BN_artykuly

Kon rad Za sztowt

Po li ty ka Chin w re gio nie

Azji Œro d ko wej

Re gion  Azji  Œro d ko wej  po sia da  dla  Chi ñ skiej  Re pu b li ki  Lu do wej  (ChRL)
isto t ne  (choæ  nie  klu czo we)  zna cze nie  go spo da r cze.  Jest  wa ¿ nym  Ÿród³em
wê glo wo do rów  dla  dy na mi cz nie  roz wi jaj¹cej  siê  go spo dar ki  chi ñ skiej.
Wzra sta  rów nie¿  jego  zna cze nie  jako  szla ku  eks po rto we go  dla  chi ñ skich
pro du któw  w  kie run ku  za chod nim  do  Ira nu,  Tu r cji  i  Eu ro py.
Tzw. nowy szlak je d wa b ny mo¿e w przysz³oœci staæ siê bar dziej kon ku ren cyj ny
wo bec  d³u¿ szych  tras  mo r skich  wokó³  Azji.  Pa ñ stwa  œrod kowoa zjaty c kie
s¹  ta k ¿e  ob sza rem  in wes ty cji  chi ñ skie go  ka pi ta³u.

Dla Pe ki nu wa ¿ ne s¹ ta k ¿e kwe stie

bez pie cze ñ stwa.  Chi ny  d¹¿¹  do  sta bi li za -
cji  sy tu a cji  w  gra nicz¹cej  z  post so wieck¹
Azj¹  Œro d kow¹  i  za mie sz ka³ej  przez
muzu³mañsk¹  mnie j szoœæ  uj gur sk¹  za -
chod niej  pro win cji  Sin kiang.

Chi ñ ska

stra te gia  neu tra li za cji  d¹¿eñ  sepa raty -
sty cz nych  Uj gu rów  opie ra  siê  na  indu -
stria li za cji  i  in te gra cji  Sin kian gu  z  cen -
tra mi  go spo dar czy mi  na  wscho dzie  kra ju.
Sprzy ja  temu  roz wój  han d lu  w  re gio nie,
a  ta k ¿e  roz bu do wa  in fra stru k tu ry  trans -
po rto wej  ³¹cz¹cej  wschod nie  Chi ny,
Sinkiang  i  pa ñ stwa  Azji  Œro d ko wej.

Pa ñ stwom Azji Œro d ko wej wspó³pra -

ca z Pe ki nem przy no si ko rzy œci w po sta -
ci

in wes ty cji

chi ñ skie go

ka pi ta³u

w prze mys³ wy do by w czy (su ro w ce ener -
ge ty cz ne i inne ko pa li ny), hy droe ner -

gety kê,  roz wój  in fra stru ktu ry  dro go wej.
W  sy tu a cji  kry zy su  go spo dar cze go  chi ñ -
skie  kre dy ty  po ma gaj¹  w  sta bi li za cji  sy -
tu a cji  go spo da r czej  w  Ka za ch sta nie.
Jed no cze œ nie  ist nie je  ry zy ko,  ¿e  chi ñ -
ska  eks pan sja  go spo da r cza  nie  wp³ynie
w d³ugim okre sie na roz wój i sta bi li za -
cjê go spo da rek pañstw re gio nu, a prze -
kszta³ci je je dy nie w ry nek zby tu dla ta -
nich  chi ñ skich  to wa rów  oraz  Ÿród³o
surowców dla chiñskiego przemys³u.

Dla UE i USA obe

cnoœæ chi

ska

w   Azji  Œro d ko wej  ma  za rów no  po zy ty w -
ne,  jak  i  ne ga ty w ne  aspe kty.  Chi ny  po zo -
staj¹  so ju sz ni kiem  Ro sji  w  ra mach  Szan g -
ha j skiej  Or ga ni za cji  Wspó³pra cy,  jed nak
po przez swoj¹ akty w noœæ w Azji Œro d ko -
wej  wzma c niaj¹  pa ñ stwo woœæ  kra jów  re -
gio nu  oraz  ich  nie za le ¿ noœæ  od  Kre m la.

BEZPIECZEÑSTWO NARODOWE

I – 2010 /

Re gion Auto no mi cz ny Sin kian g-U j gur – od za cho du s¹sia du je z Ka za ch sta nem, Ki r gi sta nem, Ta d¿y -

ki sta nem,  Af ga ni sta nem,  Pa ki sta nem  i  kon tro lo wan¹  przez  In die  czê œci¹  Ka sz mi ru.  Oko³o  45  proc.  lud -
no œci  sta no wi¹  Uj gu rzy,  wy znaj¹cy  is lam  na ród  tur kojê zy cz ny.  Prze ja wiaj¹ca  ten den cje  sepa raty sty cz ne
spo³ecz noœæ  Uj gu rów  jest  post rze ga na  przez  Pe kin  jako  Ÿród³o  za gro ¿eñ  dla  inte gra l no œci  tery to ria l nej
pa ñ stwa.  Neu tra li za cji  se pa ra tyz mu  uj gu r skie go  s³u¿y  m.in.  po li ty ka  osie d la nia  Chi ñ czy ków  (Han)
w  Sin kian gu.  Trwaj¹ce  od  da w na  na piê cia  et ni cz ne  miê dzy  Uj gu ra mi  i  Ha na mi  do pro wa dzi³y  do  za mie -
szek w li pcu 2009 r., w któ rych zgi nê³o (wed³ug ocen chi ñ skich w³adz) bli sko 200 osób.

