D

D

R

R

O

O

G

G

O

O

W

W

Y

Y

 

 

P

P

R

R

Z

Z

E

E

W

W

Ó

Ó

Z

Z

 

 

 

 

T

T

O

O

W

W

A

A

R

R

Ó

Ó

W

W

 

 

N

N

I

I

E

E

B

B

E

E

Z

Z

P

P

I

I

E

E

C

C

Z

Z

N

N

Y

Y

C

C

H

H

 

 

 

m

m

m

g

g

g

r

r

r

 

 

 

i

i

i

n

n

n

ż

ż

ż

.

.

.

 

 

 

K

K

K

r

r

r

z

z

z

y

y

y

s

s

s

z

z

z

t

t

t

o

o

o

f

f

f

 

 

 

T

T

T

.

.

.

 

 

 

K

K

K

o

o

o

c

c

c

i

i

i

o

o

o

ł

ł

ł

e

e

e

k

k

k

 

 

 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

1

DROGOWY PRZEWÓZ 

TOWARÓW NIEBEZPIECZNYCH 

INFORMACJE PODSTAWOWE 

 
mgr in

Ŝ

.  Krzysztof T. Kociołek 

kkociolek@sapsp.pl 

 

Udział przewozów towarów niebezpiecznych w ogólnej ilości przewozów drogowych 

szacuje się na ok. 10-15%. Większość przewozów stanowią transporty masowe w cysternach, 
z których ponad 70% to paliwa ciekłe. Ocenia się, Ŝe w ciągu 5-10 lat nastąpi w naszym kraju 
podwojenie  ilości  tych  przewozów.  O  trendach  w  przewozie  drogowym  moga  świadczyć 
poniŜsze prognozy: 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
 
 

 
Aby  wzrost  przewozów  nie  oznaczał  pogorszenia  się  stanu  bezpieczeństwa  na 

drogach,  niezbędnym  jest  istnienie  dobrego  prawa  w  tej  dziedzinie  oraz  bezwzględne 
egzekwowanie  go  w  codziennej  praktyce  transportowej,  a  takŜe  właściwe  kształcenie 
uczestników łańcucha transportowego. 

 

2

Ogólne  zalecenia  dotyczące  transportu  towarów  niebezpiecznych  opracowane  przez 

ONZ dla róŜnych środków transportu – drogowego, kolejowego, morskiego i lotniczego - są 
podstawą do opracowania szczegółowych zasad bezpieczeństwa transportu tych materiałów w 
transporcie  drogowym  w  Europie.  Komitet  Ekspertów  Europejskiej  Komisji  Gospodarczej 
ONZ  (United  Nations  Economic  Commission  for  Europe)  opracował  i  opublikował  w 
Genewie  w  dniu  30  września  1957  r.  Umowę  europejską  o  przewozie  drogowym  towarów 
niebezpiecznych  (The  European  Agreement  concerning  the  International  Carriage  of 
Dangerous Goods by Road - ADR). 
 

Dzisiaj  Umowa  ta  jest  ona  w  42  krajach  standardem  gwarantującym  bezpieczeństwo 

transportu  drogowego  towarów,  których  właściwości  mogą  powodować  zagroŜenie,  Polska 
jest  sygnatariuszem  tej  umowy  od  1975  r.,  ale  rzeczywistym  i  rzetelnym  jej  realizatorem  od 
roku 2003. 
 

 

 

W  rozumieniu  artykułu  1.  Umowy  ADR  określenie:  (…)  „towary  niebezpieczne” 

oznacza  takie  materiały  i  przedmioty,  których  międzynarodowy  przewóz  drogowy  jest 
zabroniony lub dozwolony pod pewnymi warunkami ustalonymi w załącznikach A i B;” 
(…)  Tak  ogólna  definicja  pozwala  rozciągnąć  stosowanie  umowy  na  wszystkie  ładunki  w 
transporcie  drogowym.  Uwarunkowanie  zgody  na  ich  przewóz  spełnieniem  przepisów 
zawartych w załącznikach A i B, nakłada na wszystkich uczestników procesu transportowego 
szczegółowe  obowiązki:  od  producenta,  przez  nadawcę,  przewoźnika  do  odbiorcy.  Wszyscy 
muszą  postępować  tak,  by  bezpieczeństwo  było  zachowane  na  określonym  w  przepisach 
poziomie. 

Rodzaje zagroŜeń  

Zgodnie  z  ADR  wyróŜnia  się  13  rodzajów  zagroŜeń  stwarzanych  podczas  transportu 

przez ładunek. ZagroŜenia ta opisywane są przez „klasy towarów niebezpiecznych”: 
 

Klasa 1 

Materiały i przedmioty wybuchowe 

Klasa 2 

Gazy, przedmioty zawierające gaz pod ciśnieniem, 

Klasa 3 

Materiały ciekłe zapalne 

Klasa 4.1 

Materiały stałe zapalne, materiały samoreaktywne i materiały 
wybuchowe stałe odczulone 

Klasa 4.2 

Materiały samozapalne 

Klasa 4.3  

Materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy palne 

Klasa 5.1 

Materiały utleniające 

Klasa 5.2 

Nadtlenki organiczne 

Klasa 6.1 

Materiały trujące 

Klasa 6.2 

Materiały zakaźne 

Klasa 7 

Materiały promieniotwórcze 

Klasa 8 

Materiały i przedmioty Ŝrące 

Klasa 9 

RóŜne materiały i przedmioty niebezpieczne 

 

Przed  rozpoczęciem  transportu,  kaŜdy  nowy  towar  –  materiał  lub  przedmiot,  po 

którym moŜna oczekiwać na podstawie doświadczenia, Ŝe posiada właściwości niebezpieczne 
-  musi  być  poddany  klasyfikacji  zgodnie  z  kryteriami  zawartymi  w  „Podręczniku  badań  i 
kryteriów  ONZ”,  metodami  w  nim  opisanymi.  Wynik  badania,  w  formie  certyfikatu 

 

3

klasyfikacyjnego,  wydanego  przez  uprawnioną  instytucję  badawczą  rozstrzyga,  czy 
zagroŜenie jakie stwarza ładunek jest na tyle istotne, by uznać go za niebezpieczny. Jeśli tak, 
to  towar  zaliczany  jest  do  jednej  z  13  przedstawionych  wyŜej  klas  zagroŜeń  i  otrzymuje 
czterocyfrowy  numer  UN  (ONZ)  odpowiadający  jego  niebezpiecznym  właściwościom.  W 
efekcie  nadania  Numeru  UN  towarowi  przyporządkowane  są  metody  doboru  właściwego 
sposobu  przewozu,  odpowiedniego  opakowania  i  procedury  postępowania  gwarantujące 
bezpieczeństwo w normalnych warunkach transportu drogowego. 

  

  

Dla  właściwego  doboru  opakowania  dla  transportu  towaru  niebezpiecznego,  niektóre 

materiały  zaklasyfikowane  do  klas  zagroŜeń  ADR,  mogą  być  zaliczone  do  tzw.  grup 
pakowania, zgodnie ze stopniem stwarzanego przez nie zagroŜenia. W większości wypadków 
siła  (intensywność)  zagroŜenia  ocenia  jest  w  skali  trzystopniowej.  Grupy  pakowania  mają 
następujące znaczenia: 

I grupa pakowania: 

materiały stwarzające duŜe zagroŜenie 

II grupa pakowania: 

materiały stwarzające średnie zagroŜenie 

III grupa pakowania: 

materiały stwarzające małe zagroŜenie 

 

Inny,  bardzo  szczegółowy  sposób  oceny  zagroŜeń  stosuje  się  dla  materiałów  i 

przedmiotów wybuchowych, zaliczonych do klasy 1. ADR: siła zagroŜenia charakteryzowana 
jest przez podklasy 1.1 do 1.6, a ponadto stosowany jest system grup zgodności A, B, C, D, E, 
F,  G,  H,  J,  K,  L,  N,  S,  narzucający  ostre  reguły  ładowania  razem,  do  jednego  pojazdu, 
materiałów stwarzających róŜnorodne zagroŜenia obejmowane przez klasę 1. ADR. 
 

