2013-05-09
1
PRAWO DYPLOMATYCZNE I KONSULARNE
Prawo dyplomatyczne i konsularne to jedna z najstarszych dziedzin prawa sięgająca
swymi korzeniami do początków cywilizacji ludzkiej.
STAROŻYTNA GRECJA – PROSTATES I PROKSENOS
STAROŻYTNY RZYM – IUS GENTIUM PRAWO NARODÓW
Dyplomacja z grec. diploma oznacza podwójny, czyli składający się z dwóch tabliczek.
W starożytnej Grecji był to akt urzędowy, wydawany przez suwerena, zapewniający
posłom określone przywileje, a w czasach rzymskich dokument stanowiący rodzaj
paszportu i rekomendacji. Termin dyplomata i dyplomacja weszły do obiegu w
nowszej historii, a ściślej na przełomie XVII i XVIII wieku.
Dyplomacja w znaczeniu współczesnym, a zwłaszcza stałe misje dyplomatyczne i
ministerstwa spraw zagranicznych pojawiły się dopiero w okresie między XV i XVII w.
Do tego czasu główną formą organizacyjną dyplomacji były misje specjalne wysyłane
ad hoc do załatwienia określonego zadania.
PIERWSZE REGULACJE MIĘDZYNARODOWE:
W regulaminie Kongresu Wiedeńskiego 19 III 1815 r. znalazła swe potwierdzenie
m.in. zasada suwerennej równości państw, zrywając z obowiązującą do tego czasu
praktyką, że o miejscu dyplomaty w porządku pierwszeństwa ( precedencji)
decydował tytuł, więzy pokrewieństwa i pozycja władcy (Papież, cesarz, król, Książe).
Na tle precedencji do 1815 r. miało miejsce wiele sporów i konfliktów.
Regulamin podzielił „agentów dyplomatycznych” na trzy klasy:
ambasadorów, legatów, lub nuncjuszów,
posłów lub równorzędnych im ministrów i innych uwierzytelnionych przy monarchach
oraz
charge d’affaires
akredytowanych przy ministrach spraw zagranicznych.
W trzy lata później, a więc w 1818 r. – na Kongresie Akwizgrańskim, podpisano
protokół uzupełniający do Regulaminu Wiedeńskiego z 1815 r. Protokołem tym
wprowadzono czwartą klasę przedstawicieli dyplomatycznych, tzw. ministrów –
rezydentów stanowiących klasę średnią między ministrami stopnia drugiego. KLASA
TA NIE PRZYJĘŁA SIĘ I OBECNIE NIE JEST STOSOWANA
ŻRÓDŁA PRAWA DYPLOMATYCZNEGO
Wielostronne umowy międzynarodowe, głównie Konwencja Wiedeńska z 1961 r.
Umowy wielostronne i dwustronne regulujące status prawny oraz przywileje i
immunitety organizacji międzynarodowych i ich funkcjonariuszy oraz przedstawicieli
państw i delegacji.
Umowy dwustronne
Akty prawa wewnętrznego
Zwyczaj międzynarodowy
Praktyka sądowa i dyplomatyczna
Doktryna prawa dyplomatycznego
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
2013-05-09
2
NAJWAŻNIEJSZE UMOWY
W ramach ONZ konwencja z 13.02.1946 r. o przywilejach i immunitetach ONZ oraz
konwencja z 21.11.1947 r. o przywilejach i immunitetach organizacji
wyspecjalizowanych.
Wiedeń 1961 r. –Konwencja Wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych -
NAJWAŻNIEJSZY DOKUMENT MIĘDZYNARODOWY
1969 r. Konwencja o misjach specjalnych
14 grudnia 1973 r. Konwencja o zapobieganiu i karaniu przestępstw przeciwko
osobom korzystającym z ochrony międzynarodowej, włącznie z przedstawicielami
dyplomatycznymi.
14 marca 1975 r. Konwencję w sprawie statusu przedstawicieli państw w
organizacjach międzynarodowych, o charakterze powszechnym
Organy reprezentujące państwo
Stałe – misja dyplomatyczna/ambasada
Tymczasowe – misje specjalne
Wewnętrzne – prezydent, szef rządu, msz, parlament...
Zewnętrzne – stałe misje dyplomatyczne, przedstawicielstwa przy organizacjach
USTANAWIANIE STOSUNKÓW DYPLOMATYCZNYCH
Stosunki Dyplomatyczne- to oficjalne(urzędowe) stosunki miedzy uznającymi się
nawzajem suwerennymi państwami lub innymi podmiotami prawa
międzynarodowego, utrzymujące miedzy sobą normalne, a nawet przyjacielskie
polityczne stosunki.
O stosunkach dyplomatycznych można mówić jedynie między suwerennymi
państwami i gdy realizowane są przez specjalnie do tego upoważnionych
funkcjonariuszy państwowych, stanowiących służbę dyplomatyczną.
