PERCEPCJA GŁĘBI I ODLEGŁOŚCI
-świat 3D mimo że obraz na  siatkówce jest płaski
-ponieważ niektóre elementy widziane są jednoocznie, a inne dwuocznie 
występuje głębia widzenia
-STEREOPSJA –podstawowy mechanizm widzenia głębi
Oczy są rozdzielone na płaszczyźnie poziomej i patrzą na otaczający nas 
świat pod innymi kątami
Julesz w swoich badaniach odkrył że wielkość przesunięcia równa jest 
wielkości dostrzeganej głębi. 
Człowiek jest już w stanie zauważyć różnice od 3stopni kątowych
KOROWE DETEKTORY GŁĘBI
W korze wzrokowej istnieją komórki, których pola recepcyjne na 
siatkówce dwojga oczu są nieco przesunięte. Reagują one jedynie, gdy 
określony fragment obrazu pokrywa się z ich polami recepcyjnymi więc, 
gdy pada na nieco inne miejsce siatkówki.
Berkley twierdził że w ocenie głębi opieramy się jedynie na kącie 
konwergencji, który sygnalizuje określoną odległość od przedmiotów, na 
które się patrzy, bo sam obraz nie zawiera żadnej informacji o odległości.
Rozmycie obrazu jest sygnałem do zmiany akomodacji oka i 
wykorzystania do oceny odległości.
Przedmiot zasłaniany znajduje się w dalszej odległości.
DEFORMACJA PERSPEKTYWICZNA– równoległe linie oddalające się od 
obserwatora tworzą na siatkówce obraz linii zbliżających się do siebie(tory
kolejowe)
PRAWO STAŁOŚCI WIELKOŚCI przedmiot o stałej wielkości fizycznej jest 
percypowany, jako mający stałą wielkość niezależnie od dystansu.
Johansson PARALAKSA RUCHOWA zależnie od kierunku ruchu naszego 
ciała czy głowy przedmioty dalsze od płaszczyzny fiksacji poruszają się w 
jednym kierunku zaś bliższe w kierunku przeciwnym. Przedmioty dalsze 
poruszają się na naszej siatkówce wolniej niż przedmioty bliskie.
ZMYSŁ WĘCHU
-Człowiek odróżnia 17 tys. zapachów
-ok 80-90 r.ż. dochodzi do ANOSOMII – zaniku zdolności do rozróżniania 
zapachów
Nos przedzielony jest przegrodą, oba kanały wchodzą do gardła. 
Substancje zapachowe podrażniają receptory w błonie śluzowej w górnej 
części nosa. Są to komórki z dwoma wypustkami. Jedne sięgają błony 
śluzowej nosa(są tu drobne włoski węchowe 1 mikron długości i są to 
elementy pobudliwe) 
Komórki węchowe zostają pobudzone przez cząsteczki zapachowe które 
wysyłają sygnał do opuszków węchowych, a potem przechodzi przez 
kłębuszki węchowe, by trafić  do wyższych centrów nerwowych, gdzie 
zostają poddane analizie i interpretacji .
Nerwy węchowe łączą każdą połowę nosa z półkulą leżącą po tej samej 
stronie
Moncrieff odkrył, że system węchowy zawiera komórki recepcyjne kilku 
typów – wrażliwe na pewne podstawowe zapachy

Henning stworzył podział zapachów zwany graniastosłupem zapachów
STEREOCHOMICZNA TEORIA ZAPACHÓW – cząsteczki substancji lotnych 
wywołują doznania zapachowe, dzięki temu, że ściśle posują do miejsc 
recepcyjnych tych komórek
Amore – podział zapachów na: kamforowy, kwiatowy, piżmowy, miętowy, 
eteryczny, ostry, zgniły
PODSTAWOWE I POCHODNE OPERACJE UMYSŁOWE
wg Rubinsztejna i Smirnowa podstawowe to analiza, która polega na 
myślowym podziale całości na części lub na wyodrębnienie cech 
przedmiotów i zjawisk, oraz synteza, która polega na łączeniu w myśli 
różnych części w całość. Analizę realizuje się przeważnie za pomocą 
syntezy. Operacje pochodne, są ściśle związane z podstawowymi i należą 
do nich: porównywanie zjawisk lub przedmiotów, abstrahowanie, 
uogólnianie. 
