„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

 

 
 
 

MINISTERSTWO EDUKACJI 

NARODOWEJ 

 
 
Krzysztof Kierszniewski 

 
 

 
 
 
 
 
 

Naprawa sprzętu optycznego 731[04].Z4.02

 

 

 

 

 
 
 
 
 

Poradnik dla ucznia 

 
 
 
 
 
 

 
 

 
 
 
 
 
 

 

Wydawca

 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy 
Radom 2007 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

1 

Recenzenci: 
mgr inŜ. Ewa Zajączkowska 
mgr Aleksander JaŜdŜejewski 
 
 
 
Opracowanie redakcyjne: 
lic. Krzysztof Kierszniewski 
 
 
 
Konsultacja: 
dr inŜ. Anna Kordowicz-Sot  
 
 
 
 

 
 

 
 
 
 
 
 
Poradnik  stanowi  obudowę  dydaktyczną  programu  jednostki  modułowej  731[04].Z4.02 
„Naprawa  sprzętu  optycznego”,  zawartego  w  modułowym  programie  nauczania  dla  zawodu 
optyk-mechanik. 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

Wydawca 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

2 

SPIS TREŚCI

 

 

1.

 

Wprowadzenie 

3 

2.

 

Wymagania wstępne 

4 

3.

 

Cele kształcenia 

5 

4.

 

Materiał nauczania 

6 

4.1.

 

Naprawa lunet 

6 

4.1.1.

 

Materiał nauczania 

6 

4.1.2.  Pytania sprawdzające 

7 

4.1.3.  Ćwiczenia 

8 

4.1.4.  Sprawdzian postępów 

11 

4.2.

 

Naprawa dioptriomierzy 

12 

4.2.1.

 

Materiał nauczania 

12 

4.2.2.  Pytania sprawdzające 

14 

4.2.3.  Ćwiczenia 

14 

4.2.4.  Sprawdzian postępów 

17 

4.3.

 

Naprawa lornet 

18 

4.3.1.   Materiał nauczania 

18 

4.3.2.  Pytania sprawdzające 

20 

4.3.3.  Ćwiczenia 

20 

4.3.4.  Sprawdzian postępów 

24 

4.4.

 

Naprawa mikroskopów 

25 

4.4.1.

 

Materiał nauczania 

25 

4.4.2.  Pytania sprawdzające 

26 

4.4.3.  Ćwiczenia 

26 

4.4.4.  Sprawdzian postępów 

31 

5.

 

Sprawdzian osiągnięć 

32 

6.  Literatura 

37 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

3 

1.  WPROWADZENIE

 

 

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o naprawie sprzętu optycznego. 
W poradniku zamieszczono: 

–

 

wymagania  wstępne  –  wykaz  umiejętności,  jakie  powinieneś  mieć  juŜ  ukształtowane, 
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,  

–

 

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem, 

–

 

materiał  nauczania  –  wiadomości  teoretyczne  niezbędne  do  opanowania  treści  jednostki 
modułowej, 

–

 

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści, 

–

 

ć

wiczenia,  które  pomogą  Ci  zweryfikować  wiadomości  teoretyczne  oraz  ukształtować 

umiejętności praktyczne, 

–

 

sprawdzian postępów, 

–

 

sprawdzian  osiągnięć,  przykładowy  zestaw  zadań.  Zaliczenie  testu  potwierdzi 
opanowanie materiału całej jednostki modułowej, 

–

 

literaturę uzupełniającą. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Schemat układu jednostek modułowych  

 
 

731[04].Z4.01 

Diagnozowanie uszkodzeń 

sprzętu optycznego 

i optoelektronicznego 

731[04].Z4.02 

Naprawa sprzętu optycznego 

731[05].Z4 

Technologia napraw sprzętu 

optycznego 

731[04].Z4.03 

Prowadzenie działalności 

usługowej 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

4 

2.  WYMAGANIA WSTĘPNE

 

 

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: 

−

 

korzystać z róŜnych źródeł informacji, 

−

 

stosować jednostki układu SI, 

−

 

przeliczać jednostki, 

−

 

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu fizyki, 

−

 

posługiwać  się  pojęciami  z  charakteryzowania  elementów  optycznych,  dobierania 
przyrządów  optycznych,  dokonywania  pomiarów  elementów  i  zespołów  optycznych, 
wykonywania  montaŜu  elementów,  zespołów  mechanicznych  i  optycznych  sprzętu 
optycznego, justowania sprzętu optycznego, 

−

 

posługiwać 

się 

pojęciami 

z 

diagnozowania 

uszkodzeń 

sprzętu 

optycznego 

i optoelektronicznego, 

−

 

czytać szkice i rysunki wykonawcze, 

−

 

korzystać z róŜnych źródeł informacji, 

−

 

obsługiwać komputer, 

−

 

współpracować w grupie. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

5 

3.  CELE KSZTAŁCENIA

 

 

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: 

−

 

przygotować stanowisko do wykonywania prac demontaŜowych i montaŜowych, 

−

 

wykonać demontaŜ z zachowaniem zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 

−

 

wykonać demontaŜ uszkodzonego zespołu sprzętu optycznego, 

−

 

wykonać demontaŜ uszkodzonego sprzętu optycznego, 

−

 

przygotować stanowisko do wykonania naprawy, 

−

 

wykonać prace naprawcze, 

−

 

przygotować elementy i zespoły do wymiany, 

−

 

dokonać wymiany uszkodzonego elementu, 

−

 

dokonać wymiany uszkodzonego zespołu, 

−

 

oczyścić przyrządy i urządzenia po naprawie, 

−

 

wykonać prace montaŜowe, 

−

 

dobrać narzędzia i przyrządy pomiarowo-kontrolne do ponownego montaŜu, 

−

 

przeprowadzić regulację i justowanie naprawianego urządzenia, 

−

 

sprawdzić parametry działania urządzenia, 

−

 

określić koszt usługi, 

−

 

zastosować  przepisy  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,  ochrony  przeciwpoŜarowej 
i ochrony środowiska podczas napraw sprzętu optycznego i optoelektronicznego. 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

6 

4.  MATERIAŁ NAUCZANIA

 

 

4.1.  Naprawa lunet 

 

4.1.1.  Materiał nauczania

 

 

Wiadomości wstępne 
 

Po  przeprowadzeniu  diagnozy  naleŜy  usunąć  stwierdzone  błędy  i  usterki,  w  tym  celu 

naleŜy dokonać demontaŜu sprzętu. 
 

DemontaŜ  jest  to  czynność  związana  z  rozbiórką  urządzeń  na  zespoły,  a  następnie  na 

części.  Podczas  demontaŜu  części  zespolone  rozdziela  się  w  połączeniach  rozłącznych. 
DemontaŜ naleŜy wykonać w takim zakresie, aby ujawnić wszystkie miejsca do naprawy. 
 

Po  usunięciu  wady  poprzez  naprawę  uszkodzonego  zespołu  lub  jego  wymianę  naleŜ 

ponownie zmontować urządzenie w całość. 
 

Wszystkie  działania  podczas  demontaŜu  i  montaŜu  naleŜy  przeprowadzać  w  oparciu 

o dokumentację techniczną i obowiązujące normy. 
 

Dokumentacja  techniczna  moŜe  składać  się  ze  schematów  optycznych,  rysunków 

konstrukcyjnych, instrukcji montaŜowych i serwisowych. 
 

Przeprowadzając zabiegi demontaŜu, naprawy i montaŜu ponaprawczego naleŜy zwracać 

uwagę  na  zachowanie  czystości  i  porządku  na  stanowisku  montaŜowym.  Nie  wolno  teŜ 
zapomnieć o przestrzeganiu zasad bezpieczeństwa pracy i przepisów przeciwpoŜarowych. 
 

Budowa  sprzętu  optycznego,  zasada  działania  i  montaŜu  sprzętu  optycznego  zostały 

omówione w poprzednich poradnikach.  
 

Naprawa urządzeń jak juŜ wiadomo polega na usunięciu usterki w działaniu sprzętu lub 

wymianie całego niesprawnego zespołu. Działania te omówione zostaną na przykładzie kilku 
typów urządzeń optycznych. 
 
Zasady konserwacji i napraw lunet celowniczych 

 

 

Rys. 1. Schemat lunety celowniczej [opracowanie własne] 

 
 

Informacje  na  temat  budowy,  zasady  działania,  montaŜu  i  regulacji  lunet  zostały  juŜ 

szczegółowo  omówione  w  poprzednich  poradnikach.  NaleŜy  tu  jeszcze  dodać,  Ŝe  oprócz 
napraw naleŜy przeprowadzać równieŜ okresową konserwację i regulację sprzętu optycznego. 