Jed no cze œ nie  jed nak  bez wa run ko we
wspa r cie  go spo da r cze  ze  stro ny  Chin
wzma c nia  ta m te j sze  au to ry tar ne  re ¿i -
my.  Chi ñ ska  akty w noœæ  wp³ywa  wiêc  ne -
ga ty w nie  na  pro ce sy  demo kra ty za cji,  któ -
re s¹ jed nym z ce lów po li ty ki UE i USA
wo bec  re gio nu.  Chi ny  po zo staj¹  ta k ¿e
kon ku ren tem  dla  pañstw   zachodnich
w  roz gry w ce  o  do stêp  do  œrod ko wo a zja -
tyc kich  Ÿró de³  su ro w ców  ener ge ty cz nych.

ROZWÓJ INFRASTRUKTURY

I WSPÓ£PRACA GOSPODARCZA

W REGIONIE. KWESTIA SINKIANGU

G³ów ny mi ce la mi po li ty ki Chi ñ skiej

Re pu b li ki  Lu do wej  w  Azji  Œro d ko wej  s¹:
uzy ska nie  jak  naj sze r sze go  do stê pu  do
re gio na l nych  su ro w ców  ener ge ty cz nych
oraz  sta bi li za cja  go spo da r cza  i   poli tycz -
na  pañstw  re gio nu.  D¹¿¹c  do  re a li za cji
tych  ce lów  ChRL  in wes tu je  w  roz bu do wê
in fra stru ktu ry  trans po rto wej  i  ener ge ty -
cz nej  w  pa ñ stwach  œrod kowoa zjaty c kich.
Chi ny  in wes tuj¹  w  roz bu do wê  i  mode r ni -
za cjê dróg w gra nicz¹cych z nimi re pu b -
li kach.  Roz wi ja na jest sieæ po³¹czeñ ko le -
jo wych ³¹cz¹ cych Azjê Œro d kow¹ z ChRL.
Oprócz  ist niej¹cej  li nii  ko le jo wej  ³¹cz¹ -
cej  kaza ch sta ñ skie  ko le je  z  chi ñ ski mi
w   Dostyk/Ala szan kou  po wstan¹  ta k ¿e
dwie nowe tra sy. W 2011 r. ma zo staæ
otwa r ta  tra sa  Ko r gas–¯eti gen,  przez
któr¹  bê dzie  prze bie ga³  naj kró t szy  szlak
ko le jo wy  z  Chin  do  Eu ro py.  W  da l szej  ko -
le j no œci  ma  po wstaæ  li nia  ko le jo wa  ³¹cz¹ -
ca  Chi ny  z  Ki r gi sta nem  i  Uz be ki sta nem.

Roz bu do wa in fra stru ktu ry trans po r -

to wej ³¹cz¹cej Azjê Œro d kow¹ z Chi na mi
ko rzy st nie wp³ywa na pro ces indu stria -
li za cji Sin kian gu, sprzy jaj¹c roz wo jowi

wymiany  han d lo wej  miê dzy   zachodni¹
chiñsk¹  pro wincj¹  i  post so wiec ki mi  re -
pub li ka mi.  Wp³ywa  to  po zy ty w nie  na
utrzy ma nie  eko no mi cz nej  i  po li ty cz nej
sta bi l no œci  w  za gro ¿o nej   irredent¹  za -
chod niej  pro win cji,  a  ta k ¿e  w  pa ñ stwach
œrod kowoa zjaty c kich.  Sprzy ja  temu  rów -
nie¿  wspó³pra ca  po li ty cz na  ChRL  i  pañstw
post so wie c kich  w  ra mach  Szan g ha j skiej
Or ga ni za cji  Wspó³pra cy  (SzOW).

Bli skie wiê zi Pe ki nu z rz¹dami

pañstw re gio nu, w tym umo wy w ra mach
SzOW,  za pe w niaj¹  ich  ne u tra l noœæ,  a  na -
wet  po moc  w  zwa l cza niu  se pa ra tyz mu
uj gu r skie go.  M.in.  w  1997  r.  Ka za ch stan
wyda³ ChRL po dej rza nych o udzia³ w za -
ma chach  terro ry sty cz nych  Uj gu rów,
a w 2009 r. za trzy ma³ uj gu r skich ucho dŸ -
ców z Sin kian gu na gra ni cy.

