protetyk_sluchu_322[17].Z2.02

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1 Wybrane zagadnienia psychoakustyki

4.1.1 Materiał nauczania

4.1.2 Pytania sprawdzające

4.1.3 Ćwiczenia

4.1.4 Sprawdzian postępów

4.2 Rodzaje protezowania

4.2.1 Materiał nauczania

4.2.2 Pytania sprawdzające

4.2.3 Ćwiczenia

4.2.4 Sprawdzian postępów

4.3 Dopasowywanie aparatów słuchowych

4.3.1 Materiał nauczania

4.3.2 Pytania sprawdzające

4.3.3 Ćwiczenia

4.3.4 Sprawdzian postępów

4.4 Rodzaje urządzeń wspomagających słyszenie

4.4.1 Materiał nauczania

4.4.2 Pytania sprawdzające

4.4.3 Ćwiczenia

4.4.4 Sprawdzian postępów

4.5 Regulacje aparatów słuchowych

4.5.1 Materiał nauczania

4.5.2 Pytania sprawdzające

4.5.3 Ćwiczenia

4.5.4 Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o dopasowywaniu aparatów

słuchowych. Do dobrego zrozumienia treści niezbędne będą Ci wiadomości z innych dziedzin,
takich jak: psychoakustyka, akustyka, elektronika czy otolaryngologia. Ta wiedza ułatwi ci
pracę z pacjentem i pozwoli maksymalnie wykorzystać dostępne pomoce. Musisz jednak mieć
świadomość, że protetyka słuchu jest dziedziną wysoce praktyczną, co oznacza, że posiadanie
samej tylko wiedzy nie zapewni Ci sukcesu w protezowaniu. Dlatego też Twoja wiedza
teoretyczna musi być uzupełniona umiejętnościami praktycznymi.

Poradnik zawiera:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, które powinieneś posiadać przed
przystąpieniem do realizacji tejże jednostki,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie powinieneś osiągnąć po przyswojeniu treści
poradnika,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne będące podstawą do osiągnięcia założonych
celów kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

–

zestawy pytań sprawdzających, na podstawie których stwierdzisz, czy opanowałeś
wiadomości teoretyczne,

–

ćwiczenia, które utrwalą wiedzę teoretyczną oraz ukształtują umiejętności praktyczne – te
ćwiczenia, które mogą sprawić ci trudność zaznaczono gwiazdką,

–

sprawdziany postępów, które wykażą jakie osiągnąłeś postępy w trakcie pracy
z poradnikiem,

–

sprawdzian osiągnięć – zestaw zadań testowych, których zaliczenie potwierdzi
opanowanie przez Ciebie materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę.

Schemat układu jednostek modułowych

322[17].Z2

Aparaty s

łuchowe

i urz

ądzenia

wspomagaj

ące słyszenie

322[17].Z2.02

Dobieranie i programowanie

aparatów s

łuchowych oraz

urz

ądzeń wspomagających

łyszenie

322[17].Z2.03

Wykonywanie wk

ładek

usznych i obudowy

aparatów wewn

ątrzusznych

322[17].Z2.01

Charakteryzowanie budowy

i dzia

łania aparatów

łuchowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

nawiązywać kontakty interpersonalne z osobami niedosłyszącymi,

−

przeprowadzać wywiad z pacjentem,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

różnicować rodzaje uszkodzeń słuchu i ich przyczyny,

−

wyjaśniać podstawowe pojęcia z zakresu akustyki,

−

wykonywać audiometryczne badanie słuchu,

−

interpretować wyniki badań audiometrycznych,

−

obsługiwać urządzenia pomiarowe służące do pomiarów parametrów akustycznych
i dopasowania aparatów słuchowych,

−

obsługiwać komputer.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zebrać informacje potrzebne w procesie dopasowywania aparatów słuchowych,

−

rozpoznać oczekiwania i wymagania pacjenta,

−

określić techniczne możliwości spełnienia oczekiwań pacjenta,

−

dokonać wstępnego dopasowania aparatów słuchowych oraz urządzeń wspomagających
słyszenie,

−

dokonać wstępnego ustawienia i dopasowania aparatu w komorze pomiarowej,

−

zmierzyć parametry aparatów w warunkach In situ,

−

poprawić skuteczność działania zastosowanych aparatów słuchowych oraz urządzeń
wspomagających słyszenie na podstawie wyników rozmów z pacjentami,

−

zoptymalizować ustawienie aparatu słuchowego biorąc pod uwagę subiektywne odczucia
pacjenta dotyczące funkcjonowania aparatu w różnych warunkach akustycznych,

−

posłużyć się programami i programatorami do programowania aparatów słuchowych,

−

zastosować w praktyce protezowania narządu słuchu zjawiska psychoakustyczne,

−

wskazać i zinterpretować na podstawie zjawisk psychoakustycznych niepowodzenia
w protezowaniu narządu słuchu,

−

wytłumaczyć pacjentowi z uszkodzeniem słuchu ograniczenia i niedoskonałości aparatów
słuchowych, spowodowane zjawiskami psychoakustycznymi,

−

odpowiedzieć na pytania pacjenta dotyczące użytkowania aparatu słuchowego lub innych
urządzeń wspomagających słyszenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Wybrane zagadnienia psychoakustyki

4.1.1. Materiał nauczania

Podstawowym zadaniem psychoakustyki jest opisanie i wyjaśnienie zjawiska percepcji

słuchowej w oparciu o wiedzę z anatomii i fizjologii układu słuchowego. Osoba niedosłysząca
inaczej  postrzega  świat  dźwięków:  jest  on  uboższy,  sporo  dźwięków  nie  istnieje,  lub  istnieją
wtedy,  gdy  są  bardzo  głośne.  Świat  dźwięków  ubożeje  na  ogół  przez  lata  w  sposób
niezauważalny  i  osoba  niedosłysząca  zapomina  o  istnieniu  tych  niesłyszanych.  Osoba  taka
zwykle  przez  długi  czas  nie  ma  też  świadomości,  że  jej  słuch  jest  uszkodzony.  Dopiero
oczywiste objawy, zauważane najczęściej najpierw przez otoczenie, uświadamiają jej istnienie i
rangę  problemu.  Aparat  słuchowy  pomaga  w powrocie  do  świata  dźwięków  a  jego  głównym
zadaniem  jest  umożliwienie  rozumienia  mowy.  W  protezowaniu  niedosłuchu  typu
przewodzeniowego  można  uzyskać  dobre  rezultaty,  ponieważ  przyczyną  jest  mechaniczne
tłumienie  dźwięku  dostarczanego  do  ucha  wewnętrznego.  W  przypadku  niedosłuchu
odbiorczego rezultaty są różne i na ogół gorsze.

Podstawowym obrazem niedosłuchu jest wykres resztkowej dynamiki słuchowej pacjenta wraz
z naniesionym obszarem dźwięków mowy – ściślej: obszar dynamiki mowy w funkcji
częstotliwości. Obszar ten nosi nazwę pola Siedlera, częściej można spotkać potoczne
określenie „banan mowy”, pochodzące od kształtu pola.

Rys.1. Wykres resztkowej dynamiki słuchowej pacjenta wraz z naniesionym obszarem dźwięków mowy [1,s.86]

W  prawidłowym  uchu  obszar  dźwięków  mowy  znajduje  się  w  całości  w  polu    słuchowym
człowieka.  Podobnie  jest  w  przypadku  niewielkich  ubytków  w  zakresie  niektórych
częstotliwości  –  mimo  zauważalnego  przez  pacjenta  gorszego  słyszenia  pewnych  dźwięków,
mowa  pozostaje  nadal  w  pełni  zrozumiała.  Inaczej  jest  w  sytuacji,  gdy  niedosłuch  „wchodzi”
w obszar dźwięków mowy. Każde jego naruszenie oznacza utratę określonych dźwięków – im
obszar ten jest bardziej „okrojony” tym gorsze rozumienie mowy przez pacjenta (rys. 1 a i b).
W przypadku niedosłuchu przewodzeniowego zadaniem urządzeń kompensujących niedosłuch
jest  takie  wzmocnienie  dźwięku,  aby  obszar  mowy  znów  znajdował  się  w  zakresie  słyszenia
pacjenta. Sytuacja przedstawia się gorzej w przypadku niedosłuchu odbiorczego. Odpowiednio
duże wzmocnienie często jest niewystarczające do skompensowania ubytku słuchu, ponieważ
na  ogół  zbyt  duży  wzrost  poziomu  głośności  powoduje  pogorszenie  zrozumienia  mowy.
Stosuje  się  wtedy  układy  komprymujące  dźwięk,  których  zadaniem  jest  skomprymowanie
dźwięków mowy tak, by mieściły się w resztkowym polu słuchowym pacjenta (rys. 1 b, c).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Percepcja dźwięku

Percepcja dźwięku jest wynikiem współdziałania czynników:

–

źródła dźwięku,

–

ośrodka, w którym dźwięk się rozchodzi,

–

narządu słuchu, odbierającego dźwięk,

–

ośrodka, który zajmuje się interpretacją odebranego dźwięku (informacji).
Ucho ludzkie jest w stanie usłyszeć dźwięki o natężeniu od 0 do 120 dB, co w warunkach

naturalnych jest niemal nie do sprawdzenia – nie słucha się dźwięków o poziomie ciśnienia
0 dB, jak też nie zdarza się słuchanie dźwięku o poziomie ciśnienia 120 dB (próg bólu).
Wynika z tego, że użyteczny zakres dynamiki ludzkiego słuchu jest węższy niż 0–120 dB.

W toku badań nad słuchem wykazano, że wrażliwość ucha na ten sam poziom ciśnienia

akustycznego  jest  różna  w  zakresie  częstotliwości.  Powstały  tzw.  krzywe  izofoniczne,  które
obrazują,  jak  zmienia  się    czułość  słuchu  w  zależności  od  częstotliwości  prezentowanego
dźwięku.  Poziom  ciśnienia  dźwięku  (oś  pionowa  na  rysunku)  wyrażany  jest  względem
ciśnienia  odniesienia,  tj.  2x10

-5

N/m

czyli 0dB SPL. Jednostką poziomu głośności jest fon,

zakres słyszenia człowieka zawiera się dla poziomów od 0 do 120 fonów, co odpowiada skal
decybelowej. Poziom dźwięku 0 fonów odpowiada progowi słyszenia statystycznego
człowieka.

Rys.2. Krzywe izofoniczne [13]

W przypadku osób z uszkodzonym słuchem wartość progu bólu może być inna niż opisywana
wartość tego progu dla osób dobrze słyszących. Wartość ta z oczywistych względów nie jest
sprawdzana, ustala się jedynie próg UCL (niekomfortowego słyszenia). Jest on traktowany jak
granica wyznaczająca maksimum ciśnienia dźwięku dla danego ucha. Zdarza się, że próg UCL
nie jest osiągany, co nie oznacza, że nie istnieje. Jest prawdopodobne, że próg UCL ma
lokalizację gdzieś „wyżej” i należy zachować ostrożność, by nie doszło do jego przekroczenia.

Badania w dziedzinie psychoakustyki pozwoliły na stwierdzenie następujących faktów, które
mają miejsce w postrzeganiu dźwięku:
–

Czułość ucha na dźwięki – dźwięki o tym samym poziomie ciśnienia akustycznego, lecz
różnych częstotliwościach są postrzegane jako różno głośne.

–

Rozdzielczość czasowa – zdolność do rejestrowania szybkich zmian częstotliwości
i natężeń słuchanego dźwięku.

–

Lokalizacja źródła dźwięku – zdolność do rozróżniania różnic fazowych dźwięku
docierającego do narządu słuchu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

Maskowanie sąsiednich częstotliwości – tzw. maskowanie jednoczesne. Dźwięki ciche,
których częstotliwość jest zbliżona do częstotliwości dźwięków głośnych nie są słyszalne.
Inaczej mówiąc: zostają zamaskowane.

–

Maskowanie dźwięków następujących – tzw. maskowanie pobodźcowe. Podanie do ucha
głośnego dźwięku, a zaraz po nim dźwięku cichego spowoduje zagłuszenie
(zamaskowanie) cichych dźwięków.

–

Maskowanie dźwięków poprzedzających – tzw. maskowanie wsteczne. Cichy dźwięk
poprzedzający w krótkim czasie dźwięk głośny nie będzie słyszalny. Oznacza to, że układ
słuchowy jest w pewnym stopniu nieprzyczynowy. Teoria, która rozwiązuje ten problem
odnosi się do pewnego opóźnienia układu słuchowego w odbiorze dźwięków.

–

Maskowanie resztkowe – pobudzanie ucha dźwiękami o częstotliwościach niskich, i zaraz
potem dźwiękami o częstotliwościach wysokich powoduje maskowanie dźwięków
wysokich dźwiękami niskimi.

–

Nieliniowość słuchu – polega na generowaniu przez ucho tonów harmonicznych w wyniku
dostarczenia zbyt silnych bodźców zewnętrznych. Zjawisko to może być postrzegane jako
"trzeszczenie" w uchu. Występuje w rejonie największej czułości ucha wewnętrznego,
czyli w paśmie ok. 1–5 kHz.

–

Adaptacja słuchu – słuch ludzki potrafi w bardzo krótkim czasie „przyzwyczaić” się do
dźwięku. Po pewnym czasie słuchania dźwięku o stałym poziomie ciśnienia akustycznego
słuchacz ma wrażenie, że jest on cichszy. Efekt spadku czułości słuchu wywołany zostaje
przez centralny ośrodek słuchu umieszczony w korze mózgowej. Po krótkiej przerwie
słuch wraca do normy.

–

Sumowanie  głośności  –  zjawisko  sumowania  głośności  występuje  przy  obuusznym
podaniu  sygnału  akustycznego.  Słuchanie  obuuszne  pozwala  na  obniżenie  poziomu
dźwięku  o  3  dB.  Analogicznie,  przy  słuchaniu  jednym  uchem  poziom  głośności
odbieranego dźwięku musi zostać zwiększony o 3 dB do osiągnięcia komfortu słyszenia.

–

Czas  reakcji  –  inaczej  bezwładność  słuchu.  Zanim  informacja  przesłana  od  receptora
pozwoli  na zorientowanie się, co do częstotliwości odbieranego dźwięku mija ok. 15 ms.
Im częstotliwość jest niższa tym czas jest dłuższy – częstotliwości z zakresu 250–2500Hz
są  rozpoznawane  w  czasie  15–30  ms,  częstotliwości  niższe  to  nawet  100  ms.  Można
zaobserwować, że słuch nie nadąża za szybkością zmian dźwięku.

–

Redundancja – nadmiar informacji. Ilość informacji słownej docierającej do słuchacza jest
nadmierna  –  wystarczy  już  50  %  zrozumienia  tej  informacji,  by  słuchacz  mógł  w pełni
zrozumieć  informację.  Człowiek  w  procesie  rozumienia  mowy  „sięga”  podświadomie  do
obszarów  pamięci  kojarząc  wyrazy  a  nawet  całe  zdania  zanim  zostaną  wypowiedziane  –
inaczej:  zgaduje  dalszą  część  wypowiedzi  nie  tracąc  nic  z  rozumienia  jej  sensu.
Redundancja  jest  oparta  o  kontekst,  wiedzę  leksykalną,  fonetyczną  i semantyczną.  Ten
nadmiar informacji jest wykorzystywany w sytuacji gorszych warunków akustycznych.

W przypadku  zaburzeń  słuchu  niektóre z  właściwości słuchu są mniej lub bardziej zaburzone.
Jest  to bardzo  istotny  problem  w  protezowaniu osób  niedosłyszących.  Stopień ich zaburzenia
ma  znaczący  wpływ  na  wyniki  aparatownia.  Nie  bez  znaczenia  jest  też  zdolność  słuchu  do
rozumienia w hałasie – można to zaobserwować w szczególnie głośnych miejscach. Zdarza się,
że  poziom  hałasu  tła  przewyższa  poziom  mowy,  a  jednak  jest  ona  zrozumiała.  Ta  zdolność
zachowuje  się  w  niedosłuchu  przewodzeniowym,  w  niedosłuchu  odbiorczym  już  jest  wręcz
odwrotnie. Już niewielki hałas potrafi znacząco utrudnić rozumienie mowy.

Istotną zdolnością jest korzystanie ze zjawiska redundancji. Jeśli zrozumiałość mowy osoby
z ubytkiem słuchu jest większa niż 50 % to rokowania polepszenia mowy przy pomocy aparatu
są dość dobre. Jeśli zrozumiałość jest mniejsza niż 5 % to rokowania są gorsze. W przypadku
zrozumiałości mniejszej od 30–20 % rokowania są słabe. W tej sytuacji aparat będzie pomagał

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w odbiorze niektórych dźwięków otoczenia – poprawa zrozumiałości będzie nieznaczna lub
żadna.

Jedną  z  najtrudniejszych  do  aparatownia  cech  uszkodzonego  słuchu  jest    objaw  wyrównania
głośności  (OWG)  –  loudness  recruitment  –  często  występujący  w  niedosłuchu  odbiorczym,
charakteryzujący  się  nadwrażliwością  na  głośne  dźwięki.  Polega  on  na  nienaturalnie  szybkim
percypowaniu  głośności  wraz  ze  wzrostem  poziomu  ciśnienia  akustycznego.  Obrazowo
wyjaśniając – zakres słyszenia człowieka prawidłowo słyszącego zawiera się pomiędzy 0 a 120
fonów.  W  przypadku  osób  z  objawem  wyrównania  głośności  ten  sam zakres  słyszenia  mieści
się  w  ich  dynamice  resztkowej.  To  sprawia,  że  mogą  one  percypować  różnice  poziomów
ciśnienia  akustycznego  dźwięku  nawet  mniejsze  od  1  dB.  W  przypadku  osoby  prawidłowo
słyszącej  „odstępy”  pomiędzy  poziomami  muszą  wynosić  co  najmniej  3  dB,  by  były
postrzegane.

