1
Projekt badawczy Kampanii Gospodarczej
Kontekst badania
W powszechnej opinii ekspertów rośnie rola i znaczenia MARKI. Fakt jej posiadania oraz
wiedza o tym jak dobrą reputację utrzymać staje się kluczowym zasobem gospodarczym i
dominującym, jeśli nie jedynym, źródłem przewagi konkurencyjnej.
Branding jest siłą napędową konkurencyjności i innowacji, motorem rozwoju
przedsiębiorstw, branż i rynku pracy.
W Polsce niska jest świadomość roli brandingu w rozwoju gospodarczym i polityce firm.
Polska nie wytworzyła żadnej światowej marki produktowej czy korporacyjnej. Mocna
pozycję w kraju i szansę konkurowania na rynku europejskim ma tylko kilkanaście marek.
Cel badania
Obszar badawczy określamy jako
-
rola marki w decyzjach: konsumenckich (zakupowych)
i „biznesowych” - związanych z formułowaniem i realizacją długoterminowej strategii firmy.
Metodologia
Przyjęta przez nas metodologia wymagała trzystopniowej procedury. Rozpoczęliśmy od
analizy faktów rynkowych, dotychczas przeprowadzonych badań oraz własnych (DEMO i
Taylor Nelson Sofres OBOP) doświadczeń dotyczących, z jednej strony, roli marki w
procesie podejmowania decyzji zakupowych, z drugiej, zmian, jakie następują w firmie w
wyniku rozpoczęcia działań brandingowych.
Zrealizowane zostały sondaże: omnibusowy i telefoniczny (CATI) oraz analizy wydatków
reklamowych. Badania dynamiki zmian wartości przychodów oraz wielkości zatrudnienia
przedsiębiorstw wykonała firma Dun&Bradstreet Polska.
Podział badań
Badania podzielone zostały na dwie części. Pierwsza, dotyczy ZACHOWAŃ
KONSUMENCKICH. Jej celem była odpowiedz na pytanie, jaką rolę pełni marka w
decyzjach zakupowych Polaków i identyfikacja najbardziej wartościowych marek.
Część druga, dotyczy PRZEDSIĘBIORSTW. Staraliśmy się w niej pokazać różnice między
typową firmą a firmą, która realizuje branding, buduje MARKĘ!
Uzupełnieniem tych badań jest ANALIZA WYDATKÓW REKLAMOWYCH związanych z
budową polskich brandów. To próba prognozy przyszłego obrazu rynku produktów
markowych na podstawie zestawienia bieżących wydatków na ich kreowanie.
Wniosek generalny
„Produkty markowe wybierane są chętniej - przez co budują siłę firm i całej gospodarki!”.
2
Z punktu widzenia KONSUMENTA, marka to: unikalność, gwarancja i satysfakcja.
Pozwala kumulować wiedzę, doświadczenia związane z zakupami, uporządkować
informacje o samych produktach. Dzięki temu, że z czasem zaczynamy rozumieć i
bezbłędnie kojarzyć, co się kryje pod określoną marką, znacznie łatwiej nam dokonywać
zakupów. Marka upraszcza proces decyzyjny klienta.
Z punktu widzenia FIRMY, marka to: lojalność klientów i większa rentowność.
Marka buduje lojalność wobec firmy i jej produktów, umożliwia ich segmentacje, może
wzmocnić programy zdobywania nowych klientów i utrzymywania dotychczasowych.
Marka to świadomość, skojarzenia, percepcja jakości. Pozwala zwykle na stosowanie
wyższych marż, uniezależnia od presji na stosowanie cen promocyjnych a przede
wszystkim gwarantuje znakomity future cash flow i możliwość planowania przyszłości.
Firmy posiadające MARKĘ odznaczają się większą dynamiką wzrostu: wartości
obrotów oraz wielkości zatrudnienia. Lepiej oceniają swoją aktualną sytuację na
rynku
, potrafią
szacować wielkości rynkowych udziałów
. Częściej
przewidują wzrost
wartości sprzedaży i rynkowych udziałów
.
Różnią się też
poziomem optymizmu wśród menedżerów zarządzających firmą,
świadomością celów, jakie realizuje firma i nastrojem panującym wśród załogi
.