EKS PAN SJA CHI Ñ SKA

W ŒROD KOWOA ZJATY C KIM

SE KTO RZE ENER GE TY CZ NYM

W re zu l ta cie bu do wy no wych ru ro -

ci¹gów  ChRL  sto p nio wo  ³amie  ro sy j ski
mo no pol,  staj¹c  siê  kon ku ren cyj nym
wo bec  Ro sji  od biorc¹  wê glo wo do rów
z Azji Œro d ko wej. 15 grud nia 2009 r. do
Asz cha ba du  przy by³  przy wó d ca  chi ñ ski
Hu Jin

tao, gdzie wzi¹³ udzia³ wraz

z  pre zy den ta mi  Turk me ni sta nu  i  Uz be -
ki sta nu  w  ce re mo nii  uru cho mie nia  ga -
zo ci¹gu  Tur k me ni stan–Chi ny.  Ca³oœæ
zbu do wa nej  przez  Chi ñ czy ków  tra sy  ma
d³ugoœæ  7  ty siê cy  ki lo me trów  i  prze bie ga
przez  te ry to ria  Turk me ni sta nu,  Uz be ki -
sta nu,  Ka za ch sta nu  i  ChRL.  Tur k me ni -
stan zo bo wi¹za³ siê do eks po rtu do Chin
40 mld m

gazu ro cz nie przez okres 30

lat.

Wraz z roz po czê ciem eks po rtu su -

I – 2010 /

BEZPIECZEÑSTWO NARODOWE

A Œ

So je di nio ny tur k mien skij i uz bie kskij ucza stki ga zo pro wo da w KNR, 14.08.2009,

http://www.ca - news.org/news/199911

ro w ca  do  Chin,  Ro sja  prze sta nie  byæ  dla
Turk me ni sta nu  od biorc¹,  któ ry  dy ktu -
je  wa run ki  sprze da ¿y  gazu.

Mnie j sze

ilo œci gazu bêd¹ eks po rto wa³y do ChRL
ta k ¿e Uz be ki stan i Ka za ch stan.

In nym klu czo wym pro je ktem ener -

ge ty cz nym  ³¹cz¹cym  Azjê  Œro d kow¹
z  Chi na mi  jest  trans kaza chsta ñ ski  ro -
po ci¹g  Aty rau–Ala szan kou  (ro po ci¹g
Ka za ch stan–Chi ny). W li pcu 2009 r.
do bieg³a  ko ñ ca  bu do wa  osta t nie go  od -
cin ka  tego  ru ro ci¹gu  (Ken kiy ak–Ku m -
kol).  Dla  Ka za ch sta nu  uru cho mie nie  tej
tra sy  zwiê ksza  dywe rsy fi ka cjê  od bio r -
ców ropy.

Prze pu sto woœæ ro po ci¹gu ma

pocz¹tko wo siê gaæ 10 mi lio nów, a po
roz bu do wie  (zwiê ksze niu  prze pu sto wo -
œci) w 2011 r. 20 mi lio nów ton ropy ro cz -
nie.  Dla  chi ñ skie go  od bio r cy  ro po ci¹g
Ka za ch stan–Chi ny  oz na cza  do stêp  do  bo -
gatych  z³ó¿  ropy  re gio nu  ka spi j skie go.

Chi ny nie ty l ko in wes tuj¹ w roz bu do -

wê  in fra stru ktu ry  prze sy³owej,  ale  s¹
tak¿e  obe c ne  w  se kto rze  wy do by w czym
pañstw  Azji  Œro d ko wej.  W  Ka za ch sta nie
chi ñ ski  kon cern  CNPC  (Chi na  Na tio nal
Pe tro le um  Co r po ra tion) jest m.in. udzia -
³ow cem  w  Pe tro Kaza kh stan  oraz  CNPC -
-Akto bemu na i gaz.

W li sto pa dzie 2009 r.

CNPC wraz z pa ñ stwo wym ho l din giem

na fto wo- gazo wym  Kaz Mu na i Gaz  prze -
jê³y  fi r mê  Mangi stau Muna i gaz  bêd¹c¹
jed nym  z  naj wiê kszych  pro du cen tów
ropy  w  Ka za ch sta nie.

Chi ny ucze st -

nicz¹  w  eks plo a ta cji  z³ó¿  po³o¿o nych  na
tra sie  ro po ci¹gu  Ka za ch stan–Chi ny
(Aty rau–Ala szan kou):  Akto be,  Ku m kol,
P³n.  Bu za czi,  ¯ana ¿o³.  Nie  po sia daj¹
jed nak  udzia³ów  w  pro je ktach  eks plo a -
ta cji  gi gan ty cz nych  z³ó¿  za chod nie go
Ka za ch sta nu:  Ten giz,  Ka ra cza ga nak
i  Ka sza gan.  W  Uz be ki sta nie  CNPC  jest
m.in.  cz³on kiem  kon so r cjum  pro wa -
dz¹cego  po szu ki wa nia  ropy  w  ba se nie
Mo rza  Ara l skie go.  W  Turk me ni sta nie
od 2007 r. CNPC po sia da pra wa do eks -
plo a ta cji z³ó¿ gazu na pra wym brze gu
Amu - Da rii  (z³o¿e  Bag ty ja r lyk).