Prawo legacji stanowi jeden z podstawowych atrybutów suwerenności państwowej i
oznacza uprawnienie podmiotu prawa międzynarodowego do wysyłania swoich i
przyjmowania obcych przedstawicieli dyplomatycznych, jednakże tylko za obopólną
zgodą zainteresowanych stron.
Prawo legacji bierne i czynne
Nawiązanie stosunków dyplomatycznych następuje zazwyczaj na podstawie
pisemnego porozumienia obu zainteresowanych stron.
Często nawiązanie stosunków dyplomatycznych następuje jednocześnie z uznaniem
państwa lub z uznanie rządu
Często nawiązanie stosunków dyplomatycznych zastępuje akt uznania – domniemane
uznanie
FUNKCJE DYPLOMATYCZNE
Funkcja reprezentacyjna. Jej celem jest m.in. stwarzanie sprzyjającego klimatu dla
rozwoju stosunków dwustronnych. Szef misji dyplomatycznej reprezentuje państwo
wysyłające jako całość, jako podmiot prawa międzynarodowego. Jego oświadczenia i
akty są wiążące dla państwa wysyłającego.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
2013-05-09
3
Opieka dyplomatyczna. Jest to ochrona w państwie przyjmującym interesów państwa
wysyłającego i jego obywateli w granicach ustalonych przez prawo międzynarodowe
głównie w przypadku naruszenia zobowiązań międzynarodowych lub tzw.
minimalnego standardu, z jakiego na podstawie prawa międzynarodowego powinni
korzystać cudzoziemcy na terytorium obcego państwa.
Funkcja negocjacyjna. Prowadzenie rokowań z władzami państwa przyjmującego. To
nie tylko bezpośredni udział szefa misji dyplomatycznej w procesie przygotowań i w
samych rokowaniach, mających na celu zawarcie umów między państwem
wysyłającym a przyjmującym, lecz tez prowadzenie z władzami państwa
przyjmującego rokowań i dialogu na co dzień w różnych kwestiach stosunków
bilateralnych, a niekiedy także wychodzących poza ten zakres.
Funkcja informacyjna. Zaznajomienie się z założeniami polityki wewnętrznej oraz
zagranicznej państwa przyjmującego. Konwencja Wiedeńska akcentuje konieczność
wypełniania tej funkcji w legalny sposób-respektowanie norm prawnych i
zwyczajowych państwa przyjmującego, poszanowanie jego suwerenności i zasady
niemieszania się do spraw wewnętrznych.
Funkcja promocyjna w dziedzinie stosunków politycznych, gospodarczych,
kulturalnych i naukowych. Funkcja promocyjna została określona jako „ popieranie
przyjaznych stosunków pomiędzy państwem wysyłającym, a państwem
przyjmującym” oraz rozwijanie pomiędzy nimi stosunków gospodarczych, kulturalnych
i naukowych. Rozwijanie stosunków gospodarczych należy do podstawowych zadań
współczesnej dyplomacji.
Szósta funkcja wyjątkowo:
Funkcja konsularna. W strukturze organizacyjnej misji pojawiły się wydziały i
stanowiska konsularne, które pod względem zakresu kompetencji i pełnionych funkcji
niczym faktycznie sienie różnią od klasycznych urzędów konsularnych.
PRZEDSTAWICIELE DYPLOMATYCZNI
ogólnie dzieli się przedstawicieli na stałych (zwyczajnych), działających w stałych
misjach dyplomatycznych, a więc wypełniających funkcje o charakterze stałym oraz
tymczasowych (nadzwyczajnych) wysyłanych w misjach specjalnych, aby wypełnić
określone zadania
Konwencja Wiedeńska wprowadziła trzy klasy:
ambasadorów i nuncjuszów-akredytowanych przy głowach państwa oraz innych
szefów misji równorzędnego szczebla
Posłów nadzwyczajnych, ministrów pełnomocnych i internuncjuszów akredytowanych
przy głowach państw
charge d’affaires akredytowanych przy ministrach spraw zagranicznych.
Charge d’affaires dzielą się na dwie klasy: stałych en pied (powoływanych na to
stanowisko przez Ministra Spraw Zagranicznych państwa wysyłającego do pełnienia
funkcji w charakterze stałego szefa misji dyplomatycznej) oraz tymczasowych ad
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
2013-05-09
4
funkcji w charakterze stałego szefa misji dyplomatycznej) oraz tymczasowych ad
interim (powoływanych przeważnie przez stałych szefów misji do pełnienia funkcji w
charakterze szefa misji w przypadku tymczasowej jego nieobecności lub niemożności
pełnienia funkcji-wyjazd, choroba).
precedencja
jedynym kryterium ustalania pierwszeństwa między szefami misji w obrębie każdej
klasy jest moment oficjalnego objęcia funkcji w państwie przyjmującym, czyli od dnia
i godziny złożenia listów uwierzytelniających, a w przypadku stałego charge d’affaires-
od daty złożenia listów wprowadzających.
