Nadużycie pozycji dominującej

1. Pojęcie pozycji dominującej

Definicja -

art. 4 pkt 10 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów;

฀ pozycja dominująca - pozycja przedsiębiorcy, która umożliwia mu zapobieganie skutecznej

konkurencji na rynku właściwym przez stworzenie mu możliwości działania w znacznym zakresie

niezależnie od konkurentów, kontrahentów oraz konsumentów;
฀ domniemywa się, że przedsiębiorca ma pozycję dominującą, jeżeli jego udział w rynku właściwym
przekracza 40%. Definicja na potrzeby prawa unijnego -

przedsiębiorca będzie zajmował pozycję

dominującą, jeśli może zapobiegać skutecznej konkurencji na rynku właściwym poprzez umożliwienie

mu zachowania w znacznym stopniu niezależnie od swoich konkurentów, klientów i ostatecznie

konsumentów.

Cechy charakterystyczne:

฀ przedsiębiorca korzysta z przewagi gospodarczej → uniemożliwia powstanie konkurencji;
฀ przewaga gospodarcza (konkurencyjna) występuje w dłuższym okresie. Jeżeli przedsiębiorca

dysponuje siłą rynkową przez krótki czas, to nie zajmuje pozycji dominującej. Przemijające trudności

przedsiębiorcy zajmującego pozycję dominującą nie uzasadniają tezy o utracie tej pozycji. Nie ma

sprzeczności pomiędzy zajmowaniem pozycji dominującej a zjawiskami przejściowej nierentowności

lub nawet osiągania strat;
฀ jej zajmowanie nie jest zakazane, o ile nie jest wynikiem koncentracji. Zwiększenie bądź próby

zwiększenia przez podmiot zajmujący pozycję dominującą na rynku swego udziału w innym rynku nie

narusza prawa, o ile instrumenty, którymi podmiot zajmujący taką pozycję zamierza swój cel

osiągnąć, nie ograniczają, w sposób niezgodny z przepisami prawa, praw innych uczestników rynku.

2. Kryteria wyznaczania pozycji dominującej:

1) jakościowe – zdolność przedsiębiorcy do zapobiegania skutecznej konkurencji oraz możliwość

działania w znacznym zakresie niezależnie od konkurentów, kontrahentów i konsumentów. Gdy

spełnione są obie te przesłanki łącznie, można mówić o nadużywaniu pozycji dominującej. By ustalić,

czy przedsiębiorca jest w stanie zapobiegać skutecznej konkurencji, należy określić, czy istnieją

konkurenci zdolni do powstrzymania zachowania przedsiębiorcy i zapobiegnięcia zachowania

niezależnego od presji konkurencji. Pozycja przedsiębiorcy umożliwiająca zapobiegania skutecznej

konkurencji na rynku właściwym, to swoboda działania.

2) Ilościowe – przyjęte w ustawie domniemanie, że przekroczenie progu 40% udziału w rynku

powoduje, że przedsiębiorca zajmuje pozycję dominującą. Wykazanie faktu zajmowania pozycji

dominującej nie może oprzeć się jedynie na przesłance procentowego udziału w rynku, spełnione musi

być również kryterium jakościowe. Domniemanie może być obalone przez przedsiębiorcę, który

nawet po przekroczeniu ustawowego 40% może wykazać, że istnieje skuteczna wobec niego

konkurencja. Fakt nieprzekroczenia ustawowego progu nie oznacza, że przedsiębiorca nie może

zajmować pozycji dominującej. Gdy udział w rynku jest mniejszy, inne czynniki nabierają większego
znaczenia.
3) Inne kryteria: struktura danego rynku i jego cechy specyficzne, w szczególności bariery wejścia na
rynek, np.:
17

przewaga wynikająca z posiadanych patentów czy know – how;

- uprzywilejowany

dostęp do dostaw, środków transportu lub kanałów dystrybucji;

- ekonomia skali;
-

zróżnicowanie produktu;

renomę bądź silną markę będące wynikiem intensywnej reklamy;

ogólny rozmiar przedsiębiorstwa;

posiadane zasoby środków finansowych, osiągane zyski;

własna ocena swojej pozycji.