Zamknięcie  kanału  słuchowego  wkładką  lub  aparatem  słuchowym,  może  wywołać  tzw.
okluzję.  Okluzja  to  niepożądane  zjawisko,  w  którym  nadmiernemu  wzmocnieniu  ulegają
dźwięki  „własne”,  takie  jak:  własny  głos,  gryzienie,  przełykanie  a  nawet  oddychanie,  co
wywołuje bardzo nieprzyjemne wrażenia. Efekt okluzji występuje dla częstotliwości niskich do
1000  Hz  włącznie,  dla  wyższych  częstotliwości  nie  jest  już  zauważalny.  Istnieje  kilka  teorii,
które starają się wytłumaczyć powstawanie okluzji, np. teoria Allena i Fernandeza, tłumacząca
okluzję  jako  skutek  zahamowania  wypływu  energii  akustycznej  na  zewnątrz  ucha
zewnętrznego,  czy  teoria  Tonndorfa,  tłumacząca  okluzję  jako rezonans sygnału akustycznego
w  zamkniętym  kanale  słuchowym.  Z  punktu  widzenia  protezowania  efekt  ten  jest  bardzo
niekorzystny,  może  się  przyczynić  do  braku  akceptacji  aparatu  przez  pacjenta.  Aby
zniwelować jego obecność nawierca się odpowiednio duże otwory wentylacyjne. W niektórych
przypadkach  wymagane  jest  zastosowanie  aparatu  z  układem  antysprzężeniowym,  ponieważ
przy zbyt dużym otworze wentylacyjnym może wystąpić zjawisko sprzężenia zwrotnego.

Podstawowe cechy dźwięku

Psychoakustyka wyróżnia cechy dźwięku, które można podzielić na:

1. Cechy subiektywne

– Barwa dźwięku – cecha, która umożliwia szeregowanie dźwięków pod względem

ostrości,  jasności,  dźwięczności  itd.  oraz  ich  rozróżnianie  mimo  jednakowej
wysokości, głośności i czasu trwania. Barwa dźwięku może być wielowymiarowa, np.
dźwięki  mogą  być  jednocześnie  jasne  i chropowate.  Barwa  dźwięku  może  mieć
istotne znaczenie w aparatowaniu osób niedosłyszących. Takim przykładem może być
wrażenie  barwy  dźwięku  aparatu  cyfrowego  –  jest  ona  określana  jako  „metaliczna”
lub „szpiczasta”.

– Wysokość dźwięku – ocena częstotliwości dźwięku. Do potrzeb określania

subiektywnej  wysokości  dźwięku  używa  się  jednostki  1mel.  Umownie  dla  ciśnienia
akustycznego  60  dB  i  częstotliwości  1000  Hz  określa  się  wysokość  dźwięku  jako
1000 meli. Dla tonów o innej częstotliwości liczba meli danego tonu podwaja się, jeśli
będzie  on  oceniany  jako  dwa  razy  wyższy.  Na  podstawie  badań  określono,  że  dla
podwojenia wysokości dźwięku częstotliwość musi być podwyższona trzykrotnie. Nie
jest to wartość wielokrotności stała – dla dźwięków wyższych ta wielokrotność może
być jeszcze większa. Sama wysokość dźwięku jest różnie percypowana przez ludzkie
ucho.  W zakresie  częstotliwości  pomiędzy  500–4000  Hz  najmniejsza  dostrzegalna
zmiana częstotliwości wynosi 0,3 % (np. dla 1000 Hz najbliższa dostrzegalna zmiana
wysokości  dźwięku  to  997  Hz  (niższy)  lub  1003  Hz  (wyższy).  Dla  częstotliwości

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

spoza tego zakresu, tj. poniżej 500 Hz i powyżej 8000 Hz rozróżnialność wzrasta do
1 %.

– Głośność dźwięku – wrażenie natężenia dźwięku. Zależy od jego natężenia

i częstotliwości.  Przy  stałym  natężeniu  jako  najgłośniejsze  odbierane  są  dźwięki
o częstotliwości  3–4  kHz,  zaś  jako  najmniej  głośne  dźwięki  o  częstotliwości  poniżej
100 Hz oraz powyżej 10 000 Hz. Jednostką głośności jest son. Przyrost głośności jest
percypowany  w  sposób  nieliniowy  -  dwa  razy  większe  natężenie  dźwięku  nie  jest
odbierane  jako  dwa  razy  głośniejszy  dźwięk,  ponieważ    ucho  logarytmuje  natężenie
dźwięku.  Dlatego  wprowadzono  jednostkę  zwaną  poziomem  natężenia  dźwięku.
Częstotliwością  odniesienia  jest  1000  Hz.  Przy  tej  częstotliwości  próg  słyszalności
wynosi  10

−

W*m² , co odpowiada poziomowi 0 dB. To natężenie oznacza się I

i jest ono punktem zerowym w tej skali. Natężenie 10 razy większe wynosi
I = I

*10¹; sto razy większe I = I

*10² itd. Z kolei próg bólu osiąga dźwięk

o natężeniu 10

W*m

co odpowiada poziomowi głośności 120 dB. Okazuje się

również,  że  człowiek  nie  wszystkie dźwięki o  tym  samym  poziomie  głośności  słyszy
jednakowo  dobrze.  Dźwięki  bardzo  niskie  i  bardzo  wysokie  są  słyszane  słabo,  za  to
tony  o  częstotliwościach  od  1 kHz do 5 kHz są słyszane wyjątkowo dobrze (np. ton
10 dB  mający  częstotliwość  1000  Hz  będzie  postrzegany  przez  osoby  prawidłowo
słyszące jako wyraźnie słyszany, ale już ton o poziomie 10 dB o częstotliwości 25 Hz
będzie postrzegany jako cisza).

2. Cechy obiektywne:

– Ciśnienie akustyczne, poziom ciśnienia.
– Natężenie dźwięku – uśredniona energia fali akustycznej padającej prostopadle na

jednostkę powierzchni. Jednostką natężenia dźwięku w układzie SI jest

, poziom

natężenia.

– Częstotliwość (dla drgania okresowego) jest to liczba okresów drgań w danym

przedziale czasu. Jednostką częstotliwości w układzie SI jest 1 herc (Hz) równy
jednemu drganiu na sekundę.

– Widmo dźwięku – jest związane z barwą dźwięku. Otaczające dźwięki są drganiami

złożonymi,  które  składają  się  z  tonu  podstawowego  o  częstotliwości  podstawowej,
decydującym  na  ogół  o  wysokości  dźwięku,  oraz  z  tonów  harmonicznych,  które  są
wielokrotnościami tonu podstawowego. Oprócz tonów prostych wyróżnia się dźwięki
nieperiodyczne  (szumy,  trzaski),  w  których  widmie  nie  można  wyróżnić  dźwięków
prostych.. Jeśli amplitudy składowych różnią się nieznacznie między sobą wtedy szum
nazywany  jest  białym,  jeśli  zaś  wyróżniają  się  pewne  pasma  częstotliwości  to  wtedy
szum jest barwny (szum różowy).

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Czym zajmuje się psychoakustyka?
2.  Czy aparat słuchowy może pracować jak ucho?
3.  Co to jest „banan mowy”?
4.  Jak należy rozumieć określenie „percepcja dźwięku”?
5.  Jakie właściwości narządu słuchu utrudniają zastosowanie aparatu słuchowego?
6.  Co należy rozumieć przez pojęcie „objaw wyrównania głośności”?
7.  Co to jest okluzja?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8.  Jakie są obiektywne cechy dźwięku?
9.  Jakie są subiektywne cechy dźwięku?
10.  Skąd biorą się różnice w subiektywnej ocenie dźwięku?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj subiektywne wrażenia słuchowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  nagrać dowolny dźwięk na dyktafon lub inne urządzenie,
2)  ułożyć krótki zestaw pytań, dotyczący odbioru dźwięku przez osoby go słuchające,
3)  zaprezentować nagrany dźwięk przynajmniej trzem osobom,
4)  zebrać odpowiedzi na pytania od osób badanych i porównać je,
5)  sformułować i zapisać wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

dyktafon lub inne urządzenie do nagrywania dźwięków,

–

arkusz ćwiczeń, flamastry,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Mając trzy egzemplarze tego samego tekstu: w pierwszym egzemplarzu zamaluj wszystkie

spółgłoski,  w  drugim  wszystkie  samogłoski.  Spróbuj  przeczytać  pozostały  tekst.  Następnie
sprawdź  poprawność  swojego  zrozumienia  w  porównaniu  do  tekstu  nie  zamalowanego
Wyjaśnij,  na  czym  polega  różnica  w  rozumieniu  zamalowanych  tekstów.  Jak  myślisz,  czy
długość tekstu ma znaczenie dla zrozumienia treści?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować treść ćwiczenia,
2)  opisać zaobserwowane zjawisko,
3)  sformułować i zapisać wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

trzy kopie tego samego tekstu z mowy potocznej (np. wycinek prasowy),

–

czarny flamaster,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Poproś koleżankę lub kolegę o przeczytanie tekstu w normalny i typowy dla niej sposób.

Następnie poproś tę osobę, by w trakcie czytania zatkała sobie szczelnie obydwoje uszu.
Zaobserwuj, czy pojawiła się jakaś zmiana? Po przeczytaniu tekstu poproś tę osobę o opisanie
jej wrażeń słuchowych związanych z zatkaniem uszu. Wspólnie opiszcie wpływ tego zjawiska
na komfort słyszenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować treść ćwiczenia,
2)  podać dokładną instrukcję osobie współpracującej,
3)  zapisać spostrzeżenia i sformułować wnioski na podstawie przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

fragment tekstu składający się z kilkunastu zdań,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4 *

Przeanalizuj subiektywne odczucia związane ze słyszeniem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wybrać fragment dowolnego tekstu,
2) nagrać na dyktafon analogowy i cyfrowy swój głos oraz głosy trzech innych osób

czytających ten sam tekst,

3) odsłuchać nagrane głosy, a następnie odpowiedzieć na pytania:

–

jaka jest różnica pomiędzy głosem nagranym, a głosem słyszanym na żywo?

–

czy w nagraniu występują dodatkowe dźwięki?

–

jakie odnosisz wrażenia po odsłuchaniu własnego głosu?

–

czy masz trudności w przypisaniu nagranego głosu do danej osoby?

–

które z nagrań ma lepsza jakość, a które jest przyjemniejsze dla ucha?

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

fragment tekstu składający się z kilkunastu zdań,

–

dyktafon analogowy,

–

dyktafon cyfrowy,

–

arkusz ćwiczeń,

–

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić, czym zajmuje się psychoakustyka?



2) wyjaśnić, na czym polegają niedoskonałości protezy słuchowej?



3) zdefiniować pojecie banana mowy?



4) wyjaśnić, na czym polega słyszenie dźwięku?



5) opisać zjawiska maskowania dźwięków przez ucho?



6) zdefiniować pojecie objawu wyrównania głośności?



7) wyjaśnić, czym jest zjawisko okluzji?



omówić różnice pomiędzy subiektywnym a obiektywnym odczuciem
dźwięku?



9) wyjaśnić, skąd biorą się różnice w słyszeniu tego samego dźwięku przez różne

osoby?



10) wyjaśnić, jakie znaczenie ma dla aparatownia subiektywne odczuwanie

dźwięku?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Rodzaje protezowania

4.2.1. Materiał nauczania

Zalety i wady aparatów słuchowych w odniesieniu do wymagań i oczekiwań

pacjentów oraz spełniania ich możliwości technicznych
1. Aparaty zauszne: BTE (Behind The Ear) – najczęściej stosowana wersja aparatu
słuchowego. Można nimi protezować ubytki od lekkich do resztek słuchowych, w przedziale
wiekowym od najmłodszych do najstarszych pacjentów.

–

Zalety  –  możliwość  uzyskania  większych  wzmocnień,  mniejsze  ryzyko  wystąpienia
sprzężeń,  lepsze  ustawienie  mikrofonu/ów,  łatwość  obsługi,  dłuższa  praca  na  jednej
baterii,  niższa  cena  (aparatów  starszych  lub  nowszych  z  mniejszą  ilością  funkcji),  lepsze
warunki  pracy  aparatu,  w  przypadku  niektórych  modeli  możliwość  dopasowania
otwartego  co  przy  okazji  poprawia  ich  estetykę,  możliwe  zastosowanie  przełączników
i regulatorów w sposób łatwo dostępny.

–

Wady – mała lub umiarkowana dyskrecja, więcej elementów składowych (wkładka,
dźwiękowód, aparat).

2.  Aparaty  wewnątrzuszne:  ITE  (In  The  Ear)  –  wypełniają  całą  lub  pół  małżowiny  usznej
(half  ITE).  Zakres  stosowania  pod  względem  głębokości  ubytku  jest  największy  spośród
rodziny  aparatów  wewnątrzusznych,  ale  mniejszy  niż  aparatów  BTE.  W  tej  grupie  aparatów
wyróżnia się jeszcze jeden podział:
–

Aparaty wewnątrzkanałowe – ITC (In The Canal) – to obecnie najpopularniejsza odmiana
aparatu preferowana głównie przez osoby młode i w średnim wieku, aktywnych
zawodowo. Aparaty te są bardziej dyskretne i słabsze od wersji ITE.

–

Aparaty mini kanałowe – MC (Mini Canal) – niektórzy producenci aparatów słuchowych
stosują aparaty, które są wielkością i możliwościami pośrednie między aparatem typu ITC
a aparatem CIC.

–

Aparaty  kompletnie  kanałowe  –  CIC  (Complete  In  Canal)  –  szczególnie pożądane przez
osoby  ceniące  sobie  dyskrecję  –  są  praktycznie  niewidoczne.  Niestety,  mogą  one  być
stosowane  jedynie  w  niewielkim  procencie  użytkowników  aparatów  słuchowych  –
przyczyną  są  liczne  przeciwwskazania.  (budowa  kanału  usznego,  sprawność  manualna
pacjenta,  wydzielanie  woskowiny,  choroby  ucha,  wzmocnienie)  Aparaty  CIC  stosuje  się
do aparatownia małych i średnich ubytków słuchu.

–

Zalety – dyskrecja, jeden lub dwa elementy w przypadku aparatów modułowych,
wygodniejsze w zakładaniu i zdejmowaniu w porównaniu do modeli BTE.

–

Wady – niemożność uzyskania większych wzmocnień, większe prawdopodobieństwo
wystąpienia

sprzężeń,

często

brak

dodatkowych

regulatorów

dostępnych

w odpowiadających im aparatach BTE, uzależnienie wykonania od budowy kanału
słuchowego, gorsze warunki pracy aparatu, trudność obsługi, krótsza praca baterii.

Aparaty analogowe:

–

Zalety – niewygórowana cena, prostota obsługi, tańszy i łatwiejszy serwis, regulacje nie
wymagają specjalnych programów, mogą być stosowane w zakresie od małych ubytków
słuchu do nawet resztek słuchowych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

Wady – mała możliwość regulacji – trudne do stosowania w niektórych niedosłuchach,
więcej elementów narażonych na uszkodzenie, są często większe od ich odpowiedników
(wzmocnienie) cyfrowych, mniej ekonomiczne.

Aparaty analogowe programowalne:

–

Zalety – nieznacznie droższe od aparatów analogowych i w porównaniu mają większe
możliwości ustawień (np. programy akustyczne),

–

Wady – są „etapem przejściowym” pomiędzy aparatem analogowym a cyfrowym, z uwagi
na rozwój i malejące ceny aparatów cyfrowych są stopniowo przez nie wypierane.

Aparaty cyfrowe:

–

Zalety  –  bardzo  duża  możliwość  regulacji,  bardzo  dobrze  spełniają  swoją  rolę
w niedosłuchach  odbiorczych,  zużywają  mniej  prądu  w  porównaniu  do  odpowiedników
analogowych (wzmocnienie) i równocześnie są od nich mniejsze przy znacznie większych
możliwościach,  posiadają  dodatkowe  układy  jak np., systemy redukcji sprzężeń, redukcję
hałasu,  detekcję  sygnału  mowy,  różne  wzmocnienie  w  zależności  od  poziomu  sygnału
wejściowego  (nieliniowość  wzmocnienia),  mała  awaryjność  z  uwagi  na  ograniczoną  do
minimum ilość elementów wewnątrz aparatu.

–

Wady  –  cena,  kosztowny  serwis,  bywają  przyjmowane  z  rezerwą  przez  byłych
użytkowników aparatów analogowych (inny sposób obróbki sygnału), bardzo ograniczony
wybór  dla  osób  z  resztkami  słuchowymi,  miniaturyzacja  może  powodować  kłopoty
z obsługą,  a  sama  obsługa  może  być skomplikowana dla niektórych pacjentów (np. jeden
przycisk pełniący różne funkcje).

Rys. 3. Rodzina aparatów słuchowych (od lewej): CIC, ITC, half ITE i BTE [15]

Oprócz wymienionych wersji, można spotkać aparaty w rozmiarach obecnie rzadko
spotykanych:
–

Aparaty  wewnątrzuszne  modułowe  –  ITC-module  –  są  to  aparaty,  które  składają  się
z dwóch części: aparatu kompletnego oraz mini wkładki do ucha. Aparat jest umieszczany
wewnątrz  cienkościennej  wkładki,  przypominającej  kształtem  obudowę  aparatu  ITC,  lub
jest  przyłączany  do  końcówki  będącej  odpowiednikiem  trzpienia  zwykłej  wkładki. Zaletą
tych  rozwiązań  jest  możliwość  oczyszczenia  wkładki  lub  trzpienia,  wadą  zaś  wielkość  i
niezbyt dobra funkcjonalność.

–

Aparaty  kieszonkowe  -  PA  (Pocked  Aid)  –  Stosowane  w  protezowaniu  głębokich
ubytków  słuchu  i  resztek  słuchowych.  Są  preferowane  głównie  przez  osoby  starsze,
korzystające z tego typu aparatów od wielu lat, głównie z powodu rozmiarów i prostoty
obsługi.  Wadą  jest  estetyka  (duże  rozmiary,  widoczny  przewód  i  duża  słuchawka)  oraz

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

niewygoda  użytkowania  –  słuchawka jest  połączona z aparatem  przy pomocy przewodu,
aparat  zaś  mocuje  się  na  ubraniu.  Efektem jest ekranowanie przez słuchacza dźwięków z
tyłu i odgłos szelestów pochodzących od ubrania. W zamian duża odległość słuchawki od
aparatu niweluje powstawanie sprzężeń, istnieje też możliwość zastosowanie tego samego
aparatu  na  przewodnictwo  powietrzne  lub  kostne  -  wystarczy  użyć  odpowiedniej
słuchawki z pałąkiem.

–

Aparaty okularowe – występują w wersji na przewodnictwo powietrzne (sporadycznie na
rynku wtórnym) lub jako wygodniejszy odpowiednik aparatu na przewodnictwo kostne.

Ze względu na wzmocnienie wyróżnia się aparaty:

1.  Do lekkich ubytków słuchu – 25–40 dB HL.
2.  Do umiarkowanych ubytków słuchu – 40–60 dB HL.
3.  Do znacznych ubytków słuchu – 60–80 dB HL.
4.  Do głębokich ubytków słuchu – ponad 80 dBHL.