Producenci lunet celowniczych zalecają ich przegląd i regulację w okresach 2–3 letnich.  
W czasie przeglądu naleŜy sprawdzić: 

–

 

czystość powierzchni czynnych elementów optycznych, 

–

 

paralaksę połoŜenia obrazu względem krzyŜa celowniczego, 

–

 

regulację dioptryjną, 

–

 

ostrość obrazu przy zmianie powiększenia (w lunetach pankratycznych). 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

7 

Czystość powierzchni czynnych kontroluje się okiem nieuzbrojonym oraz z uŜyciem lupy 

o  powiększeniu  ok.  3-krotnym,  w  oświetleniu  przechodzącym  na  wprost  oraz  w  świetle 
ugiętym ze skośnej wiązki skierowanej np. z lampy biurowej na ciemnym tle.  

Poruszanie  się  zabrudzenia  razem  z  ruchem  elementu  optycznego  potwierdza  ,  Ŝe  brud 

jest właśnie na jego powierzchni 

Elementy  optyczne  czyści  się  mieszaniną  70,  85%  eteru  etylowego  (do  narkozy)  i  15, 

30%  bezwodnego  spirytusu  etylowego.  Większy  udział  eteru  ułatwia  parowanie 
rozpuszczonej  plamy  bez  pozostawienia  śladów,  a  zwiększenie  etanolu  ułatwia  poślizg, 
a więc  usuwanie  zanieczyszczeń.  Mieszanką  zwilŜa  się  ściereczkę  z  syntetycznej  irchy  lub 
pałeczkę  aluminiową  4  do  5 mm,  na  końcu  spłaszczoną,  wygiętą  i  wyklejoną  syntetyczną 
irchą. 

Pyłki  usuwa  się  pędzelkiem  z  włosia  wiewiórki,  bobra,  tchórza,  lub  ucha  cielęcego. 

Identyfikację  powierzchni  zabrudzonej  ułatwia  zmiana  jej  połoŜenia.  Poruszanie  się 
zabrudzenia  razem  z  ruchem  elementu  optycznego  potwierdza,  Ŝe  brud  jest  właśnie  na  jego 
powierzchni 

Błąd  paralaksy  wykrywa  się  przez  obserwację  obrazu  dalekiego  przedmiotu. 

W prawidłowym ustawieniu płytki ogniskowej obraz nie zmienia swego połoŜenia względem 
siatki,  niezaleŜnie  od  połoŜenia  oka.  Jeśli  występuje  błąd  paralaksy  to  obraz  przesuwa  się 
względem krzyŜa lunety. 

Mówimy,  Ŝe  „obraz  idzie  za  okiem”,  co  oznacza,  Ŝe  płytkę  ogniskową  (lub  pręciki) 

naleŜy przysunąć do obiektywu. JeŜeli „obraz idzie przeciwnie niŜ oko”, to płytkę ogniskową 
naleŜy odsunąć od obiektywu.  

Wygodnym przyrządem do sprawdzania paralaksy i justowania wyrobów optycznych jest 

kolimator justersko – kontrolny.  

Podczas  okresowego  przeglądu  lunety  myśliwskiej  sprawdza  się  równieŜ  mechanizmy 

lunety: 
–

 

pionowego i poziomego przesuwu płytki ogniskowej, 

–

 

ruchu dioptryjnego okularu lub układu odwracającego, 

–

 

a w lunetach pankratycznych równieŜ zmiany powiększenia.  
Nawet  jeśli  te  mechanizmy  działają  poprawnie,  to  po  2–3  latach  eksploatacji  naleŜy  je 

rozebrać,  wszystkie  części  starannie  umyć  szczoteczką  i  pędzelkiem  w  wanience  z  benzyną 
lotniczą lub ekstrakcyjną, wysuszyć i ponownie powierzchnie ruchowe pokryć cienką warstwą 
smaru.  Stosunkowo  uniwersalnym  jest  smar  nr  4045  firmy  Losimol  (RFN).  Do  gładkich 
powierzchni  o  małych  luzach  zaleca  się  smar  GOI-54  produkcji  Głównego  Instytutu  Optyki 
(Rosja), a do mechanizmów z duŜymi luzami – smar z dodatkiem rozpuszczonego kauczuku . 

JeŜeli  w  czasie  eksploatacji  uszkodzony  został  jakiś  otwór  gwintowany,  to  naleŜy  go 

rozwiercić,  nagwintować  większą  średnicą  znormalizowanego  gwintu  i  wymienić  wkręt. 
JeŜeli wkręty mają uszkodzone rowki do wkrętaka, to takŜe naleŜy je wymienić. 

 
4.1.2. Pytania sprawdzające

 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.

 

Jakie są zasady przeglądów i regulacji lunet celowniczych ? 

2.

 

Jakie są zasady napraw lunet? 

3.

 

Co naleŜy sprawdzić podczas przeglądu lunety celownicze? 

4.

 

Jakie są zasady czyszczenia powierzchni czynnych elementów optycznych? 

5.

 

Jak usuwamy paralaksę? 

6.

 

Jak usuwamy brak ostrości przy zmianie powiększenia? 

7.

 

Jak sprawdzamy i ustawiamy regulację dioptryjną? 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

8 

4.1.3.  Ćwiczenia

 

 
Ćwiczenie 1 

Przeprowadź naprawę otrzymanej lunety celowniczej wg arkusza diagnostycznego. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  i  zastosowania 
lunet celowniczych,  

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  napraw  lunet 
celowniczych,  

3)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  narzędzi  potrzebnych  do 
montaŜu, 

4)

 

zapoznać się z arkuszem diagnostycznym, 

5)

 

zapoznać się ze schematem i instrukcją montaŜową lunety celowniczej, 

6)

 

przeprowadzić  naprawę  otrzymanej  lunety  celowniczej  w  zgodnie  z  arkuszem 
diagnostycznym, 

7)

 

sporządzić wykaz wymienionych elementów i zespołów. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń diagnostycznych, 

−

 

elementy i zespoły do wymiany, 

−

 

instrukcja serwisowa dla lunety celowniczej, 

−

 

stanowisko do wykonywania napraw, 

−

 

mieszanka spirytusowo-eterowa, 

−

 

komplet narzędzi monterskich, 

−

 

kolimator justersko-kontrolny, 

−

 

lunetka dioptryjna, 

−

 

lupy 3

 x

 i 6

x

, 

−

 

stanowisko do kontroli czystości, 

−

 

standardowe szkła okularowe +5 i -5, 

−

 

luneta celownicza do naprawy, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 
Ćwiczenie 2 

Przeprowadź okresowy przegląd i konserwację otrzymanej lunety celowniczej. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  i  zastosowania 
lunet celowniczych,  

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  przeglądów 
i konserwacji lunet celowniczych,  

3)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  narzędzi  potrzebnych  do 
montaŜu, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

9 

4)

 

przeprowadzić  przegląd  i  konserwację  otrzymanej  lunety  celowniczej  w  zgodnie 
z arkuszem diagnostycznym, 

5)

 

sporządzić wykaz wymienionych elementów i zespołów. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń diagnostycznych, 

−

 

elementy i zespoły do wymiany, 

−

 

instrukcja serwisowa dla lornetki pryzmatycznej, 

−

 

stanowisko do wykonywania napraw, 

−

 

mieszanka spirytusowo-eterowa, 

−

 

komplet narzędzi monterskich, 

−

 

kolimator justersko-kontrolny, 

−

 

lunetka dioptryjna, 

−

 

lunetki równoległe, 

−

 

lupy 3

 x

 i 6

x

, 

−

 

stanowisko do kontroli czystości, 

−

 

lornetka pryzmatyczna do diagnozy, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 

Ćwiczenie 3 

Przeprowadź usunięcie błędu paralaksy w otrzymanej lunecie po naprawie. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje paralaksy w lunetach,  

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  sprawdzania 
i usuwania paralaksy,  

3)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  narzędzi  potrzebnych  do 
justowania, 

4)

 

przygotować stanowisko do justowania lunet, 

5)

 

przeprowadzić usuniecie paralaksy w otrzymanej lunecie, 

6)

 

zanotować spostrzeŜenia z przeprowadzonej obserwacji. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

kolimator justersko-kontrolny, 

−

 

płytki ogniskowe z testem do sprawdzania paralaksy, 

−

 

luneta celownicza do badania, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

10 

Ćwiczenie 4 

Przeprowadź sprawdzenie czystości zespołów optycznych lunety. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  i  zastosowania 
lunet celowniczych,  