3. Prawna regulacja zakazu nadużycia pozycji dominującej

Art. 9 ust.1 ustawy -

zakazane jest nadużywanie pozycji dominującej na rynku przez jednego lub kilku

przedsiębiorców. Brak w ustawie definicji nadużycia pozycji dominującej. Art. 9 to jedynie

wskazówka, na czym nadużycie może polegać, poprzez wskazanie otwartego katalogu praktyk, które

są jej przejawem. Nadużycie pozycji dominującej może polegać w szczególności na:

1) bezpośrednim/pośrednim narzucaniu nieuczciwych cen, w tym cen nadmiernie wygórowanych albo

rażąco niskich, odległych terminów płatności lub innych warunków zakupu albo sprzedaży towarów;

2) ograniczeniu produkcji, zbytu lub postępu technicznego ze szkodą dla kontrahentów lub

konsumentów;

3) stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków

umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji;

4) uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia,

niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy;

5) przeciwdziałaniu ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania bądź rozwoju
konkurencji;

6) narzucaniu przez przedsiębiorcę uciążliwych warunków umów, przynoszących mu nieuzasadnione

korzyści;

7) podziale rynku według kryteriów terytorialnych, asortymentowych lub podmiotowych.

Zgodnie z art. 102 TFUE „Niezgodne z rynkiem wewnętrznym i zakazane jest nadużywanie przez

jedno lub większą liczbę przedsiębiorstw pozycji dominującej na rynku wewnętrznym lub na znacznej

jego części, w zakresie, w jakim może wpływać na handel między Państwami Członkowskimi.

Nadużywanie takie może polegać w szczególności na:

a) narzucaniu w sposób bezpośredni lub pośredni niesłusznych cen zakupu lub sprzedaży albo innych

niesłusznych warunków transakcji;

b) ograniczaniu produkcji, rynków lub rozwoju technicznego ze szkodą dla konsumentów; 18

c) stosowaniu wobec partnerów handlowych nierównych warunków do świadczeń równoważnych i

stwarzaniu im przez to niekorzystnych warunków konkurencji;

d) uzależnianiu zawarcia kontraktów od przyjęcia przez partnerów zobowiązań dodatkowych, które ze

względu na swój charakter lub zwyczaje handlowe nie mają związku z przedmiotem tych

kontraktów.”

4. Istota nadużycia pozycji dominującej

I. Unijne, jak i polskie prawo antymonopolowe zakazuje nadużywania pozycji dominującej. Oznacza

to, że nie jest zabronione samo zajmowanie takiej pozycji, ani też jej wzmacnianie na skutek wzrostu

potencjału ekonomicznego, lecz jedynie jej nadużycie.

II. Przedsiębiorca zajmujący pozycję dominującą na rynku może dopuścić się nadużycia tej pozycji

wobec jego uczestników poprzez działania, jak i zaniechania. Regulacje prawne zakazujące

nadużywania pozycji dominującej ograniczają swobodę przedsiębiorcy w podejmowaniu niektórych

działań rynkowych. Niemniej na tle zasad prawa antymonopolowego przedsiębiorca zajmujący

pozycję dominującą zobowiązany jest do nieszkodzenia konkurencji i nieprzeciwdziałania jej

rozwojowi; nie ma jednak obowiązku stymulowania tego rozwoju.

III. Nadużycie pozycji dominującej powinno być udowodnione - wymaga precyzyjnego określenia to,

co kryje się pod pojęciem nadużycia. Przykładowe wymienienie niektórych form nie daje w pełni

podstaw do sformułowania ogólnej definicji. Ponadto praktyki stanowiące przejaw nadużycia są co do
zasady legalne w obrocie gospodarczym. To s

zczególna pozycja rynkowa stosującego je

przedsiębiorcy czyni praktyki sprzecznymi z prawem. Przedsiębiorca posiadający ewidentną siłę

rynkową, dopuszczając się praktyki ograniczającej konkurencję, zostanie ukarany za swoje

postępowanie, gdyby jednak takie pozycji nie zajmował, mógłby bezkarnie taką praktykę stosować.