Obecnie produkowane aparaty słuchowe są dość plastyczne w zakresie wzmocnień

i rzadko  są  przeznaczone  do  jednego  rodzaju ubytku słuchu,  co ułatwia  ich  dobór. Obsługują
ubytek słuchu:
1.  Lekki, umiarkowany, ( czasem znaczny).
2.  Umiarkowany, znaczny (czasem głęboki).
3.  (czasem znaczny), głęboki i resztki słuchowe.

Dobór aparatu wszechstronnego (w sensie głębokości ubytku) nie zawsze jest wskazany.

Jeśli  aparat  ma  możliwość  zastosowania  do  ubytków  od  małych  do  głębokich,  to
proponowanie  go  do  małego  ubytku  może  być  niezbyt  fortunne.  Wykorzystanie  możliwości
tego  aparatu  jest  niewielkie  (wzmocnienie),  a  sam  aparat  będzie  silnie  tłumiony  przez  układy
komprymujące, co pogorszy odbiór dźwięków. Jedynym wskazaniem do zastosowania takiego
aparatu „na wyrost” może być szybko postępujący niedosłuch, np. na wskutek choroby, który
może być korygowany aparatem.

Protezowanie zamknięte

Protezowanie zamknięte charakteryzuje się całkowitym zamknięciem (z punktu widzenia

akustycznego) kanału słuchowego pacjenta i jest to najczęściej spotykany rodzaj protezowania.
Stosowany  jest  u  małych  dzieci,  zaś  w  przypadku  pozostałych  osób  w zależności  od  ubytku
słuchu.  Zastosowanie  tego  rodzaju  protezowania  nie  wymaga  od  aparatu  zaawansowanych
rozwiązań  technicznych  i  m.  in.  stąd  jego  popularność  –  mniej  zaawansowany  aparat  jest
tańszy. Protezowanie zamknięte ma jeszcze jedną zaletę: można wykorzystać zdolność twardej
wkładki  do  przenoszenia  drgań  na  układ  chrzestno-kostny  pacjenta,  co  jest  przydatne  w
resztkowych  ubytkach  słuchu.  (Tej  właściwości  nie  mają  miękkie  wkładki  silikonowe,  które
tłumią drgania).

Protezowanie zamknięte ma też wady, które ograniczają możliwość jego zastosowania

w pewnych sytuacjach. Zamknięcie kanału słuchowego stwarza niekorzystne warunki w uchu,
co  sprzyja  rozwojowi  niektórych  chorób  lub  w  lepszym  przypadku  wydłuża  leczenie.
W przypadku  pacjentów  ze  skłonnościami  do  okresowych  wysiękowych  zapaleń  ucha
środkowego,  założenie  wkładki  może  spowodować  nawrót  choroby.  Deformacje  ucha
środkowego  i  zewnętrznego  mogą  być  przeciwwskazaniem  dla  tego  rodzaju  dopasowania,
głównie  z  przyczyn  wykonawczych.  Protezowanie  zamknięte  nie  jest  odpowiednie  do
protezowania  ubytków  wysokoczęstotliwościowych  z  normą  słyszenia  w  zakresie  niskich
częstotliwości – występuje efekt okluzji.
W  celu  zminimalizowania  skutków  protezowania  zamkniętego  (efektu  okluzji,  pogorszonej
wentylacji) stosuje się nawiercanie otworu wentylacyjnego. Niekiedy wymagany otwór jest na

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

tyle  duży,  że  powoduje  z  kolei  powstawanie  sprzężeń  aparatu.  Trzeba  wówczas  zastosować
bardziej  zaawansowany  aparat  słuchowy  z  redukcją  sprzężenia  zwrotnego,  lub  obniżyć  jego
wzmocnienie,  jeśli  to  możliwe.  Zastosowanie  wentylacji  może  poprawić  komfort  słyszenia
pacjenta  (główny  cel)  i  przyczynić  się  jednocześnie  do  polepszenia  wentylacji  (skutek
uboczny).

Protezowanie otwarte

Dla wielu osób niedosłyszących istotna jest dyskrecja aparatu słuchowego. Do tego

stopnia,  że  nawet  poprawa  komfortu  słyszenia nie jest  dla  nich  wystarczającym  powodem  do
założenia  aparatu.  Ze  strony  protetyka  problem  jest  nieco  inny.  Pewna  część  osób
z uszkodzonym słuchem słyszy źle w zakresie wysokich częstotliwości, zaś w zakresie niskich
ma normę słyszenia. W tej sytuacji zatkanie ucha wkładką lub aparatem powoduje wystąpienie
efektu okluzji, i/lub niekomfortowe słyszenie dźwięków, które są dobrze słyszane bez aparatu.
Zastosowanie  odpowiednio  dużej  wentylacji  w  protezowaniu  klasycznym  jest  często
niewykonalne  –  najczęściej  wywołuje  sprzężenia.  W  celu  usunięcia  tych  niedogodności
zaprojektowano  aparaty,  które mogą pracować przy otwartym dopasowaniu i jednocześnie są
przez to bardzo dyskretne. W przypadku aparatów zausznych stosowane są dwa rozwiązania:
albo  dźwięk  jest  doprowadzany  z  aparatu  przez  dźwiękowód  do  nasadki,  albo  w  nasadce
(w uchu  pacjenta)  umieszczona  jest  słuchawka  aparatu.  W  pierwszym  przypadku  do  ucha
pacjenta doprowadzony jest cienki dźwiękowód (ok. 1 mm średnicy), z umocowaną na końcu
nasadką  w  kształcie  grzybka.  Nasadka  ma  duże  otwory,  które  sprawiają,  że  kanał  słuchowy
jest  praktycznie  otwarty.  W  drugim  przypadku  wężyk  skrywa  przewody  zasilające  słuchawki
umieszczonej w nasadce lub w mikrowkładce w kanale słuchowym. Umieszczenie słuchawki w
uchu blisko błony bębenkowej powoduje lepsze wzmocnienie słyszanego dźwięku, mniejsze są
też  jego  straty  (dźwięk  ma  krótszą  drogę  do  pokonania),  zaś  odsunięcie  słuchawki  od
mikrofonu  pozwala  zastosować  większe  wzmocnienia.  Wadą  tego  rozwiązania  jest  nieco
mniejszy otwór wentylacyjny i gorsze warunki pracy słuchawki.
Zastosowanie protezowania otwartego wymaga użycia zaawansowanych aparatów. Muszą one
mieć  przede  wszystkim  bardzo skuteczne układy antysprzężeniowe i odpowiednio krótki czas
przetwarzania dźwięku. Aparat słuchowy nie przetwarza dźwięku w czasie rzeczywistym – jest
to  niemożliwe  do  wykonania,  ponieważ  wszelka  obróbka  sygnału  akustycznego  wymaga
czasu. Zbyt długi czas trwania obróbki sprawi, że osoba korzystająca z aparatu będzie najpierw
słyszała dźwięk dochodzący do ucha, a następnie dźwięk dochodzący z aparatu. Spowoduje to
wrażenie  echa  (podwójnego  głosu).  Zakłada się, (wg różnych  producentów),  że czas obróbki
sygnału powinien być mniejszy niż 5–10ms., by był niezauważalny.
Podanie  sygnału  akustycznego  do  ucha  za  pomocą  otwartej  wkładki  powoduje  zniesienie
wzmocnienia  niskich  częstotliwości,  a  zatem  wyeliminowanie  efektu  okluzji.  Protezowanie
otwarte  ma  jednak  pewne  wady  –  z  uwagi  na  warunki  akustyczne  nie  zaleca  się  jego
stosowania w przypadku, gdy ubytek przy 500 Hz przekracza 25 dB. Jeśli ubytek zaczyna się
w zakresie poniżej 500 Hz włącznie, to w aparacie dochodzi do sprzężeń, z którymi może on
sobie  nie  poradzić  –  ryzyko  jest  wprost  proporcjonalne  do  wielkości  ubytku.  Wyjściem
z sytuacji może być zastosowanie mikrowkładki. Bardzo małe rozmiary umożliwiają schowanie
jej  w  uchu,  co  nie  pogarsza  estetyki  i  pozwala  poszerzyć  zakres  dopasowania  o niskie
częstotliwości – w zależności od wielkości otworu wentylacyjnego.
Osobną kwestią  jest możliwość zastosowania protezowania otwartego u osób z przewlekłymi
chorobami  uszu.  Bardzo  dobre  wentylowanie  ucha  i  niewielka  powierzchnia  nasadki  nie
zmieniają  warunków  fizjologicznych  kanału  słuchowego,  choć  mogą  powodować  łaskotanie
w początkowym  okresie.  Nienaturalny  kształt  kanału  słuchowego  również  nie  jest  tu
przeszkodą.  Dodatkowy  atut  to  znaczne  skrócenie  czasu  dopasowania  –  protetyk  dobiera

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

jedynie dźwiękowód i nasadkę w odpowiednim rozmiarze a pacjent może od razu korzystać
z aparatu.

Protezowanie kostne

Protezowanie kostne osób niedosłyszących obejmuje grupę ok. 5% wszystkich

niedosłyszących.  Stosowane  jest  w  przypadku  przewlekłych  chorób  ucha  zewnętrznego
i środkowego, w lekkim lub umiarkowanym niedosłuchu przewodzeniowym (jeśli zawiodą inne
metody  leczenia)  lub  w przypadku  wad  rozwojowych  przed  leczeniem  operacyjnym.  Ubytek
przewodzeniowy,  który  ma  być  protezowany  aparatem  kostnym  nie  powinien  przekraczać
50dB  HL  na  drodze  powietrznej  i    20  dB  HL  na  drodze  kostnej.  Przy  większych  ubytkach
aparatowanie może być już nieskuteczne.

Protezowanie obustronne

W przypadku obustronnego ubytku słuchu u osób dorosłych przeważa pogląd, że należy

protezować obuusznie, ponieważ dwa aparaty słuchowe dają pacjentowi następujące korzyści:
–

umożliwiają stereofoniczny odbiór dźwięku,

–

poprawiają zdolność lokalizacji źródła dźwięku,

–

poprawiają zdolność rozumienia mowy na tle hałasu,

–

pozwalają obniżyć poziom ciśnienia akustycznego na wyjściu aparatów słuchowych
o około 3 dB w stosunku do aparatownia jednostronnego,

–

niwelują akustyczny cień głowy.
Protezowanie obuuszne osób dorosłych nie jest jednoznacznie określone. Niektóre ośrodki

wychodzą  z  założenia,  że  jeśli  ubytek jest  obustronny, to protezowanie również powinno być
obustronne. Inne zaś wychodzą z założenia, że obustronne protezowanie ma sens, gdy pacjent
odczuwa  wymierne  korzyści.  Faktem  jest,  że  protezowanie  jednouszne  przy  ubytku
obustronnym powoduje pewnego rodzaju zanik zdolności prawidłowego odbierania dźwięków
mowy  –  ucho  nie  protezowane  nadal  słyszy,  ale  jego  zdolność  rozumienia  mowy  słabnie.
Zjawisko to nosi nazwę deprywacji słuchu. Na podstawie badań stwierdzono, że jest ono ściśle
związane  z wiekiem  pacjenta  –  im  młodszy  pacjent  tym  szybsza  i  silniejsza  deprywacja.  W
przypadku osób starszych nie jest to proces tak gwałtowny.
W  przypadku  dzieci  panuje  zgodny  pogląd:  protezowanie  obuuszne  jest  najlepszym
rozwiązaniem.

Przeciwwskazania do protezowania obustronnego:

–

uszkodzenie centralne współistniejące z ubytkiem słuchu, skutkujące brakiem zdolności
interpretowania informacji pochodzących z obu uszu,

–

różnego stopnia obuuszne zniekształcenia ślimakowe,

–

w przypadku lekkiego ubytku słuchu z asymetrią pomiędzy jednym a drugim uchem,

–

w przypadku występowania bardzo dużej asymetrii ubytków słuchu.
Przy protezowaniu obuusznym należy dobierać tą samą markę i model wybranych

aparatów,  z uwagi  na  fakt,  iż:  aparaty  różnych  producentów  mogą mieć inną barwę dźwięku,
różne  regulatory  itp.,  co  może  stwarzać  problemy  w  dopasowaniu  lub  w  obsłudze.  Ponadto,
w przypadku  aparatów  analogowych  programowalnych  i  cyfrowych,  przeważnie  nie  można
jednocześnie  programować  dwóch  różnych  modeli  aparatów,  nawet  w  ramach  jednego
producenta.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Protezowanie jednostronne

Protezowanie jednostronne jest najczęściej spotykaną formą protezowania osób dorosłych,

nawet mimo wskazań do protezowania obuusznego. W takim przypadku ogólne zasady są
następujące:
–

jeśli ubytek jest mniejszy od 70 dB protezuje się ucho gorsze. Jeśli ubytek przekracza
70 dB protezę zakłada się na ucho lepsze,

–

niedosłuch symetryczny - należy wziąć pod uwagę zdolności lewej półkuli mózgowej,
która jest przystosowana do odbioru sygnału mowy z prawego ucha,

–

w audiogramach asymetrycznych wybiera się ucho z bardziej płaską krzywą,

–

komponent przewodzeniowy – należy wybrać ucho, w którym jest większy,

–

wyniki audiometrii mowy – wybiera się ucho lepsze,

–

audiometria nadprogowa – również wybiera się ucho lepsze.

Ogólne przeciwwskazania do protezowania

Protezowania narządu słuchu nie można stosować w następujących stanach:

–

głuchota psychogenna,

–

nadmierna męczliwość słuchu,

–

zaawansowana oligofrenię,

–

afazja sensoryczną,

–

miażdżyca centralnego układu nerwowego,

–

guzy nerwu słuchowego,

–

inne schorzenia centralnego układu nerwowego i nerwu słuchowego.
W przypadku powyższych schorzeń zastosowanie aparatu słuchowego może wywołać

jatrogenne uszkodzenie słuchu lub nawet pogorszyć stan zdrowia pacjenta.

Dekalog audioprotetyka, czyli 10 przestróg przed doborem aparatu słuchowego bez
uprzedniej konsultacji medycznej:[5]

Ból ucha.

II.

Stałe lub okresowe wysięki z ucha.

III.

Woskowina lub ciało obce w uchu.

IV.

Deformacja małżowiny usznej i/lub przewodu słuchowego.

Niedosłuch przewodzeniowy lub mieszany.

VI.

Stwierdzona ostatnio nagła utrata słuchu.

VII.

Jednostronny odbiorczy postępujący ubytek słuchu.

VIII. Znaczna rozbieżność wyników audiometrii tonalnej i audiometrii mowy.
IX.

Zawroty głowy lub szumy uszne (zwłaszcza szum jednostronny).

Każda inna wątpliwość.

Dekalog    protetyka  słuchu  to  zbiór  typowych,  najbardziej  niepokojących  symptomów,  jakie
mogą  wystąpić  u  osoby  z  niedosłuchem.  Protetyk  słuchu,  zanim  przystąpi  do  wykonywania
czynności  związanych  z  dopasowaniem  aparatów,  powinien  zebrać  niezbędne  informacje
dotyczące  stanu  narządu  słuchu  pacjenta.  Ostatni  punkt  dekalogu  należy  potraktować  jak
zalecenie: jeśli protetyk ma wątpliwości, co do stanu zdrowia pacjenta, lub nie jest pewien, czy
dopasowanie  aparatu  jest  w  danym  przypadku  wskazane,  powinien  skierować  pacjenta  na
konsultację  lekarską.  Istnieje  bowiem  pewna  grupa  osób,  które  w  przypadku  pojawienia  się
problemów  ze  słuchem,  chcą  jak  najszybciej  kupić  aparat,  bagatelizując  jednocześnie
niebezpieczeństwo wynikające z przeciwwskazań do zastosowania aparatu słuchowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie są  podstawowe rodzaje protezowania?
2.  Jakie wady i zalety posiadają poszczególne grupy aparatów słuchowych?
3.  W jakiej sytuacji zastosujesz protezowanie zamknięte?
4.  Co to jest protezowanie otwarte?
5.  Jakie są wskazania do protezowania otwartego?
6.  Jakie są wskazania dla protezowania kostnego?
7.  Kiedy protezowanie obuuszne jest niewskazane?
8.  Czy protezowanie obuuszne jest korzystniejsze od jednousznego?
9.  Jaka grupa pacjentów wymaga bezwzględnego protezowania obuusznego?
10.  Kiedy stosuje się protezowanie jednostronne?
11.  Jak brzmi dekalog protetyka słuchu?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zgłosiła się do ciebie osoba w wieku ok. 80 lat w celu dobrania jej aparatu słuchowego.

Pomijając ubytek słuchu stwierdzony w badaniu audiometrycznym, zaproponuj optymalny
aparat słuchowy dla tej osoby.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować treść ćwiczenia,
2)  przeanalizować wady i zalety różnych typów aparatów słuchowych,
3)  uzasadnić w kilku zdaniach wybór aparatu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw różnych aparatów słuchowych,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Dobierz rodzaj protezowania do głębokości ubytku słuchu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować dane techniczne różnych aparatów słuchowych,

zinterpretować wynik badania audiometrycznego i określić rodzaj oraz głębokość ubytku
słuchu,

3) zaproponować przynajmniej dwa aparaty słuchowe do danego ubytku słuchu,
4) uzasadnić wybór.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw różnych aparatów słuchowych,

–

dane techniczne aparatów słuchowych,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Do pomocy wybierz jedną osobę, która będzie pełniła rolę pacjenta. Przygotuj listę pytań,

jakie zadasz pacjentowi podczas pierwszej rozmowy. Zastosuj się do dekalogu protetyka
słuchu. Wymień te pytania, na które pacjent może nie znać odpowiedzi. W jaki sposób
zweryfikujesz ich wiarygodność?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować treść dekalogu protetyka słuchu,
2)  skonstruować pytania tak, by nie sugerowały odpowiedzi,
3)  określić i zapisać sposoby weryfikacji wiarygodności odpowiedzi pacjenta.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusz papieru formatu A4,

–

pisaki,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Do twojego gabinetu przychodzi osoba w wieku około 30 lat, aktywna zawodowo, która

obejrzała reklamę aparatu słuchowego typu CIC. Aparat ten nie może zostać zastosowany
w jej przypadku. Jakich użyjesz argumentów by wytłumaczyć tej osobie, że powinna nosić inny
aparat słuchowy? Jako przyczynę niemożności zastosowania aparatu wybierz dowolny wariant.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować treści dotyczące typów aparatów słuchowych,
2)  określić przyczyny, które są przeciwwskazaniem do używania aparatów typu CIC,
3)  sformułować w postaci argumentów uzasadnienie wyboru innego aparatu słuchowego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw różnych typów aparatów słuchowych,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić zalety i wady poszczególnych typów aparatów słuchowych?



2) podać wskazania do protezowania otwartego?



3) zaproponować typ aparatu słuchowego zgodnie z wymaganiami

i oczekiwaniami pacjenta?