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  czystości  elementów 
optycznych, 

3)

 

przygotować stanowisko do sprawdzania czystości sprzętu optycznego,  

4)

 

zapoznać się z instrukcją stanowiskową, 

5)

 

przeprowadzić  sprawdzenie  czystości  powierzchni  optycznych  w  otrzymanej  lunety 
celowniczej, 

6)

 

sporządzić notatkę z wykonanej obserwacji. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

lupy 3

 x

 i 6

x

, 

−

 

stanowisko do kontroli czystości, 

−

 

luneta celownicza do kontroli, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 
Ćwiczenie 5 

Ustaw regulację dioptryjną okularu w lunecie celowniczej. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  i  zastosowania 
lunet celowniczych,  

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  sprawdzania 
regulacji dioptryjnej okularu lunet celowniczych, 

3)

 

przygotować stanowisko do justowania regulacji dioptryjnej, 

4)

 

przygotować lunetkę dioptryjną, 

5)

 

zapoznać się z instrukcja montaŜową, 

6)

 

ustawić regulację dioptryjną w lunecie, 

7)

 

przeprowadzić  sprawdzenie  regulacji  dioptryjnej  w  po  naprawie  za  pomocą  lunetki 
dioptryjnej, 

8)

 

przeprowadzić  sprawdzenie  regulacji  dioptryjnej  w  otrzymanej  lunety  celowniczej  za 
pomocą standardowych szkieł okularowych, 

9)

 

sporządzić notatkę z wykonanego zadania. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

lunetka dioptryjna, 

−

 

standardowe szkła okularowe +5 i -5, 

−

 

luneta celownicza do badania, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

11 

4.1.4.  Sprawdzian postępów

 

 
Czy potrafisz: 
 

Tak 

Nie 

1)

 

zdefiniować pojęcia naprawy, demontaŜ, przeglądu i regulacji? 

 

 

2)

 

scharakteryzować  sposób  usuwania  najczęściej  spotykanych  usterek 
w lunecie celowniczej? 

 

 

3)

 

usunąć błąd paralaksy w lunecie? 

 

 

4)

 

oczyścić powierzchnie optyczne w lunecie? 

 

 

5)

 

ustawić regulację dioptryjną w lunecie? 

 

 

6)

 

przeprowadzić okresowy przegląd lunet? 

 

 

7)

 

usunąć uszkodzenie w lunecie według arkusza diagnostycznego? 

 

 

8)

 

wyznaczyć koszt naprawy lunety? 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

12 

4.2.  Naprawa dioptriomierzy 
 

4.2.1.  Materiał nauczania

 

 
Dioptriomierz 
 

 

 

Rys. 2. Dioptriomierz lunetowy [materiały reklamowe] 

 

 

 

Rys. 3. Dioptriomierz z odczytem elektronicznym [materiały reklamowe] 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

13 

 

Budowa  dioptriomierza  i  jego  zasada  działania  została  omówiona  w  poprzednim 

poradniku.  W  dioptriomierzu  równieŜ  przeprowadzać  okresowe  przeglądy  i  konserwuję,  ze 
szczególnym  uwzględnieniem  układu  optycznego  układu  mechanicznego  znacznika 
soczewek. 
 

Podczas napraw i konserwacji naleŜy uwzględnić następując czynności. 

 

W  przypadku  powstania  na  powierzchniach  elementów  optycznych  jakichkolwiek 

nalotów  utrudniających  obserwację,  lub  w  przypadku  rozregulowania  układu  optycznego 
naleŜy  wyjąć  uszkodzone  elementy  optyczne  razem  z  ich  oprawami,  oczyścić  powierzchnie 
czynne  mieszanką  według  wskazówek  i  ponownie  ustawić  w  poprzednim  połoŜeniu  na 
przykład według wymiarów zmierzonych głębokościomierzem lub suwmiarką. 

 

Rys. 4. Dioptriomierz – układ optyczny i wygląd zewnętrzny [opracowanie własne] 

 

JeŜeli  ustalenie  tego  połoŜenia  jest  niemoŜliwe,  to  po  oczyszczeniu  elementów 

optycznych naleŜy wykonać niŜej wymienione regulacje: 
–

 

usunąć paralaksę połoŜenia płytki ogniskowej 1 i obiektywu kolimatora 2 z zachowaniem 
odpowiedniego  połoŜenia  (wzdłuŜ  osi  oraz  pionowo  i  poziomo)  krzyŜa  lub  innych 
znaczków testu, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

14 

–

 

usunąć  paralaksę  połoŜenia  płytek  5  i  6  względem  obiektywu  lunety  4  oraz  zachować 
odpowiednie połoŜenie środka i ramion w stosunku do obrazu testu na płytce 1, 

–

 

ustawić okulary 7 i 12 na zgodność ze wskazaniami podziałki pierścienia dioptryjnego, 

–

 

przez zmianę połoŜenia zwierciadła 9 (obrót wokół punktu c oraz ewentualnie wokół osi 
B-B)  uzyskać  połoŜenie  obrazu  podziałki  8  w  środku  pola  widzenia  okularu  12  lub  na 
brzegu pola okulara 7, 

–

 

przez  zmianę  połoŜenia  wzdłuŜ  osi  obiektywu  odczytowego  10  uzyskać  ostry  obraz 
podziałki 8 na tle rysunku płytki ogniskowej 11, lub zespołu płytek 5 i 6, 

–

 

w  przypadku  wyjmowania  zwierciadeł  13  lub  14  usunąć  skręcenie  obrazu  przez 
nieznaczny obrót zwierciadeł wokół osi A-A lub B-B, 

–

 

sprawdzić  wskazanie  zerowe  mocy  (bez  szkła  okularowego)  oraz  przynajmniej  jedno 
wskazanie dodatnie i jedno ujemne na przykład przy pomocy soczewek o znanej mocy na 
przykład +10,0 i -6,0 dptr. 

 

W dioptriomierzu sprawdza się równieŜ mechanizmy naleŜy je rozebrać, wszystkie części 

starannie  umyć  szczoteczką  i  pędzelkiem  w  wanience  z  benzyną  lotniczą  lub  ekstrakcyjną, 
wysuszyć i ponownie powierzchnie ruchowe pokryć cienką warstwą smaru.  

Do najczęściej zuŜywających się zespołów mechanicznych naleŜy zaliczyć: 

–

 

znacznik, 

–

 

pokrętło ogniskujące, 

–

 

listwa oporowa. 
 

4.2.2. Pytania sprawdzające

 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.

 

Jakie są zasady przeglądów i regulacji dioptriomierza? 

2.

 

Jakie są zasady napraw dioptriomierzy? 

3.

 

Co naleŜy sprawdzić podczas przeglądu dioptriomierza? 

4.

 

Jak sprawdzamy i ustawiamy regulację dioptryjną? 

 

4.2.3.  Ćwiczenia

 

 

Ćwiczenie 1 

Przeprowadź usunięcie paralaksy w dioptriomierzu. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  i  zastosowania 
dioptriomierzy,  

2)

 

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad sprawdzania jakości 
dioptriomierzy, 

3)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  przyrządów  kontrolno-
justierskich, 

4)

 

przygotować stanowisko do usunięcia paralaksy w dioptriomierzach, 

5)

 

przeprowadzić regulację i usunięcie błędu paralaksy w dioptriomierzu, 

6)

 

sporządzić notatkę z przeprowadzonego zadania. 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

15 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

narzędzia do justowania, 

−

 

dioptriomierz do sprawdzenia, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 
Ćwiczenie 2 

Przeprowadź regulację wskazań dioptriomierza. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  i  zastosowania 
dioptriomierzy,  

2)

 

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad sprawdzania jakości 
dioptriomierzy, 

3)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  przyrządów  kontrolno-
justierskich, 

4)

 

przygotować stanowisko do sprawdzenia wskazań dioptriomierzy, 

5)

 

przygotować soczewki okularowe o mocy +10 dptr i – 6 dptr, 

6)

 

przeprowadzić regulację zerowego wskazania dioptriomierza, 

7)

 

przeprowadzić regulację wskazania dioptriomierza dla otrzymanych soczewek, 

8)

 

sporządzić notatkę z przeprowadzonego zadania. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

narzędzia justierskie, 

−

 

standardowe szkła okularowe +10 i -6, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 
Ćwiczenie 3 

Dokonaj wymiany znaczników w dioptriomierzu. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  i  zastosowania 
dioptriomierzy,  

2)

 

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad sprawdzania jakości 
dioptriomierzy, 

3)

 

przygotować stanowisko do naprawy zespołów mechanicznych dioptriomierza, 

4)