Różnica pomiędzy działaniami przedsiębiorcy zajmującego pozycję dominującą a innego

przedsiębiorcy jest taka, że działania przedsiębiorcy zajmującego taką silną pozycję na rynku

wywierają skutki w otoczeniu gospodarczym. Ponadto, ze względu na sankcje w przypadku

ujawnienia każdego przejawu nadużycia pozycji dominującej, wskazane byłoby przyjęcie ogólnej

definicji nadużycia.

IV. Nadużycia to zachowania, które wpływają lub mogą wpłynąć na strukturę rynku o słabym

poziomie konkurencji na skutek funkcjonowania na nim przedsiębiorcy zajmującego pozycję

dominującą i które osłabiają zdolności jego aktualnych konkurentów do utrzymania lub rozwoju ich –

słabej już – pozycji rynkowej, lub oddziałują na interesy kontrahentów lub konsumentów w stopniu

niemożliwym do zaistnienia w przypadku, gdyby podejmujący je przedsiębiorca zajmujący pozycję

dominującą działał w warunkach wolnej konkurencji.

V. Dla stwierdzenia faktu nadużycia pozycji dominującej nie jest konieczne wystąpienie skutku w
postaci monopolizacji rynku lub innej formy eksploatacji pozycji rynkowej w warunkach ograniczenia

konkurencji. Negatywny skutek dla otoczenia rynkowego przedsiębiorstwa zajmującego pozycję

dominującą nie musi nastąpić w wyniku jego działań. Wystarczające jest samo zagrożenie wystąpienia
takiego skutku.
VI. 2005 r. -

grupa ekspertów z Zespołu Doradców Ekonomicznych ds. Polityki Konkurencji →

„Report by the EAGCP: An economic approach to Article 82” (obecny artykuł 102 TFUE): Ocena,

czy dana praktyka jest szkodliwa dla konkurencji, czy też stanowi legalny instrument konkurowania,

należy co do zasady wywodzić ze skutków, jakie ta praktyka ma dla konsumentów. Unijne oraz

krajowe organy ochrony konkurencji powinny w każdym badanym przypadku skupiać się na

ustaleniu, czy stosowane praktyki są szkodliwe dla konkurencji i interesów konsumentów. Podejście

do oceny legalności określonych praktyk przez pryzmat powodowanych przez nie skutków, a nie

formy odnośnych środków, utrudniać będzie przedsiębiorcom obchodzenie rygorów prawa

konkurencji w zakresie nadużycia pozycji dominującej, za pośrednictwem całej różnorodności

rozwiązań formalnoprawnych i umożliwi spójną ocenę wszelkich odnośnych środków. Przyjęcie takie

podejścia powinno zarazem zapobiec stosowaniu przedmiotowo właściwych przepisów prawa ze

skutkiem bezzasadnie ograniczającym pro konkurencyjne strategie przedsiębiorców ze szkodą dla

konsumentów i
19

efektywności ekonomicznej. I

VII. Istota zakazu nadużywania pozycji dominującej sprowadza się do zapobiegania działaniom o

skutkach wykluczających, podejmowanym przez przedsiębiorców zajmujących pozycję dominującą,

które mogą ograniczać oddziaływanie na tych przedsiębiorców utrzymującej się presji konkurencyjnej

i w ten sposób uniemożliwiać wyrządzanie szkody konsumentom. Ochronie podlega konkurencja, a
nie konkurenci jako tacy.
VIII. Wykazanie przez przedsiębiorcę zajmującego pozycję dominującą, że dane zachowanie jest
obiektywnie uz

asadnione (usprawiedliwione) innymi przyczynami niż zamiar zakłócenia konkurencji

oznacza, że nie podlega ono zakazowi z art. 102 TFUE. Koncepcja obiektywnego uzasadnienia została

wypracowana przez Komisję i sądy unijne w ramach definiowania pojęcia nadużycia pozycji

dominującej.

5. Praktyki stanowiące przejaw nadużycia pozycji dominującej

1) Narzucanie nieuczciwych warunków kontraktu

a) Zgodnie z treścią art. 9 ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów zabrania się

bezpośredniego lub pośredniego narzucania nieuczciwych cen, w tym cen nadmiernie wygórowanych

lub rażąco niskich, odległych terminów płatności lub innych warunków zakupu lub sprzedaży

towarów.
W unijnym prawie antymonopolowym analogiczne uregulowanie zawarte jest w art. 102 T

FUE, który

twierdza, że nadużywanie pozycji dominującej może polegać w szczególności na narzucaniu w sposób

bezpośredni lub pośredni niesłusznych cen zakupu lub sprzedaży albo innych niesłusznych warunków

transakcji. Różnice w obu przepisach mają jedynie charakter redakcyjny.

