untitled

W instrukcji obs

ïugi pompy ciepïa powin-

na znale

ěÊ siÚ informacja, z jak duĝym dol-

nym

ěródïem powinna ona wspóïpracowaÊ.

Jego wielko

ĂÊ zwiÚksza siÚ wraz z mocÈ

grzewcz

È urzÈdzenia. Rozmiary kolektora

zawarte s

È w tzw. wideïkach, to znaczy po-

dana jest wielko

ĂÊ minimalna oraz maksy-

malna – zarówno dla kolektora pionowego
(tzw. ciep

ïo skalne), jak i poziomego (ciepïo

gruntowe). Dla konkretnego modelu pompy
ciep

ïa moĝna zatem rozpatrywaÊ dwa skraj-

ne przypadki – ma

ïy lub duĝy kolektor. Oba

ÚdÈ mieĂciïy siÚ w granicach wyznaczo-

nych przez producenta, ale nie zawsze b

ÚdÈ

spe

ïniaïy oczekiwania inwestora.

Firma instalacyjna pragn

Èca za wszel-

È cenÚ przebiÊ oferty konkurencji

ĝe zaproponowaÊ najkrótsze, a zatem

najta

ñsze dolne ěródïo (bez wzglÚdu na

uwarunkowania gruntowe). Co wi

Úcej, bez

trudu uzasadni swoj

È decyzjÚ instrukcjÈ

ïÈczonÈ do urzÈdzenia. Firma dziaïajÈca

rzetelnie i dostosowuj

Èca dïugoĂÊ kolektora

do miejscowych warunków nie ma szans
w takim pojedynku, bo jej oferta b

Údzie

dro

ĝsza o kilka tysiÚcy zïotych.

Nie przesadzaÊ

z oszczÚdnoĂciÈ!

– Dla pompy Nibe o mocy 10 kW dolne

ěródïo

ĝe mieÊ w przypadku kolektora poziome-

go, glikolowego d

ïugoĂÊ od 400 do 600 m

– mówi Artur Panas, w

ïaĂciciel

firmy Grasant z Wielkopolski, która
specjalizuje si

Ú w instalowaniu pomp

ciep

ïa. – PrzekïadajÈc to na pieniÈdze:

ró

ĝnica 200 m to koszt okoïo 4,5–5 tys. zï.

Wyobra

ěmy sobie teraz reakcjÚ klienta,

który w jednej firmie us

ïyszy, ĝe ïÈczne

koszty monta

ĝu pompy ciepïa to 50 tys. zï,

a w drugiej,

ĝe tylko 45 tys. zï. Teoretycznie

obie wielko

Ăci kolektora sÈ zgodne z wytycz-

nymi producenta, ale który

Ă z nich z caïÈ

pewno

ĂciÈ nie jest zgodny ze stanem oczeki-

wanym, z jakim mamy do czynienia w miej-
scu inwestycji. Faktyczna powierzchnia
kolektora poziomego zale

ĝy bowiem realnie

od rodzaju gruntu. Rozmaite jego rodzaje
maj

È róĝnÈ zdolnoĂÊ akumulowania ciepïa.

Dwa skrajne przypadki to grunt suchy oraz

REPORTA¿

Jak wybra

Ê dolne ěródïo?

Dolne

ěródïa pomp ciepïa naleĝy dobieraÊ na

podstawie wytycznych producenta danego

urz

Èdzenia. Trzeba przy tym wziÈÊ pod

uwag

Ú skïad gruntu, z którym mamy

do czynienia w miejscu inwestycji. Szczególnie

ĝeli planujemy wykonaÊ kolektor poziomy.

Wiercenie kolektora pionowego g

ïÚbokiego

BD3_Reportaz_pompa.indd 188

2010-02-13 15:05:16

BUDUJEMY DOM

3/2010

189

nawodniony. W pierwszym zdolno

ĂÊ kumu-

lowania energii jest bardzo s

ïaba, a zatem

kolektor powinien by

Ê duĝy, w drugim

bardzo dobra i mo

ĝna wybraÊ najmniejszÈ

warto

ĂÊ proponowanÈ przez producenta

pompy ciep

ïa. W praktyce staram siÚ wy-

konywa

Ê maksymalne dopuszczane przez

instrukcje wielko

Ăci. Dlaczego? Inwestor

raczej niech

Útnie patrzy na dodatkowe

koszty w postaci badania gruntu. Poza tym
warunki geologiczne, wbrew pozorom nie
s

È staïe! Dla bezpieczeñstwa naleĝy zatem

przyj

ÈÊ zasadÚ, ĝe sÈ one zïe. ZetknÈïem

Ú juĝ z przypadkami, ĝe w ciÈgu kilku

lat warunki geologiczne w danym miejscu
radykalnie si

Ú zmieniaïy. Prosty przykïad!