Stra te gia Chin opie ra siê na udzie -

la niu kre dy tów w za mian za umo wy
o sprze da ¿y wê glo wo do rów.

Jej sku -

te cz no œci  sprzy ja  miê dzy naro do wy  kry -
zys go spo da r czy. Sta³ siê on przy czyn¹
wy co fy wa nia  siê  in nych  in wes to rów
i  szans¹  dla  za so b nych  w  re ze r wy  wa lu -
to

we Chin, aby przej¹æ ich mie

ce.

W Turk me ni sta nie Chi ny d¹¿¹ do uzy -
ska nia do stê pu do gazu z nowo od kry -
tego, gi gan tycz ne go z³o¿a Gu no r ta
Jolotan.

Pe kin udzie li³ Asz cha ba do wi

BEZPIECZEÑSTWO NARODOWE

I – 2010 /

Je œli do tego cza su nie doj dzie do ure gu lo wa nia spo ru o cenê gazu miê dzy Asz cha ba dem i Moskw¹,

Chi ny stan¹ siê g³ów nym od biorc¹ turk me ñ skie go su ro w ca.

Ka za ch stan eks po rtu je ta k ¿e ropê do Ira nu oraz do Azer be j d¿a nu, sk¹d ro po ci¹giem Baku Tbi li si

Ceyhan ka za ski su ro wiec tra fia na ryn ki œwia to we.

Ka za ch stan za ko ñ czy³ bu do wê ro po ci¹gu do Chin, „Biu le tyn OSW”, nr 25 (100), 15.07.–29.07.2009.

CNPC and Kaz Mu na y Gas Ac qu i re 100% of Mangi stau Muna i Gas Sha res, 27.11.2009,

http://www.oi l vo i ce.com/n/CNPC_and_Kaz Mu na y Gas_Ac qu i re_100_of_Mangi stau Muna i Gas_Sha res/
31ec837d8.aspx

Ra port Ene r gy In fo r ma tion Ad mi ni stra tion: Co un try Ana ly sis Brief: Chi na, last up da ted: July 2009,

http://www.eia.doe.gov/emeu/cabs/Chi na/pdf.pdf

Z³o¿a Gu no r ta Jolo tan -O s man na le¿¹ do naj wiê kszych z³ó¿ gazu na œwie cie. Zgod nie z da ny mi uzy -

ska ny mi przez Gaf f ney, Cli ne and As so cia tes po sia daj¹ co naj mniej (przy naj ni ¿ szych sza cun kach)
4 biliony me trów sze œcien nych gazu, przy naj wy ¿szych sza cun kach 14 bi lio nów. V. So cor, New Tur k men
gas fields chan ge the stra te gic gas ex port pi c tu re, 15.10.2008;
<http://www.ja me stown.org/edm/ar ti c le.php?ar ti c le_id=2373449>

kre dy tu wy so ko œci 3 mi liar dów do la rów
na roz wój wy do by cia su ro w ca z tego
z³o¿a.

Ka za ch stan otrzy ma³ od ChRL

po ¿y cz kê  na  roz wój  bran ¿y  na fto wej  wy -
so ko œci 5 mld do la rów. £¹czna suma kre -
dy tów  udzie lo nych  przez  Chi ny  stro nie
ka za skiej  w  ra mach  umo wy  pod pi sa nej
w kwie

niu 2009 r. przez pre

den

Chin  Hu  Jin tao  i  Ka za ch sta nu  Nu r -
su³tana  Na za rba je wa  wy nios³a  10  mld
do la rów.  Nap³yw  chi ñ skie go  ka pi ta³u
wzmo c ni³ pogr¹¿aj¹c¹ siê w kry zy sie go -
spo dar kê  ka za ch stañsk¹.  Li sto pa do we
prze jê cie  Mangi stau Muna i gaz  przez
CNPC  (i  Kaz Mu na i gaz)  jest  mo de lo wym
przyk³adem  stra te gii  chi ñ skiej.  Stro na
ka za ska zgo dzi³a siê na sprze da¿ stra te -
gi cz nie  wa ¿ ne go  przed siê bio r stwa,  gdy¿
odby³a siê ona na bar dzo ko rzy st nych
dla  Ka za ch sta nu  wa run kach.  Kaza ch -
sta ñ ski  pa ñ stwo wy  kon cern  Kaz Mu na i -

gaz  wy ku pi³  50  proc.  Mangi stau Muna i -
gaz  za  œro d ki  otrzy ma ne  z  kre dy tu  chi ñ -
skie go  Ex port  Im port  Ban ku.