4) przekonać pacjenta o konieczności zastosowania innego aparatu

słuchowego niż preferowany przez niego model?



5) wskazać sytuacje, w których należy zastosować protezowanie zamknięte?



6) określić sytuacje, w których można zaproponować protezowanie kostne?



7) wymienić sytuacje, w których protezowanie obustronne nie przyniesie

rezultatu?



8) wymienić przeciwwskazania do protezowania jednostronnego?



9) określić ogólne przeciwwskazania do protezowania narządu słuchu?



10) przedstawić Dekalog Audioprotetyka Słuchu i uzasadnić jego zasady?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3 Dopasowywanie aparatów słuchowych

4.3.1. Materiał nauczania

Dopasowanie aparatów słuchowych na podstawie audiometrii tonalnej

Metody oparte o wartość progu MCL:

–

LGOB (loudness Growth in half Octave Bands); Allen, Hall, Jeng, 1990,

–

IHAFF/Contour – (Independent Hearing Aid Fitting Forum); Cox, 1995; Valente, van
Vliet 1997,

–

ScalAdapt – Kiessling, Schubert, Archut, 1996,DSL[i/o] – Desired Sensation Level
input/output, wersja krzywoliniowej kompresji, Cornelisse, Seewald, Jamieson 1995.

Metody, które obecnie opierają się na wartości progu słyszenia HTL:

–

NAL (National Acoustic Laboratories); Byrne, Tonnisson, 1976,

–

Berger; Berger, Hagberg, Rane, 1977,

–

POGO (Prescription of Gain and Output): McCandless, Lyregaard, 1983,

–

NAL-R (NAL-Revised): Byrne, Dilion, 1986,

–

POGO II; Schwartz, Lyregaard, 1988,

–

NAL-RP (NAL-Revised, Profound); Byrne, Parkinson, Newall, 1991,

–

FIG6; Killion, 1993,

–

NAL-NL1 (NAL-NonLinear); Dilion, 1999.

Metody dopasowań aparatów słuchowych można podzielić wg różnych kryteriów:

–

metody oparte na audiometrii tonalnej,

–

metody oparte o procedury skalowania głośności.

Klasyfikacja procedur w oparciu o rodzaj wzmocnienia:

–

metody określające wzmocnienie liniowe,

–

metody określające wzmocnienie nieliniowe.

Inny podział:

– metody ogólne dostępne dla większości programów komputerowych,
– metody szczegółowe opracowane dla konkretnych modeli aparatów słuchowych.

Procedura dopasowania aparatu na podstawie audiometrii tonalnej
ETAP I
–

zebrać wszystkie wymagane dane do określenia sposobu protezowania pacjenta,

–

pobrać wycisk i wykonać wkładkę indywidualną – nie powinno się przymierzać aparatu na
wkładce uniwersalnej,

–

w przypadku protezowania otwartego określić rozmiary dżwiękowodu i nasadki,

–

umówić się z pacjentem na przymierzenie aparatu.

ETAP II
–

wybrać rodzaj protezowania, określić metodę dopasowania aparatu słuchowego,

–

określić wymagany przebieg maksymalnego poziomu wyjściowego MPO (Maksimum
Power Output),

–

wyznaczyć wymaganą charakterystykę wzmocnienia aparatu słuchowego w funkcji
częstotliwości, V(f) oraz Vmax z uwzględnieniem wszystkich poprawek,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

określić wymagany przebieg charakterystyki dynamicznej aparatu słuchowego, In/Out
(Input/Output),

–

wybrać co najmniej trzy aparaty słuchowe spełniający wymagane kryteria,

–

ustawić wybrane aparaty słuchowe i sprawdzić poprawność regulacji w urządzeniu
analizującym.

ETAP III
–

przymierzyć pacjentowi wybrane aparaty na wkładce indywidualnej,

–

jeśli to konieczne wprowadzić korekty do ustawień wstępnych aparatu,

–

wybrać aparat, który najlepiej spełnia oczekiwania pacjenta,

–

przeszkolić pacjenta w zakresie obsługi aparatu słuchowego i etapów przyzwyczajania się
do słyszenia przez aparat słuchowy,

–

umówić się na wizytę kontrolną po ok. dwóch tygodniach,

–

dopasować dokładnie aparat słuchowy.

Głównym  celem  wszystkich  procedur  dopasowania  aparatów  słuchowych  jest  określenie
parametrów  elektroakustycznych  aparatu  słuchowego. Przy  wyborze  aparatu  słuchowego bez
znaczenia  jest  producent  i  typ  aparatu.  Istotne  jest  spełnienie  określonych  parametrów
elektroakustycznych.

MPO – jest to maksymalny poziom ciśnienia akustycznego na wyjściu aparatu słuchowego.

Nie może on przekroczyć wartości progu dyskomfortu UCL.

In/Out – jest to charakterystyka dynamiczna aparatu słuchowego obrazująca zależność

poziomu ciśnienia akustycznego na wyjściu aparatu od poziomu ciśnienia akustycznego na
jego wejściu.

V – wzmocnienie aparatu – jest to różnica pomiędzy poziomem ciśnienia akustycznego na

wyjściu aparatu a poziomem ciśnienia akustycznego na wejściu aparatu.
V

= Lp

– Lp

Jeśli wzmocnienie jest takie samo dla każdego poziomu ciśnienia akustycznego na wejściu

aparatu słuchowego to wtedy mamy do czynienia ze wzmocnieniem liniowym. Jeśli zaś
wzmocnienie jest uzależnione od poziomu sygnału wejściowego (jest jego funkcją) to oznacza,
że wzmocnienie jest nieliniowe.
V

»V

(Lp

)

V(f) – jest to charakterystyka wzmocnienia aparatu słuchowego, nazywana inaczej krzywą

docelową  lub  krzywą  skuteczną  (Target  Gain,  Insertion  Gain).  Obrazuje  ona  wzmocnienie
aparatu,  które  kompensuje  ubytek  słuchu.  Krzywą  wzmocnienia  wyznacza  się  na  podstawie
przebiegu  audiogramu  (ubytku  słuchu),  przy  wykorzystaniu  różnych  metod  dopasowania
aparatów słuchowych.

1. MPO:

MPO = UCL + 10dB SPL

2. V(f)

ap. max

= IG

max

+ 10(15) [dB]

3. Określić in/out:

Jeżeli:

UCL

śr

– HTL

śr

> 50 dB SPL

Można stosować aparat ze wzmocnieniem liniowym oraz układem PC

Jeżeli:

30dB SPL < UCL

śr

– HTL

śr

< 50 dB SPL

to wtedy zastosowanie aparatu z układem kompresji może przynieść większe korzyści niż
zastosowanie aparatu ze wzmocnieniem liniowym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jeżeli:
UCL

śr

– HTL

śr

< 50 dB SPL

Należy zastosować aparat słuchowy z układem kompresji. Układy kompresji są zalecane
w sytuacji, gdy próg UCL wynosi ok. 90–100 dB HL.

Wyniki audiometrii tonalnej pozwalają także wstępnie ocenić próg rozumienia mowy.

Średni poziom, przy którym badany odbiera 500, 1000 i 2000 Hz nie powinien się różnić od
progu rozumienia mowy wyznaczonego audiometrią słowną dla testów liczbowych o więcej
niż 12 dB.

Klasyczne metody dopasowania aparatów słuchowych

Pierwsze metody dopasowania aparatów słuchowych były tworzone w oparciu o znacznie

mniejszą  wiedzę  o  narządzie  słuchu  niż  obecnie,  zaś  same  aparaty  również  nie  dawały  zbyt
dużego  pola  manewru  protetykom.  Nie  wiedziano,  jak  funkcjonuje  ucho  –  jedyną  pewną
informacją  był  ilościowy  ubytek  słuchu.  Opierając  się  na  tej  informacji,  naukowcy  doszli  do
wniosku,  że  jeśli  ubytek  u  danego  pacjenta  ma  określoną  wartość,  to  należy  go
zrekompensować  wzmocnieniem  o  tej  samej  wartości.  Metodę  tę  nazywano  „lustrzanym
odbiciem”.  Metoda  ta  była  skuteczna  jedynie  dla  osób,  które  miały  przewodzeniowy  ubytek
słuchu. Dla osób z odbiorczym ubytkiem słuchu, których jest znakomita większość, wnoszone
wzmocnienie było zbyt duże. Konieczne okazało się opracowanie nowej, lepszej metody – była

nią metoda

HTL. W jej przypadku wartość wzmocnienia, jaka powstała po „lustrzanym

odbiciu” audiogramu, zmniejszono o połowę. Wydawało się, że jest to wartość wystarczająca.
Jednak po praktycznym sprawdzeniu tej metody okazało się, że dla małych ubytków słuchu

wzmocnienie nadal jest zbyt duże. Opracowano zatem metodę

HTL. Wraz z rozwojem

nauk,  zajmujących  się  problemem  narządu  słuchu,  a  także  wraz  z  rozwojem  techniki
wprowadzano  kolejne  metody,  które  lepiej  kompensowały  niedosłuch.  W początkowym
okresie  opracowywania  metod,  pojawił się problem  realizacji docelowego wzmocnienia przez
aparat słuchowy. Pierwsze aparaty wzmacniały jedynie liniowo, zaś metody wyznaczały często
wartości  nieliniowe.  W  praktyce  oznaczało  to  konieczność  wyboru  średniej  wartości
wymaganego wzmocnienia, która była ustawiana na stałe w aparacie. Pacjent mógł dokonywać
regulacji  wzmocnienia  jedynie  potencjometrem.  Konsekwencją  średniego  wzmocnienia  była
następująca  praca  aparatu:  niektóre  dźwięki,  dobrze  słyszane  bez  aparatu,  były  głośniejsze,
natomiast  inne,  źle  słyszane  przez  pacjenta,  były  wzmocnione  słabiej.  Dopiero  postęp  w
technice  pozwolił  udoskonalić  aparaty  analogowe  tak,  by  wnoszone  przez  nie  wzmocnienie
było nieliniowe  (układy  AGC,  wzmacniacz A-kamp).  Dalszy rozwój i doskonalenie aparatów,
w  szczególności  wprowadzenie  techniki  cyfrowej  pozwoliło  na  udoskonalenie  metod
dopasowania aparatów słuchowych. Powstały metody, które są wykorzystywane ogólnie przez
wielu  producentów  (np.  metoda  nieliniowa  NAL-NL),  jak  również  metody,  które  są  typowe
dla  danego  producenta  (np.  metoda  Custom).  Wszystkie  te  metody  wywodzą  się  od
pierwszych metod dopasowania – ich dzisiejsza postać to efekt ewolucji.
W  dobie  aparatów  cyfrowych  ręczne  obliczanie  metod  nie  jest  już  konieczne  –  programy
komputerowe same obliczają wymagane parametry. Może się jednak zdarzyć, że wystąpi taka
konieczność, ponieważ aparaty analogowe nadal istnieją na rynku. Oprócz tego, w niektórych
programach  komputerowych  istnieje  możliwość  wyboru  spośród  kilku,  a  nawet  kilkunastu
metod  dopasowania.  Dlatego  też  warto  wiedzieć,  do  jakich  ubytków  przeznaczona  jest  dana
metoda.  Poniższe  zestawienie  przedstawia  najbardziej  popularne  metody,  wraz  z  krótkim
opisem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

HTL – jest to metoda, która wyznacza docelowe wzmocnienie IG (Insertion Gain)

przez podzielenie wartości ubytku przez

, np. jeśli ubytek wynosi 60 dB HL to

wymagane wzmocnienie powinno mieć wartość 30 dB. Metoda ta uwzględnia rodzaj
ubytku. Jeśli jest on przewodzeniowy lub mieszany, to do wyznaczonego IG należy dodać
wartość współczynnika obliczanego ze wzoru:

−

gdzie:
PP – przewodnictwo powietrzne
PK – przewodnictwo kostne

Metoda ta nie uwzględnia poprawek kalibracyjnych dla sprzęgacza 2 cm³, nie

uwzględnia również wartości maksymalnego poziomu wyjściowego MPO (Maximum Power
Output). W tej sytuacji należy wyliczyć MPO na bazie wyznaczonego UCL i dodać poprawki
wynikające z zamiany dB HL na dB SPL. Metoda ta stosowana jest do ubytków w zakresie
55-85dB HTL.

–

HTL – przy pomocy tej metody można wyznaczyć docelowe wzmocnienie przez

podzielenie wartości ubytku przez

. Metoda ta uwzględnia poprawki ze względu na

rodzaj zastosowanego aparatu (BTE lub ITE) oraz ze względu na rodzaj niedosłuchu. Nie
uwzględnia natomiast parametru MPO - musi on zostać wyznaczony na bazie wartości
UCL. Przy pomocy tej metody kompensuje się ubytki w zakresie 25–55 dB HTL.

–

NAL,  NAL-RM  –  jest  to  metoda,  przy  pomocy  której  wyznacza  się  wzmocnienie
docelowe  przy  pomocy  specjalnego  wzoru,  którego  parametry  są  różne  w  zależności  od
częstotliwości.  Do  metody  tej  wykorzystuje  się  wskaźnik  pomocniczy,  który  odróżnia
metodę  NAL,  od  metody  NAL  RM.  Metoda  NAL  jest  przeznaczona  do  ubytków do  60
dB  HL.  Ponieważ  wnoszone  wzmocnienie  jest  przy  tej  metodzie  najmniejsze,  jest  ona
proponowana dla osób, które zakładają aparat po raz pierwszy. Z kolei metoda NAL-RM
jest  przewidziana  dla  osób  mających  ubytek  większy  niż  60  dB  HL,  przy  czym,  jeśli  dla
częstotliwości  2000Hz  przekracza  on  95  dB  HL,  stosuje  się  dodatkowe  poprawki,
odczytywane ze specjalnej tabeli.
Cechą  charakterystyczną  dla  metody  NAL  jest  uwzględnienie  w  obliczeniach  rezerwy
wzmocnienia 15 dB. Pozostałe parametry, takie jak rodzaj aparatu, czy rodzaj niedosłuchu
również  są  uwzględniane.  Podobnie  jak  w  poprzednich  metodach  należy  wyznaczyć
wartość MPO.

–

Berger – metoda ta różni się od metody

HTL zastosowaniem innych współczynników

do obliczania docelowego wzmocnienia IG. Uwzględnione są w niej poprawki wynikające
z rodzaju niedosłuchu oraz rodzaju zastosowanego aparatu. Wartość MPO natomiast
trzeba obliczyć na podstawie wartości UCL. Metodę tę stosuje się do ubytków w zakresie
55-85dB HL.

–

POGO I, POGOII – są to metody, które również powstały w oparciu o metodę

HTL,

z tą różnicą, że wprowadzono poprawki do wyliczenia docelowego wzmocnienia. Nie jest
w niej uwzględniana poprawka ze względu na rodzaj ubytku słuchu. Określa się ze wzoru

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wartość MPO, która jest w rzeczywistości przelicznikiem z wartości UCL, uwzględniającym
zamianę dB HL na SPL.

UCL2000Hz

UCL1000Hz

UCL500Hz

[dB SPL]

Oprócz tego, odejmuje się poprawki korekcyjne uwzględniające typ aparatu Metoda POGO I
jest stosowana dla ubytków słuchu mniejszych niż 65dB, zaś POGO II dla ubytków większych.
Różnice wynikają jedynie ze stałych, jakie służą do wyliczenia docelowego wzmocnienia.

–

Metoda SAS – jest to metoda, która nieco różni się od powyższych sposobem obliczania

docelowego wzmocnienia:
–

oblicza się wartość 40% ubytku słuchu,

–

wyznacza się różnicę pomiędzy wartością HTL a poziomem mowy L

mowy

– 5 dB,

–

jako wzmocnienie docelowe wybiera się największą wartość uzyskaną z obliczenia
parametrów powyższych punktów,

–

sprawdza się, czy wyliczone wzmocnienie nie przekracza wartości G

sprzężenia

, jeśli

przekracza, to wzmocnienie musi zostać ograniczone do tej wartości.
Do obliczonych parametrów docelowego wzmocnienia należy dodać minimum 10 dB

rezerwy wzmocnienia. Dotyczy to tych metod, w których rezerwa nie jest uwzględniana.
Wyznaczenie „optymalnej krzywej wzmocnienia” dla danego pacjenta wydaje się dość prostym
zadaniem, niestety w dalszym ciągu znalezienie relacji między wielkością ubytku słuchu
a wzmocnieniem nie jest proste i oczywiste:
–

charakterystyka wzmocnienia aparatu w funkcji częstotliwości zależy od rodzaju sygnału
wejściowego (od jego poziomu oraz od kształtu widma) – liniowe aparaty słuchowe nie
sprawdzają się dla takich sygnałów,

–

charakterystyka wzmocnienia może również zależeć np. od percepcji głośności oraz od
zdolności dyskryminacji częstotliwości – nie ma w dalszym ciągu jasnych i sprawdzonych
relacji pomiędzy tymi wielkościami a progiem słyszenia,

–

dla  określonego  pacjenta,  który  chciałby  słyszeć  i  rozumieć  mowę  w  jakiejś  określonej
sytuacji  nie  ma  tylko  jednej  optymalnej  charakterystyki  wzmocnienia:  może  być  inna
w zależności  od  tego,  czy  pacjent  chce  mieć    lepszy  komfort  słyszenia  czy  lepszą
zrozumiałość.

Przykładowe obliczenia metody klasycznej Bergera do dopasowania aparatu słuchowego dla
poniższego audiogramu:

Na podstawie audiogramu należy wyznaczyć wzmocnienie docelowe, posługując się poniższą.
tabelą:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Częstotliwość f [Hz]

125

250

500

1000

2000

4000

8000

IG [dB]

HTL

W miejsce oznaczenia „HTL” należy wstawić wartość ubytku słuchu odczytaną z audiogramu
dla danej częstotliwości.
W  związku  z  tym,  iż  nie  występuje  rezerwa  ślimakowa,  nie stosuje  się  poprawki  wynikającej
z rodzaju  niedosłuchu.  Występują  natomiast  poprawki  uwzględniające  typ  aparatu  (BTE  lub
ITE),  co  w  praktyce  oznacza  różnicę  ze  względu  na  rodzaj  sprzęgacza  2  cm

. W tym

przypadku również należy skorzystać z tabeli. Po odczytaniu wartości z tabeli należy ją dodać
do obliczonego wcześniej wzmocnienia docelowego. Następnie po wyliczeniu wartości
wzmocnienia należy dodać 10 (15) dB rezerwy wzmocnienia. Jeśli po obliczeniach okaże się,

że wartość wzmocnienia dla jakiejś częstotliwości jest ujemna, to należy przyjąć ją jako zero.