Korpus dyplomatyczny jest ciałem zbiorowym, pozbawionym ściślejszych form
organizacyjnych. Nie ma on osobowości prawnej. Na czele stoi dziekan-zwyczajowo
wyłania się on automatycznie spośród szefów misji najwyższej klasy. Znaczna część
funkcji dziekana dotyczy spraw protokolarnych i kurtuazyjnych. Reprezentuje on
bowiem korpus dyplomatyczny jako całość wobec władz państwa przyjmującego, ale
nie jako szef jakiejś samodzielnej organizacji.
Początek funkcji dyplomatycznych
ustawodawstwo wewnętrzne państwa określa organ i zasady powoływania szefów
misji dyplomatycznych. W Polsce np. organem tym jest prezydent ( art.13
Konstytucji)← mianuje i odwołuje szefów polskich misji dyplomatycznych w randze
ambasadora lub posła na wniosek ministra spraw zagranicznych i za zgodą premiera.
Nominacji z reguły dokonuje głowa państwa (zazwyczaj w porozumieniu z innym
organem-zwłaszcza MSZ).
Agrement: instytucją współczesnego prawa dyplomatycznego. Oznacza to słowo
wstępną zgodę państwa przyjmującego na przyjęcie niektórych kategorii
przedstawicieli dyplomatycznych państwa wysyłającego.
Wymaga się uzyskania agrement dla szefa misji dyplomatycznej
Nie wymaga się agrement dla charge d’affaires ad interim – tylko notyfikacja o
powołaniu
Dwa etapy powołania szefa misji:
pierwszy z nich polega na wystąpieniu państwa wysyłającego do państwa
przyjmującego z zapytaniem, czy osoba desygnowana na szefa misji jest „mile
widziana”. Prośba o agrement jest przekazywana zazwyczaj werbalną notą, a
wyjątkowo także ustnie do ministerstwa spraw zagranicznych państwa przyjmującego
każde państwo ma prawo odmówić agrement bez obowiązku uzasadniania.
Drugi etap wystawienie listów
Dwie pierwsze klasy otrzymują listy uwierzytelniające
Trzecia klasa listy wprowadzające
Listy adresowane są bezpośrednio do głowy państwa przyjmującego, lub msz listy
wprowadzające, a przekazywane są państwu przyjmującemu w dwóch
egzemplarzach: zapieczętowany oraz niezapieczętowany ( kopia listów
uwierzytelniających ← szef misji przekazuje wcześniej ministrowi spraw zagranicznych
podczas tzw. wstępnej wizyty lub wyjątkowo może mu go przesłać); zapieczętowany
wręcza nowo mianowany szef misji głowie państwa podczas uroczystej audiencji
składania listów.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
2013-05-09
5
składania listów.
charge d’affaires wręcza te listy ministrowi spraw zagranicznych podczas pierwszej
wizyty. Od chwili wręczenia tych listów liczy się czas objęcia przez niego oficjalnych
funkcji w charakterze stałego szefa misji dyplomatycznej.
Członkowie personelu misji dyplomatycznej powołani są, z wyjątkiem attaches
wojskowych i ich zastępców, na zasadzie swobodnej, jednostronnej decyzji państwa
wysyłającego.
Personel dzielimy na:
Dyplomatyczny: szefowie misji i osoby wykonujące funkcje dyplomatyczne: radca
misji, sekretarz misji, attache wojskowy, attache kulturalny
Administracyjno-techniczny: sekretarki, tłumacze, szyfranci
Obsługi: kierowcy, ochroniarze, ogrodnicy
Prywatny szefa misji
Zakończenie funkcji dyplomatycznych
zawieszenie
lub zerwanie stosunków dyplomatycznych,
wojna,
odwołanie w związku z zachowaniem się dyplomaty (poprzez naruszenie przepisów,
obyczajów prowadzenie działalności niezgodnej ze statusem członka misji
dyplomatycznej)
przypadki tymczasowej ewakuacji misji dyplomatycznej z państwa przyjmującego na
skutek zaistniałego dla niej zagrożenia
utrata podmiotowości prawnomiędzynarodowej przez państwo dopuszczalna
Zakończenie pracy przez daną osobę:
persona non grata i osoba niepożądana. Państwo przyjmujące może w każdej chwili
zażądać odwołania zarówno szefa, jak i każdego członka misji bez konieczności
podania motywów tego żądania. W praktyce jednak przeważa uzasadnienie takiego
żądania.