Wa r to za zna czyæ, ¿e dla Chin Azja

Œro d ko wa  jest  wa ¿ nym,  lecz  nie  klu -
czo wym  Ÿród³em  su ro w ców  ener ge ty -
cz nych.  Zna cze nie  œrod kowoa zjaty c kich
wê glo wo do rów  bê dzie  jed nak  rosn¹æ
w  naj bli ¿ szych  la tach.  Chi ny  s¹  zain tere -
so wa ne  roz wo jem  tego  kie run ku  im po r tu
ropy  ze  wzglê dów  stra te gi cz nych  jako  al -
ter na ty wy  wo bec  trans po rtu  mo r skie go
po przez  ry zy kown¹  dla  ¿e glu gi  cie œ ni nê
Ma lak ka  (trud na  na wi ga cja,  ry zy ko  ata -
ku pi ra tów). Jed nak ChRL ni g dy nie sta -
nie siê za le ¿ na od su ro w ców z Azji Œro d -
ko wej  w  sto p niu  w  ja kim  uza le ¿ nio na  jest
od  nich  go spo dar ka  Fe de ra cji  Ro sy j skiej.

Chi ñ ski im port ropy po zo sta je w du ¿ej
mie rze zdywe rsyfi ko wa ny. Klu czo wy mi

I – 2010 /

BEZPIECZEÑSTWO NARODOWE

2008

£¹cznie 3568

Arabia

Saudyjska; 725

Angola; 536

Iran; 425

Oman; 231

Rosja; 232

Sudan; 209

Wenezuela;

121

Kuwejt;

118

Kazachstan;

113

Zjednoczone

Emiraty

Arabskie; 91

Inni; 646

2009 (styczeñ–maj)

£¹cznie 3585

Arabia

Saudyjska;

740

Iran; 544

Angola; 451

Rosja; 239

Oman; 215

Sudan; 217

Kuwejt; 171

Kongo; 115

Kazachstan; 97

Libia; 93

Inni; 582

Rys. nr 1. Chi ñ ski im port ropy wed³ug Ÿró de³ (tysi¹ce bary³ek dzien nie)

ród³o: Ra port Ene r gy In fo r ma tion Ad mi ni stra tion: Co un try Ana ly sis Brief: Chi na, last up da ted: July 2009,

http://www.eia.doe.gov/emeu/cabs/Chi na/pdf.pdf

A Œ

Ra port Ene r gy In fo r ma tion Ad mi ni stra tion: Co un try Ana ly sis Brief: Chi na, last up da ted: July 2009,

http://www.eia.doe.gov/emeu/cabs/Chi na/pdf.pdf

CNPC and Kaz Mu na y Gas Ac qu i re 100% of Mangi stau Muna i Gas Sha res, 27.11.2009,

http://www.oi l vo i ce.com/n/CNPC_and_Kaz Mu na y Gas_Ac qu i re_100_of_Mangi stau Muna i Gas_Sha res/
31ec837d8.aspx

Ro sja jest g³ów nym do stawc¹ gazu dla pañstw eu ro pe j skich. Ze wzglê du na wy so kie zu ¿y cie gazu na

ryn ku we wnê trz nym Ro sja jest w sta nie utrzy maæ swoj¹ obecn¹ po zy cjê na ryn kach eu ro pe j skich prze de
wszy stkim dziê ki kon tro li eks po rtu gazu z Azji Œro d ko wej.

pa ñ stwa mi  eks po rte ra mi  ropy  do  ChRL
s¹  Ara bia  Sa u dy j ska,  Iran,  An go la,  Ro sja,
Oman i Su dan. W 2009 r. Ka za ch stan
zaj¹³  dzie wi¹te  mie j s ce  wœród  pañstw
eks po rtuj¹cych  ten  su ro wiec  do  Chin.
Z ko lei gaz nie jest klu czo wym pa li wem
w ChRL, jed nak jego zna cze nie sy ste maty -
cz nie ro œ nie, a od 2007 r. zu ¿y cie tego su -
ro w ca  w  Chi nach  za czê³o  prze kra czaæ
pro du kcjê  krajow¹.

W tym kon te k œcie

wa ¿ nym do stawc¹ gazu – po uru cho mie -
niu tra sy Turk meni stan –Chi ny – stan¹
siê dla ChRL pa ñ stwa Azji Œro d ko wej.

