Teoria zachowania

konsumenta

dr Sylwia Machowska

Plan wykładu

•

Podstawy teorii zachowania konsumenta

•

Teoria malejącej użyteczności krańcowej

•

Teoria krzywych obojętności

•

Krzywa dochodowo-konsumpcyjna

•

Krzywa cenowo konsumpcyjna

•

Nietypowe zachowania konsumentów

Podstawy teorii zachowania
konsumenta

•

W gospodarce rynkowej zachowaniami
producentów i konsumentów rz

ą

dzi ten sam

motyw: d

ąż

enie do maksymalizacji

korzy

ś

ci materialnych:

- w przypadku producentów – jest to zysk;

- konsumentów – u

ż

yteczno

ść

.

Teoria zachowania konsumenta:

•

analizuje zachowanie si

ę

konsumenta

d

ążą

cego do osi

ą

gania maksimum

korzy

ś

ci z nabywanych dóbr;

•

interpretuje decyzje konsumpcyjne

gospodarstw domowych, kształtuj

ą

cych

ich wydatki, jako uniwersalne reguły
post

ę

powania.

Teoria zachowania konsumentów stara

si

ę

udziela

ć

odpowiedzi na pytania:

- W jaki sposób konsumenci wybieraj

ą

okre

ś

lone produkty i jak

ą

ich ilo

ść

s

ą

skłonni kupi

ć

?

- Jaki jest wpływ zmian cen lub innych

warunków na zakupy konsumentów?

W celu okre

ś

lenia prawidłowo

ś

ci

kieruj

ą

cych zachowaniem si

ę

konsumentów i czynników wpływaj

ą

cych

na te zachowania buduje si

ę

model

zachowa

ń

konsumenta (model

indywidualnego konsumenta).

Model zachowa

ń

konsumenta obejmuje 4

główne elementy charakteryzuj

ą

ce konsumenta i

jego otoczenie rynkowe:

1. Dochód, który mo

ż

e wyda

ć

konsument.

2. Ceny poszczególnych dóbr.
3. Gusty i preferencje pozwalaj

ą

ce uszeregowa

ć

ró

ż

ne kombinacje dóbr wg stopnia satysfakcji

dostarczanej konsumentowi.

4. Zało

ż

enie,

ż

e konsument posiadaj

ą

c pełn

ą

i

prawdziw

ą

informacj

ę

, zachowuje si

ę

racjonalnie,

d

ążą

c do maksymalizacji u

ż

yteczno

ś

ci w ramach

własnego bud

ż

etu.

Model ten, wykorzystuj

ą

c preferencje opisuje i obja

ś

nia zachowania nabywców w

okre

ś

lonych warunkach rynkowych (dane dochody i ceny)

Teoria zachowania konsumenta
zakłada racjonalne działanie
konsumenta.

Zachowanie racjonalne to wewn

ę

trznie

spójne, logiczne post

ę

powanie

zmierzaj

ą

ce do maksymalizacji

satysfakcji jednostki.

Teza o racjonalnym zachowaniu
sprowadza si

ę

do trzech zało

ż

e

ń

:

•

Konsument przejawia pewne potrzeby i
potrafi je okre

ś

li

ć

;

•

Konsument jest w stanie dokona

ć

warto

ś

ciowania swych potrzeb od

najbardziej do najmniej intensywnie
odczuwanych;

•

Jednostka dokonuje wyboru w celu
maksymalizacji własnej satysfakcji
(zadowolenia, u

ż

yteczno

ś

ci).

Podstawowe kategorie teorii zachowania
konsumentów:

potrzeby, u

ż

yteczno

ść

,

preferencje,
oboj

ę

tno

ść

konsumenta,

wybór.

•

U

ż

yteczno

ść

dobra - wynika z jego warto

ś

ci

u

ż

ytkowej, czyli zdolno

ś

ci dóbr do

zaspokojenia pewnych potrzeb.

•

U

ż

yteczno

ść

w teorii wyboru konsumenta:

- okre

ś

lenie subiektywnej przyjemno

ś

ci, po

ż

ytku

lub zadowolenia płyn

ą

cego z posiadania

(konsumpcji) dóbr i usług.

- suma zadowolenia jak

ą

osi

ą

ga indywidualny

konsument z konsumowania lub posiadania
danego dobra.