Upływ czasu/kadencji
Przyczyny niezależne: choroba/śmierć
Zwykła rotacja
ekspulsja, czyli wydalenie to ostateczny środek, jaki czasami państwo przyjmujące
podejmuje wobec przedstawiciela dyplomatycznego; sięga do tego środka jak inne
zawiodły (np. odstawienie siłą, pod eskortą do granicy);
listy odwołujące to dokument analogiczny pod względem formy do listów
uwierzytelniających, a więc sformułowany w uroczystej formie, adresowany przez
głowę państwa wysyłającego do głowy państwa przyjmującego, powiadamiający o
zakończeniu misji ambasadora lub posła w państwie przyjmującym; obecnie coraz
bardziej rozpowszechnia się praktyka, zgodnie z którą listy odwołujące przekazuje
głowie państwa przyjmującego nowo mianowany szef misji przy okazji składania
swoich listów uwierzytelniających
Koniec misji pozostałych członków misji dyplomatycznej- różnica ta polega na tym, iż
nie składają oni tzw. listów odwołujących; istnieje natomiast obowiązek notyfikowania
przez szefa misji ministerstwu spraw zagranicznych państwa przyjmującego o ich
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
2013-05-09
6
przez szefa misji ministerstwu spraw zagranicznych państwa przyjmującego o ich
definitywnym wyjeździe (zakończenie misji, funkcji).
PRZYWILEJE I IMMUNITETY DYPLOMATYCZNE
immunitet dyplomatyczny, stanowiący instytucję prawa międzynarodowego, polega
faktycznie na wyłączeniu określonej grupy funkcjonariuszy państwowych spod
jurysdykcji sądów i innych władz państwa przyjmującego celem zapewnienia im
swobodnego i bezpiecznego wykonywania przez nich funkcji dyplomatycznych.
koncepcje (teorie)-czyli wykładnie przy interpretacji i stosowaniu przywilejów i
immunitetów:
- koncepcja reprezentacji ←przedstawiciel dyplomatyczny staje się przedstawicielem
państwa, upoważnionym do reprezentowania go w państwie przyjmującym.
teoria eksterytorialna ←opiera się na fikcji prawnej, zgodnie z którą i pomieszczenia
misji, i przedstawiciele dyplomatyczni znajdują się pod względem prawnym jakby
poza terytorium państwa przyjmującego, a przedstawiciel dyplomatyczny jakby nie
opuścił swego państwa.
Obecnie stosowana koncepcja:
teoria funkcjonalna← istota tej teorii sprowadza się do obowiązku państwa
przyjmującego zapewnienia dyplomacie i pozostałym członkom misji dyplomatycznej
swobodnego wykonywania przez nich powierzonych im funkcji i zadań w warunkach
pełnego osobistego bezpieczeństwa. Z koncepcji funkcjonalnej przywilejów i
immunitetów wynika, że powinny one chronić przede wszystkim akty władzy
państwowej i interesy państwa w sferze jego działalności zagranicznej.
Zakres osobowy przywilejów i immunitetów
zakres osobowy ←są cztery grupy (pierwsza grupa: szef misji dyplomatycznej oraz
pozostali członkowie personelu dyplomatycznego misji, jak również członkowie ich
rodzin, nie będący obywatelami państwa przyjmującego, zamieszkujący z nimi pod
tym samym dachem-te osoby korzystają z pełni przywilejów i immunitetów;
druga grupa-członkowie personelu administracyjno-technicznego;
trzecią grupę stanowią członkowie personelu służby misji, nie będący obywatelami
państwa przyjmującego;
a czwartą grypę służący prywatni, także nie będący obywatelami państwa
przyjmującego.
Odrębną grupę stanowią członkowie misji posiadający obywatelstwo państwa
przyjmującego lub trzeciego (ich rodziny nie korzystają).
zakres terytorialny ← korzystają przede wszystkim w granicach terytorium państwa
przyjmującego (też statki powietrzne i morskie).
zakres czasowy ← członkowie misji dyplomatycznej oraz członkowie ich rodzin
korzystają z przysługujących im przywilejów i immunitetów z chwilą przekroczenia
granicy swego państwa, a zwłaszcza z chwilą wkroczenia na terytorium państwa
przyjmującego, aż do momentu opuszczenia granicy państwa przyjmującego oraz w
czasie przejazdu w drodze powrotnej przez państwo trzecie, aż do momentu
przekroczenia granicy państwa wysyłającego.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
2013-05-09
7
Osobowe dotyczą pracowników misji
Rzeczowe dotyczą mienia i pomieszczeń misji
przywileje i immunitety – nietykalność osobista
Nietykalność osobista. Na podstawie art. 29 i 37 Konwencji Wiedeńskiej z 1961 roku
nietykalność osobista przysługuje zarówno członkom personelu dyplomatycznego, jak
i personelu administracyjno-technicznego misji dyplomatycznej oraz członkom ich
rodzin pozostającym z nimi we wspólnocie domowej i niebędącymi obywatelami
państwa przyjmującego.
Z art. 37 wynika, że członkowie osób należących do personelu administracyjno-
technicznego misji korzystają z nietykalności, jeżeli obok wymienionych warunków nie
mają także stałego miejsca zamieszkania w państwie przyjmującym.
sami członkowie misji dyplomatycznej, jak i w zasadzie ich bagaż osobisty,
dokumenty, korespondencja, rezydencja oraz z pewnymi ściśle określonymi w
Konwencji wyjątkami, mienie-nie podlegają rewizji. Nietykalność osobista obejmuje
także ochronę przed zamachami na godność osób z niej korzystających.
