymania sprawcy/sprawców, biorąc pod uwagę możliwość podjęcia próby ucieczki

osób z miejsca interwencji. Należy pamiętać o sprawdzeniu uczestników pod kątem

posiadania

broni,

innych

niebezpiecznych

przedmiotów

lub przedmiotów

pochodzących z przestępstwa bądź służących jego popełnieniu. Nie można dopuszczać

do bezpośrednich kontaktów osób objętych interwencją – szczególnie, gdy są do siebie

17

nastawione antagonistycznie. Czasami w takich sytuacjach pomaga np. umieszczenie

w radiowozie jednej ze stron konfliktu, aby nie dochodziło do niepotrzebnej

konfrontacji w trakcie ustalania przez policjantów okoliczności zdarzenia.

Następnie, po uzyskaniu względnego bezpieczeństwa, przeprowadza

się czynności związane z ustalaniem tożsamości uczestników interwencji oraz

rozmowę związaną z przyczyną podjęcia interwencji, wskazując jednocześnie

konkretne przepisy prawa oraz konsekwencje, które grożą za ich naruszenie. Jeżeli

stan trzeźwości oraz warunki interwencji na to pozwalają, należy pozwolić osobom na

wyjaśnienie sytuacji – być może jest ona zgoła odmienna od tzw. pierwszego wrażenia

interweniujących policjantów (np. osoba identyfikowana w pierwszej chwili jako

sprawca mogła się bronić przed atakiem innej osoby/osób). Rozmowa z osobą

nietrzeźwą powinna cechować się krótkimi, rzeczowymi zdaniami, bez umoralniania,

zbędnych komentarzy, przechodzenia na „Ty”, „wymądrzania się”. Zbędne

komentarze, prowokacyjne zachowanie (drwiny, ironia itp.) lub nadużywanie

uprawnień (siły fizycznej, innych śpb.) mogą spowodować eskalację agresji i napięć

na styku policjant – osoba, wobec której się interweniuje. To samo dotyczy zbyt długo

trwających czynności na miejscu interwencji. Może to doprowadzić do powstania

zbiegowiska nie zawsze przychylnych policjantom osób, które poprzez swoje działania

mogą utrudniać (złośliwe komentarze, uwagi, epitety pod adresem policjantów) bądź

w ekstremalnych przypadkach nawet uniemożliwia przeprowadzenie interwencji

(przeciwdziałanie zatrzymaniu, próby „odbicia” zatrzymanych osób – uczestników

interwencji). Jeżeli czynności podejmowane są wobec grupy nietrzeźwych, wyłonienie

potencjalnego przywódcy pozwala zburzyć anonimowość i wzbudzić poczucie

odpowiedzialności za naruszenie prawa. Indywidualizując polecenia, zwiększa się

prawdopodobieństwo oczekiwanej reakcji. W trakcie interwencji z osobami

nietrzeźwymi, policjanci muszą wykazać się dużym opanowaniem i cierpliwością.

Nie należy pokazywać, że niektóre komentarze osoby drażnią interweniujących

bardziej – gwałtowne reakcje wskazują na słabe punkty i prowokują do dalszej agresji

słownej. Przemilczenie części komentarzy powoduje zazwyczaj zaprzestanie tychże

działań, z uwagi na fakt, że nie przynoszą pożądanego skutku (np. wyprowadzenie

18

z równowagi policjanta, sprowokowanie nic niewnoszącej do sprawy „potyczki

słownej”).

W zależności od poczynionych ustaleń, policjanci podejmują decyzję

o sposobie dalszych czynności. Jeżeli doszło do naruszenia prawa, należy na miejscu

interwencji wykonać niezbędne czynności związane z danym zdarzeniem

(zabezpieczenie miejsca zdarzenia, udzielenie pierwszej pomocy, rozpytanie

ewentualnych świadków itp.). Wobec uczestników interwencji zastosować

przewidziane prawem środki (pouczenie, doprowadzenie do wytrzeźwienia,

zatrzymanie itp.). Osoby należy poinformować o ewentualnym trybie dalszego

postępowania w związku ze złamaniem przepisów, wskazując równocześnie moralne

aspekty niezgodnego z prawem postępowania. Po wykonaniu czynności związanych

ze zdarzeniem należy poinformować dyżurnego o sposobie zakończenia interwencji.