Narzucanie nieuczciwych warunków kontraktu cechuje się jednostronnością i przymusem

towarzyszącym ich wdrożeniu.

Dla zaistnienia tej praktyki muszą zostać spełnione łącznie następujące przesłanki:

฀ warunki umowne muszą zostać narzucone kontrahentowi przez przedsiębiorcę zajmującego pozycję

dominującą;
฀ warunki umowne muszą być nieuczciwe.

Do kategorii cen nieuczciwych zalicza się ceny nadmiernie wygórowane i ceny rażąco niskie

(drapieżne). Przyjmuje się, że za cenę nadmiernie wygórowaną należy uznać taką, która jest rażąco

zawyżona w stosunku do wartości świadczenia. Zastosowanie takiej ceny przez przedsiębiorcę

zajmującego pozycję dominującą umożliwia uzyskanie renty monopolowej, nieosiągalnej na rynku
konkurencyjnym. Stosowanie

cen rażąco niskich polega na tym, że sprzedawca zajmujący pozycję

dominującą może przyjąć taktykę sprzedaży swoich produktów po cenie bardzo niskiej, na granicy lub

poniżej kosztów, w celu wyeliminowania z rynku konkurentów, którzy mają ograniczone środki i nie

mogą zbyt długo ponosić strat związanych ze sprostaniem warunkom, które on oferuje. W momencie

kiedy konkurencja zostaje wyeliminowana, przedsiębiorca stosujący tę praktykę ma możliwość

zwiększenia cen do poziomu cen monopolistycznych, kompensując w ten sposób poniesione

wcześniej straty.
2) Ograniczanie produkcji i odmowa dostawy

Praktyki zabronione na podstawie ustawy i TFUE mogą przybierać różne formy. Zabronione jest

ograniczanie produkcji, ograniczanie sprzedaży, odmowa dostawy kontrahentom, odmowa dostępu do

tzw. koniecznych udogodnień, a ponadto ograniczanie postępu technicznego, które może przybierać

formę odmowy dostępu do praw własności intelektualnej. 20

Ani odmowa dostawy, ani odmowa dostępu do koniecznych udogodnień, ani odmowa dostępu do

praw własności intelektualnej nie wynikają bezpośrednio z TFUE. Natomiast źródłem praktyki

odmowy dostawy jest prawdopodobnie właśnie art. 102 TFUE, ponieważ – dokonując wykładni

rozszerzającej – skoro zakazane jest ograniczenie produkcji, to tym bardziej uniemożliwienie

produkcji, które może być rezultatem odmowy dostawy, jest zakazane.

Ograniczanie produkcji, zbytu lub postępu technicznego ze szkodą dla kontrahentów lub

konsumentów jest kolejną praktyką ograniczającą konkurencję. Jest ono zakazane na mocy art. 9 ust. 2

pkt 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. N tej samej podstawie zakazana jest odmowa

dostępu do praw własności intelektualnej jako zakazana praktyka ograniczająca konkurencję może być
zakwalifikowana jako przejaw ograniczania

postępu technicznego. Dla stwierdzenia praktyki

ograniczającej konkurencję z art. 9 ustawy koniecznej jest spełnienie dwóch przesłanek:

฀ ograniczanie produkcji, zbytu lub postępu technicznego przez przedsiębiorcę zajmującego pozycję

dominującą;
฀ wystąpienie szkody.