•

J. Benthama definicja u

ż

yteczno

ś

ci

„Przez u

ż

yteczno

ść

rozumie si

ę

t

ę

wła

ś

ciwo

ść

jakiego

ś

przedmiotu,

dzi

ę

ki której sprzyja on wytwarzaniu

korzy

ś

ci, zysku, przyjemno

ś

ci, dobra

lub szcz

ęś

cia (…) lub zapobiega

powstawaniu szkody, przykro

ś

ci, zła lub

nieszcz

ęś

cia zainteresowanej strony.”

[J. Bentham, (1789) Wprowadzenie do zasad moralności i prawodawstwa, PWN,

Warszawa 1958,s.19]

Model teorii zachowania konsumenta

Oferent dóbr i usług, które mogą

zaspokoić potrzeby konsumenta

- wie czego chce (pragnie),
- dysponuje środkami,
- napotyka na ceny, na które nie ma wplywu

R Y N E K

K O N S U M E N T

TEORIA WYBORU KONSUMENTA

(TEORIA POSTĘPOWANIA KONSUMENTA)

ZACHOWANIA NABYWCZE

KONSUMENTA

ZACHOWANIA DOSTOSOWAWCZE

KONSUMENTA

ZE WZGLĘDU NA

SUBSTYTUCYJNOŚĆ

ZE WZGLĘDU NA

KOMPLEMENTARNOŚĆ

PODSTAWOWE TWIERDZENIA

PODSTAWOWE ZASADY

UWARUNKOWANIA

POTRZEBY

PREFERENCJE

GUSTY

DO ZMIANY DOCHODU

DO ZMIANY CEN

OGRANIECZENIA

Teoria u

ż

yteczno

ś

ci

kra

ń

cowej (kardynalnej)-

teoria liczbowego pomiaru
u

ż

yteczno

ś

ci

U

ż

yteczno

ść

całkowita (TU):

• suma u

ż

yteczno

ś

ci konsumowanej ilo

ś

ci

produktu lub usługi,
• suma zadowolenia (satysfakcji) jak

ą

daje

konsumentowi posiadanie (konsumowanie)
danego dobra lub dóbr.

U

ż

yteczno

ść

całkowita TU:

ro

ś

nie ona wraz ze wzrostem

konsumpcji a

ż

do pełnego zaspokojenia

potrzeby ( im wi

ę

cej konsument nabywa

dóbr, tym wi

ę

cej potrzeb zaspokaja za

ich pomoc

ą

).

U

ż

yteczno

ść

kra

ń

cowa (MU):

•

wyra

ż

a zadowolenie konsumenta ze

zwi

ę

kszenia konsumpcji danego dobra o

kolejn

ą

dodatkow

ą

jednostk

ę

.

•

jest stosunkiem przyrostu u

ż

yteczno

ś

ci

całkowitej do przyrostu dobra o
jednostk

ę

,

Miar

ą

MU:

•

jest przyrost zadowolenia (u

ż

yteczno

ś

ci

całkowitej), jaka powstaje w wyniku
zwi

ę

kszania spo

ż

ycia dobra o jednostk

ę

.

Wyra

ż

a j

ą

formuła:

MU =

∆

TU/

∆

X

Pierwsze prawo Gossena zwane
prawem malej

ą

cej u

ż

yteczno

ś

ci

kra

ń

cowej:

Mówi,

ż

e w miar

ę

konsumpcji

danego dobra jego u

ż

yteczno

ść

kra

ń

cowa spada.

Przebieg krzywych TU i MU

0 1 2 3 4 5 6 7 X

TU

najedzony

głodny

0

X

głodny

najedzony

MU

Wraz ze wzrostem
konsumpcji
danego dobra do
pewnej jej
wielko

ś

ci TU

ro

ś

nie, ale coraz

wolniej. Po
przekroczeniu
granicy TU=max,
u

ż

yteczno

ść

całkowita mo

ż

e

zacz

ąć

si

ę

obni

ż

a

ć

. Takiemu

przebiegowi
krzywej TU
odpowiada spadek
krzywej MU.

Drugie prawo Gossena

(prawo ekwimarginalizmu):

W punkcie równowagi (wyznaczonym

maksymalnym poziomem u

ż

yteczno

ś

ci)

konsument doprowadza do zrównania

wzgl

ę

dnych u

ż

yteczno

ś

ci kra

ń

cowych

konsumowanych dóbr.