W okolicach Poznania wybudowano au-
tostrad

Ú, a konsekwencjÈ byïo opadniÚcie

w wielu miejscach wód podskórnych.
Badaj

Èc kilka lat temu grunt, mógïbym

stwierdzi

Ê, ĝe poniewaĝ wody jest sporo, to

kolektor mo

ĝe byÊ mniejszy. Póěniej wilgoci

ĝ by nie byïo, a kolektor pozostaïby taki

sam! Spad

ïaby sprawnoĂÊ pracy pompy

ciep

ïa, a w skrajnych wypadkach mogïoby

doj

ĂÊ do zamroĝenia dolnego ěródïa i za-

trzymania pracy urz

Èdzenia grzewczego.

W przypadku kolektora pionowego równie

radzi

ïbym dobieraÊ wiÚkszÈ dïugoĂÊ z tych,

które rekomenduje producent pomp ciep

ïa.

Nale

ĝy jednak pamiÚtaÊ, aby z wielkoĂciÈ

kolektora nie przesadzi

Ê ponad zalecenia,

gdy

ĝ w kaĝdym urzÈdzeniu znajduje siÚ

pompa obiegowa dobrana dla podanych
parametrów. Wyd

ïuĝenie kolektora sprawi,

ĝe owa pompa, a co za tym idzie caïe urzÈ-
dzenie, nie b

ÚdÈ dziaïaïy wïaĂciwie. Moĝna

oczywi

Ăcie zainstalowaÊ pompÚ obiegowÈ

o wi

Úkszych parametrach, ale bÚdzie ona

czerpa

ïa wiÚcej prÈdu, wzrosnÈ zatem do-

datkowo koszty eksploatacyjne i inwestycja
w bilansie d

ïugoterminowym okaĝe siÚ

ekonomicznie nieuzasadniona.

BezpoĂrednie odparowanie

ĝeli ktoĂ dysponuje maïÈ iloĂciÈ miejsca,

a nie chce wykonywa

Ê odwiertów do

kolektorów pionowych, mo

ĝe zastosowaÊ

urz

Èdzenie dziaïajÈce na zasadzie tzw. bez-

Ăredniego odparowania. Kolektor z czyn-

nikiem gazowym zajmuje bowiem mniejsz

powierzchni

Ú niĝ kolektor glikolowy, przy

takiej samej mocy pompy ciep

ïa.

– Dzieje si

Ú tak dlatego, gdyĝ ïatwoĂÊ

pozyskiwania energii z gruntu jest wi

Úksza

– stwierdza Artur Panas. – Czynnik ch

ïod-

niczy lepiej absorbuje ciep

ïo z otoczenia.

ïadanie kolektora poziomego

Ciep

ïociÈg ïÈczÈcy kolektor z pompÈ ciepïa

(wej

Ăcie do budynku)

BD3_Reportaz_pompa.indd 189

2010-02-16 12:44:39

BUDUJEMY DOM

3/2010

190

Reportaĝ

Pomijamy w tym uk

ïadzie element poĂredni

– glikol, wymiennik p

ïytowy i pracÚ pompy

obiegowej. Dzi

Úki temu moĝna uzyskaÊ

ÚkszÈ sprawnoĂÊ. Nie jestem fachowcem

od ch

ïodnictwa i nie stosujÚ w swojej dzia-

ïalnoĂci tego typu rozwiÈzañ, wiÚc trudno
wypowiada

Ê mi siÚ szczegóïowo, ale na

poziomie teoretycznym zastanawia mnie
pewien problem. Otó

ĝ pojemnoĂÊ cieplna

gruntu jest

ĂciĂle okreĂlona. Dla zakïadanej

powierzchni, z której pozyskujemy energi

Ú,

jej ilo

ĂÊ jest w danym momencie staïa. Jeĝeli

zatem mam urz

Èdzenie o mocy 10 kW, to

kolektor poziomy glikolowy zajmie teren
ok. 600 m

, a z czynnikiem gazowym jak

ÈĂ

mniejsz

È powierzchniÚ... wg firmy Clima

Komfort dla pompy ciep

ïa o mocy 10 kW

z bezpo

Ărednim odparowaniem Ărednia po-

wierzchnia dzia

ïki wynosi 230 m

. Przecie

w dalszym ci

Ègu naleĝy pobraÊ takÈ samÈ

ilo

ĂÊ ciepïa (COP jest podobne), ale z mniej-

szej powierzchni. Teoretycznie dolne

ěródïo

powinno zosta

Ê szybciej wyeksploatowane.