PERCEPCJA KSZTAŁTU
Neurofizjolodzy badali głównie funkcję jaką w analizie kształtu pełnią 
pojedyncze komórki nerwowe. 
Psycholodzy – w jaki sposób dochodzi do wyodrębnienia kształtu z tła oraz
rozpoznanie go, jako konkretnego przedmiotu mającego określone 
znaczenie.
Na poziomie kory wzrokowej znajdują się komórki które reagują wybiórczo
na różne cechy obrazu.
Aktywność korowych detektorów cech stanowi podstawę wzrokowego 
rozpoznania kształtów. Na poziomie kory następuje ‘rozłożenie’ obrazu na
mnóstwo elementów mających różne cechy. Bodziec pobudza ogromną 
liczbę komórek – niektóre silniej, inne słabiej – zależnie od tego na 
detekcję jakich cech są nastawione.
Hubel i Wiesel – synteza – aktywność pojedynczych neuronów, które 
sumują informacje przesyłane z neuronów niższego rzędu
Psychologowie postaci twierdzą, że gdy patrzymy na otaczający nas świat
dostrzegamy różnorodne obiekty na płaszczyźnie lub też figury na jakimś 
tle. Rozdzielenie obrazu na figurę i tło jest natychmiastowe i ewidentne. 
Figury zwane postaciami, czy całościami zostają dostrzeżone dzięki 
wyodrębnieniu stosunków zachodzących pomiędzy poszczególnymi 
elementami obrazu. Całości te mają właściwości, których nie da się 
przewidzieć na podstawie właściwości części.
I PRAWO PODOBIEŃSTWA – grupowane są elementy bardzo do siebie 
podobne
II PRAWO DOBREJ KONTYNUACJI – kierunek każdego elementu w obrazie 
jest określony przez wektor/wypadkową pozostałych elementów
III PRAWO ZAMKNIĘCIA – brakujące części figury będą percepcyjnie 
dopełniane
IV PRAWO BLISKOŚCI – grupowane są w całości elementy leżące bliżej 
siebie
Attneave, Arnoutt – system analizy informacji – informacja jest zawarta w 
takich fragmentach, gdzie zachodzi zmiana w ciągłości jakiejś cechy np. 

wzdłuż konturów, w kątach i załamaniach, w miejscach gdzie oświetlenie 
zmienia się gwałtownie.
Figury regularne i symetryczne są prostsze w spostrzeganiu ponieważ 
wykazują się większą REDUNDANCJĄ.
Po spostrzeżeniu przedmiotu staramy się go zidentyfikować, czyli 
stawiamy i weryfikujemy kolejne hipotezy. Przyjęcie takiej lub innej 
hipotezy wpływa na sposób w jaki dany obraz jest spostrzegany  lub jakie 
kształty w nim wyróżniamy.
Może zdarzyć się że w tym samym obrazie dostrzegamy zupełnie różne 
kształty zależne od tego,  która hipotezę w danym momencie uznamy za 
słuszną (‘moja żona – moja teściowa”)
HIPOTEZY SENSOWNE – zgodne z doświadczeniem, mogą prowadzić do 
spostrzegania kształtów które fizycznie nie istnieją np. kontury 
subiektywne – zakładamy że obraz jest wynikiem przysłonięcia jednych 
figur przez inne, złudzenie, że przesłaniane przedmioty znajdują się dalej
Ruchy oczu pełnią bardzo ważną rolę w procesie spostrzegania
Modyfikacje spostrzegania następują poprzez motywację i nastawienie 
PERCEPCJA KSZTAŁTU – aktywny proces przypominający rozwiązywanie 
problemów. Na podstawie aktualnej informacji wzrokowej oraz posiadanej
wiedzy stawiane są hipotezy dotyczące znaczenia oglądanych obrazów – 
one zaś wpływają na nasze dalsze spostrzeganie.