Pomieszczenia misji dyplomatycznej nie są uważane w świetle Konwencji Wiedeńskiej
z 1961 roku za eksterytorialne, a więc całkowicie wyłączone spod jurysdykcji państwa
przyjmującego.
Zakaz wchodzenia na terytorium misji bez zgody szefa misji
Nietykalność pomieszczeń rozciąga się także na mieszkania członków personelu
dyplomatycznego i personelu administracyjno-technicznego misji, pod warunkiem, że
nie są oni obywatelami państwa przyjmującego i nie mają tam stałego miejsca
zamieszkania
Mienie ruchome i nieruchome misji dyplomatycznej chronione jest immunitetem
jurysdykcyjnym i egzekucyjnym.
Zwolnienie misji i jej pomieszczeń z niektórych opłat-wszelkich opłat i podatków
państwowych, regionalnych lub komunalnych, komunalnych wyjątkiem opłat i
podatków należnych za konkretne wyświadczone usługi.
Korespondencja urzędowa-najważniejszy składnik archiwów misji dyplomatycznej.
Państwo przyjmujące obowiązane jest nawet w okolicznościach wyjątkowych, m.in.
konfliktu zbrojnego, ochraniać archiwa misji dyplomatycznej. Z nietykalnością
archiwów łączy się także kwestia nietykalności korespondencji i dokumentów
członków misji dyplomatycznej.
Immunitet jurysdykcyjny. Immunitet ten oznacza niepodleganie jurysdykcji państwa
przyjmującego tak w zakresie jego jurysdykcji karnej, cywilnej, jak i administracyjnej.
Immunitet od jurysdykcji karnej. Z tego immunitetu korzystają członkowie personelu
dyplomatycznego misji oraz członkowie personelu administracyjnego i technicznego
tejże misji, o ile nie są obywatelami państwa przyjmującego i nie mają w nim stałego
miejsca zamieszkania. Immunitet od jurysdykcji karnej dyplomatów będących
obywatelami państwa przyjmującego lub państwa trzeciego od czynności
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
2013-05-09
8
obywatelami państwa przyjmującego lub państwa trzeciego od czynności
mieszczących się w ramach wypełnienia przez nich funkcji urzędowych jest
ograniczony..
W odróżnieniu od przedstawicieli dyplomatycznych i członków personelu
administracyjnego i technicznego immunitet karny członków personelu misji nie
rozciąga się na członków ich rodzin.
Immunitet od jurysdykcji karnej wyłącza całkowicie właściwość sądów karnych i
organów śledczych
Immunitet od jurysdykcji cywilnej i administracyjnej. Dzięki temu immunitetowi
przedstawicieli dyplomatyczny nie podlega w sprawach cywilnych i administracyjnych
jurysdykcji wszelkich sądów państwa przyjmującego i władz administracyjnych. W
pewnym zakresie z immunitetu tego korzystają jedynie członkowie personelu
dyplomatycznego misji i członków ich rodzin żyjący z nimi we wspólnocie domowej i
pod warunkiem, że nie są oni obywatelami państwa przyjmującego i nie mają stałego
miejsca zamieszkania.
Wyjątki:
Jeśli jest spadkobiercą, zapisobiercą
Jeśli prowadzi działalność własną
Jeśli posiada nieruchomość a sprawa jej dotyczy
członkowie personelu dyplomatycznego misji posiadający obywatelstwo państwa
przyjmującego lub mający tam stałe miejsce zamieszkania, korzystają z immunitetu
jurysdykcyjnego, a więc także karnego oraz z nietykalności tylko w odniesieniu do
aktów urzędowych dokonanych w toku pełnienia swych funkcji.
Osoby korzystające z immunitetu od jurysdykcji państwa przyjmującego nie są
zobowiązane do składania zeznań w charakterze świadka i występowania w
charakterze biegłego. Dotyczy to i przedstawicieli i członków ich rodzin, a członków
personelu służby misji-w odniesieniu do aktów dokonanych w toku pełnienia ich
funkcji-też to dotyczy.
Członkowie personelu dyplomatycznego, a w mniejszym stopniu także personelu
techniczno-administracyjnego misji dyplomatycznej, korzystają ze zwolnień celnych i
podatkowych. Dosyć szeroko stosowana jest zasada wzajemności.
członkowie personelu misji dyplomatycznej nie korzystają ze zwolnień od podatków
pośrednich, ale w praktyce na zasadzie wzajemności podatek ten jest zwracany, ale
dopiero od określonej sumy zakupionych towarów.
