Temat: 

Badania eksperymentalne 

Badanie eksperymentalne 
(losowe badania kontrolowane) 

 

  - 

jest to każda forma zaplanowanego 

eksperymentu, przeprowadzonego na 
pacjentach, którego celem jest wybór 
najlepszego sposobu leczenia danej 
choroby. 

Badania doświadczalne 



polegają na wywołaniu jakiegoś zjawiska 
przyrodniczego w ściśle określonych 
warunkach, 

pozwalających prześledzić 

dokładnie przebieg tego zjawiska, przy czym 
interesujący badacza proces jest kierowany 
przez niego świadomie.  

Formułowanie celu badania 
eksperymentalnego 



Pierwszym zadaniem jest sformułowanie 
celu, problemów, hipotez badawczych.  



Dobra hipoteza badawcza powinna być nie 
tylko merytorycznie wartościowa, ale także 
powinna określać dokładnie poziom 
początkowy i końcowy eksperymentu. 

 

FORMUŁOWANIE CELU BADANIA 

ZAŁOŻENIA BADAWCZE 

 

POZIOM                           czynnik doświadczalny          POZIOM KOŃCOWY                  

WYJŚCIOWY                                                                                             (SKUTEK) 

 

 

 

 

(bodziec) 

 

 

 

 

 

 

 

Kilka przykładów niewłaściwego 
zdefiniowania poziomu wyjściowego i 
końcowego doświadczenia 

1)

Czy aminofilina jest szkodliwa dla zdrowia ?                     
(o jaką szkodliwość, czyli skutki?) 

2)

Jaka jest optymalna dawka aminofiliny ?                        
(optymalna dla jakiego celu ?) 

3)

Czy morfina jest dobrym lekiem przeciwbólowym ?         
(dla jakiego rodzaju bólu ?) 

Czynnik doświadczalny 

  - 

bodziec zastosowany w celu określenia 

jego wpływu na sytuację eksperymentalną 
lub dla porównania jego wpływu z efektami 
innych zabiegów.  

 

W praktyce więc czynnik ten może oznaczać 
substancje chemiczne, fizyczne, sposób 
postępowania lub coś co podlega kontroli 
zgodnie z wymogami eksperymentu. 

Czynnik doświadczalny c.d. 

 

Moc czynnika odnosi się do jego zdolności 
osiągnięcia pożądanego efektu, co może 
zależeć od dawki leku lub intensywności 
ekspozycji oraz sposobu jej oddziaływania. 



 

W badaniach eksperymentalnych istnieje 

potrzeba porównania wyników z grupie 
zabiegowej z grupą kontrolną.  



 

Czynnik doświadczalny musi występować w 

różnym natężeniu (w różnych dawkach), czyli 
musi mieć rożne poziomy. Każdy zaś poziom 
czynnika nazywa się zabiegiem. 



 

Jeśli chodzi o badanie skuteczności leku to 

porównywalna procedura  powinna obejmować 
wybrany świadomie inny zabieg referencyjny (czyli 
porównanie z działaniem innego leku) 

 

Sposoby wykonywania 
zabiegów 

 



Układy eksperymentalne ciągłe 
 



Układy eksperymentalne naprzemienne 
(szeregowe) 

Model doświadczenia w układzie 

ciągłym 

 

W układzie ciągłym obiekt przez cały czas 
znajduje się pod działaniem tego samego 
zabiegu 

WSTEPNY POMIAR 

STANU ZDROWIA 

POMIAR STANU  
ZDROWIA KOŃCOWY 

ZABIEG - (LEK) 

Model doświadczenia w układzie 

naprzemiennym 

 

Zabiegi „naprzemienne”, polegają na tym, że tej 
samej grupie badanych podaje się różne 
zabiegi w pewnej kolejności, ale ocenę 
skuteczności tych zabiegów wykonuje się 
oczywiście oddzielnie. 

 

POMIAR 

STANU  

ZDROWIA 

POMIAR 
STANU  
ZDROWIA 

POMIAR 
STANU  
ZDROWIA 

ZABIEG 1(LEK) 

ZABIEG 2 (LEK) 

 

MODEL DOŚWIADCZENIA Z UKŁADEM ZABIEGÓW 

RÓŻNOCZASOWYCH 

Ma miejsce jeżeli porównuje się skuteczność 
zabiegu wykonywanego aktualnie z zabiegiem 
stosowanym w przeszłości.  

Należy zwrócić tu uwagę na porównywalność 
metod diagnostycznych i uzupełniających 
procedur medycznych obecnych z tymi z 
przeszłości, co może obciążać badanie. 

Próba ślepa 



Osoby  biorące udział w eksperymencie, jeśli 

wiedzą, który z leków otrzymują, mogą 

tendencyjnie oceniać stan zdrowie lub 

samopoczucie. Dlatego często zachodzi 
potrzeba podawania grupie kontrolnej placebo. 

Próba ślepa  c.d. 

 

Jeśli materiał jest zakodowany w taki 
sposób, że badany nie wie, jaki preparat 
otrzymuje, eksperyment taki nazywamy 

ślepym jednostronnie

.  

  Eksperyment 

podwójnie ślepy

 ma miejsce 

wtedy, kiedy ani obserwator, ani badany nie 
zna aż do zakończenia doświadczenia, 
którym osobom podaje się testowany 
preparat, a którym placebo. 

Podstawowe zasady 
eksperymentu klinicznego: 



Porównanie wyników z grupa kontrolną 
(badany lek lub procedurę otrzymuje jedna 
grupa pacjentów, a druga – placebo lub 
lek/procedurę standardowo dotychczas 
stosowany); 



Randomizowanie

, tzn. pacjenci są losowo 

przypisywani do grup: badanej i kontrolnej 

Populacja eksperymentalna 

– 

pytania, na które powinien odpowiedzieć badacz 

 



Czy istnieje podobieństwo cech demograficznych grupy 
eksperymentalnej (badanych) do cech populacji docelowej? 



Czy populacja jest dostępna do badań? (np. łatwiej jest zbadać 

dzieci szkolne niż dzieci młodsze)  



Czy jest dostatecznie wysoka zapadalność na chorobę 

poddaną interwencji zapobiegawczej? 

   

Im wyższa jest bowiem zachorowalność, tym mniejszą 

liczebnie grupę wystarczy zbadać, aby zademonstrować 

korzyści wynikającej z danej interwencji 

- 

duże ryzyko objawów ubocznych 

-

zastosowanie placebo byłoby nie etyczne 

-

niskie prawdopodobieństwo skuteczności 

zabiegu 

- 

chory pozostaje w leczeniu nie dającym się 

pogodzić z zabiegiem 

-brak dyscypliny 

-brak czasu 

-

niechęć i inne praktyczne przeszkody 

Przyczyny eliminacji jednostek z 

badania 

Problemy etyczne 

1)

bezpieczeństwo nowej procedury 

2) czy wstrzymanie starej procedury jest 

usprawiedliwione 

3)

jaka grupa osób ma być wybrana? 

4) czy placebo jest etyczne? 

5)

czy podwójnie ślepa próba jest etyczna?