KON SE K WEN CJE OBE CNO ŒCI CHIN

W RE GIO NIE DLA PAÑSTW

ŒROD KOWOA ZJATY C KICH

Wzrost akty w no œci Chin w re gio nie

idzie  w  pa rze  ze  wzmo c nie niem  nie za le¿ -
no œci  pañstw  œrod kowoa zjaty c kich  od
Kre m la.  Do ty ch czas  po zo sta wa³y  one
go spo da r czo  uza le ¿ nio ne  od  Ro sji,
bêd¹cej g³ów nym od biorc¹ i pa ñ stwem
tran zy to wym  œrod kowoa zjaty c kich  wê -
glo wo do rów.  Obe c nie,  wraz  z  po wsta -
niem  ro po ci¹gu  i  ga zo ci¹gu  ³¹cz¹cego
re gion  z  Sin kian giem,  wzra sta  zna cze -
nie Chin w tym aspe

kcie. Re

œrod kowoa zjaty c kie  (w  mnie j szym  sto p -
niu  Ka za ch stan)  zmu szo ne  s¹  szu kaæ
in wes to rów, gdy¿ same nie s¹ w sta nie
sfi nan so waæ  bu do wy  klu czo wej  in fra -
stru ktu ry:  np.  ele ktro w ni  wod nych.  Do
tej  pory  g³ów nym  ich  pa r t ne rem  by³a
Ro sja,  aktu a l nie  rów nie  wa ¿ nym  staj¹
siê  Chi ny.  Pe kin  jest  zain tere so wa ny
sta bi li zacj¹  po li tyczn¹  i  go spo darcz¹
post so wie c kich  re pu b lik  Azji  Œro d ko wej

w  wiê kszym  sto p niu  ni¿  Mo sk wa.  Kre m -
lo wi  ich  eko no mi cz na  s³aboœæ  u³atwia
utrzy ma nie  wp³ywów  po li ty cz nych  w  re -
gio nie.  Ro sja,  ofe ruj¹c  po moc  pa ñ stwom
œrod kowoa zjaty c kim,  ocze ku je  w  za -
mian  lo ja l no œci  po li ty cz nej,  w  tym
pog³êbie nia

wspó³pra cy

mi li ta r nej.

Pekin nie sta wia œrod kowoa zjaty c kim
pa r t ne rom po do bnych wa run ków po li -
ty cz nych.

Chi ñ ska ofe r ta po mo cy roz wo jo wej

jest  te¿  zna cz nie  bar dziej  atra kcy j na
dla  auto ry ta r nych  rz¹dów  œrod kowoa -
zjaty c kich  od  ofe ro wa nej  przez  pa ñ stwa
za chod nie.  W  przy pa d ku  za chod niej  po -
mo cy  wa run kiem  s¹  re fo r my  we wnê trz -
ne  (prze mia ny  wol no ryn ko we  i  demo -
kra ty za cja).

Mimo to, rz¹dy œrod kowoa zjaty c kie,

oba wiaj¹c  siê  nad mie r ne go  wzro stu
zna cze nia  go spo dar cze go  Chin,  ostro ¿ -
nie  od nosz¹  siê  do  eks pan sji  chi ñ skie go
ka pi ta³u w ich kra jach. Efe kty wspó³ pra -
cy go spo da r czej z ChRL nie s¹ zreszt¹
wy³¹cz nie  po zy ty w ne.  Do  ne ga ty w nych
jej  sku t ków  mo ¿ na  za li czyæ  bez konku -
rency j noœæ  ta nich  pro du któw  chi ñ -
skich,  któ ra  ha mu je  roz wój  pro du kcji
lo ka l nej.  Roz wój  chi ñ skie go  bi z ne su
w Azji Œro d ko wej nie idzie w pa rze ze
znacz¹cym wzro stem miejsc pra cy na
mie j s cu.  Chi ñ s cy  przed siê bio r cy  spro wa -
dzaj¹  pra co w ni ków  z  Chin,  ar gu men tu -
j¹c swo je dzia³anie bra kiem wykwa lifi -
ko wa nej  si³y  ro bo czej  w  post so wie c kich
re pu b li kach.  Ponad to,  chi ñ skie  in wes -
ty cje  w  re gio nie  prze de  wszy stkim

BEZPIECZEÑSTWO NARODOWE

I – 2010 /

Wa ¿ nym Ÿród³em gazu po zo sta je naj wiê ksze obe c nie eks ploa to wa ne z³o¿e Chin – Ta rim, po³o¿o ne na

ob sza rze Sin kian gu. Jego zna cze nie dla go spo dar ki chi ñ skiej wzros³o wraz z uru cho mie niem w 2004 r.
ga zo ci¹gu Za chód–Wschód (prze pu sto woœæ na pie r wszym eta pie: 12 mi liar dów m

N. Kas se no va, Chi na as an Eme r ging Do nor in Ta ji ki stan and Ky r gy z stan, „Rus sie. Nei. Vi sions”,

n° 36, Ja nu a ry 2009, s. 5.

do tycz¹  se kto ra  su row co we go (oraz
in fra stru ktu ry  trans po rto wej).  W nie -
wie l kim  sto p niu  obe j muj¹  na to miast
roz wój  prze mys³u  lo ka l ne go. Ma³o
znacz¹ca jest te¿ obe

cnoœæ ma³ego

i œred nie go bi z ne su chi ñ skie go w pa ñ -
stwach œrod kowoa zjaty c kich.