Bardzo często zdarza się, że interwencje podejmowane są w stosunku do osób

nieletnich będących pod wpływem alkoholu lub środka działającego podobnie

do alkoholu. Podejmując interwencje wobec nieletnich

6

, postępujemy analogicznie jak

w sytuacjach opisanych wcześniej, z tą różnicą, że działania policjantów powinny być

również ukierunkowane na ustalenie źródła pochodzenia alkoholu (gdzie został

zakupiony, przez kogo, kto częstował alkoholem itp.). Osoby nieletnie znajdujące się

pod wpływem alkoholu powinny być przekazywane rodzicom lub opiekunom

prawnym, a w ostateczności mogą być doprowadzone do wytrzeźwienia (do izby

wytrzeźwień, policyjnych pomieszczeń dla osób zatrzymanych lub doprowadzonych

w celu wytrzeźwienia lub innych wskazanych w ustawie o wychowaniu w trzeźwości

i przeciwdziałaniu alkoholizmowi placówek). Z placówek tych nieletni mogą być

zwalniani, niezwłocznie po udzieleniu pomocy medycznej, na pisemny wniosek

rodziców lub innych opiekunów prawnych

7

. W sytuacji gdy po wytrzeźwieniu osoby

małoletniej, nie zgłoszą się po nią rodzice lub opiekunowie, następuje przekazanie

6

Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. z 2010 r. Nr 33, poz.

178).

7

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 4 lutego 2004 r. w sprawie trybu doprowadzania, przyjmowania

i zwalniania osób w stanie nietrzeźwości oraz organizacji izb wytrzeźwień i placówek utworzonych lub
wskazanych przez jednostkę samorządu terytorialnego, na podstawie art. 42 ust. 6 ustawy z dnia 26 października
1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1231 i Nr
167, poz. 1372 oraz z 2003 r. Nr 80, poz. 719 i Nr 122, poz. 1143).

19

małoletniego do najbliższej placówki interwencyjnej. O umieszczeniu małoletniego

w izbie wytrzeźwień niezwłocznie zawiadamia się jego rodziców lub opiekunów oraz

sąd opiekuńczy.

Informację o używaniu przez nieletniego alkoholu lub innych środków w celu

wprowadzenia się w stan odurzenia należy również przekazać właściwemu

dzielnicowemu oraz specjaliście do spraw nieletnich

8

. Informacja ta sporządzana jest

przez interweniujących policjantów bezpośrednio po zakończeniu interwencji lub

przed rozliczeniem i zakończeniem służby.

8

Zarządzenie nr 1619 Komendanta Głównego Policji z dnia 3 listopada 2010 r. w sprawie metod i form

wykonywania zadań przez policjantów w zakresie przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich
oraz działań podejmowanych na rzecz małoletnich ((Dz. Urz. KGP 2010 Nr 11, poz. 64).

20

3. DOKUMENTOWANIE

Czynności interwencyjne realizowane przez funkcjonariuszy Policji muszą być

odpowiednio udokumentowane. Utrwalenie na piśmie wykonanych czynności

służbowych jest wymagane przepisami zarówno służbowymi, jak i procesowymi.

Policjanci odnotowują w notatnikach służbowych (lub za pomocą nośników

elektronicznych) przebieg swojej służby. Ponadto zobowiązani są do sporządzania

wymaganych protokołów i notatek.

3.1. Zapis w notatniku służbowym

W notatniku służbowym policjant dokumentuje czynności służbowe, zgodnie

z obowiązującymi przepisami oraz inne, niezbędne informacje, dotyczące przebiegu

służby. Zapisy w notatniku służbowym dotyczą:

1) odprawy do służby, a w szczególności powinny zawierać:

a) datę i godziny pełnienia służby,

b) rodzaj służby (patrol pieszy, konwój, obchód rejonu itp.),

c) rejon pełnienia służby (trasa patrolowa),

d) czas rozpoczęcia i zakończenia odprawy,

e) stopień, imię i nazwisko oraz podpis osoby przeprowadzającej odprawę,

f) skład patrolu (ze wskazaniem dowódcy) oraz kryptonim radiowy,

g) czas i miejsce przerwy w służbie,

h) przekazane w trakcie odprawy zadania doraźne o ile nie znajdują się one

w cedule patrolowej;

2) wykonywanych czynności służbowych, a w szczególności:

a) legitymowania osób, ze wskazaniem podstawy faktycznej,

b) podjętych interwencji i sposobu ich załatwienia,

c) czynności związanych z użyciem środków przymusu bezpośredniego,

d) czynności związanych z użyciem broni palnej,

e) czynności związanych z ujawnionym wykroczeniem,

21

f) informacji dotyczących przypadku opuszczenia rejonu służbowego,

g) kontroli drogowej,

h) zatrzymania osób, dokumentów, pojazdów, rzeczy w toku wykonywanych

czynności służbowych,

i) doprowadzenia oraz wykonanych konwojów,

j) użycia sygnałów pojazdu uprzywilejowanego,

k) czynności na miejscu zdarzeń,

l) kontroli osobistej, przeglądania zawartości bagaży i sprawdzania ładunków

w portach i na dworcach oraz w środkach transportu lądowego,

powietrznego i wodnego,

m) udzielenia pomocy lub asysty;

3) podsumowania czynności wykonanych w czasie służby, potwierdzonych

podpisem upoważnionej osoby.