MU

x

/P

x

= MU

Y

/P

Y

MU

X

/MU

Y

= P

X

/P

Y

= -

∆

Y/

∆

X

warunek
równowagi

Krzywe u

ż

yteczno

ś

ci kra

ń

cowych jako

narz

ę

dzie badania równowagi

X

Y

0

0

MU

Y

/P

Y

MU

X

/P

X

Przykład

Y

Y

X

X

P

MU

P

MU

=

X

Y

0

0

MU

Y

/P

Y

MU

X

/P

X

2222

1111

4444

1111

〈

≠

2

1

4

1

•

•

Chcąc osiągnąć
punkt równowagi
należy:

↓X i ↑Y

E

Badanie równowagi bez osi współrz

ę

dnych

Y

Y

X

X

P

MU

P

MU

=

I prawo Gossena: w miar

ę

konsumpcji

danego dobra jego u

ż

yteczno

ść

kra

ń

cowa maleje.

2222

2222

4444

1111

〈

≠

2

2

4

1

Y

Y

X

X

P

MU

P

MU

=

2222

4444

1111

=

?

Chc

ą

c osi

ą

gn

ąć

punkt

równowagi nale

ż

y:

↓X i ↑Y

Teoria krzywych oboj

ę

tno

ś

ci

(teoria ordynalna)

Jaka jest podstawowa ró

ż

nica mi

ę

dzy

zało

ż

eniami kardynalnej i ordynalnej

teorii u

ż

yteczno

ś

ci?

•

Podstawowa ró

ż

nica dotyczy tego,

ż

e w

kardynalnej teorii u

ż

yteczno

ś

ci próbuje si

ę

mierzy

ć

u

ż

yteczno

ść

w sposób do

ść

obiektywny, a w ordynalnej teorii
u

ż

yteczno

ś

ci rezygnuje si

ę

z tego zabiegu

opieraj

ą

c si

ę

na porz

ą

dkowaniu

subiektywnych preferencji konsumenta.

•

Konsument stoi przed konieczno

ś

ci

ą

wyboru pewnej kombinacji rodzaju i ilo

ś

ci

dóbr, jakie pragnie posi

ąść

, aby przy

danych

ś

rodkach zapewni

ć

sobie

maksimum u

ż

yteczno

ś

ci z posiadania tych

dóbr.

•

Preferencje konsumenta odzwierciedlaj

ą

jego subiektywne pragnienia i oceny
wa

ż

no

ś

ci oraz przydatno

ś

ci

poszczególnych dóbr.

System preferencji konsumenta opiera

si

ę

na zało

ż

eniach o:

•

Kompletno

ś

ci preferencji tzn. konsument

jest zdolny do okre

ś

lenia wszystkich

kombinacji dóbr według tego, które
preferuje, a które daj

ą

mu to samo

zadowolenie – s

ą

mu oboj

ę

tne.

A

B

Konsumentowi jest
oboj

ę

tne

System preferencji konsumenta opiera

si

ę

na zało

ż

eniach c.d.:

•

Przechodnio

ś

ci preferencji tzn. je

ś

li woli

dobro A od B i B od C to woli równie

ż

A od

C.

•

Nienasycalno

ś

ci zadowolenia konsumenta

tzn. woli zawsze wi

ę

cej ni

ż

mniej.

Krzywa oboj

ę

tno

ś

ci (krzywa

jednakowej u

ż

yteczno

ś

ci całkowitej)

-

wykres wariantów wyboru proporcji ró

ż

nych

dóbr, które jednakowo b

ę

d

ą

zaspokajały potrzeby,

a wi

ę

c b

ę

d

ą

oboj

ę

tne dla konsumenta.

- przedstawia wszystkie kombinacje konsumpcji
dwóch dóbr, które s

ą

dla konsumenta oboj

ę

tne.

Ka

ż

da z tych kombinacji daje konsumentowi takie

samo zadowolenie.

Dana krzywa oboj

ę

tno

ś

ci charakteryzuje

si

ę

stałym poziomem zadowolenia (TU).