Ne ga ty w nym sku t kiem po li ty ki indu -

stria li za cji  chi ñ skie go  Sin kian gu  mog¹
byæ  dla  Ka za ch sta nu  pla ny  wy ko rzy sta -
nia wód rzek Ir tysz i Ili dla po trzeb sto li -
cy  uj gu r skiej  au to no mii  Uru m czi  i  prze -
mys³u  na fto we go.  Od pro wa dze nie  czê œci
za so bów  wod nych  z  wy mie nio nych  rzek
mo¿e  do pro wa dziæ  do  osu sze nia  na wad -
nia

nych przez nie ka

skich je

zior

Ba³chasz i Za j san i po wa ¿ nych kon se k -
wen cji eko lo gi cz nych.

OCENA POLITYKI CHRL W REGIONIE

Z PUNKTU WIDZENIA UE I USA

Z pun ktu wi dze nia Za cho du go spo -

da r cza  eks pan sja  Chin  w  Azji  Œro d ko wej
nie  mo¿e  byæ  oce nia nia  jed noz na cz nie.
Chi ñ skie  in wes ty cje  w  in fra stru ktu rê
dro gow¹,  ene r ge ty kê,  czy  te¿  wspa r cie
se kto ra  ban ko we go  (w  przy pa d ku  Ka -
za ch sta nu)  wzma c niaj¹  pa ñ stwo woœæ
œrod kowoa zjaty c kich  re pu b lik.  Za po -
bie gaj¹  pro ce som  dez in te gra cji  w  przy -
pa d ku  ta kich  fa i ling  sta tes

, jak Ki r gi -

stan, Ta d¿y ki stan, czy – poza stref¹
post so wieck¹ – Af ga ni stan. Chi ñ ska
akty w noœæ os³abia te¿ ro sy j skie d¹¿e -

nia  do  do mi na cji  i  pe³nej  wa sa li za cji
pañstw  Azji  Œro d ko wej.  Chi ny,  po do b nie
jak  pa ñ stwa  za chod nie,  s¹  prze ciw ne
ru chom

sepa raty sty cz nym.

Za chód

mo¿e wiêc li czyæ na wspa

r cie ChRL

w  kwe stii  uz na nia  inte gra l no œci  tery to -
ria l nej  pañstw  post so wie c kich  pod wa -
¿a nej  przez  Ro sjê  (w  przy pa d ku  Gru zji
oraz  po ten cja l nie  ta k ¿e  in nych  pañstw).
Oprócz  tych  ko rzy st nych  dla  Za cho du
im p li ka cji  obe cno œci  ChRL  w  re gio nie
przy no si  ona,  z  pun ktu  wi dze nia  UE
i  USA,  ta k ¿e  ne ga ty w ne  sku t ki.  Chi ny,
po do b nie  jak  Ro sja  i  pa ñ stwa  œrod -
kowoa zjaty c kie,  d¹¿¹  do  neu tra li za cji
za gro ¿e nia  ze  stro ny  ter ro ry z mu  ra dy -
ka l nych  or ga ni za cji  is la m skich.  Jest  to
rów

nie¿ cel pañstw za

chod

nich, (dla

któ rych  po zo sta je  to  g³ówn¹  przy czyn¹
zaan ga ¿o wa nia  w  Af ga ni sta nie).  Ró ¿ ni -
ca  miê dzy  chi ñ skim  i  za chod nim  pun -
ktem  wi dze nia  po le ga  jed nak  na  me to -
dach  li k wi da cji  tego  za gro ¿e nia.  ChRL
ca³ko wi cie  po pie ra  re pre sy j ne  œro d ki
sto so wa ne  wo bec  pra wdzi wych  oraz  do -
mnie ma nych  ter ro ry stów  i  ra dy ka³ów
is la m skich  sto so wa ne  przez  œrod -
kowoa zjaty c kie  re ¿i my.  Do wo dem  tego
mo¿e  byæ  akce p ta cja  Pe ki nu  dla  krwa -
we

go st³umie

nia przez rz¹d uz

cki

pro te stów w An di ¿a nie w 2005 r. UE
i USA po tê pi³y wów czas dzia³ania Ta sz -
ken tu, co do pro wa dzi³o do kil kule t nie go
och³od ze nia re la cji Za cho du z Uz be ki -
sta nem.