Rekomendacje
Realizacja Kampanii powinna zwiększyć świadomość faktu, że silna marka jest
najcenniejszym aktywem firmy, że branding powinien zajmować czołową pozycję w
działalności każdej firmy i jako taki dominować nie tylko w dziale marketingu, ale także w
ogólnym zarządzaniu przedsiębiorstwem.
Celem działań powinno być unaocznienie właścicielom, członkom rad nadzorczych,
dyrektorom strategicznym, zarządzającym i wszystkim świadomym faktów, że szeroko
rozumiany branding – „powinien zajmować czołową pozycję” w ich działalności.
Konkluzja jest jednak szersza. Skuteczne zmiany w postrzeganiu roli brandingu powinny
dotyczyć wszystkich. Każdego! Nie tylko ludzi, którzy: mogą podjąć decyzje w wyniku
której powstanie nowa marka, w wyniku której nie zmarnuje się potencjał drzemiący w
marce już istniejącej, w ogóle nie tylko samych menedżerów.
Proces budowy marki wpisany powinien być w role każdego pracownika.
Proces wspierania polskiej marki w rolę jaką gra każdy polski konsument!
3
!"
BADANIA KONSUMENCKIE
Przedmiotem badań są decyzje zakupowe Polaków. Co decyduje o zakupie produktu
codziennego użytku - jak znacząca jest w tej decyzji rola marki, wyobrażenie i gwarancja
jakości jaką ona daje? Jak różnią się te kryteria, gdy kupujemy zupełnie nowy produkt?
Odpowiedzi zestawiamy z wynikami podobnych badań z VII.1994 i II.1996. Pytamy
również, na ile istotne jest, czy produkt jest polski, czy zagraniczny?
Drugi etap, to wskazania firmy, które Polacy uważają za „naprawdę dobre” oraz marek
produktów i usług, które uważają za „najlepsze”? Redakcja tych pytań umożliwia
porównanie z wynikami podobnych sondaży w USA.
Te deklaracje porównujemy ze wskazaniami marek, którym Polacy są wierni - kupują
stale, „praktycznie zawsze kiedy wchodzi w rachubę zakup”!
To pierwsza próba wartościowania marek wg kryterium „deklaracji lojalności”.
W jakim stopniu marka wpływa na decyzję zakupu?
II.1994
VII.1996
V.2000
cena
85
78
88
jakość
77
76
69
to, czy produkt jest produkowany w Polsce
28
21
26
znany producent (marka)
24
23
24
to, czy produkt jest bezpieczny dla środowiska
30
25
14
opinie rodziny, znajomych
17
19
11
opakowanie
7
7
5
inne
5
7
Na co przede wszystkim zwraca Pan(i) uwagę kupując produkty codziennego
użytku?*
Odpowiedz: WAŻNA
II.1994
VII.1996
V.2000
cena
95
95
95
znany producent (marka)
77
81
79
wygląd, opakowanie
60
63
53
opinie rodziny, znajomych
61
59
45
chęć sprawdzenia, czy reklama jest prawdziwa
43
39
29
atrakcyjna reklama
36
33
25
Gdy kupuje Pan(i) NOWY produkt, który pojawił się w sklepach, jak ważna jest dla
Pana(i):
Źródło danych: Taylor Nelso Sofres OBOP, Badania Omnibusowe, luty 1994, lipiec 1996, maj 2000
bardzo ważne
23
raczej ważne
37
raczej nieważne
25
zupełnie nieważne
13
trudno powiedzieć
2
W jakim stopniu jest dla Pana(i) ważne, czy produkt jest polski, czy
zagraniczny?
Źródło danych: DEMO, OBOP, Badania Omnibusowe, maj 2000
4
Kto i kiedy najbardziej ceni markę?
Marka należy do najistotniejszych czynników branych pod uwagę przy zakupie
produktów codziennego użytku. Cena, jakość i marka. Jeszcze większe znaczenie
przypisujemy marce w przypadku zakupu nowości. Jest ona wtedy ważna dla 79%
badanych. Największe znaczenie marki (wiarygodności producenta, percepcji jakości) w
zakupach produktów codziennego użytku deklarują: ludzie z wyższym wykształceniem,
osoby o wyższym standardzie życia, specjaliści, kierownicy, prywatni przedsiębiorcy.