CZĘSTOTLIWOŚĆ f(Hz)

TYP
APARATU

500

1000

2000

3000

4000

BTE

-2

-11

-9

ITE

-6

Ostatnim krokiem w obliczeniach jest wyznaczenie maksymalnego poziomu wyjściowego.

W tej metodzie jest dostępny wzór na obliczenie MPO na podstawie progu UCL. Zamiast
oznaczenia „UCL” należy wprowadzić wartość progu dyskomfortu dla danej częstotliwości i
wykonać stosowne obliczenia.

Częstotliwość f [Hz]

500

1000

2000

4000

MPO

UCL + 11

UCL + 7 UCL + 9 UCL + 9

Uzyskane wartości można zestawić w tabeli:

Częstotliwość f [Hz]

125

250

500

1000

2000

4000

8000

HTL

UCL

7.5

12.5

22.5

34.4

36.7

34.2

37.5

Poprawka
uwzględniająca
rezerwę

Rezerwa
wzmocnienia

MPO

106

Dopasowanie aparatów słuchowych przy zastosowaniu metod nieliniowych

Metody polecane szczególnie do aparatowania osób z Objawem Wyrównania Głośności:

–

LGOB,

–

ScalAdapt,

–

FIG6,

–

DSL,

–

NAL-NL1,

Metoda LGOB.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Do prawidłowego pomiaru musi być wykonana dla pewnej grupy dobrze słyszących.

Uzyskany  wynik  porównuje  się  z  osobą  źle  słyszącą.  W  metodzie  tej  podaje  się  pacjentowi
dźwięki w różnej  skali  głośności.  Pacjent dostaje  do ręki przyrząd z klawiaturą i sam wybiera
klawisze  odpowiadające  podawanym  dźwiękom.  Próbę  przeprowadza  się  dla  wymaganych
częstotliwości, a skala głośności podawanych dźwięków jest siedmio stopniowa:
1.  Nie słychać.
2.  Bardzo cichy.
3.  Cichy.
4.  Komfortowy.
5.  Głośny.
6.  Bardzo głośny.
7.  Za głośny.

Dla każdej częstotliwości wymagane jest uzyskanie minimum czterech odpowiedzi.

W przypadku  osób  niezdecydowanych  liczba  odpowiedzi  musi  być  odpowiednio  większa.
Wynikiem  pomiaru  jest  prosta,  poprowadzona  wzdłuż  punktów  oznaczających  odpowiedź
pacjenta. Jeśli punktów jest dużo, prosta jest wyprowadzona ze średniej punktów.
W  wielu  programach  dopasowujących  aparaty  słuchowe  występuje  możliwość  wykonania
pomiaru  skalowania  głośności  in  situ.  Jest  to  przydatne  szczególnie  wtedy,  gdy  dopasowanie
metodami  proponowanymi  przez  komputer  nie  dają  satysfakcjonujących  efektów.  Pomiar
skalowania głośności można wtedy przeprowadzić dla wybranej częstotliwości.

Metoda ScalAdapt to adaptacyjna metoda skalowania głośności dostosowana do

dopasowania  liniowych  i  nieliniowych  aparatów  słuchowych.  Ma  na  celu  przywrócenie
normalnej  percepcji  głośności  dla  dwóch  sygnałów  na  wejściu  aparatu  słuchowego:
komfortowego MCL i poniżej UCL. Metoda ta stosowana jest w dwóch wersjach:

I wersja:

Sygnał jest emitowany z głośnika. Pomiar w polu swobodnym.

II wersja:

Sygnał jest emitowany przez aparat bezpośrednio do ucha pacjenta (in situ ScalAdapt).
Pomiar jest przeprowadzany podobnie jak w metodzie LGOB.
Wadą metody ScalAdapt jest czas wykonania pomiaru – podczas gdy wykonanie audiogramu
trwa kilka minut, wykonanie skalowania głośności tą metodą zajmuje nawet kilkanaście minut.
Pewnym ułatwieniem może być uzyskanie informacji o wzmocnieniu i innych parametrach na
podstawie audiogramu. Jeśli tych informacji nie ma, należy przystąpić do pomiaru.

Metoda DSL i/o

Metoda ta została opracowana na podstawie badań nad optymalnym dopasowaniem aparatów
słuchowych  dla  dzieci  i  niemowląt.  Jej  głównym  celem  jest zapewnienie takiego wzmocnienia
dźwięku,  które  umożliwi  dziecku  odbiór  poszczególnych  składowych  mowy  w możliwie
najszerszym  zakresie  częstotliwości.  Proces  dopasowania  aparatu  dzieciom  różni  się  od
procesu  dopasowania  dorosłym  –  jednym  z  ważnych  czynników  jest  zapewnienie  dziecku
prawidłowej  percepcji  własnego  głosu,  co  ma  duże  znaczenie  dla  rozwoju  mowy.  Czynniki
wpływające  na  dobór  docelowego  wzmocnienia  aparatu  słuchowego  zmieniają  się  z wiekiem,
ma  tu  znaczenie:  charakterystyka  rezonansowa  ucha  dziecka,  oraz  wartość  różnicy  miedzy
uchem rzeczywistym a sprzęgaczem 2 cm³ (RECD).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dopasowanie aparatów słuchowych na podstawie audiometrii mowy

Wyniki badań audiometrii mowy pozwalają na precyzyjne ustawienie aparatu słuchowego

zwłaszcza,  gdy  niedosłuch  jest  typu  odbiorczego  lub  mieszanego.  Oprócz  tego  istnieje
możliwość  sprawdzenia  skuteczności  protezowania  aparatem  słuchowym,  zarówno
bezpośrednio  po  założeniu  aparatu  jak  i  po  okresie  przyzwyczajenia.  Wynik  audiometrii
tonalnej  jest  wynikiem  ilościowym  –  obrazuje  ile  ubytku  słuchu  ma  dany  pacjent,  czy  też  ile
zostało  resztkowej  dynamiki  pacjenta.  Audiometria  mowy  zaś  jest  badaniem  jakościowym  –
obrazuje  rzeczywisty  ubytek  zrozumiałości  mowy.  Różnice  pomiędzy  wynikami  audiometrii
tonalnej  a wynikami  audiometrii  mowy  mogą  być  na  tyle  duże,  że  korzystanie  podczas
dopasowania  aparatu  tylko  z  wyników  audiometrii  tonalnej  może  być  niewystarczające.
Dlatego  ważne  jest  korzystanie  ze  wszelkich  pomocy,  by  aparat  został  możliwie  precyzyjnie
ustawiony do ubytku pacjenta.
Celem dopasowania aparatu słuchowego przy pomocy audiometrii mowy należy:
–

wyznaczyć wartość MPO – jest to wartość maksymalnego poziomu ciśnienia
akustycznego na wyjściu aparatu słuchowego,

–

wyznaczyć wartość UCL – jest to wartość progu dyskomfortu pacjenta. Jeśli została
zmierzona, to UCL jest jednocześnie wartością MPO (należy jedynie pamiętać o zamianie
jednostek – UCL wyrażane jest w dBSPL),

–

wyznaczyć wartość MCL – jest to najmniejszy poziom ciśnienia akustycznego, przy
którym pacjent osiąga maksimum zrozumiałości,

–

wyznaczyć wartość DS – jest to procent zrozumiałości mowy osiągany podczas testów
słownych, w procesie dopasowania brana jest pod uwagę krzywa wyrazowa,

–

wartość L1 – jest to najmniejszy wymagany poziom ciśnienia akustycznego sygnału
mowy, uzyskiwany na wyjściu aparatu słuchowego, wyznaczany za pomocą wzorów:
DS = 80–100 %

⇒

odcięta przy wartości 60 %,

DS = 60–80 %

⇒

odcięta przy wartości 0,6 * DS,

DS < 60 %

⇒

odcięta przy wartości DS – 15 %,

–

wartość L2 – jest to maksymalny poziom ciśnienia akustycznego sygnału mowy
uzyskiwany na wyjściu aparatu słuchowego, wyznaczany albo jako:

1. Wartość UCL lub MPO, (jeśli UCL nie jest wyznaczone),

albo jako:

2. Wartość, przy której krzywa wyrazowa ponownie przecina odciętą (tzw. krzywa

dzwonowa),

–

wartość L

∆

– wartość dynamiki mowy odczytywana ze wzoru, jeśli krzywa wyrazowa ma

kształt typu hełm (tzw. roll over),

∆

= L2 – L1

jeśli:

∆

> 30dB, można zastosować aparat ze wzmocnieniem liniowym,

∆

< 30dB, aparat powinien mieć układ kompresji,

–

wyznaczyć VSM1 – wartość wzmocnienia sygnału mowy dla poziomu ciśnienia
akustycznego sygnału wejściowego równego 50 dB, obliczana ze wzoru:
VSM1 = L1-50dB,

–

wyznaczyć VSM2 – wartość wzmocnienia sygnału mowy dla poziomu ciśnienia
akustycznego sygnału wejściowego równego 65 dB, obliczana ze wzoru:
VSM2 = MCL – 65dB,

–

wyznaczyć VSM3 – wartość wzmocnienia sygnału mowy dla poziomu ciśnienia
akustycznego sygnału wejściowego równego 80 dB, obliczana ze wzoru:
VSM3 = L2 - 80dB,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

wyznaczyć Vap – wzmocnienie jest wyznaczane na podstawie jednego z dwóch
parametrów VSM1 lub VSM2,

–

określić czy i jaki układ kompresji i/lub odcięcia zastosować, konieczność zastosowania
układu i jego rodzaju wynika ze wzoru, jeśli krzywa wyrazowa nie ma kształtu hełmu:

1. UCL – MCL > 15dB

⇒

układ PC,

2. UCL – MCL < 15dB

⇒

układ AGC,

a. UCL – MCL

≤

15dB

⇒

układ AGCo,

b. UCL – MCL

≤

5dB

⇒

układ AGCi.

W przypadku zastosowania układu kompresji można obliczyć jaki będzie współczynnik

kompresji sygnału:

−

gdzie:
– 30 – dynamika mowy (80–50)

Przykład:

Odczytane wartości:
MPO

– 120 dB SPL

UCL

– brak

VSM1 = 73 - 50 = 23 dB

MCL

– 95 dB SPL

VSM2 = 95 - 65 = 30 dB

– 100 %

VSM3 = 120 - 80 = 40 dB

– 73 dB SPL

Vap = 30 + 10 (15) = 40 (45) dB

– 120 dB SPL

UCL – MCL = 120 - 95 = 25 dB

⇒

układ PC

Granica  błędu  w  audiometrii  mowy  to ok.  5 dB.  Stąd można  zaokrąglać  wartości,  tak  by  nie
przekraczały  tego  błędu.  W  tym  przypadku  nie  został  wyznaczony  próg  UCL,  należy  więc
założyć,  że  wartością  graniczną  jest  120 dB – maksymalna zmierzona  wartość.  Nie należy jej
przekraczać,  ponieważ  istnieje  prawdopodobieństwo,  że  powyżej  tej  wartości  może
występować próg UCL.
Wymagana charakterystyka dynamiczna aparatu:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Z uwagi na fakt, że punkt L2 leży na granicy z progiem UCL w aparacie należy

zastosować  układ  kompresji  AGCo.  Jest  to  widoczne  jeśli  uwzględni  się  10  dB  rezerwy
wzmocnienia. zielona linia).
Najważniejsze  parametry  na  tej  charakterystyce  to  położenie  punktów  L1  i  MCL.  Może  się
zdarzyć,  że  linia  łącząca  te  trzy  punkty  nie  będzie  linią  prostą.  Należy  dążyć do tego by była
prosta.  Powodem  jest  praca  aparatu  klasycznego,  który  wzmacnia  liniowo.  Jeśli  położenie
punktu L2 będzie przekraczało maksymalny dopuszczalny poziom dźwięku na wyjściu aparatu,
to  wtedy  należy  zastosować  układ  kompresji.  Układ  AGCo  zaczyna  pracować  od  ok.  95  dB
(w niektórych aparatach od 80 dB) sygnału wyjściowego, a układ AGCi od ok. 45 dB sygnału
wejściowego. Nie należy stosować bez potrzeby zbyt silnej kompresji sygnału, ponieważ układ
kompresji  będzie  się  cały  czas  włączał  przy  niewielkim  wzroście  sygnału  i wyłączał  zaraz  po
jego  zmniejszeniu.  Istotny  jest  też  czas  zadziałania  i  wyłączenia  układu.  Powinien  on  być
możliwie  krótki  przy  włączaniu  (  rzędu  kilku  ms)  i  dłuższy  przy  wyłączaniu  układu  (rzędu
kilkudziesięciu,  lub  kilkuset  ms).  Nadmierne  skrócenie  czasu wyłączenia przy silnej kompresji
wywoła  efekt  „pompowania”.  Kompresja  aparatu  może  być  liniowa  lub  nieliniowa.  Liniowa
jest wtedy, gdy próg zadziałania kompresji C

jest zmienny, a współczynnik kompresji Cr jest

stały. W kompresji nieliniowej stały jest próg kompresji, zmianie ulega jej współczynnik.
Kompresja w aparatach do pewnego stopnia jest liniowa – po przekroczeniu pewnej wartości
sygnału staje się nieliniowa.

Komputerowe dopasowanie aparatów słuchowych

Do komputerowego doboru aparatów słuchowych niezbędny jest interfejs, który ma za

zadanie umożliwić połączenie aparatu z programem komputerowym. Stosowane są dwa
rodzaje interfejsu:
–

HI-Pro – jest wyposażone w gniazda standardowe, odpowiednio dla lewej i prawej strony,
do których podłącza się przewody przyłączeniowe do aparatów słuchowych.

–

NOAH  link  –  składa  się  z  dwóch  elementów  –  jedna  z  nich  jest  przyłączona  do
komputera,  druga  zaś  jest  zawieszona  na  szyi  pacjenta  i  ma  wbudowane  gniazda,  takie
same  jak  w interfejsie  HiPro,  do  których  podłącza  się  aparaty  słuchowe.  Oba  elementy
wykonane  są  w  technologii  bluetooh,  tzn.  bezprzewodowej  (radiowej)  komunikacji
krótkiego  zasięgu.  Dzięki  temu  rozwiązaniu  pacjent  może  swobodnie  siedzieć,  lub
przemieszczać  się  z aparatem  podłączonym  do  komputera,  bez  ryzyka  przerwania
połączenia. Oba elementy interfejsu współpracują ze sobą w odległości ok. kilku metrów,
przy czym zależy ona od warunków otoczenia.

Podstawą  dla  wielu  programów  komputerowych,  dopasowujących  aparaty  cyfrowe  jest
program  NOAH.  Program  ten  to  zwykła  baza  danych,  do  której  wprowadza  się  informacje
dotyczące  pacjentów.  Jednak  nie  jest  on  konieczny  do  prawidłowej  pracy  programu
dopasowującego.  Jego  rolą  jest  ułatwienie  pracy  protetykowi.  Jeśli  informacje  o  pacjencie
zostaną wprowadzone do konkretnego programu dopasowującego, to będą one dostępne tylko
w tym  programie.  Po  zmianie  producenta  aparatu,  a  co  za  tym  idzie,  programu
dopasowującego,  wprowadzone  dane  są  niedostępne  –  protetyk  ponownie  musi  wprowadzić
wszystkie  informacje.  Jeśli  zaś  w  komputerze  znajduje  się  program  NOAH,  to  zmiana
programu  nie  uniemożliwia  dostępu  do  informacji.  Dodatkowym  atutem  jest  opcja
zapamiętywania  przez  program  ostatniej  sesji  dopasowania  aparatu.  Przy  kolejnej  wizycie
można przejść od razu do programowania aparatu słuchowego.

Poniższy przykład przedstawia wygląd NOAH’a w wersji 2.0. Podczas pierwszego

uruchomienia program może zapytać o hasło dostępu. Po wpisaniu pojawi się okno startowe,
w którym można wybrać ikonę uruchamiającą bazę danych lub uzupełniającą program
o dodatkowy moduł dopasowania aparatów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys.4. Okno startowe programu NOAH służące do wprowadzania danych o pacjencie

Jeśli  pacjent  jest  w bazie danych, wówczas należy kliknąć na ikonę przedstawiającą teczkę na
pasku narzędzi, następnie wpisać nazwisko pacjenta. Po odnalezieniu nazwiska przez program,
należy  potwierdzić  wybór.  Pojawi  się  wówczas  to  samo  okno,  co  przy  pierwszym
uruchomieniu,  z  tą  różnicą,  że  będą  już  wprowadzone  dane.  W  razie  potrzeby  można  je
zapamiętać. Dane te można podzielić na dwie grupy:
–

dane istotne w procesie dopasowania aparatów,

–

dane uzupełniające.

Informacje  istotne  to  imię  i  nazwisko  pacjenta,  wiek  i  płeć.  Dane  dotyczące  wieku  i  płci  są
bezpośrednio  wykorzystywane  przez  program dopasowujący  –  na  ich podstawie dobierane są
automatycznie  najlepsze  ustawienia  aparatu.  Jeśli  tych  informacji  nie  ma,  program  zastosuje
ustawienia  domyślne.  Pozostałe  informacje  nie  są  brane  pod  uwagę  przez  program
dopasowujący,  mogą  jedynie  ułatwić  pracę  w  przyszłości  –  zamiast  szukać  dokumentów
wystarczy uruchomić program. Po zakończeniu wpisywania danych, należy kliknąć w prawym
górnym  rogu  na  ikonę  z  zielonym  symbolem.  Następnie  trzeba  potwierdzić  chęć  zapisania
informacji, a program automatycznie przejdzie do następnego okna.

Rys. 5. Okno programu NOAH służące do wprowadzania audiogramu pacjenta

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

trzy  tryby  pracy  programu:  symulacja,  pierwsze  dopasowanie  oraz  odczytanie  danych
z aparatu. W trybie symulacji nie musi być podłączony aparat słuchowy. Program przejdzie do
dokładnego dopasowania, gdzie będzie możliwe obejrzenie proponowanych ustawień aparatu.
Niektóre funkcje programu, np. pomiar sprzężenia, są nieaktywne.
Pozostałe  tryby  wymagają  podłączenia  aparatu  słuchowego  do  komputera.  Tryb  pierwsze
dopasowanie  jest  uruchamiany  przez  program  na  różne  sposoby:  albo  przez  wybór  ikony
„pierwszego  dopasowania”  albo  przez  uruchomienie  funkcji  „rozpoznaj  podłączony  aparat”.
Program  automatycznie  rozpozna,  czy  aparat  jest  podłączany  po  raz  pierwszy,  czy  już  był
dopasowywany.  Jeśli  aparat  jest  dopasowywany  po  raz  pierwszy,  program  może  poprosić
o uzupełnienie  dodatkowych  informacji  niezbędnych  do  przeprowadzenia  dopasowania.
Przykładowe okna są przedstawione poniżej.