 

przygotować elementy i zespoły do wymiany, 

5)

 

przeprowadzić wymianę znaczników, 

6)

 

sporządzić notatkę z przeprowadzonego zadania. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

komplet narzędzi, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

16 

−

 

nowe znaczniki, 

−

 

nowy uchwyt znaczników, 

−

 

dioptriomierz do naprawy, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 
Ćwiczenie 4 

Oczyść zespoły optyczne w dioptriomierzu. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  i  zastosowania 
dioptriomierzy,  

2)

 

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad sprawdzania jakości 
dioptriomierzy, 

3)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  przyrządów  kontrolno-
justierskich, 

4)

 

przygotować 

stanowisko 

do 

sprawdzenia 

czystości 

zespołów 

optycznych 

w dioptriomierzu, 

5)

 

przygotować lupy do sprawdzenia czystości powierzchni, 

6)

 

przygotować narzędzia i materiały do czyszczenia powierzchni optycznych, 

7)

 

przeprowadzić sprawdzenie czystości zespołów optycznych w dioptriomierzu, 

8)

 

sporządzić notatkę z przeprowadzonego zadania. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

lupy 3

 x

 i 6

x

, 

−

 

stanowisko do kontroli czystości, 

−

 

mieszanka spirytusowo-eterowa, 

−

 

pałeczki i bagietki do mycia powierzchni optycznych, 

−

 

wata odtłuszczona, 

−

 

pędzelek z miękkim włosiem, 

−

 

dioptriomierz, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 
Ćwiczenie 5 

Przeprowadź naprawę dioptriomierza według otrzymanej diagnozy. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  i  zastosowania 
dioptriomierzy,  

2)

 

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad sprawdzania jakości 
dioptriomierzy, 

3)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  przyrządów  kontrolno-
justierskich, 

4)

 

przygotować stanowisko do przeprowadzenia naprawy otrzymanego dioptriomierza, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

17 

5)

 

zapoznać się z arkuszem diagnostycznym, 

6)

 

zapoznać się z instrukcją stanowiskową, 

7)

 

przygotować przyrządy kontrolno-justierskie do przeprowadzenia diagnozy dioptriomierza, 

8)

 

dobrać narzędzia i przyrządy do demontaŜu i montaŜu, 

9)

 

przeprowadzić naprawę otrzymanego dioptriomierza, 

10)

 

sporządzić notatkę z przeprowadzonego zadania. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

kolimator justersko-kontrolny, 

−

 

lunetka dioptryjna, 

−

 

lupy 3

 x

 i 6

x

, 

−

 

narzędzia i materiały do montaŜu, 

−

 

stanowisko do kontroli czystości, 

−

 

arkusz diagnostyczny, 

−

 

instrukcja stanowiskowa, 

−

 

standardowe szkła okularowe +10 i -6, 

−

 

dioptriomierz do naprawy, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 

4.2.4.  Sprawdzian postępów

 

 
Czy potrafisz: 
 

Tak 

Nie 

1)

 

scharakteryzować sposób usuwania najczęściej spotykanych usterek 
w dioptriomierzu? 

 

 

2)

 

usunąć błąd paralaksy w dioptriomierzu? 

 

 

3)

 

oczyścić powierzchnie optyczne w dioptriomierzu? 

 

 

4)

 

ustawić regulację dioptryjną w dioptriomierzu? 

 

 

5)

 

przeprowadzić okresowy przegląd dioptriomierza? 

 

 

6)

 

usunąć uszkodzenie w dioptriomierzu według arkusza 
diagnostycznego? 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

18 

4.3.  Naprawa lornet 

 
4.3.1.  Materiał nauczania

 

 

 

Rys. 5. Lornetka Ecotone LD-II 9x63 [http://www.optyczne.pl]

 

 
Lornetka pryzmatyczna 

Lornetka  pryzmatyczna  (turystyczna,  polowa,  Ŝeglarska)  składa  się  z  dwu  lunetek 

Keplera  połączonych  osią  przegubu.  Oś  przegubu  umoŜliwia  zmianę  rozstawienia  osi 
okularów,  a  więc  obserwację  uŜytkownikom  o  róŜnych  odległościach  źrenic  w  zakresie  nie 
mniejszym niŜ 54 do 72 mm. Aktualne rozstawienie osi między okularami lornetki pokazuje 
podziałka  na  okrągłej  nakładce.  Dla  umoŜliwienia  dobrego  widzenia  bez  okularów 
korekcyjnych  osobom  krótko-,  nad-,  lub  róŜnowzrocznym  kaŜdy  okular  posiada  niezaleŜną 
korekcję  przez  obrót  radełkowanej  oprawy  8,  a  wartość  korekcji  pokazują  pierścienie 
dioptryjne w zakresie nie mniejszym niŜ od -5 do +5 dptr.  

JeŜeli  lornetka  posiada  płytkę  ogniskową,  to  jest  ona  zawalcowana  w  oprawie 

i umieszczona  przed  prawym  okularem.  PoniewaŜ  układ  Keplera  daje  obrazy  odwrócone,  to 
kaŜda  lunetka  posiada  układ  odwracający  Porro  pierwszego  rodzaju  składający  się 
z pryzmatów  2  i  3.  Pryzmaty  zamocowane  są  w  korpusach  przez  spręŜyste  beleczki 
zaczepiane  końcami  w  rowkach  korpusów.  Z  modułu  charakteryzowanie  elementów 
optycznych  oraz  z  prostego  doświadczenia  obserwacji  obrazu  pionowego  przedmiotu, 
utworzonego  przez  obracane  zwierciadło  płaskie  wiadomo,  Ŝe  przy  złym  ustawieniu 
płaszczyzny  odbijającej  zwierciadła  obraz  pionu  moŜe  się  pochylać  aŜ  do  połoŜenia 
poziomego.  To  zjawisko  nazywamy  skręceniem  obrazu.  Aby  tego  uniknąć,  naleŜy  przekroje 
główne  pryzmatów  ustawić  prostopadle  względem  siebie.  Dopuszczalne  skręcenie  obrazu 
w kaŜdym  torze  wynosi  1°,  jednak  wzajemne  skręcenie  obrazu  w  obydwu  torach  względem 
siebie nie moŜe przekraczać 30’. 
 

Osie  optyczne  obydwu  torów  muszą  być  ustawione  równolegle  względem  siebie 

i względem  osi  przegubu.  Aby  to  nastąpiło,  to  ogniska  obrazowe  obiektywów  muszą  się 
pokrywać  z  ogniskami przedmiotowymi okularów. Ewentualne, niewielkie przesunięcia tych 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

19 

ognisk  muszą  posiadać  zbliŜoną  wartość  i  ten  sam  kierunek.  W  przeciwny  razie  powstaje 
zjawisko nierównoległości osi wiązek wychodzących z okularów.  

 

 

Rys. 6. Obiektyw lornetki [opracowanie własne] 

 
 

Osie  optyczne  obydwu  torów  muszą  być  ustawione  równolegle  względem  siebie 

i względem osi przegubu.  

Zmianę połoŜenia ognisk obrazowych obiektywów osiąga się przez obrót mimośrodowej 

oprawy  2  (rysunek  6)  za  pomocą  klucza  rurkowego  (który  przepuszcza  wiązkę  światła) 
wsuniętego  w  kanałki  K

2

  oraz  jednoczesny  obrót  pierścienia  mimośrodowego  4  kluczem 

hakowym  wsuniętym  w  kanałek  K

4

.  Kontrolę  nierównoległości  osi  przeprowadza  się  przez 

obserwację obrazów dalekiego punktu, lub siatki kolimatora utworzonych przez obydwa tory 
w  lornetce  i  ustawionymi  za  okularami  lornetki  dwoma  lunetkami  równoległymi 
umieszczonymi we wspólnej oprawie. Jeśli obraz dalekiego punktu doprowadzimy do środka 
krzyŜa  w  lewej  lunetce,  to  w  prawej  nie  moŜe  on  wykraczać  poza  prostokąt  tolerancji  60’–
75’–20’. 
 

JeŜeli  lornetka  posiada  płytkę  ogniskową,  to  paralaksę  usuwa  się  przez  podtaczanie 

powierzchni oporowej oprawy obiektywu oznaczonej na rysunku 4 literą P. 

Usuwanie wad lornetek: 

–

 

JeŜeli przy ostrym widzeniu obrazu w prawym torze obraz płytki ogniskowej jest nieostry 
(lub  odwrotnie),  to  występuje  zjawisko  paralaksy  i  naleŜy  płytkę  ogniskową  przesuwać 
wzdłuŜ osi razem z jej oprawą.  