Przykład krzywej oboj

ę

tno

ś

ci

Szereg oboj

ę

tno

ś

ci

konsumenta pokazuje
warianty rezygnacji z
posiadania jednego
dobra po to, aby wej

ść

w

posiadanie dobra innego,
zaspokajaj

ą

cego inne

potrzeby. W tym
wypadku ubytek
dodatkowej ilo

ś

ci jednego

dobra jest
kompensowany
pozyskaniem innego
dobra.

•

•

•

•

A

B

C

D

Wła

ś

ciwo

ś

ci krzywej oboj

ę

tno

ś

ci

Jakie wła

ś

ciwo

ś

ci ma krzywa oboj

ę

tno

ś

ci?

•

Krzywa oboj

ę

tno

ś

ci ł

ą

czy takie kombinacje

dwóch dóbr, które s

ą

tak samo

preferowane przez konsumenta. Je

ś

li

krzywa jest wypukła wzgl

ę

dem pocz

ą

tku

układu współrz

ę

dnych,

ś

wiadczy to o jej

ujemnym nachyleniu wynikaj

ą

cym z faktu,

ż

e je

ś

li wzrasta w koszyku ilo

ść

dobra X, to

musi male

ć

ilo

ść

dobra Y (warunek

jednakowej preferencji koszyków).

Wła

ś

ciwo

ś

ci krzywej oboj

ę

tno

ś

ci c.d

•

Krzywe oboj

ę

tno

ś

ci oddalaj

ą

ce si

ę

w

prawo od układu współrz

ę

dnych

wyznaczaj

ą

koszyki dóbr bardziej

preferowane przez konsumenta.

•

Krzywe oboj

ę

tno

ś

ci nie mog

ą

si

ę

przecina

ć

.

•

Jest ich niesko

ń

czenie wiele.

Marginalna stopa substytucji (MRS)
(MRS - Marginal Rate of Substitution)

•

Malej

ą

ca marginalna stopa substytucji

mówi o tym,

ż

e w miar

ę

zwi

ę

kszania

konsumpcji dobra X konsument jest
skłonny rezygnowa

ć

z coraz mniejszej

ilo

ś

ci dobra Y, aby utrzyma

ć

ten sam

poziom u

ż

yteczno

ś

ci.

•

Marginalna stopa substytucji:

Jest to miernik substytucji jednego dobra
przez drugie dobro.

∆

Y

∆

X

Y

X

Y

X

MU

MU

P

P

X

Y

MRS

=

=

∆

∆

−

=

Wyznaczanie kra

ń

cowej stopy

substytucji

Miara
nachylenia
krzywej
oboj

ę

tno

ś

ci

X

Y

Uogólniaj

ą

c mo

ż

na stwierdzi

ć

,

ż

e:

•

przy ni

ż

szym poziomie konsumpcji dobra

X konsument jest skłonny po

ś

wi

ę

ci

ć

wi

ę

ksz

ą

ilo

ść

dodatkowych jednostek

dobra Y w celu zwi

ę

kszenia konsumpcji X

o jednostk

ę

.

•

przy wy

ż

szym poziomie konsumpcji dobra

X konsument jest skłonny po

ś

wi

ę

ci

ć

mniej

dodatkowych jednostek dobra Y w celu
zwi

ę

kszenia konsumpcji

X o jednostk

ę

.

Uogólniaj

ą

c mo

ż

na stwierdzi

ć

,

ż

e:

Ilo

ść

dobra Y, jaka jest niezb

ę

dna do

rekompensaty dobra X nazywamy

marginaln

ą

stop

ą

substytucji

dobra X przez dobro Y.

pokazuje ona preferencje nabywców w

stosunku do dóbr substytucyjnych,

•

okre

ś

la ona jak

ą

ilo

ść

dobra Y nale

ż

y

po

ś

wi

ę

ci

ć

w celu zwi

ę

kszenia konsumpcji

dobra X o jednostk

ę

(w sytuacji kiedy

konsument pozostaje na tej samej
krzywej oboj

ę

tno

ś

ci, czyli nie zmienia

poziomu zadowolenia z konsumpcji).

Im wi

ę

ksze (bardziej strome) jest

nachylenie krzywej oboj

ę

tno

ś

ci, tym wy

ż

sz

ą

warto

ść

przyjmuje MRS.