Art. 9 ust. 2 pkt 2 oraz art. 102 TFUE zabraniają tworzenia sztucznego niedoboru, tj. manipulowania

podażą lub potencjałem produkcyjnym i technologicznym w celu wymuszenia na drugiej stronie

kontraktu dogodnych dla siebie cen sprzedaży lub innych warunków kontraktu. Praktyka ograniczania

produkcji lub zbytu jest trudna do udowodnienia, ponieważ zasadą jest swoboda podejmowania

decyzji gospodarczych. Dlatego też nie można zarzucać przedsiębiorcy, że np. postanowił zaniechać

lub ograniczyć działalność gospodarczą, jeżeli przemawiają za tym realia rynku. Organ

antymonopolowy nie będzie w sposób władczy nakładał na przedsiębiorcę obowiązku produkowania

lub sprzedawania odpowiedniej ilości towarów, jeżeli przekracza to jego możliwości produkcyjne lub

handlowe. Warunkiem koniecznym do udowodnienia tych praktyk jest to, by stosujący praktykę

istotnie posiadał możliwości produkcji lub sprzedaży oraz by ograniczenia, o których w nim mowa

były celowe, a nie wynikały z braku obiektywnych przesłanek do zwiększenia (lub utrzymania)

produkcji, zbytu lub postępu technicznego.

Odmowa dostawy może przybierać 3 różne formy:

฀  w celu wykluczenia konkurentów z rynków powiązanych;
฀  jako reakcja przedsiębiorcy zajmującego pozycję dominującą na atak na jego interesy handlowe;
฀  odmowa dostawy części zamiennych.

Duża liczba spraw, w których zarzucano przedsiębiorcy odmowę dostaw bądź dostępu do
infrastruktury lub surowca, spowodowa

ła wykształcenie się „doktryny koniecznych udogodnień”

(essential facilities doctrine

). Definicja tego pojęcia jest trudna do sformułowania. Można powiedzieć,

że jest to element lub całość infrastruktury znajdujący się w posiadaniu lub kontrolowany przez
p

rzedsiębiorcę zajmującego pozycję dominującą, do którego inny przedsiębiorcy muszą mieć dostęp

po to, by móc dostarczać produkty lub usługi do klientów. Dostęp do udogodnień jest konieczny, jeśli

odmowa dostępu do niego wykluczałaby wszystkich lub większość konkurentów. Odmowa

przyznania dostępu do koniecznego udogodnienia może stanowić naruszenie reguł konkurencji.

Istnieje kilka warunków zastosowania doktryny koniecznych udogodnień:

฀ niezbędne udogodnienie znajduje się w rękach przedsiębiorcy zajmującego pozycję dominującą;

฀ konkurent z powodów praktycznych lub ekonomicznych nie jest w stanie tego udogodnienia

zduplikować;

฀ przedsiębiorca będący w posiadaniu udogodnienia odmówił dostępu do niego;
21

฀ udostępnienie udogodnienia nie jest trudne;
฀ nie ma uzasadnionego ekonomicznego powodu odmowy dostępu do tego udogodnienia. Należy

oszacować, czy właściciel rzekomego koniecznego udogodnienia jest poddany efektywnej presji
konkurencyjnej.

Obowiązkowy dostęp do koniecznego udogodnienia jest i powinien być wyjątkowy.

Przedsiębiorca zajmujący pozycję dominującą może ograniczać postęp techniczny, naruszając prawo

antymonopolowe, poprzez ograniczanie jego rozwoju, ograniczanie to może polegać na zahamowaniu

prac nad nowymi technologiami, których wdrożenie w dłuższym okresie może uczynić produkcję

przedsiębiorcy mniej opłacalną niż sprzedaż towarów wytwarzanych według dotychczasowej

technologii. Zakresem przedmiotowym ustawy objęte jest również ograniczanie dostępu do postępu
technicznego, czyli nowych

technologii, które sprowadza się do nieudostępniania przez przedsiębiorcę

zajmującego pozycję dominującą praw własności intelektualnej. Za praktykę ograniczania postępu

technicznego może być uznane w szczególności niewykorzystywanie przez dłuższy czas patentu lub
odmowa udzielenia licencji.

Istnienie praw własności intelektualnej zapobiega konkurencji na rynku między przedsiębiorstwami.

Dysponowanie prawem własności intelektualnej niekoniecznie oznacza, że przedsiębiorca zajmuje

pozycję dominującą, jednak niewątpliwie prawa te stanowią barierę wejścia na rynek, której istotą jest

fakt, że inny przedsiębiorca nie może produkować towaru, który jest chroniony prawem własności

intelektualnej, bez zgody uprawnionego. Dysponenci praw własności intelektualnej mogą udzielać

licencji na swoje prawa. Art. 102 TFUE można znaleźć zastosowanie, jeśli właściciel danego prawa

zajmuje pozycję dominującą i odmawia udzielenia licencji tym, którzy jej potrzebują.