Zwolnienia celne. Art. 36 ust. 1 Konwencji Wiedeńskiej z 1961 roku mówi, że państwo
przyjmujące zobowiązane jest udzielić zwolnienia z wszelkich opłat celnych, podatków
i innych pokrewnych należności, z wyjątkiem opłat za składowanie, przewóz i
podobne usługi, w odniesieniu do przedmiotów przeznaczonych do użytku
urzędowego misji oraz osobistego użytku. Zwolnienia podatkowe oprócz podatków
pośrednich i tych związanych z spadkobraniem, nieruchomością jeśli taką posiadamy
na terytorium państwa przyjmującego; jeśli prowadzimy działalność prywatną.
Zgodnie z art. 36 Konwencji Wiedeńskiej bagaż osobisty członków personelu
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
2013-05-09
9
Zgodnie z art. 36 Konwencji Wiedeńskiej bagaż osobisty członków personelu
dyplomatycznego oraz członków ich rodziny jest zwolniony od rewizji celnej. Artykuł
jednak dopuszcza wyjątki-upoważnia do rewizji, gdy są poważne do tego podstawy.
We wszystkich przypadkach rewizja może być przeprowadzona tylko w obecności
przedstawiciela dyplomatycznego, do którego bagaż osobisty należy lub osoby przez
niego upoważnionej.
Okręg konsularny to całość terytorium państwa przyjmującego, na którą rozciąga się
kompetencja konsularna kierownika urzędu konsularnego państwa wysyłającego.
Okręg konsularny obejmuje zarówno terytorium lądowe państwa przyjmującego, jak i
również jego wody terytorialne i przestrzeń powietrzną nad nim. Jednak zmiana
granic okręgu musi być za zgodą państwa przyjmującego.
Urząd konsularny może być ustanawiany na terytorium państwa przyjmującego
wyłącznie za jego zgodą. Państwo wysyłające musi uzyskać zgodę państwa
przyjmującego zarówno na miejsce siedziby urzędu konsularnego, jego klasę jak i
okręg konsularny. Państwo przyjmujące ma suwerenne uprawnienia nie tylko do
wyłączenia określonych miejscowości jako siedziby urzędów konsularnych, lecz
również określenie granic okręgów konsularnych, kierując się głównie względami
ochrony swych interesów i bezpieczeństwa.
Siedziba urzędu konsularnego to miejscowość, w której znajdują się jego
pomieszczenia, i biura. Miejscowość będąca siedzibą urzędu konsularnego określona
jest przez państwo wysyłające w exequatur.
Honorowy urząd konsularny. Konieczna jest uprzednia zgoda państwa przyjmującego
na ustanowienie honorowego urzędu konsularnego, jego klasę, siedzibę i okręg
konsularny. Analogicznie jest w przypadku mianowania szefa honorowego urzędu
konsularnego. Potrzebna jest zgoda państwa przyjmującego na kandydata, jego
rangę, siedzibę okręg. Osoba proponowana na konsula honorowego musi odpowiadać
określonym kryterium i posiadać także możliwości finansowe konieczne do pełnienia
funkcji konsula honorowego.
Kierownicy urzędów konsularnych dzielą się na cztery następujące klasy: konsulów
generalnych, konsulów, wicekonsulów i agentów konsularnych. Kierują oni
odpowiednio: konsulatami generalnymi, konsulatami i agencjami konsularnymi.
Najwyższą klasę stanowią konsulowi generalni. Są oni zazwyczaj kierownikami
urzędów konsularnych w okręgach konsularnych posiadających dla państwa
wysyłającego szczególne znaczenie.
Urzędnicy konsularni dzielą się na zawodowych i honorowych.
- zawodowi urzędnicy konsularni, zwani potocznie konsulami, muszą spełniać wiele
wymogów, m.in. posiadać obywatelstwo państwa wysyłającego, mieć stałe miejsce
zamieszkania w państwie wysyłającym (zdarzają się w praktyce wyjątki); zawodowi
urzędnicy konsularni nie mogą, poza swymi funkcjami służbowymi, wykonywać
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
2013-05-09
10
urzędnicy konsularni nie mogą, poza swymi funkcjami służbowymi, wykonywać
prywatnej działalności zarobkowej; korzystają podobnie jak dyplomaci z
uprzywilejowanego statusu międzynarodowego
- honorowi urzędnicy konsularni mogą pełnić praktycznie wszystkie funkcje konsula
zawodowego; instytucja konsula honorowego może znaleźć szersze zastosowanie,
gdy nie stać państwo na utrzymanie rozbudowanej sieci zawodowych urzędów
konsularnych;
konsulem honorowym nie może być osoba będąca jednocześnie urzędnikiem lub
funkcjonariuszem państwowym w państwie przyjmującym lub oficjalnie
reprezentująca państwo trzecie;
w polskiej praktyce konsularnej instytucja ta została przywrócona na mocy ustawy z
13.02.1984 roku o funkcjach konsulów oraz na podstawie zarządzenia ministra spraw
zagranicznych z 22.041986 roku w sprawie konsulów honorowych, zastąpionego
rozporządzeniem z 2006 r.