Nachylenie krzywych oboj

ę

tno

ś

ci zmniejsza

si

ę

w miar

ę

przesuwania si

ę

po nich w dół,

a ro

ś

nie w miar

ę

przesuwania po nich w

gór

ę

.

Nachylenie krzywej a MRS

Prawo malej

ą

cej marginalnej stopy

substytucji

Problem substytucyjno

ś

ci konsumpcji w

oparciu o istot

ę

marginalnej stopy

substytucji wyja

ś

nia tak

ż

e prawo

malej

ą

cej marginalnej stopy

substytucji.

Prawo malej

ą

cej marginalnej stopy

substytucji -

konsument zwi

ę

kszaj

ą

c

konsumpcj

ę

X jest skłonny rezygnowa

ć

z

coraz mniejszych ilo

ś

ci dobra Y w zamian

za powi

ę

kszenie konsumpcji dobra X o

dodatkow

ą

jednostk

ę

.

0

Wielko

ść

konsumpcji

dobra Y

∆

∆∆

∆

Y

∆

∆∆

∆

Y

∆

∆∆

∆

Y

∆

∆∆

∆

X

∆

∆∆

∆

X

∆

∆∆

∆

X

Wielko

ść

konsumpcji

dobra X

Mapa krzywych oboj

ę

tno

ś

ci

0 1 2 3 4 5 6 7 żywność

odzież

Kształt krzywej oboj

ę

tno

ś

ci

•

Krzywa oboj

ę

tno

ś

ci dla dóbr substytucyjnych

(rozł

ą

cznych) jest wypukła wzgl

ę

dem

pocz

ą

tku układu współrz

ę

dnych (malej

ą

ca

marginalna stopa substytucji),

•

dla dóbr doskonale substytucyjnych krzywa
oboj

ę

tno

ś

ci przyjmuje kształt linii o stałym

nachyleniu (marginalna stopa substytucji jest
stała),

•

a dla dóbr komplementarnych krzywa
oboj

ę

tno

ś

ci ma kształt litery L (marginalna

stopa substytucji wynosi zero).

Kształt krzywej oboj

ę

tno

ś

ci

Y

Y

Y

X

X

X

Dla dóbr
substytucyjnych
(

rozłącznych

)

MRS ↓

Dla dóbr

doskonale

substytucyjnych

MRS constans

Dla dóbr

komplementarnych

MRS=0

Racjonalny jest tylko wierzchołek
krzywych, ponieważ zwiększony
stan posiadania jednego z dóbr nie
oznacza zwiększenia TU

•

•

Poj

ę

cie substytucyjno

ś

ci i

komplementarno

ś

ci w teorii

konsumenta

•

Substytucyjno

ść

w teorii u

ż

yteczno

ś

ci

oznacza,

ż

e dwa dobra zapewniaj

ą

niezale

ż

nie od siebie t

ę

sam

ą

u

ż

yteczno

ść

, wi

ę

c dla konsumenta

b

ę

dzie oboj

ę

tne, które konsumuje.

Poj

ę

cie substytucyjno

ś

ci i

komplementarno

ś

ci w teorii

konsumenta

•

Komplementarno

ść

oznacza,

ż

e dwa

dobra s

ą

u

ż

yteczne dla konsumenta

jedynie razem i to w stałej proporcji, tzn.
zwi

ę

kszanie ilo

ś

ci tylko jednego z nich

nie zwi

ę

ksza u

ż

yteczno

ś

ci całkowitej.

Inny przebieg krzywych oboj

ę

tno

ś

ci

Krzywe oboj

ę

tno

ś

ci dla pary dóbr z których jedno

jest bez znaczenia dla satysfakcji konsumenta

X dobro obojętne

X dobro cenione

Y dobro
cenione

Y dobro
obojętne

Inny przebieg krzywych oboj

ę

tno

ś

ci

Krzywe oboj

ę

tno

ś

ci dla pary dóbr z których jedno jest

„dobre” (smaczne) a drugie niedobre (przykre, złe)

X dobro
przykre

Y dobro
smaczne

X

1

X

2

Y

1

Y

2

Satysfakcja konsumenta
rośnie „w lewo”.

Przykład:

Jak wypijesz tran to
dostaniesz czekoladę.