Ciekaw jestem, jak jest naprawd

Ú, bo nie

ÈdzÚ, aby tak byïo w rzeczywistoĂci, skoro

urz

Èdzenia z bezpoĂrednim odparowaniem

È obecne na rynku. Jestem natomiast

pewien jednego: kolektor poziomy glikolowy
jest bezpieczniejszy do u

ïoĝenia i bardziej

odporny na b

ïÈd ludzki. Wykonanie kolekto-

ra z bezpo

Ărednim odparowaniem wymaga

natomiast du

ĝej starannoĂci ze strony ekipy

zakopuj

Ècej go w gruncie. Aby kolektor

z bezpo

Ărednim odparowaniem byï zainsta-

lowany zgodnie ze sztuk

È budowlanÈ, jego

koszt inwestycyjny mo

ĝe byÊ porównywalny

z kosztem wymiennika glikolowego.

Inwestycja 1

Koszt: kolektor pionowy (dwa odwierty
po 100 metrów) – 24,4 tys. z

ï, poïÈczenie

kolektora z pomp

È ciepïa (wprowadzenie

do budynku) – 2,1 tys. z

ï, pompa ciepïa Nibe

Fighter 1150 z mo

ĝliwoĂciÈ regulacji mocy

od 4–16 KW – 34,3 tys. z

ï, zbiornik ciepïej

wody u

ĝytkowej Nibe VPA 300/200 i zawór

trójdrogowy – 8,5 tys. z

ï, usïuga instalacyjna

wraz z materia

ïami – 4,2 tys. zï, ogrzewanie

pod

ïogowe (rozstaw co 10 cm) – 32 tys. zï

= 105,5 tys. z

ï brutto (wykonanie kolektora

pionowego 22% VAT, pozosta

ïe ceny z VAT-

em 7%). W przypadku kolektora pionowego
mo

ĝna podatek VAT zmniejszyÊ, jeĂli wykona

Ú odwierty w obrysie budynku np. w miej-

scu planowanego gara

ĝu.

Útrowy dom o powierzchni 200 m

zbu-

dowany jest w okolicach Poznania, w gminie
Kleszczewo. Wzniesiono go z Porothermu 25

i ocieplono 12-centymetrow

È warstwÈ

styropianu. W ca

ïym budynku zamontowane

jest ogrzewanie pod

ïogowe. Z pompÈ ciepïa

Nibe Fighter 1150 (o zmiennej regulacji mocy
4–16 kW) wspó

ïpracuje kolektor pionowy

(2 odwierty po 100 metrów) wykonany
z rury polietylenowej o

Ărednicy 40 mm (do

wykonania kolektorów pionowych stosowana
jest jeszcze rura o

Ărednicy 32 mm – ale Nibe

wymaga

φ 40).

– Rur

Ú o wiÚkszej Ărednicy stosuje siÚ

wtedy, gdy odcinki kolektora maj

È byÊ

ïuĝsze – podkreĂla Artur Panas. – Mniejsze

È bowiem opory tïoczenia. W omawianym

przypadku w najni

ĝszym miejscu odwiertu do

rury polietylenowej przy

ïÈczona jest gïowica,

z tzw. wzburzeniem, wyprodukowana w pol-
skiej firmie Aspol FV z

odzi. W kolektorach

pionowych stosuje si

Ú róĝne typy zakoñczeñ.

Najpopularniejsz

È i najtañszÈ jest U-ksztaïtka.

Czasami inwestorzy decyduj

È siÚ jednak na

ró

ĝnego rodzaju gïowice. MajÈ one najczÚĂciej

kszta

ït puszki. Gïowice ze wzburzeniem zmie-

niaj

È przepïyw glikolu w ukïadzie. W jakim

celu? Otó

ĝ, firma Aspol przeprowadziïa bada-

nia, z których wynika,

ĝe ciecz pïynÈca w ru-

rze kolektora nagrzewa si

Ú nierównomiernie.