3) Dyskryminacja partnerów handlowych

Na gruncie art. 9 ust.

2 pkt 3 ustawy zabronione jest stosowanie przez przedsiębiorcę zajmującego

pozycję dominującą w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych

warunków umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji.
Dla buty praktyki

określonej w ustawie konieczne jest spełnienie 3 przesłanek łącznie:

฀  umowy będące przedmiotem porównań powinny być podobne;
฀  musi mieć miejsce dyskryminacja;
฀  przedsiębiorcy dyskryminowani w drodze działań przedsiębiorcy zajmującego pozycję dominującą

muszą mieć utrudnione warunki konkurowania.

Istota tej praktyki polega na dyskryminowaniu niektórych kontrahentów. Dyskryminacją jest

odmienne traktowanie identycznych stanów faktycznych lub równe traktowanie różnych stanów
faktycznych.

Powołane przepisy są ukierunkowanie na zapewnienie równości szans prowadzenia działalności

gospodarczej. Dotyczą one szeroko rozumianych praktyk dyskryminacyjnych stosowanych przez

przedsiębiorcę zajmującego pozycję dominującą, który nierównoprawnie traktując uczestników rynku,

stwarza im zróżnicowane warunki konkurowania, czyli prowadzenia działalności na rynku dla tych

kontrahentów właściwym.

Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów odwołuje się do pojęcia umów podobnych. Umowy

będące przedmiotem porównań można uznać za podobne, jeżeli zawierane są z przedsiębiorcami

działającymi na tym samym szczeblu obrotu towarowego, oraz są tego samego rodzaju i o zbliżonej

treści. W tym zakresie oceny podobieństwa warunków umownych przydatne są takie czynniki, jak

różnice w kosztach handlowych i kosztach transportu, wielkość dostaw oraz inne warunki, takie jak

dodatkowa obsługa, gwarancja magazynowania towaru, jego opakowanie i inne warunki umowy. 22

4) Transakcje wiązane

Praktyka zawierania transakcji wiązanych jest niewątpliwie przejawem ograniczenia konkurencji.

Godzi ona nie tylko w interesy kontrahenta, ale też konkurenta. Celem wprowadzenia zakazu

stosowania praktyki sprzedaży wiązanej przez przedsiębiorcę zajmującego pozycję dominującą była
ochrona swobo

dy kontraktowej uczestników rynku.

W polskim prawie antymonopolowym do sprzedaży wiązanej odnosi się art. 9 ust. 2 pkt 4 ustawy.

Definicja zawarta w tym przepisie mówi, iż przejawem nadużycia pozycji dominującej jest

uzależnienie zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia,

niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy.

Dla zaistnienia omawianej praktyki konieczne jest spełnienie następujących warunków:

฀ zajmowanie przez przedsiębiorcę pozycji dominującej na rynku właściwym;
฀ uzależnianie przez przedsiębiorcę zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę

innego świadczenia. W przypadku transakcji wiązanych następuje połączenie dwóch lub kilku umów

dwustronnie zobowiązujących w jedną umowę wzajemną. Praktyka ta polega na wymuszeniu przez

przedsiębiorcę zajmującego pozycję dominującą zawarcia umowy dotyczącej towarów z rynku

właściwego, na którym on tę pozycję posiada, spełnienia przez kontrahenta świadczenia

wykraczającego poza przedmiot tej umowy. Przyjęcie dodatkowego obowiązku jest warunkiem

zawarcia umowy. Wiązanie świadczeń narusza zasadę swobody zawierania umów i może naruszać

zasadę ekwiwalentności świadczeń, czyli podstawowe zasady prawa zobowiązań;
฀ brak związku świadczenia z przedmiotem umowy. Warunkiem uznania transakcji za wiązaną jest

to, żeby świadczenie dodatkowe nie miało rzeczowego lub zwyczajowego związku z przedmiotem