Wnioski dla oceny preferencji
konsumenta:

•

wszystkie dobra i usługi b

ę

d

ą

ce

przedmiotem zachowa

ń

nabywczych

konsumentów tworz

ą

swego rodzaju

koszyki konsumpcji i jako takie podlegaj

ą

z ich strony ocenie,

Układy krzywych oboj

ę

tno

ś

ci

konsumenta pozwalaj

ą

na ocen

ę

znaczenia dóbr zawartych w koszyku.
Wskazuj

ą

one,

ż

e:

•

wzrost ilo

ś

ci jednego z dóbr lub usług w

koszyku konsumpcji powoduje wzrost
jego rangi, powoduj

ą

c jednocze

ś

nie

zmniejszenie ilo

ś

ci drugiego dobra

lub usługi,

•

koszyki konsumpcji umiejscowione na
krzywych oboj

ę

tno

ś

ci bardziej

oddalonych od pocz

ą

tku układu

współrz

ę

dnych s

ą

bardziej zasobnymi,

jest w nich:

-

wi

ę

cej przynajmniej jednego dobra,

-

nie mniej ni

ż

poprzednio dobra

drugiego,

•

koszyki konsumpcji s

ą

ró

ż

ne, nie ma

dwóch takich samych - je

ś

li ilo

ść

jednego

dobra lub usługi na jednej z krzywych
oboj

ę

tno

ś

ci jest równa ich ilo

ś

ci z koszyka

umiejscowionego na innej krzywej
oboj

ę

tno

ś

ci, to koszyki te ró

ż

ni

ą

si

ę

ilo

ś

ci

ą

drugiego dobra lub usługi,

•

konsument wzgl

ę

dnie wysoko ceni te

dobra, których jest mało, nisko za

ś

ceni

te dobra, których jest du

ż

o.

Czynnik ograniczaj

Czynnik ograniczaj

ą

ą

cy decyzje

cy decyzje

konsumenta

konsumenta

•

Głównym czynnikiem ograniczaj

ą

cym

decyzje konsumenta jest jego dochód
pozostaj

ą

cy w

ś

cisłym zwi

ą

zku z

cenami dóbr.

I = P

I = P

X

X

•

•

X + P

X + P

Y

Y

•

•

Y

Y

Wówczas maksymalna ilo

ść

zakupionego dobra wynosi

X= I / P

X= I / P

Zmiana ceny dobra x a poło

ż

enie

linii ograniczenia bud

ż

etowego

Zmiana ceny dobra x a poło

ż

enie

linii ograniczenia bud

ż

etowego

0 x 0

x 0 x

y y

y

I

1

I

1

I

1

I

2

I

2

ro

ś

nie cena

dobra x

(I

1

→

I

3

)

I

3

spada cena

dobra x

(I

1

→

I

2

)

Zmiana dochodu konsumenta a
poło

ż

enie linii ograniczenia

bud

ż

etowego

0 x 0

x 0 x

y y

y

I

1

I

1

I

1

dochód

konsumenta

ro

ś

nie

(I

1

→

I

2

)

I

2

I

2

dochód

konsumenta

spada

(I

1

→

I

3

)

I

3

•

W praktyce konsument musi w ramach
okre

ś

lonego dochodu dokona

ć

wyboru

pomi

ę

dzy ró

ż

nymi dobrami o

zró

ż

nicowanych cenach.

B

ę

dzie si

ę

on kierował:

•

uzyskaniem najwy

ż

szej u

ż

yteczno

ś

ci z

zestawu (kombinacji);

•

wyrównaniem u

ż

yteczno

ś

ci kra

ń

cowych

wszystkich nabywanych dóbr, tzn. rozdzieli
dochód w taki sposób by z jego punktu
widzenia uzyska

ć

stan najkorzystniejszy

(maksymalizowa

ć

u

ż

yteczno

ść

całkowit

ą

).

Równowaga konsumenta, czyli
optimum

Ilo

ść

dobra X

0

Ilo

ść

dobra

Y

I

1

I

2

I

3

Linia budżetowa

PUNKT OPTIMUM

Równowaga konsumenta, czyli
optimum

•

Optimum konsumenta - wyznacza punkt
styczno

ś

ci linii bud

ż

etowej z krzyw

ą

oboj

ę

tno

ś

ci znajduj

ą

c

ą

si

ę

najdalej od

pocz

ą

tku układu współrz

ę

dnych.