Najwy

ĝszÈ temperaturÚ ma na zewnÈtrz (przy

Ăciankach), najniĝszÈ wewnÈtrz. W przypadku
zwyk

ïej U-ksztaïtki glikol przepïywa przez

È i wraca do pompy, a rozkïad temperatury

w cieczy jest nierównomierny. Zastosowanie
g

ïowicy likwiduje ten problem, gdyĝ glikol

zostaje wymieszany. Okazuje si

Ú, ĝe moĝna

wówczas wyci

ÈgnÈÊ wiÚcej ciepïa z tej samej

ïugoĂci rury. Ukïad pracuje bardziej efektyw-

nie. Na rynku oferowane s

È jeszcze gïowice

z osadnikami osadów sta

ïych. WychwytujÈ one

ewentualne zanieczyszczenia, które dosta

ïy siÚ

do uk

ïadu w czasie wykonywania instalacji.

Czasami z glikolu wytr

Èca siÚ wapñ, on

równie

ĝ trafia do osadnika. A propos wapnia!

Wytr

Èca siÚ on wtedy, kiedy wykonawcy przez

ěle pojÚtÈ oszczÚdnoĂÊ wymuszonÈ przez szu-
kaj

Ècych oszczÚdnoĂci inwestorów nie stosujÈ

Ú do zaleceñ producentów glikoli i dolewajÈ

do koncentratu wod

Ú kranowÈ. W przypadku

omawianej inwestycji zastosowano glikol
monoetylenowy, który jest ta

ñszy od propyle-

nowego (oba biodegradowalne). Kiedy

Ă twier-

dzono,

ĝe instalacje wykorzystujÈce pierwszy

z nich s

È mniej sprawne. Praktyka pokazaïa

jednak,

ĝe to nieprawda. Wielu wykonawców

montuje kolektory pionowe wykorzystuj

Èce

alkohole ska

ĝone. Podyktowane jest to chÚciÈ

obni

ĝenia ceny dolnego ěródïa, a wiÚc walkÈ

o klienta. Cena denaturatów jest bowiem dwa,
a nawet trzy razy ni

ĝsza niĝ glikolu. Naleĝy

Dlaczego bezpo

Ărednie odparowanie?

W solankowych pompach ciep

ïa ciepïo, pobrane z gruntu przez wodny roztwór glikolu propyle-

nowego lub etylowego jest przekazywane w wymienniku p

ïytowym do czynnika chïodniczego (np.

R407C). W wyniku pobierania ciep

ïa z gruntu, temperatura solanki wzrasta o ok. 3–4 K. Chïodniejszy

kolektor na wlocie ma wi

ÚkszÈ zdolnoĂÊ pobierania ciepïa z gruntu niĝ na wylocie. W czasie sezonu

grzewczego pogarszaj

È siÚ warunki pobierania ciepïa w koñcowej czÚĂci kolektora, gdyĝ zmniej-

sza si

Ú róĝnica pomiÚdzy temperaturami gruntu i solanki. W pompach ciepïa z bezpoĂrednim odpa-

rowaniem czynnik ch

ïodniczy pobierajÈc ciepïo z gruntu paruje. Przemiana fazowa czynnika R290

odbywa si

Ú praktycznie przy staïej temperaturze, stÈd caïa powierzchnia kolektora ma takÈ samÈ

temperatur

Ú.

ĝsza efektywnoĂÊ pomp solankowych wynika takĝe z koniecznoĂci zastosowania dodatkowe-

go wymiennika ciep

ïa oraz pompy obiegowej niezbÚdnej do wymuszenia ruchu roztworu glikolu.

Z uwagi na wi

ÚkszÈ przewodnoĂÊ cieplnÈ materiaïu rurek, wiÚkszÈ zdolnoĂÊ pobierania ciepïa

z gruntu przez czynnik ch

ïodniczy w procesie parowania, eliminacjÚ strat przesyïowych ciepïa (cie-

ïo z gruntu jest przekazywane bezpoĂrednio do czynnika chïodniczego), kolektor gruntowy pomp

o bezpo

Ărednim odparowaniu ma wiÚkszÈ zdolnoĂÊ pobierania ciepïa niĝ w przypadku pomp so-

lankowych, a zatem powierzchnia do pobrania tej samej ilo

Ăci ciepïa moĝe byÊ mniejsza.

Maj

Èc doĂwiadczenie w instalacji pomp ciepïa z bezpoĂrednim odparowaniem i pomp solanko-

wych oceniamy,

ĝe pompy z bezpoĂrednim odparowaniem sÈ zdecydowanie ïatwiejsze w montaĝu.