–

 

JeŜeli  stwierdza  się  dwojenie  obrazu  w  całym  polu,  to  oznacza,  Ŝe  nierównoległość  osi 
obydwu torów przekracza dopuszczalne tolerancje i naleŜy wykonać regulację połoŜenia 
obiektywów za pomocą kluczy rurkowego i hakowego. 

–

 

JeŜeli  dwojenie  obrazu  występuje  tylko  na  brzegach  pola  widzenia,  to  oznacza,  Ŝe 
przekroczona  została  tolerancja  wzajemnego  skręcenia  obrazów  (30’)  i  regulację 
wykonuje  się  przez  zmianę  połoŜenia  pryzmatów  w  torze  wykazującym  większą 
nieostrość  na  brzegach.  Dla  umoŜliwienia  regulacji  zdejmuje  się  kolejno  pokrzywy  37 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

20 

i 38 po odkręceniu wkrętów 44, a w razie potrzeby takŜe pokrywy 39 i 40 po wykręceniu 
kapturka 26 ewentualnie oprawy 21. 

–

 

Mała kontrastowość jednego (lub obydwu) obrazów – po obserwacji przez lupę od strony 
obiektywu i okulara wyjmuje się zabrudzony lub obluzowany element, czyści i ponownie 
montuje. 

–

 

Naloty fizyczne usuwa się je mieszanką eterowo-spirytusową.  

–

 

Naloty  chemiczne  i  biologiczne  usuwamy  mieszanką  eterową-spirytusową  pozostawiają 
one  pierścieniowy  ślad,  który  moŜna  usunąć  delikatnym  spolerowaniem  przy  pomocy 
tlenku ceru zmieszanego z wodą. 

–

 

Winietowanie  usuwa  przez  poprawę  połoŜenia  pryzmatów,  przemyciu  lub  przeklejaniu 
elementów optycznych balsamem kanadyjskim lub klejem karbinolowym. 
Po  obserwacji  przez  lupę  od  strony  obiektywu  i  okulara  wyjmuje  się  zabrudzony  lub 
obluzowany element, czyści i ponownie montuje. 

 

4.3.2. Pytania sprawdzające

 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.

 

Jakie parametry naleŜy sprawdzić podczas przeprowadzania diagnozy działania lornet? 

2.

 

Jak kontrolujemy ustawienie równoległości osi lornet? 

3.

 

Jak kontrolujemy winietowanie lornet? 

4.

 

Jak kontrolujemy skręcenie obrazu w lornetach? 

5.

 

Jak kontrolujemy paralaksę w lornetach? 

6.

 

Jak sprawdzamy czystość powierzchni lornety? 

7.

 

Jak naleŜy przeprowadzić pełną diagnozę prawidłowości działania lornety? 

 

4.3.2.  Ćwiczenia

 

 
Ćwiczenie 1 

Usuń paralaksę w otrzymanej lornetce pryzmatycznej. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  i  zastosowania 
lornet,  

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  sprawdzania 
i usuwania paralaksy w lornetach, 

3)

 

przygotować stanowisko do usuwania paralaksy w lornetach, 

4)

 

przygotować narzędzia do justowania, 

5)

 

zapoznać się z instrukcją stanowiskową, 

6)

 

usunąć paralaksę w otrzymanej lornecie, 

7)

 

sporządzić notatkę z wykonanego zadania. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

lorneta do badania, 

−

 

narzędzia justerskie, 

−

 

instrukcja stanowiskowa, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

21 

Ćwiczenie 2 

Ustaw regulację dioptryjną okularu w lornecie. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  i  zastosowania 
lunet celowniczych,  

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  sprawdzania 
regulacji dioptryjnej okularów lornet, 

3)

 

przygotować stanowisko do sprawdzania regulacji dioptryjnej, 

4)

 

przygotować narzędzia do justowania, 

5)

 

przygotować lunetkę dioptryjną, 

6)

 

przeprowadzić  sprawdzenie  regulacji  dioptryjnej  w  otrzymanej  lornecie  za  pomocą 
lunetki dioptryjnej, 

7)

 

zapoznać się z instrukcją stanowiskową, 

8)

 

przeprowadzić  sprawdzenie  i  ustawić  regulację  dioptryjną  w  otrzymanej  lornecie  za 
pomocą standardowych szkieł okularowych, 

9)

 

sporządzić notatkę z wykonanego zadania. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

lunetka dioptryjna, 

−

 

instrukcja stanowiskowa, 

−

 

narzędzia do justowania, 

−

 

standardowe szkła okularowe +5 i -5, 

−

 

lorneta, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 
Ćwiczenie 3 

Oczyść zespoły optyczne lornety. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  i  zastosowania 
lunet celowniczych,  

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  czystości  elementów 
optycznych, 

3)

 

przygotować stanowisko do sprawdzania czystości sprzętu optycznego, 

4)

 

przygotować materiały i narzędzia do czyszczenia elementów optycznych,  

5)

 

przeprowadzić  sprawdzenie  czystości  powierzchni  optycznych  w  otrzymanej  lunety 
celowniczej i usunąć wszystkie zauwaŜone zabrudzenia, 

6)

 

sporządzić notatkę z wykonanej obserwacji. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

lupy 3

 x

 i 6

x

, 

−

 

stanowisko do kontroli czystości i mycia powierzchni elementów optycznych, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

22 

−

 

luneta celownicza do kontroli, 

−

 

materiały do mycia elementów optycznych, 

−

 

narzędzia do czyszczenia elementów optycznych, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 
Ćwiczenie 4 

Ustaw równoległość osi w otrzymanej lornetki pryzmatycznej. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  i  zastosowania 
lornet,  

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  nierównoległości  osi 
w lornetach, 

3)

 

przygotować stanowisko do usuwania nierównoległości osi lornet,  

4)

 

przygotować narzędzia justerkie, 

5)

 

dobrać przyrządy justierskie, 

6)

 

zapoznać się z instrukcją stanowiskową, 

7)

 

usunąć nierównoległość osi w otrzymanej lornetce pryzmatycznej, 

8)

 

sporządzić notatkę z wykonanej obserwacji. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

justerska lunetka równoległa, 

−

 

instrukcja stanowiskowa, 

−

 

narzdiz do justowania, 

−

 

lornetka pryzmatyczna do kontroli, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 
Ćwiczenie 5 

Usuń skręcenie obrazu w lornetce pryzmatycznej. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  i  zastosowania 
lornet,  

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  skręcenia  obrazu 
w lornetach, 

3)

 

przygotować stanowisko do sprawdzania skręcenia obrazu w lornetach,  

4)

 

dobrać narzędzia do justowania, 

5)

 

dobrać przyrządy justierskie, 

6)

 

zapoznać się z instrukcją montaŜową, 

7)

 

przeprowadzić sprawdzenie skręcenia obrazu w otrzymanej lornetce pryzmatycznej, 

8)

 

usunąć skręcenie obrazu w lornetce, 

9)

 

sporządzić notatkę z wykonanej obserwacji. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

23 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

justierska lunetka równoległa, 

−

 

lornetka pryzmatyczna do kontroli, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 
Ćwiczenie 6 

Wymień pryzmaty w lornetce pryzmatycznej. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  i  zastosowania 
lornet,  

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  skręcenia  obrazu 
w lornetach, 

3)

 

przygotować stanowisko do wymiany pryzmatów w lornetach,  

4)

 

dobrać narzędzia do justowania, 

5)

 

dobrać przyrządy justierskie, 

6)

 

dobrać materiały narzędzia do czyszczenia powierzchni optycznych, 

7)

 

zapoznać się z instrukcją montaŜową, 

8)

 

przeprowadzić wymianę pryzmatów w otrzymanej lornetce pryzmatycznej, 

9)

 

usunąć skręcenie obrazu po wymianie pryzmatów w lornetce, 

10)

 

sprawdzić jakość lornety po wymianie pryzmatów, 

11)

 

sporządzić notatkę z wykonanej obserwacji. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

justerska lunetka równoległa, 

−

 

narzędzia justierskie, 

−

 

materiały i narzędzia do czyszczenia powierzchni optycznych, 

−

 

lornetka pryzmatyczna z uszkodzonymi pryzmatami, 

−

 

nowe pryzmaty prostokątne, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 
Ćwiczenie 7 

Dokonaj naprawy otrzymanej lornetki pryzmatycznej według otrzymanej diagnozy. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  i  zastosowania 
lornet,  

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  diagnozowania 
lornet, 

3)

 

przygotować stanowisko do przeprowadzenia naprawy lornet, 

4)

 

dobrać przyrządy kontrolno-justierskie do sprawdzania jakości lornet, 

5)

 

dobrać narzędzia do wykonania naprawy, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

24 

6)

 

zapoznać się z diagnozą otrzymanej lornetki pryzmatycznej, 

7)

 

zapoznać się z dokumentacją techniczną, 

8)

 

sporządzić wykaz wymienionych elementów i zespołów. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

kolimator justersko-kontrolny, 

−

 

lunetka dioptryjna, 

−

 

narzędzia justerskie, 

−

 

diagnoza lornety, 

−

 

instrukcja montaŜowa lornety, 

−

 

lupy 3

 x

 i 6

x

, 

−

 

stanowisko do kontroli czystości, 

−

 

standardowe szkła okularowe +5 i -5, 

−

 

lornetka pryzmatyczna do diagnozy, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 

4.3.4.  Sprawdzian postępów

 

 
Czy potrafisz: 
 

Tak 

Nie 

1)

 

określić parametry naprawie diagnozie lornet? 