CZUCIE SKÓRNE I BÓL 
Receptory skórne są to zakończenia nerwów czuciowych, zazwyczaj 
otoczone tkankami tworzącymi rozmaitego typu niewielkie ciałka(np. 
ciałka Ruffiniego, Meissnera, Pacciniego, Krausego, czy wolne 
zakończenia nerwowe)
Dawniej uważano że ciałka Pacciniego reagują na ucisk, Meissnera na 
lekki dotyk, łaskotanie, Krausego na zimno, Ruffiniego na ciepło a wolne 
zakończenia nerwowe na ból. Obecnie badacze twierdzą że w skórze jest 
wiele receptorów o budowie łączącej cechy różnych znanych wcześniej 
receptorów.
Drogi przewodzące informacje od receptorów czuciowych do mózgu to 
droga wstęgi przyśrodkowej, drogi rdzeniowo-wzgórzowe, droga 
rdzeniowo- siatkowata. Ośrodki czucia skórnego znajdują się w korze 
ciemieniowej. Komórki leżą tam w sposób uporządkowany i tworzą mapy 
korowe.
W korze nie ma bezpośredniego ośrodka bólowego. W skórze zachodzi 
zjawisko hamowania obocznego, którego rezultatem jest wyższa 
wrażliwość układu nerwowego na różnicę między wielkością pobudzenia 
sąsiednich miejsc niż na jednostajną symulację.
Klasyczne(dawne) teorie dotyczące percepcji bólu. Istnieją odrębne 
receptory bólowe, które są pobudzone przez odpowiedni bodziec 
wysyłający sygnał za pośrednictwem specyficznych dróg bólowych do 
ośrodków w mózgu, wywołując tym samym doznania bólowe. 
W późniejszych latach odkryto że w doznaniach bólowych istotną rolę 
odgrywają związki ENKEFALINY, czucie bólu uwarunkowane jest 
mechanizmami neuronalnymi i chemicznymi. 

Melzach, Wall – teoria bramkowania – czucie bólu zależy od siły 
pobudzenia i wzajemnych interakcji pomiędzy dwoma systemami 
przenoszącymi sygnały z których jeden zawiera duże, szybko 
przewodzące, a drugi cienkie, wolno przewodzące włókna. Hamowanie 
następuje wtedy, gdy sygnały pochodzą z dużych włókien, a pobudzanie, 
gdy przesyłane są cienkimi włóknami. Stosunek pobudzenia tych 
systemów decyduje o percepcji bólu.
Ból nie jest zależny od rozmiarów uszkodzonego ciała, lecz od charakteru 
sytuacji, w której występuje, poprzednich doświadczeń, czyli od złożonych
czynników motywacyjnych.
RODZAJE MYŚLENIA W ONTOGENEZIE
MYŚLENIE SENSORYCZNO-MOTORYCZNE(myślenie konkretne) zasadniczą 
rolę spełniają spostrzeżenia, używane głównie przez małe dzieci do 
rozwiązywania zadań praktycznych.
MYŚLENIE POJĘCIOWE
(abstrakcyjno- pojęciowe) w toku tego myślenia człowiek operuje 
pojęciami, które często są bardzo abstrakcyjne, ważną rolę odgrywają tu 
wyobrażenia
MYŚLENIE KONKRETNO-WYOBRAŻENIOWE dominuje w myśleniu dzieci w 
wieku przedszkolnym, działanie na konkretach.
KIERUNKOWOŚĆ SŁYSZENIA
Dźwięk wychodzący z danego źródła słyszany jest przez każde ucho nieco
inaczej(natężenie, czas opóźnienia stymulacji jednego ucha w stosunku 
do drugiego). Różnice w czasie docierania sygnałów do dwojga uszu 
stanowią podstawę lokalizacji dźwięków w zakresie stosunkowo niskich 
częstotliwości. Mechanizm oceny kierunku dźwięków o wysokich 
częstotliwościach oparty jest głównie na różnicy intensywności dźwięków 
napływających do jednego i drugiego ucha. 
STRUKTURY PROCESU MYŚLENIA
Składowymi myślenia są:
INFORMACJE o świecie, które są materiałem myślenia, informacje są tym, 
co jest przetwarzane w myśleniu
OPERACJE, czyli elementarne transformacje umysłowe, za pomocą 
których przetwarzamy materiał myślenia
REGUŁY(metody, taktyki, strategie), czyli to co wpływa na 
uporządkowanie kolejnych operacji, dzięki regułom łańcuch operacji ma 
prawidłowy charakter.