Materiały  i  przedmioty  klasy  2,  gazy,  transportowane  w  róŜnych  stanach  skupienia, 

zaliczone są do jednej z następujących grup, zgodnie z ich właściwościami niebezpiecznymi: 

A 

duszące 

O 

utleniające 

F 

palne 

T 

trujące 

TO  trujące, utleniające 
TC  trujące, Ŝrące 
TF 

trujące, palne 

TOC  trujące, utleniające, Ŝrące 
TFC  trujące, palne, Ŝrące 

 

Odnośnie  do  gazów  i  mieszanin  gazów  łączących,  zgodnie  z  kryteriami,  właściwości 

niebezpieczne  więcej  niŜ  jednej  grupy,  naleŜy  przyjmować  dominację  grup  oznaczonych 
literą  T  przed  pozostałymi  grupami.  Natomiast  grupy  oznaczone  literą  F  dominują  nad 
grupami oznaczonymi literami A lub O. W kolumnie powyŜej ułoŜone są więc od najmniej do 
najbardziej niebezpiecznych. 
 

Materiały  zakaźne  klasy  6.2.  ADR  i  promieniotwórcze  klasy  7.  ADR 

charakteryzowane są tylko przez własne numery nadane w „Zaleceniach ONZ” - numery UN. 

 

 Dozwolone sposoby przewozu towarów niebezpiecznych 

Według  ADR  dozwolone  są  trzy  przedstawione  poniŜej  sposoby  przewozu  materiałów 

niebezpiecznych  w  transporcie  drogowym.  Wybór  właściwego  sposobu  przewozu  naleŜy  do 
nadawcy  ładunku,  który  powinien  zabezpieczyć  pojazd  i  jego  wyposaŜenie  odpowiednio  do 

 

4

zagroŜeń,  jakie  stwarza  ładunek.  Wybór  ten  powinien  dodatkowo  zweryfikować  przewoźnik 
(jeŜeli jest to inny przedsiębiorca) w chwili przyjmowania zlecenia i skierować do przewozu 
pojazd  spełniający  wymagania  określone  przez  przepisy  dla  numerów  UN  ładunku 
(ładunków), które będą odbierane. 
  
1. Przewóz w sztukach przesyłki 

Przez sztukę przesyłki w ADR rozumie się atestowane opakowanie, przystosowane do 

transportu  towarów  niebezpiecznych,  zawierające  ładunek,  lub  próŜne  opakowanie, 
nieoczyszczone  z  pozostałości  towaru  niebezpiecznego  lub  przedmiot  zaklasyfikowany  do 
ADR,  wraz  z  wymaganym  przez  przepisy  oznakowaniem  rozpoznawczym:  nalepkami 
ostrzegawczymi  i  numerem  UN,  a  w  przypadku  towarów  wybuchowych  klasy  1,  równieŜ  z 
prawidłową nazwą przewozową materiału zawartego w opakowaniu.  
 

Przewóz  w  sztukach  przesyłki  dozwolony  jest  pojazdami  skrzyniowymi,  w 

kontenerach,  na  platformach  lub  pojazdami  ze  specjalnie  przystosowanym  nadwoziem,  pod 
warunkiem  umocowania  sztuk  przesyłki  (opakowań  lub  przedmiotów),  zabezpieczenia  ich 
przed  uszkodzeniami  podczas  przewozu,  oznakowania  pojazdu,  wyposaŜenia  go  zgodnie  z 
ADR w wymagany sprzęt gaśniczy, awaryjny i ochrony osobistej. 
 

Pojazd taki nie musi spełniać Ŝadnych szczególnych warunków, co do jego konstrukcji 

i wyposaŜenia technicznego. Wyjątkiem tu są pojazdy przewoŜące towary wybuchowe klasy 
1.,  które  wymagają  specjalnej  konstrukcji  i  wyposaŜenia,  dostosowane  odpowiednio  do 
zagroŜenia, badane i dopuszczane do przewozu odpowiednim świadectwem Transportowego 
Dozoru Technicznego. 
 
2. Przewóz luzem 

Dozwolony jest dla niektórych, zwykle stwarzających niewielkie zagroŜenie towarów 

stałych lub przedmiotów. Polega na załadowaniu towaru „luzem” – bezpośrednio do skrzyni 
ładunkowej lub do kontenera, bez stosowania opakowań, ale z zachowaniem szczegółowych 
warunków  dotyczących  szczelności  skrzyni  ładunkowej  lub  kontenera  i  ich  odporności  na 
działanie chemiczne ładunku. 
 

Pojazd  realizujący  taki  sposób  przewozu  nie  musi  spełniać  Ŝadnych  szczególnych 

warunków, co do jego konstrukcji i wyposaŜenia technicznego, jedynie zachowane muszą być 
wskazówki  przypisane  do  poszczególnych,  transportowanych  ładunków,  związane  z 
zabezpieczeniem skrzyni ładunkowej lub kontenera. 

 

3. Przewóz w cysternach 

Przewóz w cysternach dozwolony jest: 

−

 

na podstawie szczegółowych przepisów dotyczących ich konstrukcji i dopuszczenia do 
przewozu,  

−

 

wyłącznie  pojazdami  o  specjalnym  wyposaŜeniu  konstrukcyjnym,  na  podstawie 
ś

wiadectwa  dopuszczenia  do  przewozu  towarów  niebezpiecznych  wydawanego  przez 

Transportowy Dozór Techniczny.  

 

Dla kaŜdego z towarów niebezpiecznych przepisy ADR podają szczegółowo wymagania, 

jakie  musi  spełniać  cysterna  (tzw.  kod  cysterny),  wymagania  konstrukcyjne  w  stosunku  do 
pojazdu  (tzw.  typ  pojazdu),  dopuszczalny,  maksymalny  stopień  napełnienia  zbiornika, 
wymagane oznakowanie pojazdu (lub pojazdów w zestawie – tzw. jednostki transportowej) i 

 

5

ewentualne,  szczegółowe  wymagania,  jakie  muszą  być  spełnione  dla  zachowania 
bezpieczeństwa. WyróŜnia się trzy podstawowe rodzaje cystern:  

−

 

do przewozu gazów (równieŜ gazów skroplonych),  

−

 

do  przewozu  materiałów  ciekłych  niewystępujących  w  warunkach  normalnych  w  fazie 
gazowej, 

−

 

do przewozu materiałów stałych, rozdrobnionych (cysterny – silosy). 

 
Oznakowanie towarów przewoŜonych w opakowaniach (w sztukach przesyłki) 

Wszystkie  opakowania  -  sztuki  przesyłki  z  towarami  niebezpiecznymi  powinny  być 

opatrzone  nalepkami  wskazanymi  dla  poszczególnych  materiałów  i  odpowiadającymi  im 
numerami UN. Jeśli towar stwarza kilka róŜnych zagroŜeń to trzy najwaŜniejsze powinny być 
uwidocznione przez nalepki, np. toksyczność, właściwości Ŝrące i palność. 

Na  opakowaniach  zbiorczych  i  opakowaniach  o  pojemności  większej  niŜ  450  l  nalepki 

powinny  być  umieszczone  na  obydwu  stronach  opakowania.  Na  opakowaniach  zbiorczych 
powinny być umieszczone wszystkie nalepki i numery UN towarów zawartych w opakowaniu 
zbiorczym. 
 
 
Wzory nalepek: 

 

 

KLASA 1 

 

 

(Nr 1)  

dla podklas  1.1, 1.2 i 1.3 

 

 

 

 

(Nr 1.4) 

(Nr 1.5) 

(Nr 1.6) 

Podklasa 1.4 

Podklasa 1.5 

Podklasa 1.6 

 

 

 

6

KLASA 2 
Gazy 

 

 

 

(Nr 2.1) 

Gazy palne 

Symbol (płomień): czarny, biały 

lub w innym kontrastującym 

kolorze; 

tło czerwone; cyfra „2” w dolnym 

naroŜu 

(Nr 2.2) 

Gazy niepalne i nietrujące 

Symbol (butla do gazu): czarny, 

biały lub w innym 

kontrastującym kolorze; 

tło zielone; cyfra „2” w dolnym 

naroŜu 

(Nr 2.3) 

Gazy trujące 

Symbol (czaszka 

i piszczele): czarny; 

tło białe; cyfra „2” 

w dolnym naroŜu 

 
 
KLASA 3 
Materiały ciekłe zapalne 
 

 

(Nr 3) 

Materiały ciekłe zapalne 

Symbol (płomień): czarny lub biały; 

tło czerwone; cyfra „3” w dolnym naroŜu 

 
 

KLASA 4.1  
Materiały stałe zapalne, 
samoreaktywne i 
materiały wybuchowe 
odczulone 

KLASA 4.2  
Materiały samozapalne 

KLASA 4.3  
Materiały wytwarzające 
w kontakcie z wodą gazy 
zapalne 

 

 

 

 

4

4

 

(Nr 4.1) 

Symbol (płomień): czarny; 

tło białe z siedmioma 

czerwonymi, pionowymi 

pasami; cyfra „4” w dolnym 

naroŜu 

(Nr 4.2) 

Symbol (płomień): czarny; 

tło: górna połowa biała, 

dolna połowa czerwona; 

cyfra „4” w dolnym naroŜu 

(Nr 4.3) 

Symbol (płomień): czarny lub 

biały; tło niebieskie; cyfra „4” 

w dolnym naroŜu 

 

 

7

 

KLASA 5.1  
Materiały utleniające 

KLASA 5.2  
Nadtlenki organiczne 

 

 

(Nr 5.1) 

Symbol (płomień nad kołem): 

czarny; tło Ŝółte; numer „5.1” 

w dolnym naroŜu 

(Nr 5.2) 

Symbol (płomień): czarny lub 

biały; tło górna połowa czerwona, 

dolna połowa Ŝółta; numer „5.2” 

w dolnym naroŜu 

 
 

KLASA 6.1  
Materiały trujące 

KLASA 6.2  
Materiały zakaźne 

 

 

(Nr 6.1) 

Symbol (czaszka i piszczele): 

czarny; tło białe; cyfra „6” 

w dolnym naroŜu 

(Nr 6.2) 

Dolna połowa moŜe zawierać napis: „MATERIAŁ 

ZAKAŹNY” oraz „W RAZIE USZKODZENIA LUB 

WYCIEKU NATYCHMIAST POWIADOMIĆ SŁUśBY 

MEDYCZNE”; 

symbol (trzy półksięŜyce nałoŜone na koło) i napisy: czarne; 

cyfra „6” w dolnym naroŜu 

 

KLASA 7  
Materiały 
promieniotwórcze 

 

 

 

 

 

(Nr 7A) 

Kategoria I-Biała 

Symbol (trójlistek): czarny; 

tło białe; czarny napis w 

dolnej połowie nalepki 

„PROMIENIOWANIE”; 

cyfra „7” w dolnym naroŜu 

(Nr 7B) 

Kategoria II-śółta 

Symbol (trójlistek): czarny; 

tło: górna połowa Ŝółta z 

białym obrzeŜem, dolna 

połowa biała; czarny napis w 

dolnej połowie nalepki 

(obowiązkowy): 

„PROMIENIOWANIE” 

„PROMIENIOWANIE”; 

cyfra „7” w dolnym naroŜu 

(Nr 7C) 

Kategoria III-śółta 

Symbol (trójlistek): czarny; 

tło: górna połowa Ŝółta z 

białym obrzeŜem, dolna 

połowa biała; czarny napis w 

dolnej połowie nalepki 

(obowiązkowy): 

„PROMIENIOWANIE” 

„PROMIENIOWANIE”;  

cyfra „7” w dolnym naroŜu 

 

 

8

 

(Nr 7E) 

Materiał rozszczepialny klasy 7 

tło białe; czarny napis w górnej połowie nalepki 

(obowiązkowy): „ROZSZCZEPIALNY”; 

napis w czarnej ramce: „WSKAŹNIK 

BEZPIECZEŃSTWA KRYTYCZNOŚCIOWEGO”; 

cyfra „7” w dolnym naroŜu 

 
 

KLASA 8 
Materiały Ŝrące 

KLASA 9 
RóŜne materiały i 
przedmioty  
niebezpieczne 

 

 

(Nr 8) 

Symbol (ciecz 

wyciekająca z dwóch 

probówek, atakująca rękę 

i metal): czarny; tło: górna 

połowa biała, dolna 

połowa czarna z białym 

obrzeŜem; cyfra „8” w 

dolnym naroŜu 

(Nr 9) 

Symbol (siedem pionowych 

pasów w górnej połowie): 

czarny; tło białe; podkreślona 

cyfra „9” w dolnym naroŜu 

 

 

 

Towary  niebezpieczne  zapakowane  do  opakowań  w  niewielkich  ilościach,  nie  podlegają 
przepisom  ADR,  poniewaŜ  stwarzają  niewielkie  zagroŜenie  w  transporcie.  Są  wtedy 
oznakowane nalepkami lub nadrukami na opakowaniach, pokazanymi na przykładzie: 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

LQ 

UN 1170 

lub 

 

9

 

W kształt rombu wpisane są: numer UN, jeśli w przesyłce jest tylko jeden rodzaj 

towaru  niebezpiecznego  lub  symbol  LQ  -  limited  quantities  (niewielkie  ilości),  jeśli  w 
opakowaniu występuje kilka róŜnych towarów niebezpiecznych, zapakowanych w niewielkiej 
ilości, do małych opakowań, zgodnie z przepisami ADR. 
 
Oznakowanie pojazdów 

Pojazdy  transportujące  towary  niebezpieczne  w  transporcie  drogowym,  poza 

niewielkimi  wyjątkami,  dotyczącymi  ściśle  określonych,  małych  ilości  ładunku  w  pojeździe 
przewoŜącym  sztuki  przesyłki,  powinny  być  oznakowane  prostokątnymi  tablicami  koloru 
pomarańczowego, umieszczonymi z przodu i z tyłu pojazdu lub zestawu pojazdów (jednostki 
transportowej), pionowo, prostopadle do osi pojazdu.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Dla  niektórych  cystern  i  podczas  przewozu  luzem,  mogą  to  być  tablice  z  numerami 

zagroŜenia i numerem UN. Jeśli pojazd przewoŜący towar niebezpieczny luzem, kontener lub 
cysterna  oznakowane  są  z  przodu  i  z  tyłu  tablicami  bez  numerów,  to  na  ich  bokach 
dodatkowo  muszą  być  tablice  z  numerami,  odpowiednio  do  transportowanych  ładunków.  W 
przypadku cystern wielokomorowych tablice takie powinny być umieszczone na obu bokach 
na wysokości kaŜdej z komór.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

33

 

1088

 

1

0

 c

m

 

1

0

 c

m

 

M

in

. 

3

0

 c

m

 

40 cm

 

 

10

 
 
Wymagania dotyczące tablic barwy pomarańczowej 

Tablice  odblaskowe  barwy  pomarańczowej  powinny  mieć  szerokość  40  cm  i 

wysokość nie mniejszą niŜ 30 cm; powinny być otoczone czarnym obrzeŜem o szerokości nie 
większej niŜ 15 mm. Tablice powinny być dobrze widoczne. JeŜeli, ze względu na wielkość 
lub konstrukcję pojazdu, powierzchnia dostępna do umieszczenia takich tablic jest zbyt mała, 
to  ich  wymiary  mogą  być  zmniejszone  do  300  mm  szerokości,  120  mm  wysokości  i  do  10 
mm  szerokości  czarnego  obrzeŜa.  Tablice  barwy  pomarańczowej,  które  nie  dotyczą 
przewoŜonych  towarów  niebezpiecznych  lub  ich  pozostałości,  powinny  być  zdjęte  lub 
zakryte. JeŜeli tablice są zakryte, to ich zakrycie powinno pozostać skuteczne po 15 minutach 
przebywania  w  ogniu.  Jeśli  na  tablicy  występuje  numer  rozpoznawczy  zagroŜenia  i  numer 
UN,  to  powinny  być  nieścieralne  i  powinny  pozostać  czytelne  po  piętnastominutowym 
przebywaniu w ogniu. Tolerancja wymiarów tablic podanych wyŜej wynosi ± 10%. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

 

 

 

 

Przykłady oznakowania pojazdów przewoŜących towary niebezpieczne

1

: 

                                                 

1

 K. Grzegorczyk, B. Hancyk, R. Buchcar, „Towary niebezpieczne w transporcie drogowym”, Błonie 2005 oraz 

T. Pusty, „Przewóz materiałów niebezpiecznych – poradnik kierowcy”, WKŁ Warszawa 2000 

W górnej części tablicy: 

Numer rozpoznawczy zagroŜenia 

 przypisany do poszczególnych numerów UN 

(dwie lub trzy cyfry, 

 poprzedzone w razie potrzeby literą „X”); 

 

 

W dolnej części tablicy 

Numer UN (zawsze 4 cyfry) 

 

Tło: 

pomarańczowe, 

Obramowanie, linia pozioma i cyfry: czarne, 

 

11

 

 

 

 

 

 

 

Znaczenie numerów rozpoznawczych zagroŜenia 

Numer  rozpoznawczy  zagroŜenia  składa  się  z  dwóch  lub  trzech  cyfr,  czasem 

poprzedzonych literą „X”. Cyfry najczęściej odpowiadają klasom zagroŜeń stwarzanych przez 
ładunek i wskazują następujące zagroŜenia: 

2 emisja gazu spowodowana ciśnieniem lub reakcją chemiczną  
3 zapalność  materiałów  ciekłych  (par)  i  gazów  lub  materiał  ciekły  samonagrzewający 
się 
4 zapalność materiałów stałych lub materiał stały samonagrzewający się  
5 działanie utleniające (wzmagające palenie) 
6 działanie trujące lub zakaźne 
7 działanie promieniotwórcze 
8 działanie Ŝrące 
9 zagroŜenie samorzutną i gwałtowną reakcją 

Powtórzenie pierwszej cyfry wskazuje na nasilenie opisanego przez nią zagroŜenia. 

JeŜeli  zagroŜenie  właściwe  dla  danego  materiału  moŜe  być  wystarczająco  określone 

jedną cyfrą, to po takiej cyfrze podaje się zero. 

Numer  rozpoznawczy  zagroŜenia  poprzedzony  literą  „X”  oznacza,  Ŝe  materiał  reaguje 

niebezpiecznie  z  wodą.  W  odniesieniu  do  takich  materiałów  gaszenie  wodą  moŜe  być 
stosowane jedynie za zgodą specjalistów. 

Pojazdy  oznakowane  tablicami  pomarańczowymi,  powinny  dodatkowo  być  oznakowane 

nalepkami ostrzegawczymi: 

−

 

przewoŜące ładunek luzem w skrzyni ładunkowej – na obu bokach i z tyłu pojazdu, 

−

 

przewoŜące ładunek luzem w kontenerze – na obu bokach z przodu i z tyłu kontenera, 

−

 

przewoŜące ładunek w cysternie jednokomorowej – na obu bokach i z tyłu cysterny, 

−

 

przewoŜące ładunek cysternie wielokomorowej – na bokach kaŜdej z komór nalepkami 
odpowiednio do zawartości komory i z tyłu cysterny odpowiednio po jednej z nalepek 
róŜnych wzorów występującej na oznakowaniu komór. 

−

 

przewoŜące ładunek w kontenerze-cysternie – na obu bokach, z przodu i tyłu kontenera-
cysterny, 

−

 

przewoŜące towary wybuchowe klasy 1. – na obu bokach i z tyłu pojazdu, 

−

 

przewoŜące towary wybuchowe klasy 7. – na obu bokach i z tyłu pojazdu. 

 

12

 Pojazdy przewoŜące ładunek w podwyŜszonej temperaturze 

Pojazdy-cysterny,  kontenery-cysterny,  cysterny  przenośne,  specjalne  pojazdy  lub 

kontenery  albo  specjalnie  wyposaŜone  pojazdy  lub  kontenery,  przewoŜące  ciecze  o 
temperaturze  wyŜszej  niŜ  100

o 

C  lub  ciała  stałe  o  temperaturze  wyŜszej,  niŜ  240

o

C,  dla 

których  wymagany  jest  znak  dla  materiałów  o  podwyŜszonej  temperaturze,  powinny  być 
zaopatrzone na obu bokach i z tyłu pojazdu, a w przypadku kontenerów, kontenerów-cystern i 
cystern  przenośnych  -  na  obu  bokach  oraz  z  przodu  i  z  tyłu  -  w  znak  w  kształcie  trójkąta  o 
długości boku co najmniej 250 mm, w kolorze czerwonym, zgodny z poniŜszym wzorem: 

 
 
 

 
 
 
 
 
Dokumenty pomocne w identyfikacji zagroŜeń 
 

SłuŜby ratownicze w miejscu wypadku ostrzegane są o potencjalnym zagroŜeniu przez 

oznakowanie pojazdu lub oznakowanie sztuk przesyłki w pojeździe. Natomiast taka skrótowa 
informacja  nie  wystarcza  do  skutecznego  i  bezpiecznego  prowadzenia  akcji  ratowniczej. 
Konieczne  wtedy  jest  uzyskanie  dokładnej,  wyczerpującej  informacji  o  rodzaju  ładunku, 
zagroŜeniach,  jakie  stwarza,  o  jego  ilości,  rodzaju  opakowań  i  podstawowych  informacji  o 
postępowaniu ratowniczym w przypadku emisji, poŜaru, zagroŜenia Ŝycia lub zdrowia ludzi. 
Dlatego  w  przepisach  ADR  określono  szczegółowo  obowiązki  nadawcy  towaru  i 
przewoźnika, co do dokumentacji, jaka musi być przewoŜona z ładunkiem. Dokumentacja ta 
powinna  być  „przechowywana  w  kabinie  pojazdu  w  taki  sposób,  aby  była  łatwo  dostępna”, 
oddzielona  od  innych  dokumentów,  niezwiązanych  z  przewoŜonym  ładunkiem,  tak  by 
niemoŜliwe było ich wymieszanie. W sytuacji, gdy ratownicy w miejscu  wypadku nie mogą 
uzyskać  potrzebnych  informacji  od  kierowcy,  powinni  odszukać  w  kabinie  omówione  niŜej 
dokumenty. 

 

Dokumenty przewozowe 
 

We wszystkich pojazdach przewoŜących towary niebezpieczne (w sztukach przesyłki, 

luzem,  w  cysternie)  w  takich  ilościach,  Ŝe  wymagane  jest  oznakowanie  nalepkami 
ostrzegawczymi  sztuk  przesyłki  lub  pojazdu,  wymagany  jest  podczas  przewozu  dokument 
przewozowy zawierający, co najmniej, następujące informacje: 

−

 

nazwę i adres nadawcy i odbiorcy (odbiorców) ładunku, 

−

 

numery  UN  wszystkich  przewoŜonych  towarów  niebezpiecznych,  poprzedzone  literami 
„UN”,  

−

 

ich prawidłowe nazwy przewozowe, 

−

 

numery nalepek ostrzegawczych zagroŜeń jakie stwarza ładunek,  

−

 

grupę pakowania ładunku, jeśli jest przypisana do numeru UN,  

−

 

rodzaj i ilość opakowań – sztuk przesyłki,  

−

 

całkowitą  ilość  przewoŜonych  towarów,  osobno  dla  kaŜdego  numeru  UN  i  grupy 
pakowania,  

−

 

Informacje dodatkowe charakteryzujące przewóz. 

 
 

Tak  sformułowane  informacje  nadawca  powinien  wpisać  do  dokumentu 

przewozowego,  a  kierowca  podczas  załadunku  sprawdzić,  czy  są  zgodne  ze  stanem 

 

13

faktycznym  i  czytelne.  Ratownikom  dają  one  szczegółową  informację  o  rodzaju  i 
intensywności  zagroŜeń,  ilości  ładunku  i  stosowanych  opakowaniach.  Jest  to  istotne  np.  dla 
ustalenia,  czy  sztuki  przesyłki  nie  zaginęły  w  trakcie  wypadku,  jaki  sprzęt  ratowniczy 
powinien być zaangaŜowany itd. 
 
Instrukcja pisemna dla kierowcy 
 

Uzyskanie  dokładnej  informacji  o  rodzaju  ładunku,  zagroŜeniach,  jakie  stwarza  i 

minimum  danych  o  postępowaniu  ratowniczym  w  przypadku  poŜaru,  zagroŜenia  Ŝycia  lub 
zdrowia  ludzi  moŜliwe  jest  teŜ  na  podstawie  instrukcji  pisemnej  dla  kierowcy.  Jest  to 
dokument,  który  powinien  przygotować  nadawca,  w  języku  zrozumiałym  dla  kierowcy,  w 
językach  kraju  nadawcy  i  odbiorcy  oraz  w  językach  wszystkich  krajów  tranzytowych. 
Kierowca  powinien  otrzymać  instrukcje  najpóźniej  w  chwili  załadunku  towaru  i 
przechowywać ją w kabinie pojazdu w miejscu łatwo dostępnym. Zatem – zgodnie z ADR – 
kaŜdy  pojazd  transportujący  na  terytorium  Polski  towary  niebezpieczne,  oznakowany 
tablicami  pomarańczowymi,  powinien  przewozić  równieŜ  instrukcje  pisemne  w  języku 
polskim, opisujące wszystkie rodzaje zagroŜeń, jakie moŜe stwarzać ładunek.  
 
Niewielkie ilości towaru niebezpiecznego w opakowaniach 

Przepisy  ADR  dopuszczają  przewóz  niewielkich  ilości  niektórych  towarów 

niebezpiecznych,  we  właściwie  dobranych  opakowaniach  jednostkowych,  bez  stosowania 
przepisów  ADR.  Jedynym  wymaganiem  jest  wówczas  umieszczenie  na  opakowaniach 
zbiorczych  nalepek  informacyjnych.  Ograniczone  ilości  towaru  w  opakowaniach 
jednostkowych  są  przypisane  do  poszczególnych  numerów  UN  i  do  grup  pakowania,  w  taki 
sposób,  by  zagroŜenie  bezpieczeństwa  pozostawało  na  minimalnym  poziomie.  Ilości  te 
wahają  się  od  5  l  dla  najmniej  niebezpiecznych,  do  50  ml,  a  niektóre  towary  –  najbardziej 
niebezpieczne  nie  podlegają  temu  zwolnieniu  -  kaŜda  ich  ilość  w  opakowaniach  podlega 
przepisom  ADR.  Akcja  ratownicza  w  przypadku  wypadku  z  udziałem  takich  towarów,  w 
sytuacji, gdy opakowania są zniszczone a ich zawartość wydostała się za zewnątrz, powinna 
być  prowadzona  ze  szczególną  ostroŜnością  i  z  uwzględnieniem  zagroŜenia,  jakie  stwarzają 
właściwości  ładunku.  Ustalić  je  moŜna,  jeśli  w  nalepkach  podany  jest  numer  UN  ładunku 
objętego  zwolnieniem.  Jeśli  uŜyto  w  nalepkach  symbol  LQ,  wówczas  jedynym  źródłem 
wiedzy o potencjalnych zagroŜeniach jest producent towaru lub wymagana przepisami „karta 
charakterystyki  substancji  lub  preparatu”,  którą  powinien  posiadać  równieŜ  dystrybutor 
produktu. 
 
Niewielkie ilości towaru niebezpiecznego w pojeździe 

Przewoźnicy towarów niebezpiecznych mogą korzystać ze zwolnień, na jakie system 

ADR  zezwala,  jeśli  bezpieczeństwo  transportu  nie  jest  zagroŜone.  Zwolnienie  często 
stosowane  dotyczy  przewozu  niewielkich  ilości  towarów  niebezpiecznych  w  pojeździe. 
Stosować je moŜna do małych aut o dopuszczalnej masie całkowitej (DMC) poniŜej 3,5 tony i 
do zestawów zdolnych zabrać 25 ton ładunku.  

Pod  wyłączenie  to  podlega  transport  w  pojeździe  niewielkich  ilości  towarów 

niebezpiecznych  zapakowanych  w  certyfikowane  wg  przepisów  ADR  opakowania, 
oznakowane  zgodnie  z  wymaganiami  (sztuki  przesyłki),  bez  konieczności  oznakowania 
pojazdu  tablicami  pomarańczowymi  i  dodatkowego  wyposaŜenia  awaryjnego,  przez 
kierowców  bez  kursowego  szkolenia  ADR,  bez  instrukcji  pisemnych  dla  kierowcy. 
Oczywiście  nadawca  ładunku  odpowiada  za  właściwe  opakowanie  i  oznakowanie  sztuk 
przesyłki. 

 

14

Wzór pisemnej instrukcji  kierowcy: 

Data utworzenia: 

 

Data aktualizacji: 

 

Podstawa opracowania: 

 

Nalepki 

 

Nr rozpoznawczy 
zagro

Ŝ

enia: 

 

INSTRUKCJA PISEMNA DLA KIEROWCY 

Kraj 
(J

ę

zyk) 

POLSKA 

ŁADUNEK: 

Prawidłowa nazwa 
przewozowa 

 

Przepis szczególny: 

--- 

Numer UN 

 

Grupa Pakowania 

 

Klasa: 

 

Opis ładunku: 

 

RODZAJ ZAGRO

ś

ENIA: 

Zagro

Ŝ

enie 

dominuj

ą

ce: 

 

Zagro

Ŝ

enie 

dodatkowe: 

 

Kontakt z ogniem: 

 

Kontakt z wod

ą

: 

 

Inne uwagi: 

 

OCHRONY OSOBISTE: 

Drogi oddechowe: 

 

Ochrona r

ą

k: 

 

Ochrona oczu: 

 

Ochrona ciała: 

 

Ochrona nóg: 

 

Pozostałe: 

 

PODSTAWOWE CZYNNO

Ś

CI KIEROWCY: 

-

 

Zatrzyma

ć

 pojazd i wył

ą

czy

ć

 silnik oraz instalacje elektryczn

ą

 w poje

ź

dzie 

-

 

Zawiadomi

ć

 policj

ę

 i stra

Ŝ

 po

Ŝ

arn

ą

 

-

 

Nie u

Ŝ

ywa

ć

 

ś

wiatła nieosłoni

ę

tego, nie pali

ć

 

-

 

Oznakowa

ć

 miejsce wypadku i ostrzec innych u

Ŝ

ytkowników drogi i osoby postronne 

-

 

Poinformowa

ć

 osoby postronne o zagro

Ŝ

eniu i skierowa

ć

 je na stron

ę

 nawietrzn

ą

 

-

 

Nie pozwala

ć

 zbli

Ŝ

a

ć

 si

ę

 osobom do oznaczonego miejsca zdarzenia

 

DODATKOWE I SPECJALNE CZYNNOSCI KIEROWCY:

 

-

 

Po nało

Ŝ

eniu odzie

Ŝ

y ochronnej rozlany materiał zasypa

ć

 ziemi

ą

, piaskiem lub absorbentem 

-

 

Je

ś

li to mo

Ŝ

liwe zatrzyma

ć

 wyciek 

-

 

Je

ś

li to mo

Ŝ

liwe zapobiec przedostaniu si

ę

 cieczy do instalacji kanalizacyjnej wodnej lub ziemi 

-

 

W razie du

Ŝ

ych wycieków ciecz obwałowa

ć

 ziemi

ą

 

PO

ś

AR: 

 Niewielki po

Ŝ

ar gasi

ć

 od strony nawietrznej ga

ś

nic

ą

 pianow

ą

, 

ś

niegow

ą

 lub proszkow

ą

. Nie gasi

ć

 po

Ŝ

aru ładunku 

PIERWSZA POMOC: 

-

 

Usun

ąć

 poszkodowanego ze ska

Ŝ

onego 

ś

rodowiska, zapewni

ć

 dost

ę

p 

ś

wie

Ŝ

ego powietrza 

-

 

Zdj

ąć

 zanieczyszczon

ą

 odzie

Ŝ

, skór

ę

 zmy

ć

 mydłem 

-

 

Zachlapane oczy natychmiast przemy

ć

 wod

ą

 przez okres 20 minut  

-

 

W przypadku zaniku oddechu stosowa

ć

 sztuczne oddychanie 

-

 

Wezwa

ć

 pomoc lekarsk

ą

 

INFORMACJE DODATKOWE: 

Policja 

997 

Stra

Ŝ

 Po

Ŝ

arna 

998 

S.O.S Tel. 
Komórkowy 

112 

Nadawca: 

 

Opracował: 

 

 

 

15

 

Szkolenie osób zaangaŜowanych w przewóz towarów niebezpiecznych  

Zagadnienie szkoleń kierowców uregulowane jest w następujących aktach prawnych: 

−

 

ustawą  z  dnia  28  października  2002  r.  o  przewozie  drogowym  towarów 
niebezpiecznych, 

−

 

rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 15 września 2005 r. w sprawie kursów 
dokształcających dla kierowców przewoŜących towary niebezpieczne. 

 

Osoby, inne niŜ kierowcy, którzy skończyli szkolenia kursowe i posiadają   zaświadczenia 

ADR, zatrudnione przy przewozie towarów niebezpiecznych lub czynnościach związanych z 
tym  przewozem,  w  tym  przy  załadunku  lub  rozładunku,  powinny  zostać  przeszkolone  przez 
przedsiębiorcę  lub  na  jego  koszt  w  zakresie  odpowiednim  do  odpowiedzialności  i 
obowiązków tych osób. 
 

Umowa ADR wymienia następujące formy szkoleń: 

−

 

Szkolenie  ogólne  polega  na  ogólnym  zapoznaniu  z  wymaganiami  zawartymi  w 
przepisach o przewozie towarów niebezpiecznych, 

−

 

Szkolenie stanowiskowe – jest to szczegółowe szkolenie w zakresie przepisów, ściśle 
odpowiadające odpowiedzialności i obowiązkom, 

−

 

Szkolenie  z  zakresu  bezpieczeństwa  –  jest  to  szkolenie  na  temat  zagroŜeń 
stwarzanych  przez  towary  niebezpieczne;  celem  tego  szkolenia  jest  zapoznanie 
pracowników  z  bezpiecznymi  sposobami  postępowania  oraz  procedurami 
ratowniczymi, 

−

 

Szkolenie z zakresu klasy 7.    

 
Szkolenie  kursowe  kierowców  prowadzone  jest  na  obowiązkowych  kursach,  których 

warunki  i  sposób  prowadzenia  jest  szczegółowo  określony  przez  prawo.  Kursom  tym  
podlegają:  

−

 

kierowcy  pojazdów  przewoŜących  towary  niebezpieczne,  odpowiednio  oznakowane 
tablicami pomarańczowymi,  

−

 

kierowcy  pojazdów  przewoŜących  towary  niebezpieczne  w  cysternach  stałych  lub 
odejmowalnych,  pojazdach  bateriach  o  pojemności  całkowitej  przekraczającej  1000 
litrów  oraz  w  kontenerach-cysternach,  cysternach  odejmowalnych  lub  MEGC  o 
pojemności jednostkowej przekraczającej 3000 litrów, 

−

 

kierowcy  pojazdów  przewoŜących  materiały  lub  przedmioty  wybuchowe  
klasy 1, 

−

 

kierowcy pojazdów przewoŜących materiały promieniotwórcze klasy 7. 

 

Jeśli  kierowca  wykonuje  tylko  przewozy  towarów  niebezpiecznych  w  ilościach 

niewymagających  oznakowania  pojazdu,  to  musi  przejść  szkolenie  stanowiskowe  tak  jak 
inne osoby zaangaŜowane w przewóz towarów niebezpiecznych.    

 

Szkolenia  kursowe  prowadzone  są  przez  jednostki  szkolące  działające  na  podstawie 

wpisu do Rejestru prowadzonego przez Marszałka Województwa.  

 

Kursy  dokształcające  ADR  dzielą  się  na  kilka  rodzajów  w  zaleŜności  od  tego  czy 

kierowca po raz pierwszy uczestniczy w danym kursie czy odnawia uprawnienia (w okresach 
pięcioletnich doskonali wiedzę) oraz w zaleŜności od tego co kierowca przewozi. 
 
 

 

16

Rodzaje kursów 
 
Kurs początkowy: 

-

 

podstawowy  w  zakresie  przewozu  drogowego  towarów  niebezpiecznych  wszystkich 
klas, 

-

 

specjalistyczny  w  zakresie  przewozu  drogowego  towarów  niebezpiecznych  w 
cysternach, 

-

 

specjalistyczny w zakresie przewozu drogowego towarów niebezpiecznych klasy 1,  

-

 

specjalistyczny w zakresie przewozu drogowego towarów niebezpiecznych klasy 7. 

 
Kurs doskonalący: 

-

 

podstawowy  w  zakresie  przewozu  drogowego  towarów  niebezpiecznych  wszystkich 
klas, 

-

 

specjalistyczny  w  zakresie  przewozu  drogowego  towarów  niebezpiecznych  w 
cysternach, 

-

 

specjalistyczny w zakresie przewozu drogowego towarów niebezpiecznych klasy 1, 

-

 

specjalistyczny w zakresie przewozu drogowego towarów niebezpiecznych klasy 7. 

 

Cel  kursów  to  przygotowanie  teoretyczne  i  praktyczne  kierowców  do  wykonywania 
bezpiecznego  przewozu  drogowego  towarów  niebezpiecznych  róŜnych  klas  oraz  do 
zapobiegania  i  usuwania  zagroŜeń  powstałych  w  związku  z  dokonanymi  przewozami  tych   
towarów. 
 
Czas trwania dokształcających 
 
Początkowe: 

-

 

podstawowy  w  zakresie  przewozu  drogowego  towarów  niebezpiecznych  wszystkich 
klas – trwa 24 godziny lekcyjne, 

-

 

specjalistyczny  w  zakresie  przewozu  drogowego  towarów  niebezpiecznych  w 
cysternach – trwa 16 godzin lekcyjnych, 

-

 

specjalistyczny  w  zakresie  przewozu  drogowego  towarów  niebezpiecznych  klasy  1  – 
trwa 8 godzin lekcyjnych, 

-

 

specjalistyczny  w  zakresie  przewozu  drogowego  towarów  niebezpiecznych  klasy  7  – 
trwa 8 godzin lekcyjnych. 

Doskonalące: 

-

 

podstawowy  w  zakresie  przewozu  drogowego  towarów  niebezpiecznych  wszystkich 
klas – trwa 16 godzin lekcyjnych, 

-

 

specjalistyczny  w  zakresie  przewozu  drogowego  towarów  niebezpiecznych  w 
cysternach – trwa 8 godzin lekcyjnych, 

-

 

specjalistyczny  w  zakresie  przewozu  drogowego  towarów  niebezpiecznych  klasy  1  – 
trwa 5 godzin lekcyjnych, 

-

 

specjalistyczny  w  zakresie  przewozu  drogowego  towarów  niebezpiecznych  klasy  7  – 
trwa 5 godzin lekcyjnych. 

 

Godzina  lekcyjna  na  wszystkich  kursach  ma  wymiar  45  minut,  a  czas  trwania  kursu 

dokształcającego w ciągu jednego dnia nie moŜe przekroczyć 8 godzin lekcyjnych (czyli kurs 
podstawowy musi trwać minimum 3 dni). 

 
 
 

 

17

Uczestnicy kursu 

Warunkiem przyjęcia kierowcy na kurs dokształcający początkowy podstawowy jest: 

ukończenie  21  lat  Ŝycia  i  spełnienie  wymogów  określonych  w  odrębnych  przepisach  w 
stosunku do kierowców przewoŜących towary niebezpieczne. Natomiast warunkiem przyjęcia 
na  kursy  specjalistyczne  w  zakresie  przewozu  towarów  niebezpiecznych  w  cysternach, 
towarów  niebezpiecznych  klasy  1  oraz  klasy  7  jest  posiadanie  przez  kierowcę  waŜnego 
zaświadczenia  ADR  o  ukończeniu  kursu  podstawowego  lub  ukończenie  z  wynikiem 
pozytywnym  podstawowego  początkowego  kursu  dokształcającego.  Kurs  doskonalący 
przeznaczony  jest  dla  kierowców  przewoŜących  towary  niebezpieczne,  którzy  w  roku 
poprzedzającym datę upływu waŜności zaświadczenia ADR ukończą kurs początkowy. 
 
Ramowy program kursów dokształcających 

1)  Kurs  początkowy  podstawowy  w  zakresie  przewozu  drogowego  towarów 

niebezpiecznych wszystkich klas obejmuje: 
a)  wymagania ogólne dotyczące przewozu towarów niebezpiecznych, 
b)  główne rodzaje zagroŜeń, 
c) 

działania  zapobiegawcze  i  środki  bezpieczeństwa  właściwe  dla  róŜnych 
rodzajów zagroŜeń, 

d)  ochronę towarów niebezpiecznych przed działaniami osób trzecich, 
e)  obowiązki kierowcy związane z przewozem towarów niebezpiecznych, 
f)  czynności  podejmowane  przez  kierowcę  po  zaistnieniu  wypadku,  w 

szczególności w zakresie pierwszej pomocy, bezpieczeństwa ruchu drogowego, 
uŜywania sprzętu gaśniczego i środków ochrony indywidualnej, 

g)  postępowanie  kierowcy  w  czasie  przejazdu  przez  tunele,  w  szczególności  w 

przypadku poŜaru, 

h)  środki  ostroŜności,  które  powinny  być  podjęte  podczas  załadunku  i  rozładunku 

towarów niebezpiecznych, 

i) 

zakazy  ładowania  razem  róŜnych  towarów  do  tego  samego  pojazdu  lub 
kontenera, 

j) 

manipulowanie i układanie sztuk przesyłki, 

k)  oznakowanie oraz umieszczanie nalepek ostrzegawczych, 
l) 

przeznaczenie i sposób działania wyposaŜenia technicznego pojazdów, 

m)  informacje na temat realizacji transportu kombinowanego, 
n)  informacje na temat odpowiedzialności cywilnej, administracyjnej i karnej, 
o)  informacje na temat ochrony środowiska i kontroli przewozu odpadów; 

2)  kurs  specjalistyczny  w  zakresie  przewozu  drogowego  towarów  niebezpiecznych  w 

cysternach obejmuje: 
a)  zachowanie  się  pojazdów  na  drodze,  z  uwzględnieniem  przemieszczania  się 

ładunku, 

b)  szczególne wymagania dotyczące pojazdów, 
c)  ogólne  wiadomości  teoretyczne  na  temat  róŜnych  systemów  napełniania  i 

opróŜniania cystern, 

 d)    dodatkowe  przepisy  szczególne  dotyczące  uŜywania  pojazdów,  w  szczególności 

ś

wiadectw  dopuszczenia,  znaków  dopuszczenia,  oznakowania  tablicami  barwy 

pomarańczowej oraz umieszczania nalepek ostrzegawczych; 

3)  kurs  specjalistyczny  w  zakresie  przewozu  drogowego  towarów  niebezpiecznych 

klasy 1 obejmuje: 
a)  specyficzne  zagroŜenia  stwarzane  przez  materiały  i  przedmioty  wybuchowe,  w 

tym wyroby pirotechniczne, 

 

18

b)  zakazy  pakowania  i  ładowania  razem  róŜnych  materiałów  i  przedmiotów  klasy 

1; 

4)  kurs  specjalistyczny  w  zakresie  przewozu  drogowego  towarów  niebezpiecznych 

klasy 7 obejmuje: 
a)  specyficzne zagroŜenia związane z promieniowaniem jonizującym, 
b)  wymagania szczególne dotyczące pakowania, manipulowania, ładowania razem 

i układania materiałów promieniotwórczych, 

c)  szczególne środki bezpieczeństwa, które powinny być podjęte w razie wypadku 

z materiałem promieniotwórczym. 

 
 

Kursy  dokształcające  doskonalące  powinny  obejmować  zagadnienia  dotyczące 

nowych  lub  zmienionych  regulacji  prawnych  oraz  nowych  rozwiązań  merytorycznych 
dotyczących przewozu drogowego towarów niebezpiecznych objętych ramowym programem 
kursu początkowego. 
 
Egzamin 
 

Kurs  kończy  się  egzaminem  przed  powołaną  przez  jednostkę  prowadzącą  kurs 

trzyosobową  komisją,  w  skład  której  wchodzi  przedstawiciel  Marszałka  Województwa 
pełniący  funkcję  Przewodniczącego  Komisji.  Egzaminy  przeprowadza  się  w  formie  testu 
pisemnego,  składającego  się  z  pytań  pochodzących  z  katalogu  pytań  egzaminacyjnych, 
przygotowanego  przez  Transportowy  Dozór  Techniczny.  Jednostka  ta  podaje  do  publicznej 
wiadomości przykładowe pytania egzaminacyjne dla kaŜdego rodzaju kursu dokształcającego 
na stronie www.tdt.pl 
 
Ilość pytań w teście: 

1)

 

kurs podstawowy - 30 pytań i trwa 90 minut, 

2)

 

kurs  specjalistyczny  w  zakresie  przewozu  drogowego  towarów  niebezpiecznych  w 

cysternach - 18 pytań i trwa 60 minut, 

3)

 

kurs specjalistyczny w zakresie przewozu drogowego towarów niebezpiecznych klasy 1 - 

15 pytań i trwa 45 minut, 

4)

 

kurs specjalistyczny w zakresie przewozu drogowego towarów niebezpiecznych klasy 7 - 

15 pytań i trwa 45 minut. 

 

KaŜdy  z  egzaminów  uwaŜa  się  za  zdany  w  przypadku  udzielenia  przez 

egzaminowanego  co  najmniej  2/3  poprawnych  odpowiedzi.  W  przypadku  nie  zdania 
egzaminu,  zainteresowanemu  przysługuje  prawo  do  jednego  egzaminu  poprawkowego,  w 
terminie 3 miesięcy od dnia rozpoczęcia kursu. 
 

 

19

Wzór zaświadczenia ADR 

 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
Doradcy do spraw bezpieczeństwa w zakresie przewozu towarów niebezpiecznych 

Umowa europejska ADR i polskie przepisy wprowadziły od 1 stycznia 2003 roku dla 

kaŜdego  przedsiębiorcy  wykonującego  przewóz  lub  związany  z  nim  załadunek  lub 

 

20

rozładunek,  obowiązek  prowadzenia  nadzoru  wewnętrznego  nad  tymi  czynnościami.  W  tym 
celu  muszą  wyznaczyć  (zatrudnić)  na  swój  koszt  doradcę  do  spraw  bezpieczeństwa  w 
zakresie przewozu towarów niebezpiecznych (DGSA).  
  
Do zadań doradcy naleŜy w szczególności: 

1)

 

doradztwo w zakresie przewozu towarów niebezpiecznych, 

2)

 

stwierdzanie  zgodności  realizacji  przewozu  z  wymaganiami  określonymi  w  ustawie  i 
umowie ADR, 

3)

 

sporządzanie rocznego sprawozdania z działalności przedsiębiorcy w zakresie przewozu 
towarów niebezpiecznych oraz z czynności z tym związanych, 

4)

 

sporządzanie  raportów  powypadkowych,  jeŜeli  w  związku  z  przewozem  towarów 
niebezpiecznych  doznały  obraŜeń  osoby,  wystąpiła  szkoda  majątkowa  lub  nastąpiło 
skaŜenie środowiska. 

 

   

Przedsiębiorca,  który  mimo  obowiązku  nie  posiada  doradcy  podlega  karze  pienięŜnej  w 

wysokości  5000  zł.  Taką  samą  karą  sankcjonowane  jest  nie  złoŜenie  w  terminie  
sprawozdania rocznego z działalności przedsiębiorcy. 

Doradcą moŜe być, osoba, która: 

1)

 

ukończyła 21 lat Ŝycia, 

2)

 

posiada wykształcenie wyŜsze, 

3)

 

nie była karana za przestępstwo umyślne, 

4)

 

ukończyła  z  wynikiem  pozytywnym  kurs  początkowy  dla  kandydatów  na  doradców, 

obejmujący  szkolenie  w  zakresie  zagroŜeń  związanych  z  przewozem  towarów 
niebezpiecznych oraz przepisów obowiązujących w tym zakresie,  

5)

 

złoŜyła  z  wynikiem  pozytywnym  egzamin  dla  kandydatów  na  doradców  przed  komisją 

egzaminacyjną powołaną przez wojewódzkiego inspektora transportu drogowego. 

 
 

  Po  pozytywnym  zaliczeniu  egzaminu  kandydat  otrzymuje  świadectwo  przeszkolenia 

doradcy do spraw bezpieczeństwa w zakresie transportu towarów niebezpiecznych. 

 

Kontrola przewozu towarów niebezpiecznych 

Przewóz  towarów  niebezpiecznych  oraz  wymagania  związane  z  tym  przewozem 

podlegają kontrolom. Kontrole mogą prowadzić: 

1)

 

inspektorzy  Inspekcji  Transportu  Drogowego  -  na  drogach,  parkingach  oraz  na  terenie 

przedsiębiorcy posiadającego towary niebezpieczne, 

2)

 

funkcjonariusze  Państwowej  StraŜy  PoŜarnej  -  na  terenie  przedsiębiorcy  posiadającego 

towary niebezpieczne, 

3)

 

policjanci - na drogach i na parkingach, 

4)

 

funkcjonariusze StraŜy Granicznej - na drogach i parkingach, 

5)

 

inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy - na terenie przedsiębiorcy posiadającego towary 

niebezpieczne, 

6)

 

funkcjonariusze słuŜby celnej, 

7)

 

Ŝ

ołnierze śandarmerii Wojskowej i wojskowych organów porządkowych - w stosunku do 

pojazdów Sił Zbrojnych, 

8)

 

uprawnieni pracownicy  Państwowej Agencji Atomistyki  - na parkingach  oraz na terenie 

przedsiębiorcy posiadającego towary niebezpieczne, 

9)

 

uprawnieni  pracownicy  Transportowego  Dozoru  Technicznego  -  na  parkingach  oraz  na 

terenie przedsiębiorcy posiadającego towary niebezpieczne, 

 

21

10)

 

uprawnieni  pracownicy  Inspekcji  Ochrony  Środowiska  -  na  parkingach  oraz  na  terenie 
przedsiębiorcy posiadającego towary niebezpieczne, 

11)

 

uprawnieni pracownicy zarządów dróg - w miejscach określonych w ich uprawnieniach. 

 
Osoby przeprowadzające kontrolę obowiązane do sprawdzenia: 

1)

 

klasyfikacji towaru niebezpiecznego, 

2)

 

stosowania opakowania, cysterny lub pojazdu, 

3)

 

oznakowania opakowań i ich zawartości, 

4)

 

przestrzegania zakazów pakowania razem określonych towarów, 

5)

 

przestrzegania zakazów ładowania razem określonych towarów, 

6)

 

sposobu rozmieszczenia i zabezpieczenia towarów na pojeździe, 

7)

 

stanu technicznego opakowań i cystern uŜytych do przewozu, 

8)

 

stanu technicznego pojazdu uŜytego do przewozu, jego oznakowania i wyposaŜenia, 

9)

 

sposobu przewozu, 

10)

 

kwalifikacji kierowcy, 

11)

 

kwalifikacji  innych  osób  wykonujących  czynności  związane  z  przewozem  drogowym 
towarów niebezpiecznych, 

12)

 

dokumentów wymaganych przy tym przewozie. 

 

Osoby przeprowadzające kontrolę  są obowiązane podczas kaŜdej kontroli wypełnić listę 

kontrolną. Wypełnioną listę kontrolną przekazuje się wojewódzkiemu inspektorowi transportu 
drogowego, a jej kopię kontrolowanemu. 

  

 
Literatura:  

 

1.

 

„Towary  niebezpieczne  w  transporcie  drogowym  ADR  2007  –  2009”,  Krzysztof 
Grzegorczyk, Bolesław Hancyk, Rafa Buchar,  Wydawnictwo Buch-Car, Błonie 2007 r.  

2.

 

“Drogowy  przewóz  towarów  niebezpiecznych.  Poradnik  dla  straŜaków  OSP”,  Praca 
zbiorowa, SA PSP Kraków 2005 r. 

3.

 

Umowa europejska 2007, http://www.unece.org/trans/danger/publi/adr/adr_e.html. 

4.

 

„Zasady  postępowania  ratowniczego  2004.  Poradnik  dla  ratowników  na  potrzeby 
pierwszej  fazy  akcji  ratowniczej  podczas  zdarzeń  z  materiałami  niebezpiecznymi” 
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, FIREX, Warszawa 2005 r.  

5.

 

Ustawa z dnia 28 października 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych. 
(Dz. U. Nr 199, poz. 1671 z późn. zm.).