•

Jest to stan - nazywany równowag

ą

konsumenta - przy którym konsument
nie jest zainteresowany zamian

ą

osi

ą

gni

ę

tej kombinacji konsumowanych

dóbr.

•

Jest to najlepsze z mo

ż

liwych

poł

ą

czenie pragnie

ń

i mo

ż

liwo

ś

ci

konsumenta

Równowaga konsumenta a
zmiana dochodu

• Zmiana

dochodów
przesunie
lini

ę

bud

ż

etu

konsumenta
oraz
przesunie
optymalny
punkt
konsumpcji.

y

u

u

u’

u’’

E

X

E'

Wzrost dochodu

X

Y

Równowaga konsumenta a
zmiana ceny

Zmiany cen wywołuj

ą

dwa efekty:

•

1. substytucyjny - zast

ę

powanie dobra

dro

ż

szego ta

ń

szym,

•

2. dochodowy - wzrost cen powoduje
zmniejszenie si

ę

dochodu realnego -

mo

ż

na mniej kupi

ć

(przy nie

zmienionym poziomie dochodów).

I

1

I

2

X

Y

A

C

B

Dobro normalne

↑I => ↑D

Ef. Sub. Px

↓

=>



D (-)

Ef. Doch. I



=>



D (+)

E.S.

E.D.

P

X

↓

ś

eby wyłoni

ć

efekt

substytucyjny musimy wiedzie

ć

jaka cz

ęść

ze wzrostu popytu

ogółem przypada na
substytucje jednego dobra
drugim dobrem dlatego cofamy
linie dochodu.

Efekt substytucyjny

•

Efekt substytucyjny pokazuje w jakim
stopniu konsument zast

ą

piłby dobro

relatywnie dro

ż

sze dobrem relatywnie

ta

ń

szym, gdyby nie uwzgl

ę

dnił zmiany

dochodu.

•

Zmian

ę

popytu konsumenta

zachodz

ą

c

ą

wył

ą

cznie pod wpływem

zmiany cen nabywanych dóbr
nazywamy efektem substytucyjnym
zmiany ceny.

•

Zmian

ę

popytu konsumenta

spowodowan

ą

wył

ą

cznie przez

wywołan

ą

ruchem ceny zmian

ę

jego

dochodu nazywamy efektem
dochodowym zmiany ceny.

Reakcja konsumenta na zmian

ę

dochodu

Linia dochód-
konsumpcja ICC
pokazuje jak zakupy
konsumenta
reaguj

ą

na zmian

ę

dochodu. Linia ta
mo

ż

e by

ć

wykorzystywana do
wyprowadzenia
krzywych Engla

I

2

I

1

I

3

linia dochód-
konsumpcja
ICC (

ś

cie

ż

ka

wzrostu dochodu,
dochodowa krzywa
konsumpcji)

Y

X

Wyznaczenie
krzywej Engla dla
dobra
luksusowego (x)

y

0

x

x

0

x

E

x

E

x

E

1

2

3

I

E

3

E

1

E

2

u

3

u

2

u

1

I

2

I

3

I

1

x

E1

x

E2

x

E3

I

3

I

2

I

1

krzywa Engla

Wraz ze wzrostem

dochodu konsumenta

spo

ż

ycie dobra

luksusowego x ro

ś

nie

coraz szybciej.

Wraz ze wzrostem
dochodu
konsumenta
spo

ż

ycie dobra

luksusowego x
ro

ś

nie coraz

szybciej.

Wyznaczenie
krzywej Engla dla
dobra
podstawowego (x)

y

0

0

I

x

E

x

E

x

E

x

x

3

2

1

E

3

E

2

E

1

u

2

u

3

u

1

I

3

I

2

I

1

x

E

1

x

E

3

x

E

2

I

3

I

2

I

1

krzywa Engla

Wraz ze wzrostem
dochodu konsumenta,
spo

ż

ycie dobra

podstawowego x
ro

ś

nie coraz wolniej.