Wpisy dotyczące poszczególnych czynności powinny być krótkie, rzeczowe,

i zawierać dane niezbędne do opracowania innej dokumentacji, a w szczególności

winny dotyczyć:

1) czasu przyjęcia zgłoszenia, miejsca oraz czasu rozpoczęcia i zakończenia

poszczególnych czynności;

2) zastosowania środków oddziaływania wychowawczego oraz poinformowania

osoby, wobec której podjęto czynność o prawie złożenia zażalenia do

właściwego miejscowo prokuratora na sposób przeprowadzania czynności

określonych w odrębnych przepisach.

Zapisy powinny być czytelne, dokonywane w trakcie lub bezpośrednio

po zakończeniu czynności służbowej

9

.

W przypadku dokumentowania interwencji należy dokładnie określić:

1) rodzaj interwencji (własna lub zlecona) i jej charakter (np.: domowa,

w miejscu publicznym);

2) dane osoby zgłaszającej;

9

Wytyczne nr 2 Komendanta Głównego Policji z dnia 26 czerwca 2007 r. w sprawie zasad ewidencjonowania,

wypełniania oraz przechowywania notatników służbowych (Dz. Urz. KGP 2007 Nr 13, poz. 104).

22

3) przyczynę interwencji, jej przebieg, wykonane czynności oraz dane personalne

uczestników i świadków, jak również sposób zakończenia;

4) dane personalne policjantów, strażników miejskich lub innych osób

udzielających wsparcia podczas interwencji (stopień, nazwisko i imię oraz

jednostkę);

5) dane przedstawicieli służb miejskich, drogowych itp.

W celu uproszczenia procedury dokonywania wpisów dopuszcza się stosowanie

symboli literowych umieszczanych na marginesie notatnika przy oznaczonej

czynności.

23

Przykładowy zapis w notatniku służbowym dotyczący interwencji w miejscu

publicznym oraz doprowadzenia do wytrzeźwienia

Data/Godzina

Notatka służbowa

23.10

IZP

23.20

L1

L2

ŚPB

UP

ZW

WSG

UP

23.50

Z polecenia dyżurnego udałem się na ul. Nową 4 w Krakowie, gdzie według

zgłoszenia właściciela sklepu „Miś” leży mężczyzna. Po przybyciu na miejsce

zastano n/n mężczyznę, który w stanie upojenia alkoholowego leżał na

chodniku, wykrzykiwał pod adresem przechodniów wulgarne komentarze, czym

powodował ogólne zgorszenie przechodzących tam osób oraz właściciela sklepu

„Miś”, to jest Robert Nowak, zam. Dulowa 123, pesel 67051216174, dowód

osobisty CBA 123787. Z uwagi na fakt iż leżący mężczyzna był komunikatywny

i nie stwierdziłem widocznych obrażeń ciała nie wezwano na miejsce karetki

pogotowia. Po wylegitymowaniu leżącym mężczyzną okazał się: Jan Nowak,

zam. Mysłowice ul. Ćwiartki 3/4, pesel 56081316194, dowód osobisty ABC

124751, który oświadczył, że był na imieninach u swojego kolegi Mariana (bdb),

z którym to spożywał wódkę w ilości ok. 1 litr. W trakcie rozmowy był

agresywny, nie chciał się podporządkować wydawanym poleceniom, w związku

z tym zastosowano siłę fizyczną. Zgłaszającego poinformowano o sposobie

dalszego postępowania. Natomiast Jana Nowaka przewieziono do Izby

Wytrzeźwień w Krakowie, gdyż znajdował się w stanie zagrażającym jego życiu

bądź zdrowiu (niska temperaturę powietrza ok. -10 stopni C) oraz w związku z

tym, że w trakcie interwencji oraz doprowadzenia do izby był agresywny. Na

miejscu mężczyznę podano badaniu na zawartość alkoholu w wydychanym

powietrzu, wynik badania: godz. 20.30 - 1,40 mg/l. Mężczyzna został przyjęty

do IW celem wytrzeźwienia wraz z depozytem tj. dowodem osobistym,

zegarkiem z bransoletą metalową koloru żółtego z napisem ROLEX oraz

gotówką w kwocie 27 zł. O zakończeniu czynności z ww. poinformowano

dyżurnego KMP i udano się do KP I celem sporządzenia notatki urzędowej w

związku z ujawnionym wykroczeniem.