Obecnie jest kadencyjność konsula honoroweg0 – 5 lat
Pracownicy konsularni to każda osoba zatrudniona w służbie administracyjnej lub
technicznej urzędu konsularnego. Wyposażeni oni są zazwyczaj w paszporty służbowe
i przysługuje im większy zakres przywilejów i immunitetów aniżeli urzędnikom
konsularnym. Mogą oni być mianowani spośród obywateli państwa przyjmującego.
Członkami personelu służby są osoby zatrudnione w służbie domowej urzędu
konsularnego, będący zazwyczaj obywatelami państwa przyjmującego.
Członkowie personelu prywatnego podobnie jak personelu służby są zatrudniani
wyłącznie w służbie prywatnej członków urzędu konsularnego.
Państwo wysyłające korzysta ze swobody mianowania członków urzędu konsularnego.
Jednak, podobnie jak w przypadku członków misji dyplomatycznej, są pewne
ograniczenia. Urzędnicy konsularni powinni posiadać obywatelstwo państwa
wysyłającego.
Porządek pierwszeństwa kierowników urzędów konsularnych ustala się według daty
udzielenia im exequatur, zależy też od klasy, do której ten kierownik urzędu
konsularnego należy.
Funkcje konsularne:
5 funkcji tych samych co dyplomatyczne funkcje plus funkcje typowo konsularne:
Funkcje konsularne o charakterze administracyjnym. Należą do nich głównie sprawy
związane z problematyką obywatelstwa, wystawiania paszportów i wiz oraz pełnienie
funkcji urzędnika stanu cywilnego i prowadzenie rejestru obywateli państwa
wysyłającego.
Urzędnik konsularny jest uprawniony do pełnienia funkcji urzędnika stanu cywilnego,
a zwłaszcza sporządzania aktów urodzeń i zgonów obywateli państwa wysyłającego
oraz udzielania ślubów.
Funkcje o charakterze sądowym. Chodzi o sytuację, gdy obywatel państwa
wysyłającego znajdzie się w obliczu wymiaru sprawiedliwości państwa przyjmującego.
Urzędnicy konsularni mają prawo podjęcia kroków w obronie obywateli przed
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
2013-05-09
11
Urzędnicy konsularni mają prawo podjęcia kroków w obronie obywateli przed
miejscowymi sądami. Ciąży na konsulu obowiązek, aby aresztowani obywatele mieli
zapewnioną opiekę prawną
Funkcja notariusza. Na podstawie zawartych m.in. przez Polskę dwustronnych
konwencji konsularnych urzędnik konsularny ma prawo:
- przyjmować, sporządzać i poświadczać oświadczenia obywateli państwa
wysyłającego;
- przyjmować, sporządzać i poświadczać testamenty i inne dokumenty stwierdzające
jednostronne czynności prawne obywateli państwa wysyłającego sporządzone
zgodnie z ustawodawstwem tego państwa;
- legalizować dokumenty i pieczęcie na dokumentach oraz uwierzytelniać
własnoręczność podpisów obywateli państwa wysyłającego;
Funkcje konsularne w sprawach spadkowych. Jest ważną sprawą ochrona interesów
obywateli w sprawach spadkowych na terytorium państwa przyjmującego, zgodnie z
ustawami i innymi przepisami tego państwa.
Funkcje konsularne w zakresie opieki i kurateli. Chodzi tu szczególnie o opiekę nad
małoletnimi, osobami ubezwłasnowolnionymi
Funkcje konsula w dziedzinie żeglugi morskiej i powietrznej.
Urzędy konsularne wydają i przedłużają m.in. ważność dokumentów bezpieczeństwa
statków, przyjmują protesty morskie oraz zlecenia dla miejscowych organów celem
przeprowadzenia inspekcji statków. Wykonują też określone czynności dotyczące
zatrudnienia marynarzy, sprawując też opiekę prawno-konsularną nad zatrzymanymi
marynarzami w związku z naruszeniem miejscowych przepisów.
mianowanie
Kierownicy urzędów konsularnych są mianowani przez państwo wysyłające, a
dopuszczani do wykonywania swych funkcji przez państwo przyjmujące.- w postaci
exequatur – odpowiednik dyplomatycznego agrement
Listy komisyjne- dokument oficjalny, w który państwo wysyłające wyposaża osobę
desygnowaną na kierownika urzędu konsularnego. Listy komisyjne otrzymują jedynie
kierownicy urzędu konsularnego, gdyż urząd ten jest organem kierowanym
jednoosobowo
Zakończenie funkcji konsularnych. W różny sposób następuje-podobnie jak w służbie
dyplomatycznej. Pierwszym, najczęstszym i normalnym sposobem jest odwołanie
członka personelu urzędu konsularnego przez władze państwa wysyłającego. ( np. z
powodu upływu terminu).
Urzędnik konsularny może też być uznany za persona non grata, a jakikolwiek inny
członek personelu konsularnego-za osobę niepożądaną. Cofnięcie exequatur jest
równoznaczne z pozbawieniem kierownika urzędu konsularnego jego oficjalnego
statusu, a przede wszystkim przywilejów i immunitetów.