W przeciwie

ñstwie do kolektora solankowego, który jest ukïadany, podïÈczany do rozdzielacza obie-

gów solanki i nape

ïniany wodnym roztworem glikolu na budowie, kolektor z bezpoĂrednim odpa-

rowaniem w wykonaniu Neura Electronics jest fabrycznie pod

ïÈczony do pompy ciepïa, fabrycznie

sprawdzony na szczelno

ĂÊ i napeïniony czynnikiem chïodniczym. Tak wiÚc caïe zadanie instalatora

polega jedynie na rozwini

Úciu pÚtli kolektora w ziemi i uïoĝeniu ich z odpowiednim rozstawem!

Wies

ïaw ¥migielski – Clima Komfort

BD3_Reportaz_pompa.indd 190

2010-02-13 15:05:52

Pompy ciepïa

BUDUJEMY DOM

3/2010

191

jednak pami

ÚtaÊ, ĝe alkohol odparowuje przez

odpowietrzniki! Efekt – w pomieszczeniu, gdzie
znajduje si

Ú pompa ciepïa, nieprzyjemnie

pachnie, trzeba dosy

Ê czÚsto uzupeïniaÊ

poziom p

ïynu, a ponadto warto pamiÚtaÊ, ĝe

pary alkoholu s

È palne!

Koszt ogrzewania pod

ïogowego jest

wprost proporcjonalny do ilo

Ăci zuĝytego

materia

ïu oraz czasu pracy. Przy rozstawie

rurek co 20 cm mo

ĝe on wynosiÊ 100 zï

+ VAT za metr kwadratowy, ale efekt eks-
ploatacyjny jest daleko gorszy od rozstawu
co 10 cm za 150 z

ï + VAT.

– Mo

ĝna nawet zaryzykowaÊ twierdzenie,

ĝe ten nominalnie droĝszy jest tak naprawdÚ
o po

ïowÚ tañszy – podkreĂla Artur Panas

z firmy Grasant. – Je

ĝeli bowiem przy rozsta-

wie co 20 cm zu

ĝywamy 5 metrów rury na

ĝdy metr kwadratowy, to przy rozstawie co

10 cm musimy ju

ĝ zuĝyÊ 10 metrów. WiÚksze

È zatem nakïady materiaïowe, wiÚksza liczba

rozdzielaczy i dwa razy wi

Úksze nakïady

pracy. Tymczasem w

ĂwiadomoĂci inwestora

bardzo cz

Ústo jest to tylko droĝszy lub tañszy

metr kwadratowy ogrzewania pod

ïogowego.

Koszty eksploatacyjne w przypadku

pierwszej inwestycji wynios

ïy 1057 zï (od

ïowy lipca do 31 grudnia 2009 roku).

Po naprawd

Ú duĝych styczniowych

mrozach suma ta do 31 stycznia 2010 roku
wzros

ïa do 1592 zï. W kwocie tej mieĂci siÚ

koszt ogrzania c.w.u. –

Ărednio miesiÚcznie

48 z

ï (przy 6–7 metrach szeĂciennych cie-

ïej wody dla czteroosobowej rodziny).

Tajemnice kolektorów

pionowych

– Na polskim rynku wykonuje si

Ú dwa rodza-

je kolektorów pionowych. Za mniejsze i za
wi

Úksze pieniÈdze – podkreĂla Artur Panas.

– Pierwsze z nich w cenie oko

ïo 75 zï + VAT

za metr wykonuj

È firmy, które wiercÈ pïytko,

maksymalnie jakie

Ă 50–60 metrów. Drugi ro-

dzaj kolektorów pionowych w cenie 95–115 z

+ VAT za metr odwiertu wykonywany jest
za pomoc

È maszyn mogÈcych drÈĝyÊ bardzo

ïÚboko, nawet do 200 metrów. OczywiĂcie

wielu inwestorów wybiera ni

ĝszÈ cenÚ. I co

Ú dzieje? Zaïóĝmy, ĝe instrukcja podaje, iĝ

pompa ciep

ïa wymaga kolektora pionowego

o d

ïugoĂci 200 metrów. Trzeba pamiÚtaÊ

o tym,

ĝe górna czÚĂÊ kolektora w zasadzie

nie pracuje, ocenia si

Ú, ĝe jest to jakieĂ

10 metrów. Je

ĝeli zatem wykonamy cztery

odwierty po 50 metrów, wcale nie uzyskamy
wymaganych 200! Efektywnie pracowa

Údzie najwyĝej 150 metrów i naleĝaïoby siÚ

zastanowi

Ê nad wykonaniem jeszcze jednego

otworu. A zatem koszt znacz

Èco wzroĂnie,

chocia

ĝ metr odwiertu byï tani. W przy-

padku dro

ĝszego wiercenia gïÚbokiego, na

przyk

ïad dwa razy po 100 metrów, uzyskamy

efektywne 180 metrów! Wystarczy zdecydo-
wa

Ê siÚ na nieco gïÚbszy odwiert i uzyskamy

ïugoĂÊ wymaganÈ przez producenta pompy.