I – 2010 /

BEZPIECZEÑSTWO NARODOWE

A Œ

M.C. Spe chler, Why Does Chi na Have No Bu si ness in Cen tral Asia?, „Chi na and Eu ra sia Fo rum

Qua r te r ly”, Vol. 7, No.2, 2009, s. 4, http://www.asia - stu dies.com/cef.html

S. Blank, China’s Wa ter Po li cies in Cen tral Asia and Lea de r s hip Po ten tial, „Cen tral Asia -Ca u ca -

sus In sti tu te Ana lyst”, 11. 26. 2009, http://www.ca cia na lyst.org/?q=node/5223

An gie l skie te r mi ny fa i led sta te, fa i ling sta te, dos³ow nie „upad³e pa ñ stwo”, „upa daj¹ce pa ñ stwo”,

od nosz¹ siê do pañstw, któ re nie spe³niaj¹ swo ich pod sta wo wych fun kcji, w szcze gó l no œci utra ci³y mo no -
pol  na  le ga l ne  u¿y cie  si³y  na  swo im  te ry to rium,  nie  po sia daj¹  pra womo c ne go  oœro d ka  w³adzy  zdo l ne go
ko le kty w nie  po dej mo waæ  de cy zje,  nie  s¹  zdo l ne  do  wype³nia nia  fun kcji  admi ni stra cyj nych  i  s³u¿by  pu b li -
cz nej,  nie  s¹  zdo l ne  do  in ter akcji  z  in ny mi  pa ñ stwa mi  jako  cz³on ko wie  spo³ecz no œci  miê dzy naro do wej.

WNIO SKI

Re gion œrod kowoa zja ty cki jest dla

ChRL  stra te gi cz nie  wa ¿ ny  prze de  wszyst -
kim  w  kon te k œcie  roz wo ju  go spo dar -
cze go  za chod niej  pro win cji  Sin kiang.
Ponad to,  Azja  Œro d ko wa  sta je  siê  dla
Chin wa

nym (choæ nie klu

czo

wym)

Ÿród³em  wê glo wo do rów.  Su ro w ce  te  do -
stê p ne s¹ drog¹ l¹dow¹, a wiêc z po mi -
niê ciem  (kon tro lo wa nych  przez  USA)
tras mo r skich. Bez w¹tpie nia jed nak
wa¿ nie j szy mi  par t ne ra mi  go spo dar czy -
mi  od  re pu b lik  œrod kowoa zjaty c kich  po -
zo staj¹ dla ChRL pa ñ stwa Azji Po³u -
dnio wo- Ws chod niej.

Re pu b li ki œrod kowoa zjaty c kie cze r -

pi¹  ko rzy œci  ze  wspó³pra cy  go spo da r -
czej z Chi na mi. Te osta t nie s¹ Ÿród³em
kre dy tów  i  in wes ty cji  dla  pa r t ne rów
z  Azji  Œro d ko wej.  Eks pan sja  chi ñ skie go
ka pi ta³u  w  re gio nie  nie ko nie cz nie  jed -
nak za wsze pro wa dzi do trwa³ej po pra -
wy sytua cji  go spo da r czej.  Chi ñ skie  przed -
siêbio r stwa  ope ruj¹  g³ów nie  w  bran -
¿ach  su ro w co wych.  Nie  przy czy niaj¹  siê

znacz¹co do roz wo ju prze mys³u i zwiê k -
sze nia za trud nie nia w kra jach œrod -
kowoa zjaty c kich.

Dla pañstw za chod nich ChRL jest

kon ku ren tem  w  Azji  Œro d ko wej  w  p³asz -
czy Ÿ nie  go spo da r czej,  gdy¿  za bie ga
o do stêp do tych sa mych Ÿró de³ wê glo -
wo do rów  w  re gio nie  Mo rza  Ka spi j skie -
go.  Ko rzy st nym  re zu l ta tem  eks pan sji
go spo da r czej  Chin  w  Azji  Œro d ko wej
jest  wzmo c nie nie  nie zale ¿ no œci  pañstw
re gio nu  wzglê dem  Mo sk wy.  Ne ga ty w -
nym  aspe ktem  chi ñ skie go  wspa r cia
eko nomi cz ne go  jest  –  z  pun ktu  wi dze nia
Za cho du  –  utrwa le nie  re ¿i mów  auto ry -
ta r nych. Stra te gia ChRL zak³ada, ¿e au -
to ry ta ryzm  rz¹dów  œrod kowoa zjaty c -
kich nie stoi w sprze cz no œci z roz wo jem
go spo da r czym  i  sta bi li zacj¹  po li tyczn¹.
Trud no  jed nak  prze wi dzieæ,  czy  oka ¿e
siê ona s³usz

na. Pa

stwa ta

kie, jak

Uzbekistan  czy  Ta d¿y ki stan,  mog¹  –
w  re zu l ta cie  auto ry ta r nych  rz¹dów  –
prze ¿y waæ  po wa ¿ ne  kry zy sy  go spo da r -
cze  i  po li ty cz ne,  a  na wet  prze kszta³ciæ
siê w fa i led  sta tes.

BEZPIECZEÑSTWO NARODOWE

I – 2010 /