 

 

2)

 

określić zadanie lunetek równoległych? 

 

 

3)

 

zdefiniować pojęcia paralaksy? 

 

 

4)

 

usunąć paralaksę lornety? 

 

 

5)

 

ustawić regulację dioptryjną okulara lornet? 

 

 

6)

 

oczyścić zespoły optyczne lornet? 

 

 

7)

 

sprawdzić ustawienie płytki ogniskowej w lornecie? 

 

 

8)

 

ustawić równoległość osi lornety? 

 

 

9)

 

ustawić skręcenie obrazu lornetki pryzmatycznej? 

 

 

10)

 

naprawić lornetę? 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

25 

4.4. Naprawa mikroskopów 
 

4.4.1. Materiał nauczania 

 

Rys. 7. Schemat mikroskopu [opracowanie własne] 

 
 

Budowa,  montaŜ  podstawowych  zespołów  mikroskopów  optycznych  oraz  montaŜ 

kompletnych mikroskopów równieŜ zostały omówione w poprzednich pakietach. 
 

Naprawa  mikroskopów  polega  usunięciu  stwierdzonych  usterek  i  wad  w  działaniu 

mechanicznym  mikroskopu,  w  prawidłowym  tworzeniu  obrazu  przez  zespoły  optyczne 
(obiektywy,  okulary,  nasadki,  kondensory  i  oświetlacze).  Diagnozowanie  uszkodzeń 
w mikroskopach  zostało  omówione  w  pakiecie  731[04].Z4.01.  Na  podstawie  arkusza 
diagnozy  naleŜy  przeprowadzić  naprawę,  a  więc  demontaŜ,  usunięcie  uszkodzenia,  montaŜ 
i sprawdzenie mikroskopu po naprawie. 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

26 

4.4.2. Pytania sprawdzające

 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.

 

Jakie parametry sprawdzamy w mikroskopie? 

2.

 

Jakie parametry musi spełniać działanie mechaniczne mikroskopów? 

3.

 

Jakie warunki muszą spełniać zespoły optyczne mikroskopów? 

4.

 

Co regulujemy w mikroskopie optycznym? 

5.

 

Jak sprawdzamy zespoły optyczne mikroskopu? 

6.

 

Jak sprawdzamy zespoły mechaniczne mikroskopu? 

7.

 

Jak sprawdzamy kompletne mikroskopy? 

 

4.4.3.  Ćwiczenia

 

 
Ćwiczenie 1 

Przeprowadź  czyszczenie  powierzchni  optycznych  w  otrzymanym  mikroskopie 

studenckim. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  i  zastosowania 
mikroskopów,  

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  czyszczenia 
zespołów optycznych, 

3)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  materiałów  i  narzędzi 
uŜywanych do mycia elementów optycznych, 

4)

 

przygotować narzędzia do czyszczenia powierzchni optycznych, 

5)

 

dobrać materiały do czyszczenia elementów optycznych, 

6)

 

przygotować stanowisko do kontroli jakości powierzchni optycznych mikroskopu, 

7)

 

dobrać przyrządy kontrolne, 

8)

 

skontrolować jakość powierzchni optycznych w zespołach mikroskopu, 

9)

 

sporządzić wykaz wad i usterek dotyczących jakości powierzchni optycznych. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

lupy 3

 x

 i 6

x

, 

−

 

stanowisko do kontroli czystości, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 
Ćwiczenie 2 

Sprawdź płynność i lekkość działania mechanicznych zespołów mikroskopu szkolnego. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  i  zastosowania 
mikroskopów,  

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  budowy  zespołów 
mechanicznych mikroskopów, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

27 

3)

 

przygotować  stanowisko  do  kontroli  płynność  i  lekkość  działania  mechanicznych 
zespołów mikroskopu szkolnego, 

4)

 

dobrać przyrządy pomiarowe, 

5)

 

przeprowadzić  sprawdzenie  płynności  i  lekkości  działania  mechanicznych  zespołów 
mikroskopu szkolnego, 

6)

 

sporządzić notatkę z wykonanych pomiarów. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

mikroskop szkolny, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 
Ćwiczenie 3 

Sprawdź  zakres  rozstawu  nasadki  dwuokularowej  w  otrzymanym  mikroskopie 

studenckim. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  i  zastosowania 
mikroskopów,  

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  budowy  nasadek 
mikroskopowych, 

3)

 

przygotować stanowisko do kontroli rozstawu źrenic nasadki dwuokularowej, 

4)

 

dobrać przyrządy pomiarowe, 

5)

 

przeprowadzić  sprawdzenie  zakresu  rozstawu  nasadki  dwuokularowej  w  otrzymanym 
mikroskopie studenckim,  

6)

 

sporządzić notatkę z wykonanych pomiarów. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

mikroskop studencki, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 
Ćwiczenie 4 

Napraw przysłonę kondensora mikroskopu. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące budowy mikroskopów,  

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  przysłon 
irysowych, 

3)

 

przygotować stanowisko naprawy przysłony irysowej, 

4)

 

dobrać przyrządy pomiarowe, 

5)

 

dobrać narzędzia do demontaŜu i montaŜu diafragmy, 

6)

 

odczytać schemat diafragmy, 

7)

 

zapoznać się z instrukcją montaŜu diafragmy, 

8)

 

odczytać arkusz diagnostyczny diafragmy, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

28 

9)

 

przygotować elementy do wymiany po podstawie arkusza diagnostycznego, 

10)

 

przeprowadzić naprawę diafragmy,  

11)

 

sporządzić notatkę z wykonanego zadania. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

komplet elementów diafragmy irysowej, 

−

 

komplet listków do wymiany, 

−

 

narzędzia do montaŜu diafragmy, 

−

 

diafragma irysowa do naprawy, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 
Ćwiczenie 5 

Oczyść mikroskopowy okular Hoygensa. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące budowy mikroskopów,  

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  okularów 
mikroskopowych, 

3)

 

przygotować stanowisko czyszczenia okularów mikroskopowych, 

4)

 

dobrać przyrządy pomiarowe, 

5)

 

dobrać narzędzia do demontaŜu i montaŜu okulara, 

6)

 

odczytać schemat okulara, 

7)

 

zapoznać się z instrukcją montaŜu okulara, 

8)

 

przeprowadzić demontaŜ okulara Hoygensa, 

9)

 

umyć wszystkie elementy i zespoły okulara Hoygensa, 

10)

 

zmontować okular po czyszczeniu,  

11)

 

sprawdzić zmontowany okular, 

12)

 

sporządzić notatkę z wykonanego zadania. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

komplet elementów diafragmy irysowej, 

−

 

komplet listków do wymiany, 

−

 

narzędzia do montaŜu diafragmy, 

−

 

diafragma irysowa do naprawy, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 
Ćwiczenie 6 

Oczyść kondensor mikroskopu biologicznego. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące budowy mikroskopów,  

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  kondensorów 
mikroskopowych, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

29 

3)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  czyszczenia 
powierzchni optycznych w mikroskopowych, 

4)

 

przygotować stanowisko do czyszczenia powierzchni optycznych w mikroskopach, 

5)

 

dobrać przyrządy pomiarowe, 

6)

 

dobrać narzędzia do demontaŜu i montaŜu kondensora, 

7)

 

odczytać schemat kondensora, 

8)

 

zapoznać się z instrukcją montaŜu kondensora mikroskopowego, 

9)

 

przeprowadzić demontaŜ kondensora, 

10)

 

umyć wszystkie elementy i zespoły otrzymanego kondensora, 

11)

 

zmontować kondensor po wykonaniu zadania,  

12)