Jakie marki uważamy za najlepsze?
Lp.
LOJALNOŚĆ
"najlepsze
marki"
"naprawdę
dobre firmy"
1
Danone
Sony
Sony
2
Winiary Philips
Philips
3
Pollena 2000
Polar
Polar
4
Hortex Adidas
Adidas
5
Vizir Bosch
Danone
6
Adidas
Danone
Hortex
7
Coca-Cola Hortex
Panasonic
8
Knorr Mercedes
Winiary
9
Wedel Panasonic
Bosch
10
BigStar Wedel
Opoczno
11
Blenda Med
Winiary
Knorr
12
Dosia Amica
Mercedes
13
Gilette Coca-Cola
Nike
14
Hellena Knorr
Pollena
15
Ludwik Nike
Wedel
16
Nike Pollena
Zelmer
17
Nivea Vizir
Microsoft
18
Philips Volkswagen
Coca-Cola
19
Polar Zelmer
GM
20
Pudliszki
Wedel Opoczno
21
Sony
Winiary Knorr
A teraz proszę pomyśleć o markach, nazwach produktów, które
stale Pan(i) kupuje. Proszę wymienić te marki, do których jest Pan(i)
najbardziej przywiązany(a), kupuje je praktycznie zawsze kiedy
wchodzi w rachubę zakup?
Źródło danych: DEMO, Taylor Nelso Sofres OBOP, Badania Omnibusowe, maj 2000
Jakie marki cenimy najbardziej? Sony, Philips, Polar, Addidas, Danon, Hortex,
Panasonic, Bosch, Nike Mercedes. Podobnie jak w wielu dostępnych rankingami.
Wśród marek, którym Polacy są lojalni znaleźli się: Danon, Winiary, Pollena 2000,
Hortex, Vizir, Addidas, Coca-Cola, Knorr, Wedel, Big-star, Blenda Med, Dosia, Gilette,
Hellena, Ludwik, Nike, Nivea, Philips, Polar, Pudliszki i Sony. W dalszej kolejności: Ariel,
Avon, Bakoma, Bosch, Bryza, Colgate, Dr Irena Eris, Gerber, Goplana, Jacobs, Jogobella,
Kama, Kubuś, L’oreal, Lech, Lipton, Łaciat, Malma, Marlboro, Muszynianka, Nestl, Omo,
Ostrowia, Panasonic, Pepsi, Persil, Rama, Tchibo, Tymbark, Zelmer, Żywiec
(alfabetycznie).
5
Wśród wymienianych nie ma marek rodzajowych.
62% dorosłych Polaków zadeklarowało lojalność tylko produktom markowym.
Z drugiej strony: 23% nie potrafiło wskazać marki, której jest lojalna, 15% uznało, że
takowej „nie ma”. Podobnie 14% Polaków nie wskazało żadnej marki produktu czy
usługi, uważanej za „najlepszą”, 27% odpowiedziało: „nie wiem, nie pamiętam, nie znam,
trudno powiedzieć”. 28% respondentów nie potrafiło wskazać dwóch dużych firmy, które
„są naprawdę dobre”, 5% - odpowiedziało, że takich „nie ma”.
INFORMACJA O BADANIU:
•
termin realizacji: 13 - 15 maj 2000 r.
•
badana zbiorowość: mieszkańcy Polski powyżej 15 roku życia
•
metoda badawcza: sondaż
•
dobór próby: ogólnopolska, losowa, reprezentatywna
•
liczba zrealizowanych wywiadów: 1145
•
maksymalny statystyczny błąd pomiaru:
±
3%, przy wiarygodności oszacowania równej 95%
!"
BADANIA PRZEDSIĘBIORSTW
Badania przeprowadzono w dwóch grupach firm. Pierwszą stanowiły te, które traktować
możemy jako markowe - mają produkty markowe i aktywnie je promują. W naszym
badaniu braliśmy pod uwagę firmy, które wydawały w okresie trzech ostatnich latach
dowolną kwotę na reklamę telewizyjną. Drugą, firmy o podobnej charakterystyce (baza
danych GUS), które nie należą do pierwszej grupy.