Rys. 8. Okna służące do ustawienia dodatkowych parametrów aparatu podczas pierwszego dopasowania

[NOAH]

W  tym  przypadku  uzupełnianie  niezbędnych  informacji  odbywa  się  w  trzech  etapach.  Etap
pierwszy  polega  na  określeniu  stron,  które  mają  być  protezowane  i  w  jaki  sposób  ma  się  to
odbyć  –  czy  jako  protezowanie  otwarte  czy  zamknięte.  Opcje  są  dostępne  w  zależności  od
rodzaju  aparatu.  Program  wie,  czy  dany  aparat  może  pracować  np.  przy  otwartym
protezowaniu. Jeśli któraś funkcja jest niedostępna, to w polu wyboru będzie nieaktywna. Nie
można zatem ustawić funkcji w aparacie, w którym nie jest możliwe jej zrealizowanie.
Okno  drugie  zawiera  bardziej  szczegółowy  opis  dostępnych  funkcji  w  wybranym  sposobie
protezowania.  W  przypadku  opisywanego  programu  ustawia  się  poziom  akceptacji,  metodę
dopasowania, zakres potencjometru (jeśli jest) oraz ilość programów.
Poziom akceptacji określa jakim użytkownikiem jest osoba zakładająca aparat. Dla osób, które
nie  nosiły  wcześniej  aparatu  słuchowego  proponuje  się  pierwszy  poziom  akceptacji.
Wzmocnienie jest najmniejsze i wynika z założenia, że pacjent musi się przyzwyczaić najpierw
do słyszenia w aparacie. W przypadku osoby, która już próbowała nosić aparat, lub korzystała
z niego wcześniej, można wybrać drugi poziom akceptacji.
Jeśli  natomiast  pacjentem  jest  osoba,  która  korzysta  z  aparatu  słuchowego,  można  wybrać
trzeci  lub  czwarty  poziom  akceptacji.  Wybór  jest  uzależniony  od  rodzaju  aparatu,  jaki  był
wcześniej  noszony.  Jeśli  był  to  aparat  cyfrowy,  to  lepszy  będzie  raczej  trzeci  poziom

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

akceptacji. Jeśli zaś pacjent miał do czynienia z aparatem analogowym, to właściwe będzie
wybranie czwartego poziomu – aparat analogowy pracuje głośniej od aparatu cyfrowego.
W sytuacji, gdy pacjent zakłada aparat po raz pierwszy kolejne etapy poziomów akceptacji są
uruchamiane stopniowo, wraz przyzwyczajaniem się pacjenta do nowej sytuacji.

Następna opcja, którą można ustawić to wybór metody dopasowania. W tym przypadku

programy  korzystają  z  bazy  danych  NOAH’a.  Powyższy  program  ma  domyślnie  ustawione
dwie  metody  NAL-NL1  i  DSLi/o.  W  razie  potrzeby  istnieje  możliwość  zmiany  metody
dopasowania  przez  protetyka.  W  zależności  od  producenta,  mogą  to  być  metody  ogólnie
spotykane  lub  specjalnie  określone  dla  danego  aparatu.  Warto  zapoznać  się  z  dostępnymi
metodami, ponieważ przyczynia się to do lepszej i szybszej pracy z pacjentem.

Kolejną funkcją do ustawienia jest zakres regulacji potencjometru. W obecnych aparatach

jest możliwe całkowite wyłączenie potencjometru lub zmiana jego zakresu. Wyłączenie
potencjometru jest zalecane w przypadku protezowania małych dzieci oraz osób, które
z różnych powodów mają trudności z jego obsługą.

Ostatnią funkcją do ustawienia na tym etapie jest wybór ilości dostępnych programów.

Jest  to funkcja,  która  powinna  być  ograniczona  dla pacjenta protezowanego po raz pierwszy.
Podczas  procesu  przyzwyczajania  się  i  dostrajania  aparatu,  najważniejsze  jest  ustawienie
pierwszego  programu.  Stanowi  on  punkt  odniesienia  dla  pozostałych  programów.  Jeśli  np.
drugi  program  zostanie  ustawiony  dla  sytuacji  akustycznej  „rozmowa  w  hałasie”,  to  zmiana
charakterystyki  przenoszenia  zostanie  dokonana  na  podstawie  pierwszego  programu.
W sytuacji,  gdy  pierwszy  program  będzie  ustawiony  niedokładnie,  automatycznie  drugi
program  powieli  te  niedociągnięcia.  Dlatego  też  powinno  się  wstępnie  uruchomić  tylko
pierwszy  program  i dążyć  do  jego  jak  najlepszego  ustawienia.  Dopiero  po  tym  etapie  można
odblokować pozostałe programy i ustawić stosownie do preferencji użytkownika.

Rys.9. Okno służące do ustawienia parametrów akustycznych aparatu lub wkładki [NOAH]

Ostatnim etapem w tym programie jest ustawienie parametrów akustycznych aparatu. Określa
się rodzaj wentylacji, długość wkładki, rodzaj rożka. Zwykle parametry te są ustawiane
domyślnie na podstawie danych audiometrycznych zaczerpniętych z programu NOAH. Można
jednak ingerować w te ustawienia i w ten sposób poprawić jeszcze komfort słyszenia pacjenta.
Ustawienie parametrów akustycznych wpływa na odbiór transmitowanego dźwięku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 10. Okno służące do strojenia aparatu [NOAH]

Ostatni  etap  dopasowania  aparatu  to  dokładne  strojenie.  W  powyższym  przypadku
przedstawiona  została  charakterystyka wyjściowego sygnału aparatu w funkcji częstotliwości.
Czerwone  pole  ograniczające  charakterystykę  od  góry  wyznacza  granicę  maksymalnego
poziomu  wyjściowego  aparatu,  w  tym  przypadku  wyznaczoną  progiem  UCL  pacjenta.  Jeśli
próg  ten nie  zostanie  wyznaczony istnieje możliwość obliczenia jego wartości przez program.
Program  aparatu  rozpoznaje  rodzaj  niedosłuchu  i  stosownie  do  wprowadzonych  algorytmów
wyznacza  optymalną  charakterystykę  wyjściową  aparatu.  Należy  pamiętać  że  wartość
wyliczona  ze  średniej  może  się  różnić  w  jednostkowym  przypadku.  Dlatego  też  mimo
wszystko  powinno  się  wprowadzać  wartość  tego  progu.  Czerwone  krzywe  wyznaczają
poziom  wyjściowy  docelowego  aparatu  słuchowego,  wyliczone  z  metody  dopasowania.
Z kolei  krzywe  koloru  szarego  oznaczają  poziom  wyjściowy,  jaki  jest  aktualnie  ustawiony
w aparacie.  Wraz  ze  wzrostem  akceptacji  aparatu  i  zmianą  jego  poziomu  krzywe  czerwone
i szare coraz bardziej pokrywają się, aż do osiągnięcia wartości docelowej. Dolna krzywa szara
i czerwona odpowiada wyjściowemu poziomowi aparatu słuchowego dla dźwięków na wejściu
aparatu  o  poziomie  równym  40  dB  SPL  (LI  40  dB).  Z  kolei  środkowe  krzywe  wyznaczają
poziom wyjściowy aparatu dla sygnału wejściowego równego 65 dB SPL (LI 65 dB). Poziom
ten  odpowiada  średniemu  poziomowi  mowy.  Dwie  najwyższe  krzywe  obrazują,  jak  będzie
wyglądał  poziom  wyjściowy  aparatu  dla  poziomu  wejściowego  równego  90  dB  SPL  (LI  90
dB).
Aparat  ten  posiada  czterokanałowy  wzmacniacz,  co  jest  zobrazowane  na  rysunku  jako  trzy
szare,  pionowe  linie,  dzielące  charakterystykę  na  cztery  części.  Istnieje  tu  możliwość
rozszerzania lub zwężania poszczególnych kanałów przez przesuwanie tych linii w określonym
zakresie.
Po  prawej  stronie  wyznaczone  zostały  parametry  częstotliwości  podziału  kanałów,  czyli
punkty  przecięcia  pionowych  linii  na  osi  odciętych.  Poniższe  suwaki  pozwalają  na  zmianę
wzmocnienia  ogólnie  we  wszystkich  kanałach  lub  w  wybranym  kanale,  w  zależności  od
potrzeb. Na samej górze znajduje się procentowy wskaźnik skali potencjometru.
W  przypadku  tego  aparatu  można  zmieniać  wartości  w  układach  kompresji  (zmniejszać  lub
zwiększać  jej  działanie),  oraz  dodatkowo  można  też  wybrać  tryb  pracy  mikrofonów  –  jako
kierunkowy  lub  wszechkierunkowy.  Kompresja  jest  ustawiana  automatycznie,  i  jeśli  dane
audiometryczne  są  poprawne, nie ma potrzeby ingerencji w jej ustawienia. Z kolei tryb pracy
mikrofonu  jest  uzależniony  od  warunków  w  jakich  przebywa  pacjent.  Jeśli  pacjent  przebywa
w miejscach hałaśliwych, lepsze będzie ustawienie mikrofonu w tryb kierunkowy – pozwoli to

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

lepiej rozumieć mowę. Z kolei dla pacjenta przebywającego częściej w warunkach względnej
ciszy (np. dom, biuro), lepsze będzie ustawienie aparatu w trybie wszechkierunkowym.

Najczęstsze problemy występujące w protezowaniu niedosłuchu

Protezowanie osób z niedosłuchem wiąże się z pewnym ryzykiem niepowodzenia. Ryzyko

to jest tym mniejsze, im staranniej zostaną wykonane poszczególne etapy pracy z pacjentem.
Poniższe problemy są często spotykane w pracy protetyka, i mogą, pojawiać się nawet wtedy
gdy protetyk starannie wykona określone czynności.
–

Efekt zatkanego ucha – okluzja – jest to często spotykany objaw w protezowaniu

zamkniętym, zwłaszcza w niedosłuchu z mniejszym ubytkiem w zakresie małych częstotliwości
i większym w zakresie dużych częstotliwości.

Po założeniu aparatu słuchowego pacjent słyszy nienaturalnie głośno własny głos oraz takie

odgłosy jak gryzienie czy przełykanie. Może to być na tyle dokuczliwe, że pacjent nie będzie w
stanie  zaakceptować  aparatu.  Jest  kilka  możliwości  na  uniknięcie  lub  zminimalizowanie  tego
zjawiska,  zależnie  od  rodzaju  niedosłuchu.  Jeśli  pacjent  ma  ubytek  w całym  zakresie
częstotliwości  (tzw.  pankochlearny),  to  najczęstszą  przyczyną  wystąpienia okluzji będzie zbyt
małe wzmocnienie dla częstotliwości niskich. Należy wówczas zwiększyć wzmocnienie w tym
zakresie.  W  sytuacji,  gdy  pacjent  ma  ubytek  w  zakresie  wysokich  częstotliwości  z  normą
słyszenia  w  zakresie  niskich  częstotliwości,  redukcja  okluzji  może  zostać  przeprowadzona  na
różne  sposoby  –  przez  zmniejszenie  wzmocnienia,  skrócenie  wkładki,  zastosowanie  wkładki
Libby’ego  czy  zwiększenie  otworu  wentylacyjnego.  Niestety,  to  ostatnie  rozwiązanie,  choć
często  skuteczne  w  likwidacji  okluzji,  wiąże  się  z  innym  nieuchronnym  zjawiskiem  –
sprzężeniem zwrotnym.

–

Sprzężenie zwrotne – jest to efekt, jaki powstaje w wyniku nieszczelności wkładki

(aparatu)  lub  na  skutek  zbyt  dużego  otworu  wentylacyjnego.  Mechanizm  powstawania
sprzężenia  jest  następujący:  słuchawka  aparatu  emituje  do  ucha  wzmocniony  dźwięk.  Jeśli
szczelność  przewodu  słuchowego  jest  niewystarczająca,  dźwięk  wydostaje  się  na  zewnątrz,
skąd  jest odbierany  przez  mikrofon  aparatu. Odebrany i  wzmocniony  dźwięk  ponownie trafia
do przewodu słuchowego. Ponieważ dźwięk ten jest jeszcze głośniejszy, mikrofon tym bardziej
go  odbiera  przez  nieszczelność  i  znów  sygnał  jest  wzmacniany  i  emitowany  do  przewodu
słuchowego.  Sytuacja  się  powtarza,  a  poziom  sygnału  rośnie  aż  do  nieskończoności.  W
praktyce  –  do  możliwości  fizycznych  aparatu  słuchowego.  Dźwięk  sprzężenia  to  głośny,
wysokotonowy  pisk.  Nie  zawsze  objaw  sprzężenia  jest  słyszany  przez  pacjenta  –  czasem
otoczenie  słyszy  pisk,  a pacjent  ma  wrażenie,  że  aparat  nie  działa.  Podczas sprzężenia  aparat
rzeczywiście  „nie  działa”  –  tzn.  nie  funkcjonuje  prawidłowo,  ponieważ  cała  jego  energia  jest
zużywana  do  sprzężenia.  Dla  aparatu,  który  się  sprzęga  nie  ma  znaczenia,  czy  nieszczelność
powstała  przez  niedokładne  wykonanie  wkładki  czy  przez  zbyt  duży  otwór  wentylacyjny.
Wartości  średnic  otworów  i nieszczelności  sumują  się  –  dlatego  też  zanim  zostanie
zmniejszona  wentylacja,  należy  upewnić  się  co  do  jakości  wkładki.  Sprzężenie  występuje
zarówno  w  aparatach  cyfrowych  (nieliniowych)  jak  i  w  aparatach  analogowych,  z tym,  że
różne  są  warunki  występowania  sprzężeń.  Przyczyną  jest  sposób  pracy  aparatu.  Aparat
analogowy  ma  ustawione  wzmocnienie  na  jednym  poziomie  –  jest  ono  stałe  dla  każdej
częstotliwości  i  nie  zmienia  się  ze  wzrostem  głośności  aż  do  zadziałania  układu
ograniczającego  lub  kompresji.  Oprócz  tego,  aparat  analogowy  nie  odróżnia  dźwięków
cichych  od  głośnych.  W  tej  sytuacji  przyczyną  sprzężenia  jest  zbyt  duże  wzmocnienie  lub
nieszczelność.  Obie  przyczyny  można  usunąć  przez    zmniejszenie  wzmocnienia.  W  aparacie
cyfrowym  natomiast,  szczególnie  w  aparatowaniu  ubytków  wysokoczęstotliwościowych,
wzmocnienie  dla częstotliwości wysokich jest znacznie większe niż dla częstotliwości niskich.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Konieczność  zastosowania  dużej  wentylacji  sprzyja  powstawaniu  sprzężeń.  Drugim
czynnikiem powodującym  sprzężenia  jest  zdolność  aparatu  do  odróżniania dźwięków  cichych
od głośnych. Dźwięki głośne nie są wzmacniane, lub są wzmacniane w niewielkim stopniu. W
przypadku  dźwięków  cichych  jest  odwrotnie  –  aparat  wzmacnia  wtedy  najsilniej.  W sytuacji,
gdy  pacjent  znajduje  się  w  cichym  miejscu,  a  gdzieś  w  większej  odległości  pojawią  się  ciche
dźwięki  mowy,  aparat  zacznie  „starać  się”  wzmocnić  je  tak,  by  były  słyszane  przez pacjenta.
Efektem starań aparatu może być sprzężenie.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie są metody dopasowania aparatów słuchowych liniowe i nieliniowe?
2.  Które metody uwzględniają ubytek przewodnictwa kostnego?
3.  Jakie znasz metody stosowane w znacznych ubytkach słuchu?
4.  Co jest przyczyną stosowania metod nieliniowych w dopasowaniu aparatów słuchowych?
5.  Która z metod jest najbardziej polecana dla dzieci?
6.  Które metody bazują na skalowaniu głośności?
7.  Czego nie uwzględnia audiometria tonalna w dopasowaniu aparatów słuchowych?
8.  Czy na podstawie tylko audiometrii mowy można dopasować aparat słuchowy?
9.  Która  z  metod:  nieliniowa  czy  audiometria  mowy  jest  bardziej  przydatna  w  procesie

dopasowania aparatów słuchowych?

10. Jakie znaczenie mają audiometria tonalna i audiometria mowy w dopasowaniu aparatów

słuchowych?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz wzmocnienie docelowe IG dla poszczególnych metod dopasowywania aparatów

słuchowych na podstawie audiogramu tonalnego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować wyniki badania słuchu na podstawie audiogramu tonalnego,
2) przeanalizować metody dopasowywania aparatów słuchowych opierające się na

audiometrii tonalnej,

3)  wykonać właściwe obliczenia,
4)  wykreślić charakterystykę wzmocnienia w funkcji częstotliwości dla każdej z metod,
5)  sformułować i zapisać wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

przykładowy audiogram tonalny,

–

kalkulator,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Dopasuj odpowiedni dla pacjenta aparat słuchowy za pomocą wybranego programu

komputerowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wprowadzić dane pacjenta do programu NOAH,
2) przeanalizować audiogram, na podstawie którego masz dokonać dopasowanie aparatu

słuchowego,

3) wybrać dowolny program służący do doboru aparatów słuchowych,
4) dokonać ustawień aparatu słuchowego właściwych dla danego ubytku słuchu i preferencji

pacjenta.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw komputerowy z oprogramowaniem NOAH i programem do danego aparatu,

–

przykładowy audiogram pacjenta,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Dopasuj aparat słuchowy na podstawie audiometrii mowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić wszystkie wymagane parametry aparatu słuchowego w oparciu o audiometrię

mowy,

2)  przeanalizować wynik badania audiometrii mowy,
3)  wykonać obliczenia,
4)  wybrać odpowiedni aparat słuchowy,
5)  uzasadnić wybór dopasowywanego aparatu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

przykładowy wynik audiometrii mowy,

–

kalkulator,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Dopasuj aparat słuchowy na podstawie audiogramu tonalnego i audiometrii mowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować wynik audiogramu tonalnego,
2)  wybrać odpowiednią metodę dopasowania,
3)  określić parametry elektroakustyczne aparatu na podstawie wyniku audiometrii mowy,
4)  wybrać odpowiedni typ aparatu słuchowego,
5)  porównać wyniki z obu metod dopasowania aparatu, zapisać wnioski.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

przykładowy wynik audiometrii tonalnej,

–

przykładowy wynik audiometrii mowy,

–

kalkulator,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

poradnik dla ucznia.