 

sprawdzić oczyszczony kondensor, 

13)

 

sporządzić notatkę z wykonanego zadania. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

materiały do czyszczenia powierzchni optycznych,  

−

 

materiały do czyszczenia zespołów optycznych, 

−

 

kondensor mikroskopu biologicznego, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 
Ćwiczenie 7 

Napraw  stolik  krzyŜowy  mikroskopu  studenckiego  według  otrzymanego  arkusza 

diagnostycznego. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące budowy mikroskopów,  

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  mikroskopowych 
stolików krzyŜowych, 

3)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  montaŜu 
mikroskopowych stolików krzyŜowych, 

4)

 

przygotować  stanowisko  do  demontaŜu  i  montaŜu  mikroskopowych  stolików 
krzyŜowych, 

5)

 

odczytać arkusz diagnostyczny, 

6)

 

sporządzić  spis  potrzebnych  elementów  i  zespołów  do  wymiany  według  arkusza 
diagnostycznego, 

7)

 

dobrać przyrządy pomiarowe do wykonania zadania, 

8)

 

dobrać narzędzia do demontaŜu i montaŜu stolika krzyŜowego, 

9)

 

odczytać schemat mikroskopowego stolika krzyŜowego, 

10)

 

zapoznać się z instrukcją montaŜu kondensora mikroskopowego, 

11)

 

przeprowadzić demontaŜ otrzymanego mikroskopowego stolika krzyŜowego, 

12)

 

umyć wszystkie elementy i zespoły otrzymanego stolika krzyŜowego, 

13)

 

zmontować stolik krzyŜowy wymieniając uszkodzone elementy i zespoły,  

14)

 

sprawdzić zmontowany stolik krzyŜowy, 

15)

 

sporządzić notatkę z wykonanego zadania. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

30 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

arkusz diagnostyczny, 

−

 

elementy i zespoły do wymiany zgodnie z arkuszem diagnostycznym, 

−

 

materiały do czyszczenia zespołów mechanicznych,  

−

 

narzędzia do czyszczenia zespołów mechanicznych,  

−

 

narzędzia do montaŜu stolików mikroskopowych, 

−

 

przyrządy pomiarowe i kontrolne do montaŜu stolika krzyŜowego, 

−

 

schemat stolika krzyŜowego, 

−

 

instrukcja montaŜu stolika krzyŜowego, 

−

 

stolik krzyŜowy do naprawy, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 
Ćwiczenie 8 

Przeprowadź  naprawę  otrzymanego  mikroskopu  szkolnego  zgodnie  z  arkuszem 

diagnostycznym. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  i  zastosowania 
mikroskopów,  

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  pomiarów 
podstawowych parametrów mikroskopów, 

3)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  przeprowadzenia 
naprawy mikroskopów, 

4)

 

przygotować stanowisko do przeprowadzenia naprawy mikroskopu, 

5)

 

odczytać arkusz diagnostyczny otrzymanego mikroskopu do naprawy, 

6)

 

sporządzić wykaz elementów i zespołów do wymiany w otrzymanym mikroskopie, 

7)

 

przygotować elementy i zespoły zgodnie z przygotowanym wykazem, 

8)

 

przygotować stanowisko do naprawy, 

9)

 

dobrać narzędzia do naprawy, 

10)

 

dobrać przyrządy pomiarowe, 

11)

 

przeprowadzić naprawę mikroskopu szkolnego,  

12)

 

sporządzić notatkę z wykonanego zadania. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

apertometr Abbego, 

−

 

preparaty do badania zdolności rozdzielczej, 

−

 

płytka Abbego, 

−

 

lupy 3

 x

 i 6

x

, 

−

 

narzędzia do montaŜu mikroskopu, 

−

 

elementy i zespoły do wymiany zgodnie z arkuszem diagnostycznym, 

−

 

stanowisko do kontroli czystości, 

−

 

mikroskop szkolny do naprawy, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

31 

Ćwiczenie 9 

Przeprowadź  sprawdzenie  paracentryczności  i  parafokalności  otrzymanego  mikroskopu 

szkolnego po naprawie. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  budowy  i  zastosowania 
mikroskopów,  

2)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  pomiarów 
podstawowych parametrów mikroskopów, 

3)

 

wyszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  przeprowadzenia 
montaŜu mikroskopów, 

4)

 

przygotować stanowisko do sprawdzenia paracentryczności i parafokalności, 

5)

 

dobrać preparaty do sprawdzania, 

6)

 

sprawdzenie  paracentryczności  i  parafokalności  otrzymanego  mikroskopu  szkolnego  po 
naprawie

,

 

7)

 

sporządzić notatkę z wykonanych pomiarów. 

 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

preparaty do sprawdzania paracentryczności i parafokalności, 

−

 

mikroskop szkolny do sprawdzenia, 

−

 

arkusz spostrzeŜeń. 

 

4.4.4.

 

Sprawdzian postępów 

 
Czy potrafisz: 
 

Tak 

Nie 

1)

 

odczytać arkusz diagnostyczny? 

 

 

2)

 

przygotować elementy i zespoły do wymiany według arkusza 
diagnostycznego? 

 

 

3)

 

dokonać wymiany uszkodzonych elementów i zespołów? 

 

 

4)

 

dokonać kontroli urządzenia po wykonanej naprawie? 

 

 

5)

 

dokonać naprawy zespołów mechanicznych mikroskopów? 

 

 

6)

 

dokonać naprawy zespołów optycznych mikroskopów? 

 

 

7)

 

sprawdzić lekkość i płynność działania mechanizmów mikroskopu? 

 

 

8)

 

oczyścić zespoły optyczne mikroskopu? 

 

 

9)

 

sprawdzić działanie zespołów mikroskopu po naprawie? 

 

 

10)

 

sprawdzić paracentryczność i parafokalność po naprawie 
mikroskopu? 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

32 

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ 
 

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

 

1.

 

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję. 

2.

 

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 

3.

 

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 

4.

 

Test zawiera 25 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwe odpowiedzi. Tylko 
jedna jest prawidłowa. 

5.

 

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce 
znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie 
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową. 

6.

 

Zadania  wymagają  stosunkowo  prostych  obliczeń,  które  powinieneś  wykonać  przed 
wskazaniem poprawnego wyniku.  

7.

 

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 

8.

 

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie 
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 

9.

 

Na rozwiązanie testu masz 45 min. 

 

Powodzenia 

 

 
 

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

 

 
1.

 

Podczas przeglądu lunet celowniczych nie naleŜy sprawdzać 
a)

 

czystości powierzchni czynnych. 

b)

 

paralaksy. 

c)

 

znaków fabrycznych. 

d)

 

regulacji dioptryjnej. 

 
2.

 

Elementy optyczne czyści się 

a)

 

benzyną. 

b)

 

wodą demineralizowaną. 

c)

 

mieszaniną spirytusu i eteru. 

d)

 

mieszaniną eteru i wody. 

 
3.

 

Pyłki z powierzchni optycznych usuwamy 
a)

 

pędzelkiem ze sztucznego włosia. 

b)

 

pędzelkiem z włosia wiewiórki. 

c)

 

szczoteczką. 

d)

 

czystą dłonią. 

 
4.

 

Jeśli mówimy. Ŝe „obraz idzie za okiem” to naleŜy płytkę ogniskową 
a)

 

przysunąć do obiektywu. 

b)

 

odsunąć od obiektywu. 

c)

 

obrócić. 

d)

 

oczyścić z kurzu. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

33 

5.

 

Podczas przeglądu okresowego lunety myśliwskiej sprawdzamy równieŜ mechanizmy 
a)

 

ruchu dioptryjnego okulara. 

b)

 

ruchu obiektywu. 

c)

 

przegubu. 

d)

 

rozstawu źrenic. 

 
6.

 

Sprawdzanie wskazań dioptriomierza naleŜy wykonać dla wskazania 
a)

 

dowolnej soczewki. 

b)

 

przy ustawieniu dodatniej mocy. 

c)

 

zerowej mocy. 

d)

 

przy ustawieniu ujemnej mocy. 

 
7.

 

Paralaksę usuwamy przez przesuw 
a)

 

płytki ogniskowej w poprzek osi. 

b)

 

płytki ogniskowej do góry. 

c)

 

płytki ogniskowej dół. 

d)

 

płytki ogniskowej wzdłuŜ osi. 

 
8.

 

Dwojenie obrazu w całym polu przez regulację obiektywu za pomocą 
a)

 

wkrętaka. 

b)

 

ciąŜek. 

c)

 

klucza rurkowego. 

d)

 

klucza płaskiego. 

 
9.