Pierwsza część prezentowanych badań uwidacznia różnice w realizowanej strategii
konkurencji, w sposobach utrzymania lojalności klientów, w aktywności budowania
wizerunku (fakt realizacji badań, działania promocyjne).
Część druga - pozwala zdefiniować obszary różnic między obiema grupami.
Najważniejsze to: dynamika wzrostu obrotów
(tabela J)
, rentowności, dynamika
zatrudnienia
(tabela K)
; ocena aktualne sytuacji firmy na rynku
(tabela A, C, E),
sfery
obaw i komfortu
(tabela B),
możliwość oszacowania wielkości udziałów w rynku
(tabela
D),
przewidywania zmiany wielkości sprzedaży
(tabela F),
rynkowych udziałów
(tabela
G),
poziom optymizmu wśród menedżerów zarządzających firmą, świadomość celów, jakie
realizuje firma
(tabela I)
i nastroje wśród załogi
(tabela B).
INFORMACJA O BADANIU:
•
termin realizacji: 25-30 maja 2000 r.
•
badana zbiorowość: firmy, zakłady produkcyjne
•
metoda badawcza: sondaż telefoniczny (CATI)
•
dobór próby: celowa, losowa
•
liczba zrealizowanych wywiadów: 89
Źródło wszystkich badań: Taylor Nelso Sofres OBOP, DEMO, maj 2000
6
„FIRMY MARKOWE”
•
żadna z badanych firm nie wymieniła ceny jako cechy produktu stawianej na
pierwszym miejscu
•
90% jako sposób konkurowania wymienia wartość dodaną, którą daje MARKA
•
80% prowadzi kampanie o charakterze wizerunkowym
•
47% Działów Marketingu „ściśle” współpracuje z Działem PR
„FIRMY NIEMARKOWE”
•
49% jednoznacznie wskazuje CENĘ jako najistotniejszy czynnik decydujący o
konkurencyjności ich produktów
•
dla 59% strategia prowadzenia wiodących produktów jest „modyfikowana wraz ze
zmianami na rynku”
•
w 35% nie ma Działu Marketingu,
•
39% nie potrafi oszacować swoich rynkowych udziałów
•
w 73% „nie istnieje PR”, 51% nie prowadzi badań marketingowych, 25% nie
wprowadziło w ciągu minionych 2 lat żadnego nowego produktu lub wariantu
istniejącego
Ocena sytuacji konkurencyjnej
Tabela A
Wszystkie dane w %
Jak oceniłby Pan(i) aktualną pozycję firmy na rynku:
bardzo dobra
47
16
raczej dobra
53
31
średnia
0
41
raczej słaba
0
8
bardzo słaba
0
4
firmy markowe
firmy
niemarkowe
Tabela B
A jak ogólnie rzecz biorąc określiłby Pan(i) nastroje
panujące wśród załogi?
zdecydowanie dobre
26
14
dobre
63
31
średnie
8
29
raczej słabe
0
14
bardzo słabe
0
2
trudno powiedzieć
3
10
firmy markowe
firmy
niemarkowe
Tabela C
Czy wartość sprzedaży Państwa firmy w przeciągu
ostatnich 2 lat:
wzrosła znacząco
58
18
wzrosła nieznacznie
18
33
utrzymała się na stałym poziomie
8
25
nieznacznie spadła
3
14
znacząco spadła
0
4
firmy markowe
firmy
niemarkowe
7
Tabela D
firmy markowe
firmy
niemarkowe
Pytaliśmy o sprzedaż, a teraz chcemy zapytać o udział w rynku.
Czy potraficie Państwo go oszacować?