4.3.4 Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) Zastosować poszczególne metody dopasowania aparatów słuchowych na

podstawie wyników badań audiometrycznych?



2) Wskazać przykładowe metody do dużych ubytków słuchu?



3) Wykonywać obliczenia na podstawie poszczególnych metod?



4) Wskazać nieliniową metodę dopasowania aparatów słuchowych?



5) Wyjaśnić różnice pomiędzy metodą klasyczną a metodą opartą na skalowaniu

głośności?



6) Wskazać metodę przeznaczoną dla dzieci i wyjaśnić jej cel?



7) Posłużyć się programem komputerowym służącym do dopasowywania

aparatów słuchowych?



8) Obliczyć wymagane parametry aparatu słuchowego w oparciu o audiometrię

mowy?



9) Wskazać różnice w dopasowaniu pomiędzy metodą bazującą na czystych

tonach a metodą bazującą na dźwiękach mowy ?



10) Uzasadnić sens dopasowania aparatu na podstawie audiometrii mowy?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Rodzaje urządzeń wspomagających słyszenie

4.4.1. Materiał nauczania

System FM

Osoby korzystające z aparatów słuchowych nie mają możliwości komfortowego odbioru

dźwięku  w  każdej  sytuacji.  Miejsca  takie  jak  sale  lekcyjne,  wykładowe  czy  mieszkania  mogą
mieć  słabą  akustykę,  powodującą  trudności  w  rozumieniu  mowy.  Przeszkodą  bywa  też  hałas
tła, odległość od osoby mówiącej, czy chęć słuchania głosu z telewizji wraz z osobami dobrze
słyszącymi (osoba niedosłysząca, mimo używania aparatu, może wymagać większej głośności).
Celem  poprawienia  komfortu  odbioru  dźwięków  stosuje  się  dodatkowe  urządzenia,
współpracujące z aparatem słuchowym. Jednym z nich jest system FM. Składa się on z dwóch
elementów:  nadajnika  i  odbiornika.  Transmisja  sygnału  odbywa  się  przy  wykorzystaniu  fal
radiowych  z  modulacją  częstotliwościową  (FM).  Nadajnik  ma  wbudowane  mikrofony,
wzmacniacz  i  element  nadawczy,  zasilany  jest  bateriami  lub  akumulatorem.  Osoba  mówiąca
może  zawiesić  sobie  nadajnik  na  szyi,  przymocować  klipsem  do  ubrania  lub  postawić  blisko
siebie np. na biurku. Odbiornik odbiera sygnał radiowy z nadajnika i przekazuje go do aparatu
słuchowego, do którego zamocowany jest przy pomocy tzw. stopki (bucika), wykorzystującej
wyjście  AUDIO  aparatu.  Możliwe  są  trzy  tryby  pracy  aparatu  w zależności  od  potrzeb
pacjenta:
–

pierwszy tryb – sygnał odbierany jest z nadajnika FM, mikrofon aparatu nie pracuje.
W tym trybie pracy możliwe są dodatkowe trzy ustawienia słuchania:

superkierunkowy – umożliwia słuchanie jednej osoby lub słuchanie w hałasie, kierunkowy –
umożliwia słuchanie 2–3 osób lub słuchanie w hałasie, wszechkierunkowy – umożliwia
słuchanie w grupie osób.
–

Drugi tryb – sygnał odbierany jest jednocześnie z nadajnika i mikrofonu aparatu. Osoba
niedosłysząca jednocześnie słyszy osobę mówiącą i otoczenie.

–

Trzeci tryb – odbiornik jest wyłączony, osoba niedosłysząca korzysta tylko z aparatu.

Szczególnie  cenne  zalety  systemu  FM  to:  pewność odbioru,  duży  zasięg  urządzenia  (zależnie
od  otoczenia  –  kilku,  kilkadziesiąt  metrów),  mobilność,  możliwość  korzystania  z  kilku
niezależnie  pracujących  urządzeń  blisko  siebie  i  brak  konieczności  dostosowywania
pomieszczeń  do  umożliwienia  jego  użytkowania.    Urządzenie  jest  bardzo  przydatne  w  nauce
najmłodszych.

Rys. 11. Nadajnik FM wraz z aparatemi podłączonym do niego adapterem [12]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pętle indukcyjne

Pętla indukcyjna jest starszym i tańszym sposobem na poprawienie możliwości odbioru

osobie  niedosłyszącej.  Pętla  indukcyjna  to  antena  w  postaci  zamkniętej  pętli.  Nadajnik,
zbudowany jest z mikrofonu i wzmacniacza, który  przesyła sygnał elektryczny do podłączonej
pętli.  Przepływający  przez  nią  prąd  zmienny  wywołuje  zmienne  pole  magnetyczne,  które  jest
następnie  odbierane  przez  cewkę  telefoniczną  aparatu  słuchowego.  Jedynym  warunkiem
odbioru  sygnału  z pętli  jest  aparat  wyposażony  w  cewkę  telefoniczną.  Możliwe  są  trzy  tryby
pracy aparatu:
–

pierwszy tryb – aparat przełączany jest w pozycję T. Odbierany jest wówczas tylko sygnał
z pętli indukcyjnej, mikrofon nie pracuje,

–

drugi tryb (niektóre aparaty) – aparat przełączany jest w pozycję mT (słabszy odbiór
z mikrofonu, mocniejszy z cewki) lub MT (równo silny odbiór z mikrofonu i cewki),

–

trzeci tryb – cewka wyłączona, odbiór tylko przez mikrofon.

Pętla  indukcyjna  występuje  w  dwóch  postaciach:  mobilnej  i  stacjonarnej:  W  wersji  mobilnej
stosowane  są  różne  odmiany  pętli:  mały  płaski  „pałąk”,  przypominający  kształtem  zauszny
aparat  słuchowy,  zawieszany  na  uchu  obok  aparatu  lub  mała  pętla  zawieszana  na  szyi.  Pętla
jest  podłączana  do  odbiornika  (np.  telefon komórkowy)  i  może z niej  korzystać  jedna  osoba.
Wersja stacjonarna to pomieszczenie oplecione wzdłuż ścian pętlą indukcyjną. To rozwiązanie
umożliwia odbiór wszystkim użytkownikom aparatów znajdujących się w tym pomieszczeniu.
Można  też  spotkać  odmianę  stacjonarnej  pętli  indukcyjnej  w  postaci  poduszki  do  siedzenia
z wszytą  pętlą,  podłączaną  np.  do  telewizora.  Zaletą  pętli  indukcyjnej  jest  niska  cena,
mobilność (w niektórych odmianach) i brak konieczności posiadania dodatkowych urządzeń do
odbioru.  Wadą  –  podatność  na  zakłócenia  ze  strony  urządzeń  elektrycznych,  wzajemne
zakłócanie  niezależnie  pracujących  pętli  znajdujących  się  zbyt  blisko  siebie,  gorsze
przenoszenie niskich częstotliwości i nieczysty odbiór sygnału.

Rys.12. Przenośna pętla indukcyjna- tu w formie poduszki do siedzenia [12]

Inne urządzenia wspomagające słyszenie
Do  pozostałych  urządzeń  wspomagających  słyszenie  należy  zaliczyć  wszelkie  pomoce,  które
przez  odpowiednio  zmodyfikowany  system  sygnalizacji  pomagają  osobie  niedosłyszącej
w codziennym funkcjonowaniu. Takimi urządzeniami są dodatkowe sygnalizatory dźwiękowe,
świetlne lub wibracyjne. Występują one pojedynczo lub w zestawach. Dodatkowo istnieją też
czujniki  „porozumiewające”  się  z  odbiornikiem  noszonym  przez  osobę  niedosłyszącą  drogą
radiową. Umożliwia to takiej osobie zorientowanie się, czy np. dzwoni telefon lub dzwonek do
drzwi  nawet  w  większej  odległości  od  danego  czujnika.  Dostępne  są  również  telefony
z dodatkowym regulowanym wzmocnieniem głosu mówcy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 13. Zestaw urządzeń: budzik, pager,i czujnik dzwonka drzwi/telefonu [12]

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jaka jest rola urządzeń wspomagających słyszenie?
2.  Na czym polega działanie systemu FM?
3.  Jakie są różnice między pętlą indukcyjną a systemem FM?
4.  W jakich warunkach najlepiej sprawdzi się system FM i dlaczego?
5.  Jakie warunki trzeba spełnić, żeby można było skorzystać z pętli indukcyjnej?
6.  Jakie  wymagania  musi  spełnić  aparat,  by  można  było  przy  jego  pomocy  korzystać

z systemu FM?

7. Jakie urządzenie wspomagające współpracuje z cewką telefoniczną aparatu?
8. Czy wszystkie urządzenia wspomagające osobę niedosłyszącą wymagają zastosowania

aparatu słuchowego?

9. Jakie znasz urządzenia ułatwiające codzienne funkcjonowanie osobie niedosłyszącej?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wypróbuj działanie systemu FM na przykładzie aparatu słuchowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z instrukcją obsługi systemu FM,
2)  podłączyć go do odpowiedniego aparatu słuchowego,
3)  aparat słuchowy podłączyć z zachowaniem wszelkiej ostrożności do stetoklipu,
4)  wypróbować działanie systemu w możliwie różnych sytuacjach akustycznych,
5)  zanotować swoje spostrzeżenia i wnioski z przeprowadzonych prób działania urządzenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

system FM (nadajnik odbiornik, instrukcja obsługi),

–

aparat słuchowy współpracujący z systemem FM,

–

stetoklip,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wykonaj podłączenie aparatu słuchowego do pętli indukcyjnej i wypróbuj jego działanie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  wybrać aparat mogący współpracować z pętlą indukcyjną,
2)  podłączyć go z zachowaniem wszelkiej ostrożności do stetoklipu,
3)  wypróbować  działanie  aparatu  odbierającego  sygnał  z  pętli  w  różnych  warunkach

akustycznych,

4) zanotować spostrzeżenia i wnioski, jakie Ci się nasunęły po przetestowaniu urządzenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

pętla indukcyjna (przenośna lub stacjonarna, w pomieszczeniu),

–

aparat słuchowy współpracujący z pętlą indukcyjną,

–

stetoklip,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Dobierz odpowiednie urządzenie wspomagające słyszenie do określonych potrzeb

i oczekiwań pacjenta.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z działaniem poszczególnych urządzeń wspomagających słyszenie,
2)  ocenić ich funkcjonalność i przydatność w życiu codziennym osoby niedosłyszącej,
3)  uszeregować te urządzenia w skali od najbardziej przydatnych do najmniej przydatnych,
4)  sporządzić krótkie notatki opisujące wady i zalety,
5)  uzasadnić, czym się kierowałeś przy szeregowaniu urządzeń według ich przydatności.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw różnych urządzeń wspomagających słyszenie,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

poradnik dla ucznia.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) opisać zasadę działania systemu FM?



2) określić, jakie możliwości ma system FM i z jakimi aparatami może

współpracować?



3) Wyjaśnić co to jest i w jakich warunkach może działać pętla indukcyjna?



4) wybrać aparat mogący współpracować z pętlą indukcyjną?



5) przedstawić wady i zalety urządzeń wspomagających słyszenie

współpracujących z aparatem słuchowym?



6) wymienić

urządzenia

wspomagające,

ułatwiające

codzienne

funkcjonowanie osobie niedosłyszącej?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Regulacje aparatów słuchowych

4.5.1. Materiał nauczania

Regulacje analogowych aparatów słuchowych przy użyciu komory pomiarowej

Zastosowanie określonej metody dopasowania klasycznego aparatu słuchowego

i dokonanie  jego  regulacji  musi  być  sprawdzone  w  komorze  pomiarowej.  Niektóre  parametry
mogą  być  opisane  w instrukcjach  dopasowania  aparatów  i  zastosowanie  się  do  poleceń
powinno  dać  określony  efekt.  Jednak  względy  bezpieczeństwa  i  profesjonalizm  dopasowania
wymaga użycia urządzeń testujących. Procedura działania jest następująca:
–

Wprowadzić do urządzenia testującego wszystkie wymagane dane audiometryczne.

–

Wybrać określoną metodę dopasowania aparatu słuchowego.

–

Zmierzyć charakterystykę przenoszenia aparatu słuchowego OSPL90. Jej krzywa nie

powinna  przekraczać  wartości  MPO  (UCL).  W  tym  celu  ustawia  się  aparat  w pozycji
maksymalnego wzmocnienia, tj. potencjometr głośności w pozycji maksimum, filtry wyłączone
-  najszersze  pasmo  przenoszenia,  układy  kompresji  i odcięcia  również  muszą  być  wyłączone.
Po  zmierzeniu  aparatu  dokonuje  się  korekty  ustawień  przy  pomocy  regulatorów
ograniczających  sygnał  wyjściowy  tak,  by  poziom  wyjściowy  aparatu  nie  przekraczał  zadanej
wartości MPO.
–

Po ustawieniu wartości MPO należy sprawdzić przebieg krzywej wymaganego

wzmocnienia w funkcji częstotliwości V(f). W tym celu należy ustawić potencjometr głośności
tak,  by  wzmocnienie  nie  przekraczało  zadanej  wartości  wzmocnienia  dla  częstotliwości  1000
lub  2000Hz  (wybiera  się  wartość  większą).  Następnie  wykonać  pomiar  charakterystyki
wzmocnienia w całym zakresie częstotliwości. Jeśli zmierzona krzywa wzmocnienia jest różna
od  krzywej  wzmocnienia  wyliczonej  przez  urządzenie  pomiarowe,  należy  dokonać  korekty
przy  pomocy  regulatorów  aparatu.  Podczas  regulacji  należy  dążyć  do  możliwie  zgodnego
położenia obu  charakterystyk.  Niewielkie  różnice są akceptowalne. W trakcie regulacji należy
sprawdzać,  czy  wzmocnienie  aparatu  ustawione  potencjometrem  utrzymuje  się  na  zadanym
poziomie.  Jeśli  różnice  między  charakterystykami  są  zbyt  duże  i nie  da  się  ich  zmniejszyć,
należy  zmienić  aparat  i  powtórzyć  pomiary.  Regulacje  należy  przeprowadzać  tak  długo,  aż
wymagana krzywa wzmocnienia aparatu będzie możliwie dokładnie pokrywała się z wymaganą
krzywą wzmocnienia.
–

Kolejnym krokiem jest wykonanie pomiaru charakterystyki we/wy aparatu słuchowego.

Należy  ustawić  próg  MPO/UCL,  następnie  wyznaczyć  częstotliwość,  dla  jakiej  będzie
przeprowadzany  pomiar.  Wybiera  się  wartość  dla  której  jest  największe  wzmocnienie
odczytywaną z charakterystyki V(f) dla (1000Hz lub 2000Hz). Korzystniej jest przeprowadzić
ten  pomiar  szumem  zamiast  tonem,  z uwagi  na  to,  że  szum  jest  bardziej  zbliżony  do
naturalnych dźwięków. Następnie należy przeprowadzić pomiar wy/we aparatu. Po zmierzeniu
charakterystyki należy zwiększyć potencjometrem wzmocnienie o 10 dB (rezerwa) i ponownie
wykonać pomiar. Rezultatem pomiaru będzie wykres dwóch krzywych. Żadna z nich nie może
przekraczać wartości MPO.
–

Należy pamiętać, że pomiar dokonywany jest przy użyciu sprzęgacza lub symulatora ucha!

Może on nie odpowiadać warunkom rzeczywistym ucha danego pacjenta (RECD).

Regulacje programowalnych aparatów słuchowych

Aparaty słuchowe analogowe mają możliwość dokonywania regulacji przy pomocy

regulatorów ustawianych ręcznie. Przeważnie można w nich ustawiać podstawowe parametry
takie jak: MPO, PC, AGC, TC itp. Zwykle występują dwa – trzy regulatory. W bardziej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

rozbudowanych  aparatach  mogło  być  nawet sześć regulatorów, co z kolei znacznie wpływało
na  ich  wielkość.  Rozwiązaniem  było  zastosowanie  cyfrowej  regulacji  aparatu  analogowego.
Jego  nazwa  to  aparat  programowalny  komputerowo.  Ma  on  znacznie  większe  możliwości  –
przy  zachowaniu  małych  rozmiarów  zastosowany  jest cyfrowy  odpowiednik kilku,  kilkunastu
regulatorów. Większe pole manewru ułatwia możliwość dopasowania aparatu. Dodatkowo jest
możliwość zastosowania programów słyszenia, co zwiększa funkcjonalność aparatu w różnych
warunkach akustycznych.
Do ustawienia takiego aparatu potrzebny jest komputer z  oprogramowaniem danego aparatu,
oraz  interfejs  służący  do  komunikacji  komputera  z  aparatem  (HiPro  lub  NOAH-link)  oraz
odpowiednie  przewody  do  podłączenia aparatu, zakończone wtyczką lub taśmą. Przewody są
różne  dla  każdego  producenta  i  nie  powinno  się  ich  zamieniać  nawet  jeśli  pasują  –  może  to
spowodować w najlepszym wypadku niemożność połączenia aparatu z komputerem.
Programy komputerowe mogą występować samodzielnie, tzn. nie są zainstalowane pod innym
programem  komputerowym.  Istnieje  też  możliwość  zainstalowania  programu-platformy
(NOAH),  pod  którym  są  zainstalowane  programy  producentów  aparatów.  Program  ten  jest
w rzeczywistości  bazą  danych  o  pacjentach.  Zapisuje  się  takie  informacje  jak  dane  osobowe
z adresem  i  numerami  kontaktowymi,  wiek  i  płeć  pacjenta,  wyniki  audiometrii  tonalnej
i audiometrii  mowy.  Po  dopasowaniu  aparatu  pojawia  się  też  informacja  o  rodzaju  aparatu
i dacie jego zastosowania (program pamięta też jakie aparaty były wcześniej dopasowywane –
istotne  jeśli  pacjent  nie  może  się  zdecydować,  jaki  aparat  mu  odpowiada),  oraz  komentarz
własny  protetyka.  Istotne  jest,  by  umieszczać  wszystkie  dane  wymagane  przez  NOAH’a,
ponieważ  mogą  one  decydować  o  automatycznym  wyborze  ustawień  w poszczególnych
programach,  np.  informacja,  że  pacjent  jest  dzieckiem  spowoduje  automatyczne  wybranie
metody DSL i/o.
Po wpisaniu danych można wybrać producenta aparatu słuchowego i przejść do dopasowania.
Program  NOAH  przydatny  jest  wtedy,  gdy  w  danym  punkcie  protetycznym  sprzedawane  są
aparaty słuchowe różnych producentów. Każdy program zainstalowany pod NOAH  korzysta
z zapisanych  w  nim  danych  o  pacjencie.  Dzięki  temu  nie  trzeba  przy  zmianie  producenta
wpisywać  od  nowa  wszystkich  wymaganych  informacji.  Uzupełnia  się  tylko  te  dane,  których
wymaga wybrany później program.
Jeśli program  do danego aparatu występuje samodzielnie, należy wpisać wszystkie wymagane
dane  o  pacjencie.  Następnie  wybiera  się  odpowiedni  do  ubytku  aparat,  podłącza  się  go  do
komputera  i  przechodzi  do  dopasowania.  Należy  przy  tym  zwrócić  uwagę,  czy  aparat
powinien  mieć  baterię,  czy  też  nie  –  w  niektórych  przypadkach  zasilanie  aparatu  podczas
programowania  jest  podawane z interfejsu. Włożenie baterii uniemożliwi połączenie aparatu z
komputerem.  W pierwszym  dopasowaniu  program  wyświetla  listę  opcji,  które  należy
zaznaczyć.  Opcje  dotyczą  samego  aparatu  (np.  włączenie  wyłączenie  potencjometru),  jego
właściwości akustycznych (np. wielkość wentylacji) oraz dodatkowych danych o pacjencie (np.
początkujący czy zaawansowany użytkownik). Po uzupełnieniu informacji program przechodzi
do  wstępnego  dopasowania.  Na  tym  etapie  nie  zaleca  się  manipulowania  ustawieniami
programu  chyba,  że  pacjent  nie  jest  w  stanie  przyjąć  proponowanych  parametrów  aparatu.
Zmiany w ustawieniach na tym etapie są nie zalecane, ponieważ każdy użytkownik, niezależnie
od  jego  zaawansowania,  powinien  przyzwyczaić  się  do  nowego  słyszenia,  by  mógł  opisać
rzetelnie  swoje  odczucia.  Okres  wstępnego  przyzwyczajania  to  kilka,  kilkanaście  dni
użytkowania  aparatu  przez kilka godzin dziennie z przerwami Dopiero po tym czasie pacjent
powinien ponownie odwiedzić punkt, zaś protetyk stosując się do jego uwag dokonuje korekty
ustawień.  W  niektórych  programach  dostępny  jest  tzw.  asystent  dopasowania,  jeśli  trzeba
zmienić  ustawienia  aparatu.  Pacjent  opisuje,  jak  słyszy,  np.  „za  ostro”,  protetyk  zaś  znajduje
odpowiednie  hasło  w  asystencie  i wykonuje  sugerowane  zmiany  w  ustawieniach.  Proces

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dopasowywania aparatu kończy się z chwilą, gdy osiągnięty zostanie maksymalny możliwy
komfort słyszenia pacjenta. Może to potrwać w zależności od cech osobowościowych pacjenta
i jego rodzaju ubytku od kilkunastu dni do kilku miesięcy.