 

Naloty fizyczne usuwamy 
a)

 

benzyną ekstrakcyjną. 

b)

 

acetonem. 

c)

 

denaturatem. 

d)

 

mieszaniną spirytusu z eterem. 

 
10.

 

Winietowania w lunecie nie usuniemy przez 
a)

 

poprawę połoŜenia pryzmatów. 

b)

 

poprawę połoŜenia soczewek. 

c)

 

poprawę połoŜenia diafragmy. 

d)

 

wymianę uszkodzonych soczewek. 

 
11.

 

Mała kontrastowość obrazu lunet moŜe wynikać z 
a)

 

obluzowania diafragmy. 

b)

 

obluzowania elementów optycznych. 

c)

 

uszkodzenia obudowy. 

d)

 

zbyt duŜe luzy przy mocowaniu lunety do statywu. 

 

12.

 

Do czyszczenia elementów optycznych uŜywamy 
a)

 

lupy 3x. 

b)

 

mikroskopu laboratoryjnego. 

c)

 

kolimatora. 

d)

 

lunety. 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

34 

13.

 

Przyczyną nierównoległości wiązek światła z okulara jest 
a)

 

niepokrywanie  się  ogniska  przedmiotowego  obiektywu  z  ogniskiem  obrazowym 
okulara. 

b)

 

niepokrywanie się ogniska obrazowego obiektywu z ogniskiem obrazowym okulara. 

c)

 

niepokrywanie  się  ogniska  obrazowego  obiektywu  z  ogniskiem  przedmiotowym 
okulara. 

d)

 

niepokrywanie się ogniska przedmiotowego obiektywu z ogniskiem przedmiotowym 
okulara. 

 
14.

 

W dioptriomierzu na płytce ogniskowej znajduje się przezroczysty rysunek 
a)

 

krzyŜa. 

b)

 

test zdolności rozdzielczej. 

c)

 

podziałki kątowej. 

d)

 

pola tolerancji. 

 

15.

 

Oznaczenie K

2

 na poniŜszym rysunku oznacza 

 

 

 

a)

 

kanałek do klucza rurkowego do regulacji płoŜenia ognisk obiektywu lornety. 

b)

 

kanałek do klucza hakowego do regulacji płoŜenia ognisk obiektywu lornety. 

c)

 

kanałek do klucza do regulacji równoległości osi lornety. 

d)

 

kanałek do ustawienia ostrości widzenia. 

 

16.

 

Oznaczenie P na rysunku z zadania 15 oznacza 
a)

 

powierzchnię oporową do regulacji paralaksy w lornetce. 

b)

 

powierzchnię oporową do regulacji winietowania w lornetce. 

c)

 

powierzchnię oporową do regulacji skręcenia obrazu w lornetce. 

d)

 

powierzchnię oporową do regulacji nierównoległości osi w lornetce. 

 

17.

 

Ustawienia  połoŜenia  podziałki  w  środku  pola  widzenia  okulara  dioptriomierza 
uzyskujemy poprzez 
a)

 

zmianę połoŜenia zwierciadeł. 

b)

 

zmianę połoŜenia soczewek. 

c)

 

wymianę okulara. 

d)

 

wymianę Ŝarówki. 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

35 

18.

 

Przy okresowym przeglądzie lornetki nie sprawdzamy 
a)

 

ruchu pionowego przesuwu płytki ogniskowej. 

b)

 

ruchu dioptryjnego okulara. 

c)

 

zmiany powiększenia. 

d)

 

składu powłok antyrefleksyjnych. 

 

19.

 

Nieostrość obrazu w jednym torze lornetki wskazuje na 
a)

 

paralaksę w układzie. 

b)

 

złe warunki obserwacji. 

c)

 

nieumiejętność obserwacji. 

d)

 

skręcenie obrazu. 

 

20.

 

Winietowanie w lornetce nie wskazuje na 
a)

 

złe ustawienie pryzmatów. 

b)

 

brudy znajdujące się w układzie lornety. 

c)

 

rozklejenie soczewek. 

d)

 

złe warunki obserwacji. 

 

21.

 

W arkuszu diagnostycznym urządzenia znajdziemy informacje dotyczące 
a)

 

budowy urządzenia. 

b)

 

zasady działania urządzenia. 

c)

 

zasad regulacji urządzenia. 

d)

 

uszkodzonych elementów. 

 

22.

 

Na podstawie arkusza diagnostycznego nie moŜna ustalić 
a)

 

ilości zespołów podlegających wymianie w urządzeniu. 

b)

 

materiałów potrzebnych do naprawy. 

c)

 

konieczności regulacji wskazanych zespołów. 

d)

 

terminu naprawy. 

 

23.

 

Po wykonaniu naprawy urządzenia nie naleŜy wykonać 
a)

 

kontroli działania urządzenia. 

b)

 

pokrycia nową warstwą lakieru powierzchnie zewnętrzne. 

c)

 

czyszczenia urządzenia. 

d)

 

justowania urządzenia. 

 

24.

 

Podczas demontaŜu naleŜy rozebrać urządzenia 
a)

 

tak aby udostępnić wszystkie wady urządzenia. 

b)

 

całkowicie na podstawowe elementy. 

c)

 

na podstawowe zespoły. 

d)

 

aby umoŜliwić rozklejenie soczewek. 

 

25.

 

Paracentryczności i parafoklalności w mikroskopach nie naleŜy sprawdzać podczas 
a)

 

montaŜu końcowego mikroskopu. 

b)

 

montaŜu obiektywów mikroskopowych. 

c)

 

montaŜu statywu mikroskopu. 

d)

 

montaŜu ponaprawczego mikroskopu. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

36 

KARTA ODPOWIEDZI

 

 

Imię i nazwisko.......................................................................................... 

 
Naprawa sprzętu optycznego

 

 
Zakreśl poprawną odpowiedź 

 

Nr 

zadania 

Odpowiedź 

Punkty 

1

 

 

a 

b 

c 

d 

 

2

 

 

a 

b 

c 

d 

 

3

 

 

a 

b 

c 

d 

 

4

 

 

a 

b 

c 

d 

 

5

 

 

a 

b 

c 

d 

 

6

 

 

a 

b 

c 

d 

 

7

 

 

a 

b 

c 

d 

 

8

 

 

a 

b 

c 

d 

 

9

 

 

a 

b 

c 

d 

 

10

 

 

a 

b 

c 

d 

 

11

 

 

a 

b 

c 

d 

 

12

 

 

a 

b 

c 

d 

 

13

 

 

a 

b 

c 

d 

 

14

 

 

a 

b 

c 

d 

 

15

 

 

a 

b 

c 

d 

 

16

 

 

a 

b 

c 

d 

 

17

 

 

a 

b 

c 

d 

 

18

 

 

a 

b 

c 

d 

 

19

 

 

a 

b 

c 

d 

 

20

 

 

a 

b 

c 

d 

 

21

 

 

a 

b 

c 

d 

 

22

 

 

a 

b 

c 

d 

 

23

 

 

a 

b 

c 

d 

 

24

 

 

a 

b 

c 

d 

 

25

 

 

a 

b 

c 

d 

 

Razem:   

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

37 

6.

 

LITERATURA

 

 

1.

 

Chalecki J.: Przyrządy optyczne. WNT, Warszawa 1979 

2.

 

Hein  A.,  Sidorowicz  A.,  Wagnerowski  T.:  Oko  i  okulary.  Wydawnictwo  Przemysłu 
Lekkiego i SpoŜywczego, Warszawa 1966 

3.

 

Jóźwicki R.: Optyka Instrumentalna. WNT, Warszawa 1970 

4.

 

Krawcow  J.  A.,  Orłow  J.  I.:  Optyka  geometryczna  ośrodków  jednorodnych.  WNT, 
Warszawa 1993 

5.

 

Legun Z.: Technologia elementów optycznych. WNT, Warszawa 1982 

6.

 

Meyer – Arendt J. R.: Wstęp do optyki. PWN, Warszawa 1977 

7.

 

Nowak  J.,  Zając  M.:  Optyka  –  kurs  elementarny.  Oficyna  Wydawnicza  Politechniki 
Wrocławskiej, Wrocław 1998 

8.

 

Pluta M.: Mikroskopia optyczna. PWN, Warszawa 1982 

9.

 

Sojecki A.: Optyka. WSiP, Warszawa 1997 

10.

 

Szymański J.: Budowa i montaŜ aparatury optycznej. WSiP, Warszawa 1998 

11.

 

Tryliński  W.  (red.):  Konstrukcja  przyrządów  i  urządzeń precyzyjnych. WNT, Warszawa 
1996