SPOSTRZEŻENIA dostarczają informacji o świecie zewnętrznym i mogą 
być materiałem wykorzystywanym w myśleniu. Człowiek wykonuje 
czynności eksploracyjne, które polegają na aktywnym penetrowaniu i 
badaniu sytuacji zewnętrznej, by zbadać pole spostrzeżeniowej(np. 
manipulacja przedmiotami). Rola spostrzeżeń maleje wraz z wiekiem 
człowieka, który jest zdolny myśleć o przedmiotach nie znajdujących się w
jego polu spostrzeżeniowym.
WYOBRAŻENIE. Dwa rodzaje: odtwórcze- umysłowe obrazy dawniej 
spostrzeganych przedmiotów ; wytwórcze- obrazy przedmiotów i zjawisk 
nie spostrzeganych uprzednio, np. pegaz. 

Wyobrażenie odgrywa ważna rolę w myśleniu dziecka.
Psychologowie XIX w. uważali, że myślenie polega na operowaniu tylko 
wyobrażeniami. Jednak badacze ze Szkoły Wurzburskiej na początku XX 
w. wykazały że nie jest to prawdą. 
W wyniku badań empirycznych sprowadzono proces myślenia do 2 
twierdzeń:
-obrazy umysłowe, takie jak obrazy wizualne, przestrzenne i słuchowe, są 
przede wszystkim przetwarzane w pierwszych fazach rozwiązywania 
problemów naukowych, czy technicznych.
Zdaniem Nęcka, myślenie intuicyjne polega na swobodnym przetwarzaniu
obrazów umysłowych.
-wyobrażenie wizualne i słuchowe mają większe znaczenie w działalności 
artystycznej, niż w działalności naukowej.
Rola wyobrażeń w myśleniu zależy od fazy rozwiązywania problemów i od
rodzaju problemów.
POJĘCIE MATRYCOWE
Współcześni psychologowie podkreślają, że pojęcia są zasadniczym 
materiałem myślenia, polega to głównie na operowaniu pojęciami i 
tworzeniu z nich większych struktur(hipotezy, teorie, utwory literackie 
itp.)
Pojęcia matrycowe są dobrze określone, dominują one w nauce, a 
szczególnie w przedmiotach ścisłych. Nad tymi pojęciami badania 
prowadzili: Piaget, Wygotski, Bruner. Wykryli oni metody, za pomocą 
których ludzie uczą się nowych pojęć matrycowych:
-METODA RÓŻNICOWANIA- przyswojenie treści pojęcia jest możliwe dzięki
2 operacjom: abstrakcji(wyodrębnienie cech) i uogólnieniu(łączenie cech 
wspólnych dla danej kategorii)
Tworzenie pojęć polega często na manipulowaniu hipotezami. 
Psychologowie wykryli 2 błędy które ludzie popełniają w toku czynności 
przyswajania pojęć matrycowych:
błąd 1 rodzaju – pomijanie cech istotnych dla danej klasy przedmiotów 
błąd 2 rodzaju -  włączanie do treści pojęcia cech nieistotnych
METODA PRZYSWAJANIA POJĘĆ W KONTEKŚCIE, badania prowadzili 
Werner i Kaplan. Najczęstszym błędem w jest PRULARIZACJA – człowiek 
po otrzymaniu kolejnego zadania włącza do treści pojęcia, coraz inne 
cechy nieistotne, tak aby pojęcie dokładnie odpowiadało aktualnie 
eksponowanemu kontekstowi
POJĘCIE NATURALNE. Badania empiryczne zapoczątkowane przez Roscha 
i Wygotskiego. Pojęcia naturalne dominują w życiu potocznym człowieka. 
Jest to reprezentacja poznawcza, odzwierciedlająca zespół wspólnych 
cech, które w różnym stopniu przysługują desygnatom danej klasy. 
Pojęcia naturalne mogą być konkretne, abstrakcyjne, proste i złożone. 
Odgrywają ważną rolę w filozofii, socjologii i psychologii. 
SYSTEM POJĘĆ
Człowiek przyswaja wiele pojęć, które tworzą mniej lub bardziej 
uporządkowany system, zwany reprezentacją poznawczą. Pojęcia 
należące do tego systemu stanowią materiał myślenia.