Funkcje konsularne również wygasają w razie zerwania stosunków konsularnych,
likwidacji urzędu konsularnego, włączenia okręgu konsularnego do innego państwa i
oczywiście zgonu członka personelu konsularnego, konsularnego także podania się
przez niego do dymisji.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
2013-05-09
12
przez niego do dymisji.
Zakres osobowy i rzeczowy przywilejów i immunitetów. Osoby korzystające z
przywilejów i immunitetów dzielą się na cztery grupy: urzędników konsularnych,
pracowników konsularnych, członków personelu służby i osoby zatrudnione wyłącznie
w służbie prywatnej członków urzędu konsularnego.
Z odpowiednich przywilejów i immunitetów korzystają także członkowie rodzin
pierwszych dwóch kategorii członków urzędu konsularnego żyjący z nimi we
wspólnocie domowej.
Zakres terytorialny przywilejów i immunitetów obejmuje terytorium państwa
przyjmującego, a w określonym stopniu także państwa tranzytu.
Zrzeczenia może dokonać jedynie kompetentna władza państwa wysyłającego,
przeważnie ministerstwo spraw zagranicznych, musi nastąpić w sposób doraźny oraz
być zakomunikowany państwu przyjmującemu na piśmie, najskuteczniej w formie
notyfikacji.
osobowe
W praktyce przeważa ujęcie nietykalności z Konwencji z 1963 roku, przyznającej
nietykalność osobistą tylko urzędnikom konsularnym. Jednak ( w odróżnieniu od
personelu dyplomatycznego) ich nietykalność jest ograniczona, gdyż mogą oni
podlegać zatrzymaniu lub tymczasowemu aresztowaniu w razie popełnienia
poważnego przestępstwa, jednakże tylko w wykonaniu kompetentnej władzy
sądowej.
Immunitet jurysdykcyjny, czyli immunitet od jurysdykcji karnej, cywilnej i
administracyjnej państwa przyjmującego członków personelu konsularnego
przyznawany jest w zakresie niezbędnym do swobodnego wykonywania funkcji
konsularnych. Prawo do korzystania z immunitetu jurysdykcyjnego mają tylko szef
urzędu konsularnego i pozostali urzędnicy konsularni i to tylko w odniesieniu do
czynności dokonanych przez nich w ramach pełnionych funkcji konsularnych.
Immunitet od jurysdykcji karnej-urzędnicy i pracownicy konsularni nie podlegają
jurysdykcji karnej władz sądowych państwa przyjmującego w odniesieniu do
czynności urzędowych. Gdy popełnią przestępstwo, podlegają zatrzymaniu lub
tymczasowemu aresztowaniu. O zatrzymaniu lub tymczasowym aresztowaniu trzeba
powiadomić niezwłocznie Ministra Spraw Zagranicznych.
Immunitet od jurysdykcji cywilnej przyznany jest zarówno urzędnikom, jak i
pracownikom konsularnym. Nie podlegają oni jurysdykcji władz sądowych i
administracyjnych państwa przyjmującego w odniesieniu do czynności dokonanych w
toku pełnienia ich funkcji urzędowych.
Zwolnienia podatkowe, oprócz podatków pośrednich i podatków od spadkobrania,
nieruchomości jeśli taką posiadają w państwie przyjmującym
Zwolnienie od opłat celnych i kontroli bagażu
Zgodnie z przeważającą praktyką, pracownicy konsularni korzystają ze zwolnień
celnych jedynie w odniesieniu do przedmiotów przywiezionych w okresie ich
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
2013-05-09
13
celnych jedynie w odniesieniu do przedmiotów przywiezionych w okresie ich
pierwszego instalowania się, a więc zazwyczaj w okresie 6 do 12 miesięcy od daty
notyfikacji urzędowej o przybyciu członka urzędu konsularnego.
rzeczowe
W przypadku pomieszczeń dyplomatycznych była nietykalność całkowita, a w
przypadku pomieszczeń konsularnych jest to nietykalność kwalifikowana. Zakres
nietykalności pomieszczeń dyplomatycznych nie przewiduje wyjątków, a konsularnych
tak- np. w czasie pożaru można wejść.
Oprócz pomieszczeń konsularnych także wszelkie urządzenia, meble, aktywa, środki
transportu nie podlegają rewizji, rekwizycji, konfiskacie, wywłaszczeniu i innym
formom przymusu egzekucyjnego.
Archiwa i dokumenty konsularne korzystają z całkowitej nietykalności. Archiwa
konsularne korzystają z immunitetu nietykalności niezależnie od nietykalności
pomieszczeń konsularnych.
Większość państw nie przyznają immunitetu nietykalności rezydencji konsula oraz
pozostałych członków urzędu konsularnego.
Zwolnienie od wszelkich opłat i egzekucji mienia
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91