24

3.2. Protokół doprowadzenia osoby w celu wytrzeźwienia

Doprowadzający osobę w stanie nietrzeźwości sporządza „Protokół

doprowadzenia w celu wytrzeźwienia”. Protokoły sporządza się czytelnie

i przejrzyście, bez wycierania lub przerabiania błędnie naniesionych zapisów. Błędny

zapis przekreśla się i obok dokonuje prawidłowego zapisu oraz składa podpis.

Zaklejanie lub przerabianie błędnie naniesionych zapisów w dokumentacji jest

zabronione.

Protokół doprowadzenia osoby w celu wytrzeźwienia zawiera w szczególności:

1)

imię i nazwisko, jednostkę oraz numer służbowy doprowadzającego,

2)

datę i godzinę doprowadzenia,

3)

miejsce i okoliczności oraz opis interwencji,

4)

imię i nazwisko, imiona rodziców osoby doprowadzonej oraz wiek osoby

doprowadzonej,

5)

nazwę i numer dokumentu tożsamości lub rysopis osoby doprowadzonej,

6)

adres osoby doprowadzonej,

7)

opis zachowania doprowadzonego w czasie interwencji i transportu,

z uwzględnieniem okoliczności uniemożliwiających doprowadzenie do miejsca

zamieszkania lub pobytu,

8)

określenie przedmiotów posiadanych przez osobę w stanie nietrzeźwości

w chwili doprowadzenia (np. „zegarek z bransoletą metalową koloru żółtego

z napisem Rolex”, „pieniądze w kwocie 51 zł 50 gr (pięćdziesiąt złotych

50/100)”),

9)

dyspozycję co do dalszego postępowania z osobą po wytrzeźwieniu (np.

wręczenie wezwania do stawiennictwa w jednostce Policji, powiadomienie

o zwolnieniu dyżurnego jednostki Policji itp.),

10)

miejsce doprowadzenia oraz decyzję dyrektora izby, kierownika placówki

lub komendanta jednostki Policji o przyjęciu lub odmowie przyjęcia.

25

W przypadku uzasadnionych wątpliwości co do tożsamości osoby

doprowadzonej do izby, placówki lub jednostki Policji dane tej osoby niezwłocznie

sprawdza i potwierdza doprowadzający.

W sytuacji gdy stan świadomości doprowadzonego uniemożliwia logiczny

kontakt, poinformowanie o przysługujących uprawnieniach następuje po

wytrzeźwieniu i jest dokonywane przez pracownika lub funkcjonariusza zwalniającego

osobę z tejże instytucji.

W dalszej części publikacji przedstawiono przykładowo wypełniony protokół

doprowadzenia do wytrzeźwienia.

26

Protokół doprowadzenia osoby w celu wytrzeźwienia

Strona 1

27

Strona 2

28

LITERATURA

1. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości

i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473, z późn. zm.).

2. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277,

z późn. zm.).

3. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U.

Nr 89, poz. 555, z późn. zm.).

4. Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach

o wykroczenia (Dz. U. z 2008 r. Nr 133, poz. 848, z późn. zm.).

5. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2005 r. w sprawie sposobu

postępowania

przy

wykonywaniu

niektórych

uprawnień

policjantów

(Dz. U. Nr 141, poz. 1186).

6. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 4 lutego 2004 r. w sprawie trybu

doprowadzania, przyjmowania i zwalniania osób w stanie nietrzeźwości oraz

organizacji izb wytrzeźwień i placówek utworzonych lub wskazanych przez

jednostkę samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr 20, poz. 192, z późn. zm.).

7. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 13

października 2008 r. w sprawie pomieszczeń w jednostkach organizacyjnych

Policji przeznaczonych dla osób zatrzymanych lub doprowadzonych w celu

wytrzeźwienia oraz regulaminu pobytu w tych pomieszczeniach (Dz. U. Nr 192,

poz. 1187).

8. Zarządzenie 1619 Komendanta Głównego Policji z dnia 3 listopada 2010 r.

w sprawie metod i form wykonywania zadań przez policjantów w zakresie

przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich oraz działań

podejmowanych na rzecz małoletnich (Dz. Urz. KGP 2010 Nr 11, poz. 64).

9. Wytyczne nr 2 Komendanta Głównego Policji z dnia 26 czerwca 2007 r.

w sprawie zasad ewidencjonowania, wypełniania oraz przechowywania

notatników służbowych (Dz. Urz. KGP 2007 Nr 13, poz. 104).

10. Łagoda K., Częścik R., Vademecum Interwencji Policyjnych, wyd. VI, Szczytno

2006.

29

11. Pietruczuk E., Dąbrowski M., Jakość kontaktu policjanta z obywatelem, Słupsk

2007.

12. Informacja o stanie funkcjonowania służby prewencyjnej w 2008 r., KGP 2009.

13. <http://www.statystyka.policja.pl/portal/st/943/50862/Nietrzezwi_sprawcy_przest

epstw.html>.