Kolejny problem, który wi

Èĝe siÚ z pïytkimi

wierceniami, to konieczno

ĂÊ wykonania

hydraulicznego uk

ïadu równowaĝÈcego.

Wej

Ăcie do budynku, a w konsekwencji do

pompy ciep

ïa, jest jedno, natomiast odlegïoĂÊ

pomi

Údzy kolejnymi odwiertami róĝna.

Ăli nawet rozmieĂcimy je w taki sposób,

ĝe pierwszy i piÈty bÚdÈ w takiej samej
odleg

ïoĂci od pompy ciepïa, to siïÈ rzeczy

drugi, trzeci, czwarty ju

ĝ nie bÚdÈ! Naleĝy

zatem wykona

Ê studzienkÚ z rozdzielaczem

na zewn

Ètrz budynku albo rozdzielacz

wewn

Ètrz – i ten koszt podniesie wartoĂÊ ta-

niego dolnego

ěródïa o kilka tysiÚcy zïotych.

Dodam jeszcze,

ĝe rozdzielacze powinny byÊ

wyposa

ĝone w regulatory przepïywu. Dwa

ïÚbsze kolektory moĝna natomiast poïÈczyÊ

trójnikiem i nie trzeba takiej instalacji
regulowa

Ê hydraulicznie: jeĝeli zachowamy

równe odleg

ïoĂci od siebie, to zrównowaĝy

Ú ona w sposób naturalny. W przypadku

trzech mo

ĝna zastosowaÊ z kolei ukïad

Tichelmana. Wówczas opory przep

ïywów

wsz

Údzie bÚdÈ zbliĝone.

Inwestycja 2

Koszty: Kolektor poziomy 900 metrów
– 23,5 tys. z

ï, pompa ciepïa Nibe

Fighter 1140 – 33 tys. z

ï razem z zasobni-

kiem ciep

ïej wody, usïuga instalacyjna

4,2 tys. z

ï = 60,7 tys. zï brutto (wykonanie

kolektora poziomego 22% VAT, pozosta

ïe

ceny z VAT-em 7%).

Stary, dwukondygnacyjny dom o po-

wierzchni 300 m

zosta

ï zbudowany

w okolicach Murowanej Go

Ăliny kilka-

dziesi

Èt lat temu z uĝyciem technologii

charakterystycznych dla tamtych czasów,
a wi

Úc dalekich od standardów energoosz-

ÚdnoĂci. W caïym domu pozostawiono

grzejniki p

ïytowe, które zasilane byïy

poprzednio kot

ïem gazowym. Z pompÈ cie-

ïa Nibe Fighter 1140 17 kW wspóïpracuje

kolektor poziomy o d

ïugoĂci 900 metrów

(pi

ÚÊ pÚtli) uïoĝony metodÈ wykopów li-

niowych na g

ïÚbokoĂci 1,5 m. W instalacji

zastosowano glikol propylenowy biodegra-
dowalny.

– Moim zdaniem g

ïÚbokoĂÊ 1,5 m jest opty-

malna dla II strefy klimatycznej – stwierdza
Artur Panas. – Pozwala bowiem na maksymal-
ne odsuni

Úcie rury z glikolem od strefy prze-

marzania gruntu. Z drugiej strony umo

ĝliwia

w miar

Ú szybkÈ regeneracjÚ dolnego ěródïa

w okresie letnim. Metod

È na zintensyfikowanie

tego procesu jest u

ïoĝenie rury drenarskiej nad

kolektorem poziomym i pod

ïÈczenie do niej

rynien spustowych domu.

Koszty eksploatacyjne w przypadku

drugiej inwestycji wynios

ïy 12 950 zï

od 17 grudnia 2007 roku do 23 stycznia
2010 roku (nieca

ïe 3 sezony grzewcze)

– przy wcze

Ăniejszych kosztach na poziomie

13 800 z

ï za gaz za jeden sezon! (m.ĝ.)

Pompa ciep

ïa Nibe Fighter 1140

BD3_Reportaz_pompa.indd 191

2010-02-13 15:06:08