Odpowiedz:
tak
90
39
Tabela E
Nie pytamy o ich wielkość, ale czy Wasze udziały w rynku
w przeciągu ostatnich 2 lat:
wzrosły znacząco
53
20
wzrosły nieznacznie
26
30
utrzymały się na stałym poziomie
15
10
nieznacznie spadły
6
20
znacząco spadły
0
10
trudno powiedzieć
0
10
odmowa odpowiedzi
0
0
firmy markowe
firmy
niemarkowe
Obszary różnic istotne z punktu widzenia stabilności i rozwoju firmy
Tabela F
A czy uważa Pan(i), że w następnym roku lub kilku
następnych latach sprzedaż waszych produktów:
powinna zdecydowanie wzrosnąć
42
31
powinna raczej wzrosnąć
52
45
raczej się nie zmieni
3
14
może zmaleć
0
4
trudno powiedzieć
3
6
odmowa odpowiedzi
0
0
firmy markowe
firmy
niemarkowe
Tabela G
A jeżeli chodzi o udziału w rynku: Czy uważa Pan(i), że w
następnym roku lub kilku następnych latach powinny:
powinny zdecydowanie wzrosnąć
37
29
powinny raczej wzrosnąć
58
45
raczej się nie zmienią
5
14
mogą zmaleć
0
6
trudno powiedzieć.
0
6
firmy markowe
firmy
niemarkowe
Tabela H
firmy
markowe
firmy
niemarkowe
Czy widzi Pan zagrożenia dla pomyślności Państwa firmy?
Odpowiedz:
tak
82
80
Tabela I
firmy markowe
firmy
niemarkowe
Czy z tymi zagrożenia o których Pan(i) wspominał(a) lub
przynajmniej z większością z nich wasza firma?
Odpowiedz:
powinna sobie poradzić
52
19
Czy Pana(i) zdaniem pracownicy firmy wiedzą jakie są jej
główne cele, kierunki działania i priorytety?
Odpowiedz:
tak znają je w miarę dokładnie
71
55
8
Tabela J
Dynamika wzrostu
wielkości sprzedaży
firmy
markowe
firmy
niemarkowe
1998 / 1997
18,27
8,71
1999 / 1998
17,35
5,32
Tabela K
Dynamika wzrostu
liczby zatrudnionych
firmy
markowe
firmy
niemarkowe
1998 / 1997
-2,79
-4,43
1999 / 1998 -0,48
-8.89
Źródło: Dun&Bradstreet, czerwiec 2000
!"
ANALIZY WYDATKÓW REKLAMOWY związanych z kreacją polskich brandów
Zestawienie obejmuje wartość i udział w łącznych wydatkach reklamowych
(telewizyjnych, za okres 1997-1999) dwóch grup „polskich brandów”. Pierwszą stanowią
marki nowopowstałe i kreowane przez polskie firmy (Alpinus, Americanos, Atlas, Białe,
Dr Witt, Kamis, Koral, Kubuś, Łaciate...), drugą „polskie brandy”: nowopowstałe,
kreowane lub wykupione przez firmy zagraniczne (Bryza, Dosia, Fraszka, Frugo...).
Kryterium podziału stanowiła struktura własności.
1997
1998
1999
Razem
polskie marki
15,0%
15,6%
15,4%
15,4%
polskie marki,
polskich firm
4,8%
5,5%
5,5%
5,3%
polsie marki firm
zagranicznych
10,2%
10,0%
9,9%
10,0%
Udział w sumie wydatków reklamowych (w telewizji), w latach 1997-1999
Źródło danych: DEMO, OBOP, Expert Media
Badania pokazuje, iż producenci markowi w Polsce wydają z każdym rokiem więcej na
reklamę produktów i marek.
Udział polskich firm, promujących własne – czytaj polskie marki – wynosi 5,3% sumy
wydatków na reklamę. Badanie oparte zostało na wydatkach telewizyjnych w latach 97-99.
Udział zachodnich firm, promujących własne ale polskie marki (wykreowane z myślą o
rynku polskim)– wynosi, w tym samym okresie – 10%.
Reszta - 84,7% medialnej aktywności, to marki międzynarodowe i globalne.
* * *
9
!"
OCENA ŚWIADOMOŚCI ROLI MARKI (BRANDINGU) W POLITYCE FIRM
jakość wytwarzanych produktów
78
utrzymanie płynności finansowej
73
zdolność do konkurowania cenowo
65
posiadanie marki - markowe produkty
34
wygląd i opakowanie wytwarzanych produktów
16
Co Pana(i) zdaniem ma znaczący wpływ na los
i przyszłość Państwa firmy?
Źródło: DEMO, Taylor Nelson Sofres OBOP, Badanie Menedżerów, sondaż telefoniczny (CATI),
25-30 maj 2000 (przed rozpoczęciem Kampanii)