umowy. Do uznania praktyki za zgodną z regułami konkurencji wystarczy zaistnienie jednego ze
ws

kazanych związków pomiędzy świadczeniami. Ustawa odwołuje się do kryterium rzeczowego lub

zwyczajowego związku, bez sprecyzowania, na czym te związki mają polegać. Wskazuje się, że test

rzeczowego związku odwołuje się do natury produktów, będących przedmiotem umowy podstawowej

i świadczenia dodatkowego ich konstrukcji, składu, trwałości, bądź przeznaczenia. Zwyczajowy

związek jest trudniejszy do sprecyzowania niż związek rzeczowy. Odwołuje się do zwyczaju,

rozumianego jako wyraz określonego doświadczenia społecznego każe bowiem uwzględnić nie tylko

zwyczaje o charakterze powszechnym, ale również środowiskowe, występujące np. w grupach

branżowych oraz powiązane z określonym regionem.

Praktyka transakcji wiązanych przybiera najczęściej formę sprzedaży wiązanej, gdzie mamy do
czynienia z dwoma produktami:
1

– produkt związywany – ten, który klient rzeczywiście chce kupić,

– produkt związany – ten, który sprzedawca chce, aby klient nabył łącznie z produktem

związywanym.

Sprzedaż wiązana jest zagrożeniem dla konkurencji (może wystąpić jeden z tych efektów bądź

wszystkie łącznie):

฀  w niektórych wypadkach nabywca jest zmuszony do kupna towaru, którego nie chce lub nie
potrzebuje;
฀  nawet jeśli kupujący chce otrzymać produkt związany, niekoniecznie chce on nabyć ten produkt od

tego właśnie dostawcy;

฀ inny sprzedawcy produkty związanego są pozbawieni możliwości sprzedaży.
23

5. Przeciwdziałanie ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania lub rozwoju konkurencji

Praktyka ta została wyodrębniona w art. 8 ust. 3 pkt 5 ustawy. Jej istotą stanowiącej przejaw

nadużycia pozycji dominującej jest nadużywanie władzy rynkowej, prowadzące do ograniczenia

samodzielności pozostałych uczestników rynku oraz wymuszanie uczestnictwa w rynku na zasadach

in narzuconych i mniej korzystnych, niż to wynikałoby z działania nieskrępowanych mechanizmów
rynkowych w warunkach istnienia wolnej konkurencji.

6. Narzucanie uciążliwych warunków umów, przynoszących nieuzasadnione korzyści

Prakt

yką nadużywania pozycji dominującej szczególnie często stosowaną przez przedsiębiorstwo jest

narzucanie uciążliwych warunków umów, przynoszących im nieuzasadnione korzyści – art. 9 ust. 2
pkt 6). Praktyka ta zawiera w sobie elementy praktyki wskazanej w art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy

(stosowania ceny nieuczciwej). W celu udowodnienia praktyki narzucania uciążliwych warunków

umowy konieczne jest łączne wykazanie spełnienia czterech przesłanek:

฀ narzucania warunków umowy – ma miejsce wówczas, gdy przedsiębiorca zajmujący pozycję

dominującą na rynku wymusza na kontrahencie określone zachowanie, wykorzystując w tym celu jego

sytuację przymusową, która wynika z braku rzeczywistych alternatyw na rynku;
฀ uciążliwości tych warunków dla drugiej strony umowy – za uciążliwy warunek uznaje się każdy

warunek oznaczający dla jednej ze stron ciężar większy od powszechnie przyjętych w stosunkach
danego rodzaju;
฀  uzyskiwania z tego tytułu korzyści;
฀  osiągania nieuzasadnionych korzyści – można je uznać za nieuzasadnione, jeśli na tle umowy

stwarzają przedsiębiorcy sytuację korzystniejszą aniżeli taka, która odzwierciedla ekwiwalentność w
danych i podobnych stosunkach umownych.

7. Podział rynku według kryteriów terytorialnych, asortymentowych lub podmiotowych

Polega na s

eg e ta ji określo ej zęś i lu ałego ry ku wg jed ego z wy ra y h kryteriów. W

prakty e ie jest wyklu zo e doko a ie podziału ry ku wg i ego kryteriu iż to wskaza e art. 9
ust. 2 pkt 7.