Dalszym etapem rozwoju aparatów słuchowych są aparaty cyfrowe. Różnią się one od

poprzedników  sposobem  przetwarzania  dźwięku  i  możliwością  ustawień.  Zmianie  uległy  też
programy, obsługujące te aparaty.  Jest dostępny szereg możliwości regulacji , jaki do tej pory
nie  był  osiągalny  w  aparatach.  Protetyk  ma  możliwość  dokonywania  bardzo  dużej  ilości
ustawień,  które  sprawiają,  że  aparat  może  być  zastosowany  w  najróżniejszych  ubytkach,  bez
szkody dla komfortu słyszenia pacjenta. Zasady programowania są podobne, tj. również należy
wprowadzić  wszystkie  wymagane  dane  i  przeprowadzić  dopasowanie  w  podobny  sposób  jak
w przypadku  aparatów  programowalnych.  Sposób  podłączania  aparatów  także  został
zachowany, Programy obsługujące aparaty mogą pracować osobno lub w programie NOAH.

Interfejs HI-Pro – jest to urządzenie, które umożliwia połączenie aparatu słuchowego

z komputerem. Hi Pro jest wyposażone w gniazda standardowe, odpowiednio dla lewej
i prawej strony, do których podłącza się przewody przyłączeniowe do aparatów słuchowych.

Interfejs NOAH link – urządzenie to pełni tą samą rolę, co Hi Pro, z tą różnicą, że składa

się  z  dwóch  elementów  –  jedna  z  nich  jest  przyłączona  do  komputera,  druga  zaś  jest
zawieszona  na  szyi  pacjenta.  Element zawieszony  na  pacjencie  ma wbudowane gniazda, takie
same  jak  w interfejsie  Hi  Pro,  do  których  podłącza  się  aparaty  słuchowe.  Oba  elementy
wykonane są w technologii blue tooh, tzn. bezprzewodowej (radiowej) komunikacji krótkiego
zasięgu.  Dzięki  temu  rozwiązaniu  pacjent  może  swobodnie  siedzieć,  lub  przemieszczać  się
z aparatem  podłączonym  do  komputera,  bez  ryzyka  przerwania  połączenia.  Oba  elementy
interfejsu  współpracują  ze  sobą  w  odległości  ok.  kilku  metrów,  przy  czym  zależy  ona  od
warunków otoczenia.

Regulacje aparatu słuchowego w warunkach In situ
Większość  pomiarów  aparatów  słuchowych  dokonywana  jest  z  zastosowaniem  sprzęgacza
2 cm³,  który  symuluje  objętość  kanału  usznego  dorosłego  człowieka.  Ponieważ  sprzęgacz
uwzględnia  tylko  objętość  średnią  statystycznego  kanału  słuchowego,  jego  parametry  mogą
odbiegać  od  rzeczywistych  warunków  w  uchu  pacjenta  (RECD).  Cele  osiągnięcia  lepszych
warunków  pomiaru  opracowano  symulator  ucha  (sztuczne  ucho)  Sztuczne  ucho  lepiej
odzwierciedla warunki rzeczywiste, lecz nadal nie daje dokładnej odpowiedzi na pytanie, jakie
warunki  panują w uchu po założeniu aparatu słuchowego. Kolejnym etapem rozwoju techniki
pomiarowej  było  opracowanie  metody  pomiaru  in  situ.  W metodzie  tej  umieszcza  się  sondę
mikrofonową  możliwie  blisko  błony  bębenkowej  (3–4mm).  Dało  to  możliwość  zmierzenia
rzeczywistych  wartości  wzmocnienia  docelowego  w odniesieniu  do  konkretnego pacjenta.  Ta
metoda pomiaru jest polecana jako najlepsza w procesie dopasowania i kontroli.

Pomiar In situ przeprowadza się następująco:
–

umieszcza się w zewnętrznym kanale słuchowym sondę mikrofonową,

–

aparat wraz z wkładką uszną zakłada na ucho pacjenta,

–

potencjometr głośności ustawia w pozycji gwarantującej komfortowy (przyjemny) poziom
głośności,

–

sondą mikrofonową mierzy się wielkość wzmocnienia sygnału akustycznego w funkcji

częstotliwości,
– w przypadku niezadowalających wyników należy dokonać modyfikacji ustawień aparatu

i/lub wkładki usznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 14. Sposób przeprowadzania pomiaru In situ [1, s.207]

4.5.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co jest potrzebne do pomiaru parametrów aparatu słuchowego?
2.  Jakie znaczenie ma pomiar ustawionych parametrów w urządzeniu pomiarowym?
3.  Jakie metody dopasowania można sprawdzić na urządzeniu pomiarowym?
4.  Czego nie uwzględnia urządzenie pomiarowe?
5.  Na  czym  polega  różnica  w  regulacji  aparatu  słuchowego  analogowego  i  aparatu

programowalnego?

6.  Czy aparat programowalny można zmierzyć w urządzeniu pomiarowym?
7.  Jakie dodatkowe funkcje może posiadać aparat programowalny?
8.  Jaka  metoda  pomiaru  zadanych  parametrów  aparatu  słuchowego  daje  najbardziej

miarodajne wyniki?

9. Co to jest pomiar In situ?
10. Jak przeprowadza się pomiar In situ?

4.5.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj pomiar i regulację dowolnego aparatu słuchowego na podstawie audiogramu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować audiogram,
2)  wybrać i zastosować metodę dopasowania aparatu słuchowego,
3)  wprowadzić wymagane parametry do urządzenia,
4)  wybrać właściwy aparat słuchowy,
5)  wykonać pomiar i przeprowadzić stosowne regulacje tak, by osiągnąć możliwie dokładne

dopasowanie,

6) zapisać wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

urządzenie pomiarowe,

–

różne aparaty słuchowe,

–

śrubokręty do regulatorów,

–

audiogram,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wykonaj regulację aparatu słuchowego w komorze pomiarowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  wprowadzić dane audiometryczne z audiogramu do programu komputerowego,
2)  wybrać ręcznie metodę dopasowania aparatu słuchowego,
3)  wykonać pomiar aparatu w komorze pomiarowej dla każdej wybranej metody,
4)  zapisać wnioski z pomiarów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

komputer z oprogramowaniem NOAH,

–

urządzenie pomiarowe,

–

różne aparaty słuchowe,

–

audiogram,

–

arkusz ćwiczeń,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3.

Wybierz metodę dopasowania aparatu słuchowego na podstawie audiogramu. Ustaw jego

parametry posługując się komorą pomiarową. Dokonaj korekty ustawień jeśli będzie to
konieczne. Zapisz wnioski z tych pomiarów i porównaj je.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować treść ćwiczenia,
2)  wykonać wszystkie etapy dopasowania aparatu słuchowego,
3)  w przypadku konieczności wykonać korektę ustawienia,
4)  zapisać spostrzeżenia i wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

komputer z oprogramowaniem NOAH,

–

urządzenie pomiarowe,

–

zestaw do pomiaru In situ,

–

różne aparaty słuchowe,

–

przykładowy audiogram,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Przeprowadź pomiar dowolnego aparatu słuchowego w warunkach In situ.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wprowadzić dane audiometryczne do programu komputerowego,
2) zaprogramować aparat zgodnie z wytycznymi proponowanymi przez komputer,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) wykonać pomiar In situ,
4) zapisać spostrzeżenia z tych pomiarów.

Uwaga! Ćwiczenie należy przeprowadzić pod kontrolą doświadczonego protetyka słuchu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw komputerowy z oprogramowaniem NOAH,

–

urządzenie pomiarowe,

–

zestaw do pomiaru In situ,

–

różne aparaty słuchowe,

–

przykładowy audiogram,

–

arkusz ćwiczeń,

–

poradnik dla ucznia.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) ustawić aparat na podstawie audiometrii tonalnej i zmierzyć go w komorze

pomiarowej?



2) wskazać metody dla których można dokonać regulacji aparatu słuchowego

w komorze pomiarowej?



3) wykonać regulację aparatu programowalnego?



4) wskazać różnice w regulacjach pomiędzy aparatem regulowanym ręcznie

a aparatem programowalnym komputerowo?



5) wskazać różnice wykonawcze pomiędzy aparatem regulowanym klasycznie

i programowalnym komputerowo?



6) wskazać różnice pomiędzy sprzęgaczem, symulatorem ucha a uchem

rzeczywistym?



7) wyjaśnić, na czym polega pomiar In situ?



8) wykonać pomiar In situ?



9) powiedzieć, na czym polega przewaga metody in situ nad pozostałymi

metodami pomiarowymi?



10) wyjaśnić, skąd się biorą różnice pomiędzy poszczególnymi metodami

pomiarowymi?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test  zawiera  20

zadań. Każde zadanie ma cztery możliwości odpowiedzi. Tylko jedna

odpowiedź jest prawidłowa.

5. Wybraną odpowiedź zaznacz na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce krzyżyk.

6. W przypadku pomyłki zakreśl błędną odpowiedź kółkiem, a następnie zakreślić

odpowiedź prawidłową.

7. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Subiektywne cechy dźwięku to

a)  głośność, wysokość, barwa.
b)  natężenie, częstotliwość, widmo.
c)  czas trwania, barwa, częstotliwość.
d)  okres, faza, widmo, częstotliwość.

2. Objaw wyrównania głośności to

a)  sumowanie się głośności po obuusznym podaniu dźwięku.
b)  naturalne percypowanie głośności wraz ze wzrostem poziomu ciśnienia akustycznego.
c)  nienaturalnie  szybkie  percypowanie  głośności  wraz  ze  wzrostem  ciśnienia

akustycznego.

d) objaw prawidłowej pracy ślimaka przy wzroście natężenia dźwięków.

3. Percepcja dźwięku przez ucho ludzkie jest

a)  taka sama niezależnie od częstotliwości i poziomu ciśnienia akustycznego dźwięku.
b)  taka sama tylko w zakresie częstotliwości.
c)  różna tylko w zakresie częstotliwości.
d)  różna w zależności od ciśnienia akustycznego i częstotliwości dźwięku.

4. System FM to

a)  aparat słuchowy przeznaczony do odbioru fal radiowych.
b)  urządzenie wspomagające słyszenie, wykorzystujące fale radiowe.
c)  inna nazwa pętli indukcyjnej.
d)  Zestaw złożony z mikrofonu, wzmacniacza i głośnika.

5. Z pętli indukcyjnej można korzystać

a)  przy użyciu dowolnego aparatu słuchowego.
b)  pod warunkiem, że aparat ma zainstalowany odbiornik FM.
c)  jeśli aparat posiada wejście DAI.
d)  jeśli aparat słuchowy ma wbudowaną cewkę telefoniczną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. Oznaczenie aparatu symbolem ITE oznacza

a)  że jest to aparat analogowy.
b)  że aparat może mieć zastosowaną wkładkę.
c)  aparat wewnątrzuszny z dołączaną wkładką.
d)  aparat wewnątrzuszny małżowinowy.

7. Protezowanie zamknięte

a)  jest wskazane w każdym przypadku.
b)  nie powinno być stosowane w przypadku małych dzieci.
c)  jest stosowane, jeśli ubytek słuchu występuje w całym zakresie częstotliwości.
d)  wymaga użycia zaawansowanych aparatów cyfrowych.

8. Protezowanie otwarte

a) może być stosowane, jeśli ubytek w całym zakresie częstotliwości ma co najmniej

poziom umiarkowany.

b)  jest stosowane w celu kompensacji ubytku wysokoczęstotliwościowego.
c)  jest zalecane szczególnie do aparatowania małych dzieci.
d)  może być stosowane przy wykorzystaniu aparatów analogowych.

9. Protezowanie kostne

a) jest odmianą protezowania zamkniętego.
b) stosowane jest jeśli nie można wykonać klasycznego protezowania (zamkniętego lub

otwartego).

c) nie może być użyte jeśli pacjent cierpi na przewlekłe stany zapalne ucha środkowego.
d) wymaga użycia specjalnej wkładki dousznej.

10. Do protezowania pacjenta można przystąpić

a)  z pominięciem wizyty u lekarza laryngologa jeśli nic podejrzanego się nie dzieje.
b)  w każdej sytuacji, jeśli tylko jest odpowiedni aparat słuchowy.
c)  wtedy, gdy pacjent został zdiagnozowany przez lekarza i nie ma przeciwwskazań.
d)  jeśli są przeciwwskazania lekarskie, a pacjent mimo to chce mieć aparat słuchowy.

11. Układ kompresji to układ, który

a) ma za zadanie ograniczyć wzmacnianie dźwięków w określonym paśmie

częstotliwości.

b) obcina wartości szczytowe sygnału wyjściowego o zbyt dużym poziomie ciśnienia

akustycznego.

c) ma za zadanie zapewnić takie wzmocnienie sygnału akustycznego, aby cały obszar

sygnału mowy „zmieścił" się w obszarze dynamiki resztkowej pacjenta.

d) dba o utrzymanie maksymalnego wzmocnienia w całym zakresie dynamiki pacjenta.

12. Regulator barwy to

a)  potencjometr głośności.
b)  filtr, który ogranicza przenoszenie określonego zakresu częstotliwości.
c)  układ kompresji AGC.
d)  układ odpowiadający za wzmocnienie aparatu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. Program komputerowy NOAH, to program który

a)  służy do ustawiania aparatów cyfrowych i programowalnych.
b)  jest niezbędny w procesie programowania aparatów słuchowych.
c)  jest bazą danych i nie służy do programowania aparatów słuchowych.
d)  jest  bazą  danych,  bez  której  nie  mogą  pracować  inne  programy  dopasowujące

aparaty słuchowe.

14. Po pierwszym zaprotezowaniu pacjent

a) powinien słyszeć komfortowo i nie należy się przejmować jego uwagami odnośnie

słyszenia.

b) może mieć zastrzeżenia co do działania aparatu i należy dokonywać do skutku

ustawienia, aż pacjent powie, że słyszy komfortowo.

c) ze względu na komfortowe słyszenie nie musi już w ogóle przychodzić do punktu

protetycznego.

d) powinien wypróbować wstępne ustawienie aparatu w swoich naturalnych

warunkach przez kilka, kilkanaście dni, a następnie, jeśli jest to konieczne, poprosić
o korektę ustawień.

15. Metody stosowane w dopasowaniu aparatów słuchowych do dużych ubytków słuchu to

a)  POGO I, NAL-RM, BERGER.
b)  NAL, 1/3HTL, POGO II.
c)  Tylko NAL-RM.
d)  POGO II, NAL-RM, ½ HTL.

16. Skalowanie głośności to

a)  inna nazwa audiometrii tonalnej.
b)  metoda dopasowania aparatu słuchowego.
c)  zdolność pacjenta do skalowania głośności niektórych dżwięków.
d)   inaczej zdolność pacjenta do rozpoznawania dźwięków o różnej skali głośności.

17. W dopasowaniu aparatu na podstawie audiometrii tonalnej ważne jest

a)  marka aparatu słuchowego i jego parametry elektroakustyczne.
b)  stopień zaawansowania aparatu słuchowego.
c)  pasmo przenoszenia aparatu i liczba regulatorów.
d)  pasmo przenoszenia, charakterystyka V(f) i charakterystyka we/wy.

18. Audiometria mowy

a)  nie wnosi niczego istotnego w procesie dopasowania aparatów słuchowych.
b)  może być stosowana z pominięciem audiometrii tonalnej.
c)  pozwala ocenić korzyści z aparatu słuchowego.
d)  powinna być stosowana jedynie w uzasadnionych przypadkach.

19. Pomiar parametrów aparatu

a)  pozwala sprawdzić, czy zastosowane regulacje są prawidłowe.
b)  jest obojętny w procesie dopasowania aparatów słuchowych.
c)  może zostać pominięty w procesie dopasowywania, jeśli protetyk nie widzi potrzeby

zastosowania pomiarów.

d) może zostać pominięty w protezowaniu niedosłuchu przewodzeniowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko............................................................................................................

...............

Dobieranie i programowanie aparatów słuchowych oraz urządzeń
wspomagających słyszenie

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem: