Robert Kazimir
I
I
N
N
T
T
E
E
G
G
R
R
A
A
C
C
J
J
A
A
P
P
A
A
S
S
T
T
W
W
E
E
U
U
R
R
O
O
P
P
Y
Y
Z
Z
A
A
C
C
H
H
O
O
D
D
N
N
I
I
E
E
J
J
O
O
D
D
P
P
L
L
A
A
N
N
U
U
S
S
C
C
H
H
U
U
M
M
A
A
N
N
A
A
D
D
O
O
T
T
R
R
A
A
K
K
T
T
A
A
T
T
U
U
N
N
I
I
C
C
E
E
J
J
S
S
K
K
I
I
E
E
G
G
O
O
Przemy l 2001
!
!
"
!
#
$%&
&
&'"(
)
*
+,
-
./ (
. 0 1
2
3
"
4
5
6 4 7
& "
*
8
7(
(
*
)
37
" 9
3
3 :
;<.<
3 :=9099>0 :=909:<0
.
5
?@ 3"3
A 5
B
B
3
3
3
Spis tre ci
1.
Wst p ............................................................................................................................. 5
2.
Pierwsze działania ........................................................................................................ 5
3.
Nowy etap – współpraca gospodarcza ........................................................................ 7
4.
Ekspansja Wspólnot – nowi członkowie................................................................... 10
5.
Ku nowej Europie....................................................................................................... 11
6.
Spis literatury.............................................................................................................. 17
C
7
. & "
D *
/ A
E $%&
&
&'"(
)
*
5
1.
Wst p
Niniejsze opracowanie ma na celu przekazanie elementarnych wiadomo ci dotycz -
cych procesu integracji pa stw starego kontynentu, pocz wszy od Planu Schumana a zako -
czywszy na Traktacie z Nicei.
Proces integracji gospodarczej i politycznej Europy stał si mo liwy dopiero po za-
ko czeniu II wojny wiatowej. Pocz tki współpracy si gaj jednak okresu mi dzywojennego.
Trzeba było jednak do wiadcze dwóch wojen wiatowych by ówczesne elity polityczne Eu-
ropy i sami Europejczycy zacz li w inny sposób my le o swojej przyszło ci.
Proces jednoczenia Europy determinowały tak e inne czynniki, o których mowa b -
dzie w niniejszych opracowaniach.
2.
Pierwsze działania
Druga wojna wiatowa pokazała, i dotychczasowa współpraca pa stw europejskich
nie opiera si na trwałych podstawach, które pozwoliłyby te współprac rozwija . W okresie
mi dzywojennym zaobserwowa mo na było proces odwrotny. Silne tendencje nacjonali-
styczne uniemo liwiły ci lejsze współdziałanie. Do wiadczenia wojenne, zagro enia płyn ce
ze strony komunizmu jak i rozwoju nowej, gro nej broni spowodowały, e odpowied na
pytanie o przyszło „Starego wiata” mogła by tylko jedna – integracja. Nie było to proste
zadanie. Kontynent europejski stał si aren zmaga dwóch wiatów z odmiennymi syste-
mami społeczno-politycznymi. U podstaw procesu integracji le ało kilka przyczyn, mi dzy
innymi:
• zagro enie płyn ce zza „ elaznej kurtyny”,
• mo liwo wybuchu nowego konfliktu mi dzy USA a ZSRR o niespotykanych do
tej pory rozmiarach
1
,
• potrzeba ycia w lepszym, spokojnym i bezpiecznym wiecie.
1
Nale y pami ta , e po II wojnie wiatowej oba supermocarstwa dysponowały broni atomow .
C
7
. & "
D *
/ A
E $%&
&
&'"(
)
*
6
Podwaliny współpracy stworzył Plan Marshalla
2
. Przewidziany dla wszystkich pa stw
europejskich. Odrzucony jednak przez pa stwa „demokracji ludowej”
3
. Decyzja ta zabloko-
wała na pół wieku proces jednoczenia Europy, ograniczaj c go tylko do krajów zachodnio-
europejskich.
Pierwsz ide integracji europejskiej przedstawił Winston Churchill, w słynnym prze-
mówieniu w Zurychu 19 wrze nia 1946 roku. Jego koncepcja mówiła, e jedno Europy
powinna opiera si na współpracy francusko-niemieckiej, tworz cej „pewnego rodzaju Stany
Zjednoczone Europy.” Zaznaczył jednak, e Anglia nie b dzie bezpo rednio uczestniczy
w procesie integracyjnym, a jedynie pozostanie po rednikiem mi dzy jednocz c si Europ
a Stanami Zjednoczonymi.
W 1947 roku powstał w Brukseli Ruch Europejski, propaguj cy ide integracji euro-
pejskiej. Z inicjatywy Ruchu zwołano w Hadze w maju 1948 roku Kongres Europejski.
Zgromadził on wiele osobisto ci wiata polityki a tak e innych postaci ycia kulturalnego,
naukowego i ekonomicznego
4
.
Na Kongresie ustanowiono zasady i doktryn jedno ci europejskiej oraz zarysowano
polityk zjednoczenia Europy. Na podstawie wniosków Kongresu powołano do ycia Rad
Europy. Jej Statut został podpisany 5 maja 1949 r. w Londynie przez przedstawicieli Belgii,
Dani, Francji, Wielkiej Brytanii, Irlandii, Włoch, Luksemburga, Holandii, Norwegii i Szwe-
cji
5
. Rada Europy okazała si jednak zbyt słab organizacja by stanowi „nap d” procesów
integracyjnych. Koniecznym stało si zacie nienie współpracy na płaszczy nie gospodarczej.
Równolegle z Rad Europy powstała inna organizacja – Unia Zachodnia. Organizacja
ta rozpocz ła sw działalno po podpisaniu przez Wielka Brytani , Francj , oraz kraje Be-
neluksu (Belgia, Holandia i Luksemburg) Paktu Brukselskiego. Podpisanie Paktu nast piło
17 marca 1948 roku. We wst pie Paktu pa stwa członkowskie zobowi zuj si do „wzajem-
2
Stworzony został przez sekretarza stanu USA G. Marshalla i przewidywał pomoc finansowa maj c na celu
odbudowanie powojennej Europy. Uzale niony był jednak od tego czy pa stwa- adresaci tej pomocy zorgani-
zuj wspólna reprezentacj maj ca na celu zarz dzanie rodkami pochodz cymi z tej pomocy. Aby spełni ten
warunek zwołano w Pary u konferencje (lipiec, 1947) w której uczestniczyło 16 pa stw. W jej wyniku powstała
Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej.
3
Stało si tak wskutek negatywnej decyzji Stalina w tej sprawie.
4
Uczestniczyło w nim 800 osób m. in. 18 byłych premierów i 28 byłych ministrów spraw zagranicznych.
5
Rada została powołana by „realizowa ci lejsz uni mi dzy swymi członkami” oraz popiera ideały i zasady
b d ce ich wspólnym dziedzictwem. Ponadto członkowie Rady zobowi zywali si do przestrzegania praw
człowieka, popierania post pu ekonomicznego. Rada uchwaliła Europejska Konwencj Praw Człowieka oraz
powołała Trybunał Europejski.
C
7
. & "
D *
/ A
E $%&
&
&'"(
)
*
7
nej pomocy, zgodnie z Kart Narodów Zjednoczonych, dla zapewnienia pokoju i bezpiecze -
stwa mi dzynarodowego oraz dla przeciwstawienia si wszelkiej polityce agresji”
6
.
Zawarcie Paktu było pierwszym krokiem integracji na płaszczy nie militarnej. W rok pó niej
podpisano Pakt Północnoatlantycki powołuj cy do ycia NATO.
Pakt Brukselski w 1954 r. przeszedł reorganizacj (jednocze nie do Unii Zachodniej
przył czyły si Niemcy i Włochy). Po zmianach i przyj ciu nowych członków Unia Zachod-
nia przekształcona została w Uni Zachodnioeuropejsk . Wzrost znaczenia NATO spowodo-
wał, e UZE zrezygnowała z własnej struktury obronnej wyra nie wskazuj c dla tego celu
(wspólnej obrony) NATO
7
.
3.
Nowy etap – współpraca gospodarcza
Sytuacja mi dzynarodowa, jak wytworzyła si z pocz tkiem lat pi dziesi tych spo-
wodowała, i zacz to coraz wyra niej d y do urzeczywistnienia planów zwi zanych z inte-
gracj gospodarcz . Stany Zjednoczone coraz gło niej domagały si szybkiej odbudowy
Niemiec oraz wł czenia tego kraju w działania zjednoczonego bloku zachodniego. Zwi zane
to było z wieloma wydarzeniami na wiecie. Rosjanie w 1948 roku wprowadzili blokad Ber-
lina, co było przyczyn powstania Republiki Federalnej Niemiec i Niemieckiej Republiki
Demokratycznej, ponadto w 1950 r. wybuchł konflikt korea ski. Polityka ameryka ska prze-
widywała, e odbudowane Niemcy b d stanowi zapor dla komunizmu. Jednocze nie
w tym samym czasie nowy Kanclerz Republiki Federalnej Niemiec Konrad Adenauer
o wiadczył, i jego kraj pragnie rozpocz działalno w strukturach Rady Europy oraz
NATO. Wzrost znaczenia Niemiec w Europie nie był po my li francuskich polityków. Po-
wstanie nowych Niemiec, maj cych rozwini t gospodark a zwłaszcza przemysł zbrojenio-
wy nie tylko francuskim politykom sp dzało sen z powiek.
Francuski finansista Jean Monnet stworzył zarys gospodarczej współpracy mi dzy
Niemcami a Francj . Spowodowane to było tym, i ówcze ni politycy europejscy miejsce
wybuch ewentualnego konfliktu widzieli na pograniczu francusko-niemieckim. W krótkim,
parostronicowym tek cie, Monnet zawarł rozwi zanie najwi kszego problemu ówczesnej
6
Podaj za Wiaderny-Bidzi ska K., Polityczna integracja Europy Zachodniej, Wyd. A. Marszałek, Warszawa
1999.
7
Stało si tak ze wzgl du na fakt, e niektórzy członkowie UZ s tak e członkami NATO np. Belgia, Francja,
Holandia.
C
7
. & "
D *
/ A
E $%&
&
&'"(
)
*
8
Europy, którym było znalezienie sposobu na unikni cie kolejnej wojny. Plan przewidywał
podporz dkowanie całej, francusko-niemieckiej produkcji stali i wydobycia w gla wspólne-
mu nadzorowi administracyjnemu. Monnet przedstawił swój pomysł ministrowi spraw zagra-
nicznych Francji, zaanga owanemu w procesy integracyjne Robertowi Schumanowi. Po nie-
wielkich korektach Schuman zaprezentował opinii mi dzynarodowej ten plan w 1950 roku,
proponuj c jednocze nie pa stwom Europy Zachodniej powołanie do ycia Europejskiej
Wspólnoty W gla i Stali. Jak stwierdził sam Schuman „plan spowoduje, i wojna mi dzy
Francj a Niemcami stanie si nie tylko trudna do wyobra enia, ale po prostu materialnie
niemo liwa”
8
. Plan Schumana
9
postulował, aby francusk i zachodnioniemieck produkcje
w gla, stali i elaza, podporz dkowa instytucji ponadpa stwowej – Wysokiej Władzy. Miała
wi c powsta Wspólnota otwarta tak e na inne pa stwa.
Plan został urzeczywistniony 18 kwietnia 1951 roku w Pary u, kiedy to podpisano
Traktat Paryski powołuj cy do ycia Europejsk Wspólnot W gla i Stali (EWWiS). Sygnata-
riuszami Traktatu były: Niemcy, Francja, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg. Wielka
Brytania nie przyst piła do współpracy w ramach Wspólnoty
10
. Struktura wewn trzna Wspól-
noty podzielona została na organy – Wysoka Władza, Rada Ministrów, Zgromadzenie Parla-
mentarne oraz Trybunał Sprawiedliwo ci. Pierwszym przewodnicz cym Wysokiej Władzy
został Jean Monnet. Traktat okre lił zasady współpracy mi dzy członkami. Zasady te opieraj
si na 4 zakazach:
• nakładanie ceł importowych i eksportowych lub podobnych opłat przy obrocie
w glem i stal (tak e ogranicze ilo ciowych),
• stosowanie praktyk ograniczaj cych konkurencj ,
• subwencjonowania lub jakiejkolwiek innej pomocy ze strony pa stwa,
• stosowania restrykcji dotycz cych podziału rynków.
Traktat Paryski zacz ł obowi zywa w lipcu 1952 roku, kiedy to Francja, jako ostatnie
pa stwo zło yła dokument ratyfikacyjny.
8
Podaj za Wiaderny-Bidzi ska K., Polityczna integracja Europy Zachodniej, Wyd. A. Marszałek, Warszawa
1999.
9
Do historii plan przeszedł jako „Plan Schumana”. Nale y jednak pami ta , i jego twórc w rzeczywisto ci był
Jean Monnet.
10
Według tego co powiedział Churchill w Zurichu. Patrz rozdz. I. Pierwsze działania.
C
7
. & "
D *
/ A
E $%&
&
&'"(
)
*
9
Utworzenie wspólnego rynku w gla, rud elaza i złomu nast piło w lutym 1953 r.,
wspólnego rynku stali 1 maja 1953 r., stali specjalnych w sierpniu 1954 r. Cały proces two-
rzenia wspólnego rynku na etapie Wspólnoty W gla i stali zako czył si 9 lutego 1958 r.
Działalno EWWiS i jej sukcesy gospodarcze zach ciły pa stwa członkowskie do
pogł bienia integracji gospodarczej.
Na konferencji ministrów spraw zagranicznych w Messynie, 1 czerwca 1955 roku po-
stanowiono podj działania maj ce na celu stworzenie wspólnego rynku oraz harmonizacj
polityki socjalnej. Efektem konferencji był raport, opracowany przez komitet ekspertów pod
przewodnictwem ministra spraw zagranicznych Belgii Paula H. Spaaka. Postulaty, jakie za-
wierał ten raport, nazwany „raportem Spaaka”, posłu yły jako podstawa dla dalszych roz-
mów. Po kilkukrotnych spotkaniach ministrów spraw zagranicznych oraz szefów rz dów
pa stw członkowskich EWWiS, podpisano w Rzymie dwa traktaty. Nast piło to 25 marca
1957 roku. Traktaty te powoływały do ycia Europejsk Wspólnot Gospodarcz (EWG) oraz
Europejsk Wspólnot Energii Atomowej (Euratom). Oba traktaty weszły w ycie 1 stycznia
1958 r. Z chwil podpisania traktatów podpisano tak e konwencj o „niektórych wspólnych
instytucjach”. Istnienie oddzielnych organów wewn trznych było ju zbyteczne. Powstało zatem
jedno Zgromadzenie Parlamentarne oraz Trybunał Sprawiedliwo ci. Kolejnym etapem było
powołanie wspólnej Komisji (w miejsce Wysokiej Władzy EWWiS, Komisji EWG i Euroato-
mu) oraz Rady Ministrów. Traktat Fuzyjny, wprowadzaj cy drugi etap ujednolicania struktur
wewn trznych Wspólnot podpisany został 8 kwietnia 1965 r. a wszedł w ycie 1 lipca 1967 r.
Celem EWG, według postanowie Traktatu, było przyczynianie si do harmonijnego
rozwoju ycia gospodarczego, stałego i zrównowa onego wzrostu gospodarczego oraz d e-
nie do ci lejszej współpracy mi dzy pa stwami członkowskimi. Ponadto Traktat mówił
o stopniowym znoszeniu opłat celnych przy wymianie handlowej mi dzy pa stwami-członkami
EWG, ustanowieniu wspólnej taryfy celnej i prowadzeniu wspólnej polityki handlowej wobec
pa stw trzecich, wprowadzeniu wspólnej polityki rolnej, standaryzacji przepisów prawa na
poziomie poszczególnych pa stw w stopniu niezb dnym do funkcjonowania wspólnego
rynku. Tak jak EWWiS Wspólnota Gospodarcza była organizacj otwart dla innych pa stw.
Z kolei Euratom powstała, by bro atomowa nie była w Europie wykorzystywana do
celów militarnych. Jej zadanie polegało na ustanowieniu norm bezpiecze stwa dla sanitarnej
ochrony ludno ci i pracowników, czuwaniu nad prawidłowym zaopatrzeniem wszystkich bene-
ficjantów Euroatomu w paliwa atomowe, kontroli wykorzystania materiałów radioaktywnych.
Wspólnota nie była czynnikiem znacz co wpływaj cym na proces integracji europejskiej.
C
7
. & "
D *
/ A
E $%&
&
&'"(
)
*
10
W czasie prac nad utworzenie EWG Brytyjczycy zaproponowali utworzenie organizacji
gospodarczej o znacznie lu niejszych powi zaniach ni te, jakie istniały w ramach EWWiS.
Rodzi si pytanie „dlaczego i po co.” Skoro istniała ju jedna organizacja a prace nad powo-
łaniem kolejnych trwały. Jednak e tok rozumowania elit brytyjskich był słuszny. Dlaczego
wi za si w cisł współprac w ramach Wspólnot, nara aj c si przez to na mo liwe ograni-
czenie suwerenno ci i „osłabienie” stosunków ze Stanami Zjednoczonymi? Propozycja bry-
tyjska była nast puj ca: stworzy stref wolnego handlu, gdzie nie istniej cła wewn trzne,
ale ka dy sygnatariusz utrzymuje i prowadzi samodzieln i niezale n wymian handlow
z krajami trzecimi. Propozycja ta nie „zachwyciła” jednak pa stw Wspólnoty W gla i Stali
d
cych do ci lejszej współpracy. Wielka Brytania postanowiła „na własn r k ” tworzy
now organizacj . W 1960 roku wraz z Austri , Dani , Norwegi , Portugali , Szwajcari
i Szwecj utworzyła Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA)
11
. Organizacja ta
nie spełniła nadziei Londynu na wzrost presti u Wielkiej Brytanii na arenie mi dzynarodo-
wej, nie zapobiegła tak e spowolnieniu gospodarki brytyjskiej.
Jednoczesne sukcesy EWG spowodowały, i pa stwa EFTA zacz ły dostrzega nie-
bezpiecze stwo izolacji gospodarczej oraz spadku konkurencyjno ci swoich towarów a co si
z tym wi e, wpływu na sytuacj w Europie.
4.
Ekspansja Wspólnot – nowi członkowie
Wspólnoty rozwijały swoja działalno d
c do maksymalnego zacie nienia współ-
pracy. Pozostałe kraje coraz gło niej mówiły o własnym akcesie do Wspólnot. Pierwsze roz-
szerzenie Wspólnot o nowych członków nast piło 1 stycznia 1973 roku, kiedy to przyst piły
do Wspólnot Wielka Brytania, Irlandia i Dania. Negocjacje tych krajów trwały długo, wraz
z nimi negocjacje prowadziła tak e Norwegia. Najwi cej problemów z przyst pieniem do
Wspólnot miała Wielka Brytania. Przeciwko jej przyst pieniu ostro zaprotestowała Francja,
czego wyrazem było weto francuskiego Zgromadzenia Narodowego w sprawie przyst pienia
Wielkiej Brytanii do Wspólnot. Weto uzasadniał Prezydent Francji Charles de Gaulle argu-
mentuj c, i przyj cie Wielkiej Brytanii osłabi Wspólnoty gospodarczo i zmieni układ sił
wewn trznych. Oczywi cie wszyscy doskonale zdawali sobie spraw z tego, e tak naprawd
nie chodziło tu o dobro Wspólnot. Nadrz dnym celem tego weta było zachowanie dominuj cej
pozycji Francji we Wspólnotach. Po raz pierwszy sprawy polityczne zahamowały poszerzenie
11
Pa stwa te oprócz Norwegii i Szwajcarii przyst piły jednak do Wspólnot w latach pó niejszych.
C
7
. & "
D *
/ A
E $%&
&
&'"(
)
*
11
Wspólnot. Negocjacje zwieszono ze wszystkimi czterem pa stwami. Dopiero po zmianie
Prezydenta Francji wznowiono w tej sprawie rokowania. W roku 1967 Brytyjczycy ponownie
rozpocz li starania akcesyjne – po raz kolejny blokowane przez Francuzów. Dopiero w 1969
roku, wyra ono zgod na rozpocz cie negocjacji. Dla wszystkich czterech kandydatów
pomy lnie zostały zako czone. Traktat akcesyjny został podpisany 22 stycznia 1972 roku
i zacz ł obowi zywa z dniem 1 stycznia 1973 roku, tylko w trzech pa stwach.
W Norwegii z powodu negatywnego wyniku referendum ogólnonarodowego nie
został on ratyfikowany.
Akcesja nakładała na nowych członków rozmaite obowi zki, ale dawała te przywi-
leje. Wszyscy nowi członkowie otrzymali pi cioletni okres przej ciowy na proces dostoso-
wawczy
12
. Jednocze nie musieli przysta na przyj cie wszystkich zobowi za wynikaj cych
z członkostwa. Ponadto nowi członkowie wynegocjowali pewien zasób swobody w kwestiach
zwi zanych z przepływem kapitału, co zostało wł czone do tre ci Traktatów Akcesyjnych
w formie dodatkowych Aneksów.
Kolejne rozszerzenia Wspólnot nast powały: 1 stycznia 1981 r. Grecja, 1 stycznia
1986 r. Hiszpania, Portugalia. W 1995 roku Austria, Szwecja i Finlandia
13
.
5.
Ku nowej Europie
Rozwój granic Wspólnot oraz post p naukowy i techniczny wymuszały zmian struk-
tur i sposobów współpracy, wytyczanie nowych celów. W czasie Konferencji w Mediolanie
w 1985 roku rozpocz to prace nad nowym traktatem, przystosowuj cym Wspólnoty do
współpracy politycznej oraz zwi kszenia bezpiecze stwa. Rozbie no ci pogl dów nie dopro-
wadziły do adnych konkretnych ustale . Zdołano jednak ustali podstawy do pó niejszego
osi gni cia celu. Zgoda członków Wspólnot dotyczyła:
• poszanowania zasad demokratycznych w stosunkach mi dzy krajami,
• przestrzegania prawa i poszanowanie praw człowieka,
• utrzymania pokoju mi dzynarodowego i bezpiecze stwa w europie,
• solidarno ci w wyra aniu wspólnych interesów.
12
Zako czył si on 1 stycznia 1978 roku.
13
Szczegółowo poszczególne daty przedstawiam na ko cu niniejszego opracowania.
C
7
. & "
D *
/ A
E $%&
&
&'"(
)
*
12
Ponadto uzgodniono zwi kszenie uprawnie Parlamentu Europejskiego, oraz zmian
innych wewn trznych procedur prawnych
14
.
Wszystkie te ustalenia zostały wyra one w Jednolitym Akcie Europejskim, podpisa-
nym 17 lutego w Luksemburgu i 28 lutego w Hadze 1986 roku. JAE w sposób znacz cy
przyczynił si do powołania dzisiejszej Unii Europejskiej.
W 1990 roku przedstawiciele ówczesnych członków Wspólnot zainaugurowali prace
dwóch konferencji mi dzyrz dowych. Jedna z nich dotyczyła unii politycznej, druga ekono-
micznej i monetarnej. Pocz tkowo konferencje miały dotyczy rewizji Traktatów Rzymskich.
Jednak e rozwój nauki i techniki wymusił na pa stwach członkowskich dostosowanie przepi-
sów do nowej rzeczywisto ci. Zmiany polityczne wywołane przez obrady „okr głego stołu”,
upadek muru berli skiego oraz zjednoczenie Niemiec spowodowały, i integracja polityczna
nabrała tempa. W 1990 roku Belgia zaproponowała zwołanie konferencji, która miała da
podstawy dla pogł bienia unii politycznej oraz wprowadzenia wspólnej waluty – ecu. Konfe-
rencje po wi cone tym zagadnieniom rozpocz ły si w grudniu 1990 r. w Rzymie a zako -
czyły podpisaniem Traktatu w Maastricht dnia 7 lutego 1992 r.
Traktat ten powoływał do ycia Uni Europejsk . W dokumencie tym czytamy „Uni
buduje si w oparciu o Wspólnoty Europejskie uzupełniaj c polityk i formami współpracy
ustanowionymi niniejszym Traktatem.(...) Unia opiera si na zasadach wolno ci, demokracji,
poszanowaniu praw człowieka i podstawowych wolno ci oraz pa stwa prawa; zasady te s
wspólne dla wszystkich Pa stw Członkowskich”
15
. W chwili jego podpisania uzgodniono, e
w 1996 r. odb dzie si kolejna konferencja mi dzyrz dowa maj ca na celu przegl d realizacji
Traktatu oraz podejmie decyzje dotycz ce przej cia do kolejnej fazy integracji.
Według postanowie traktatowych Unia miała wspiera si na trzech filarach. Ka dy
z nich dotyczy innych spraw:
1. Filar pierwszy – Wspólnoty
Pierwszy filar Unii Europejskiej obejmuje bardzo szeroki zakres kompetencji i zawiera:
• rynek wewn trzny, czyli swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału;
• Uni Celn ;
• wspóln polityka handlowa;
14
Szerzej na ten temat w broszurze, po wi conej instytucjom unijnym, autorstwa Mariusza Kwiatkowskiego.
15
Z Traktatu o Unii Europejskiej.
C
7
. & "
D *
/ A
E $%&
&
&'"(
)
*
13
• wspóln polityk w dziedzinach rolnictwa i rybołówstwa;
• wspóln polityk w dziedzinie transportu i energii;
• Europejski Fundusz Społeczny;
• wspóln polityk w dziedzinie ochrony rodowiska naturalnego;
• ochron niezakłóconej konkurencji;
• wspieranie rozwoju naukowego i technologicznego;
• ochron zdrowia; konsumentów;
• obron cywiln ;
• turystyk i sport.
2. Filar drugi - Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpiecze stwa (WPZiB)
Zadaniem Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpiecze stwa jest wzmocnienie jedno -
ci Europy i jej niezale no ci, co ma sprzyja promowaniu pokoju, bezpiecze stwa post pu na
tym kontynencie i na wiecie. Cele WPZiB:
• ochrona wspólnych warto ci, podstawowych interesów, niezale no ci i integral-
no ci Unii, zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych;
• umacnianie bezpiecze stwa Unii i jej pa stw członkowskich;
• utrzymanie pokoju i umacnianie bezpiecze stwa mi dzynarodowego;
• popieranie współpracy mi dzynarodowej;
• rozwijanie i umacnianie demokracji oraz rz dów prawa, jak równie poszanowania
praw człowieka i podstawowych wolno ci.
3. Filar trzeci - współpraca policyjna i s dowa w sprawach karnych
Okre laj c zobowi zania pa stw członkowskich w ramach trzeciego filaru, twórcy
Traktatu z Maastricht wył czyli z działalno ci Unii Europejskiej sprawy zwi zane z utrzyma-
niem porz dku publicznego i ochron bezpiecze stwa wewn trznego. Trzeci filar składa si z:
• zapewnienia obywatelom Unii wysokiego poziomu ochrony w przestrzeni wolno ci,
bezpiecze stwa i sprawiedliwo ci,
• zapobiegania rasizmowi i ksenofobii oraz walk z tymi zjawiskami,
• zapobiegania przest pczo ci zorganizowanej lub innej i walk z tym zjawiskiem,
• walki z terroryzmem, handlem lud mi i przest pstwami przeciwko dzieciom, han-
dlem narkotykami, handlem broni , korupcj i nadu yciami.
W celu zapobiegania i zwalczania tych zjawisk powołano europejsk policj EUROPOL
oraz postanowiono d y do ujednolicenia we wszystkich pa stwach, kar za te przewinienia.
C
7
. & "
D *
/ A
E $%&
&
&'"(
)
*
14
Traktat z Maastricht przewidywał mo liwo rewizji. W 1996 roku zwołana została
kolejna konferencja maj ca na celu oceni wdra anie postanowie z Maastricht. W nowej
sytuacji politycznej Europy konferencja miała tak e na celu przygotowanie reform wewn trz-
nych Unii potrzebnych do jej poszerzenia o kraje Europy rodkowowschodniej.
Jednocze nie nast puje rozwój demokracji i wolnego rynku w Europie rodkowej
i Wschodniej. Pa stwa takie jak Polska, Słowacja, Rumunia składaj wnioski o członkostwo
we Wspólnotach. Nowy Traktat zakładał, mo liwo poszerzania Unii o nowe pa stwa,
jednak e ówcze nie, sama Unii nie była gotowa do rozpocz cia tego procesu.
Traktat z Maastricht nie do ko ca spełnił swe zadanie jako „najwa niejsza reforma”
Wspólnot. Jego twórcy tak e zdawali sobie z tego spraw , dlatego te w ród jego zapisów
znalazł si mówi cy te o konieczno ci zwołania kolejnej konferencji mi dzyrz dowej
wyznaczaj c jej dat na 1996 rok. Traktat nie mówił, jakie sprawy i problemy miały by jej
tematem. Inauguracja konferencji odbyła si 29 marca 1996 roku w Turynie. Prace konferencji
zako czono, z powodu ró nic zda poszczególnych pa stw, dopiero 17 czerwca 1997 roku.
Postanowienia konferencji dotyczyły nowelizacji Traktatów Zało ycielskich oraz Traktatu
z Maastricht. Ostatecznie, uzgodniono i zaakceptowano kształt nowego traktatu 2 pa dziernika
1997 roku. Traktat zacz ł obowi zywa 1 maja 1999 roku.
Kwestie poruszane w tym, licz cym 11 artykułów dokumencie dotyczyły m.in.:
• modyfikacji uprawnie Parlamentu Europejskiego
• poszerzenia katalogu spraw, co do których Rada podejmuje decyzje wi kszo ci
kwalifikowan ,
• zobowi zania Unii do respektowania praw fundamentalnych, zwłaszcza przestrzegania
praw człowieka i podstawowych swobód (pa stwa, które naruszaj ra co te prawa
mog zosta nało one sankcje, ł cznie z zawieszeniem prawa głosu w Radzie UE.),
• przyznania Unii prawa do zwalczania (poprzez odpowiednie rodki) wszelkiej
dyskryminacji, oraz promowanie równo ci m czyzn i kobiet.
Niestety Traktat z Amsterdamu nie dał odpowiedzi na wiele pyta zwi zanych z przy-
szło ci Wspólnot. Wprowadzenie Funkcji Wysokiego Przedstawiciela do Spraw Wspólnej
Polityki Zagranicznej i Bezpiecze stwa
16
nie było spełnieniem nadziei pokładanych w tej
konferencji. Nie rozstrzygni te pozostały nadal sprawy zwi zane z przyj ciem nowych człon-
ków, w ród nich:
16
Został nim Javier Solana.
C
7
. & "
D *
/ A
E $%&
&
&'"(
)
*
15
• stworzenie nowej zasady „wa enia” głosów w Radzie,
• okre lenie ilo ci członków Komisji i deputowanych Parlamentu Europejskiego dla
krajów członkowskich i nowo przyj tych.
Dalsze reformy wewn trzne, według postanowie szczytu miały obejmowa walk
z bezrobociem, ograniczenie przest pczo ci, ochron rodowiska naturalnego.
Po wej ciu w ycie traktatu pa stwa członkowskie wiedziały, i funkcjonowanie Unii
b dzie niemo liwe bez generalnej, gruntownej zmiany zasad jej działalno ci.
Pa stwa członkowskie postulowały by Komisja Europejska przygotowała, mo liwie najszyb-
ciej, projekt nowej reformy. W odpowiedzi Komisja Europejska przedstawiła 13 grudnia
1997 roku Agend 2000. Dokument ten zarysowuje strategi wzmocnienia Unii przed jej
rozszerzeniem, zakładaj c tak e potrzeb reformy systemów wspólnej polityki rolnej, insty-
tucji, polityki społecznej, ochrony rodowiska naturalnego oraz rozwoju bada naukowych.
Agenda została ostatecznie przyj ta na szczycie Rady UE w Berlinie 24-25 marca 1999 roku.
W czerwcu 1999 roku na szczycie w Kolonii zapada decyzja o zwołaniu konferencji mi dzy-
rz dowej, po wi conej sprawom instytucji i przyj cia nowych członków. Konferencja zostaje
zaplanowana na rok 2000.
Konferencja mi dzyrz dowa rozpocz ła si 14 lutego 2000 roku. Doprowadziła do
szczytu Rady Europejskiej w Nicei, trwaj cego od 7 do 11 grudnia 2000 roku. Tam te osta-
tecznie zatwierdzony został tekst nowego Traktatu.
Najwa niejszymi, z punktu widzenia, Polski zapisami Traktatu były te, które rozstrzy-
gały kwestie zwi zane z podziałem głosów w Radzie Unii Europejskiej, parytetem mandatów
w Parlamencie oraz liczbie Komisarzy. Od 1 stycznia 2005 roku po jednym przedstawicielu
w Komisji b dzie miało ka de pa stwo członkowskie. Liczba Komisarzy po przyj ciu wszys-
tkich 12 kandyduj cych pa stw b dzie mniejsza ni 27
17
, a oznacza to, i skład Komisji
b dzie podlegał czasowej rotacji.
Polska, po licznych zabiegach naszych dyplomatów, uzyskała 27 głosów w Radzie UE
(tyle samo, co Hiszpania). Oznacza to, i w momencie wej cia do UE b dziemy 6 co do wiel-
ko ci pa stwem Unii. Jednocze nie w Parlamencie b dziemy mie 50 mandatów.
17
ostateczna liczb jednomy lnie ustali Rada.
C
7
. & "
D *
/ A
E $%&
&
&'"(
)
*
16
Do ostatecznego wej cia w ycie Traktatu z Nicei potrzebna jest jego ratyfikacja we
wszystkich pa stwach członkowskich obecnej Unii. Ratyfikacji mog dokonywa samodziel-
nie Parlamenty poszczególnych pa stw, lub mo e si ona odby poprzez ogólnonarodowe
referendum. Takie referendum odbyło si w Irlandii, gdzie przy niskiej frekwencji (35 %
uprawnionych wzi ło udział) ponad połowa głosuj cych opowiedziała si przeciw przyj ciu
Traktatu, co odczytane zostało jako sprzeciw dla rozszerzenia Unii. W chwili obecnej przygo-
towywane jest przeprowadzenie drugiego referendum w Irlandii.
Pa stwa kandyduj ce do Unii, w tym i Polska, spodziewały si podania konkretnych
dat w czasie szczytu Rady UE w Goeteborgu. Jednak 16 czerwca, w tym e mie cie, na pyta-
nie „kto i kiedy” przyst pi do Unii padła jedna odpowied „ kandydaci, którzy b d gotowi
tzn. zako cz negocjacje przed ko cem 2002 roku”
18
stan si członkami Unii Europejskiej
w roku 2004.
TABELA 1. Kalendarium przyst powania nowych członków (oprac. wł.).
D
F
F
G
8
"
F
G
H&
*I78JCKG8 &
8
>)&
*C &
8 >:
)GKL/ &
8 ><
)GKL/ &
8 ><;
&
CI8 F&
8
; I&L8 >:
)GKL/ &
8 ><
)GKL/ &
8 ><;
F8 &
8
)&
*C &
8 >:
)GKL/ &
8 ><
)GKL/ &
8 ><;
'CH*M&
8
; 7H&
*G &
8 >:
)GKL/ &
8 ><
6N
* KHK &
7
C*O*C* F6
MC*LN
8
L/*CHL8 ><9
0 8N
8 ><>
)GKL/ &
8 >0
-&
)/ 8 &
8
0I&L8 ><<
L/*CHL8 >09
)GKL/ &
8 >0:
'CG6M8I&
8
0 8CL8 ><<
L/*CHL8 >09
)GKL/ &
8 >0:
86)GC&
8
<I&L8 >0>
=L/*CHL8 >>=
)GKL/ &
8 >>9
)/H*LN
8
I&L8 >>
=L/*CHL8 >>=
)GKL/ &
8 >>9
O&I8 F&
8
0 8CL8 >>
=L/*CHL8 >>=
)GKL/ &
8 >>9
'CH*M&
8
9I&
)G' 8F8 >>
=L/*CHL8 >>=
6N
* KHK &
7
C*O*C* F6
18
cytat pochodzi z komunikatu ko cowego szczytu. Podaj za : Kronika z Europy, „Polski Kalendarz Europejski”,
nr 6/01, Polska Fundacja im. Roberta Schumana.
C
7
. & "
D *
/ A
E $%&
&
&'"(
)
*
17
6.
Spis literatury
1.
Czachór Z., Słowniczek europejski, Warszawa 1996.
2.
Lasok D., Zarys prawa Unii Europejskiej, Toru 1995.
3.
Popowicz K., Podstawy instytucjonalno-prawne Unii Europejskiej, Warszawa 1998.
4.
Wahl J., Robert Schuman Ojciec Europy, Gliwice (brak daty wydania).
5.
Weidenfeld W., Wessels W., Europa od A do Z, Gliwice 1996.
6.
Wiaderny-Bidzi ska K., Polityczna integracja Europy Zachodniej, Toru -Warszawa
1999.
7.
Doliwa – Klepacki Z. M., Integracja Europejska (po Amsterdamie i Nicei), Białystok
2001.
8.
Kronika z Europy [w:] „Polski Kalendarz Europejski”, nr 6/01, Fundacja im. Roberta
Schumana, Warszawa 2001.