Wraz ze wzrostem
dochodu
konsumenta,
spo

ż

ycie dobra

podstawowego x
ro

ś

nie coraz

wolniej.

y

0 x

I

1

y

E 1

E

1

x

E 1

u

1

u

3

I

3

E

3

y

E

3

u

2

I

2

E

2

2

x

E

y

E

2

x

E

3

x

0

I

x

E3

x

E2

x

E1

I

3

I

2

I

1

krzywa Engla

Wyznaczenie
krzywej Engla dla
dobra ni

ż

szego

rz

ę

du (x)

Wraz ze wzrostem
dochodu konsumenta,
spo

ż

ycie dobra

ni

ż

szego rz

ę

du x

maleje coraz szybciej.

Krzywe Engla

I

I

I

X

X

X

Dobra normalne
luksusowe

Dobra normalne
podstawowe

Dobra niższego rzędu

Reakcja konsumenta na zmian

ę

ceny

I

2

linia cena -

konsumpcja PCC

(

ś

cie

ż

ka zmiany

ceny, cenowa

krzywa konsumpcji)

Y

X

I

3

I

1

Linia cena-
konsumpcja pokazuje
jak zakupy
konsumenta reaguj

ą

na zmian

ę

jednej ceny

przy utrzymaniu
stałego dochodu i
pozostałych cen. Linia
ta mo

ż

e by

ć

wykorzystywana do
wyprowadzenia
indywidualnych
krzywych popytu.

Wyznaczenie krzywej indywidualnego popytu

konsumenta na dobro x

0 x

0 x

y

0 x

E

x

E

x

E

x

E

1

u

1

u

2

I

3

I

2

I

1

Px

E

2

E

3

y

y

E

1

E

1

E

3

E

3

E

2

E

2

u

1

u

1

u

2

u

2

u

3

u

3

u

3

I

3

I

2

I

1

I

3

I

2

I

1

0 x

E

x

E

x

E

x

0 x

E

x

E

x

E

x

3 2 1

3 2 1

3 2 1

Px

Px

0 x

1

x

E

2

x

E

3

x

E

1

x

E

2

x

E

3

x

E

Px

E

1

Px

E

2

Px

E

3

1

x

E

2

x

E

3

x

E

Px

E

1

Px

E

2

Px

E

3

d - krzywa popytu

PCC ścieżka
wzrostu ceny

•

Nale

ż

y zwróci

ć

uwag

ę

,

ż

e wzrost wielko

ś

ci

popytu oznacza osi

ą

ganie przez

konsumenta coraz wy

ż

szej u

ż

yteczno

ś

ci

całkowitej (PCC ł

ą

czy punkty równowagi

konsumenta na coraz wy

ż

szych krzywych

oboj

ę

tno

ś

ci). Towarzyszy temu jednak

spadek u

ż

yteczno

ś

ci kra

ń

cowej. Dlatego

te

ż

nabywcy skłonni s

ą

kupowa

ć

wi

ę

cej

danego dobra tylko przy spadku jego ceny,
czego dowodzi ujemne nachylenie krzywej
popytu.

Wyznaczenie krzywej indywidualnego popytu

konsumenta na dobro Giffena

u

1

u

2

I

1

I

2

y

X

X

Px

1

x

E

2

x

E

E

2

E

1

Px

E

1

Px

E

2

d - krzywa popytu

Krzywa
popytu na
dobra
Giffena ma
nachylenie
dodatnie,
czyli
dodatni

ą

elastyczno

ść

cenow

ą

popytu.

PCC ścieżka
spadku ceny

1

x

E

2

x

E

Wraz ze wzrostem
ceny konsumpcja
dobra ro

ś

nie,

spadek ceny
powoduje spadek
konsumpcji.

Krzywa PCC
ł

ą

cz

ą

ca punkty

styczno

ś

ci

oznacza
zmniejszenie
konsumpcji dobra
X spowodowane
obni

ż

k

ą

ceny tego

dobra.

Dobra Giffena

•

Dobra Giffena zauwa

ż

alne s

ą

jedynie w

strukturze konsumpcji najubo

ż

szych

warstw ludno

ś

ci. Z konsumpcji tych dóbr

nie mog

ą

oni ju

ż

zrezygnowa

ć

nawet w

obliczu wzrostu cen, jako

ż

e s

ą

to

podstawowe produkty chroni

ą

ce przed

głodem (pieczywo, ziemniaki, kasze).

Dobra Giffena

•

Produkty te stanowi

ą

znacz

ą

c

ą

pozycj

ę

w koszyku dóbr a tak

ż

e wydatków, a

zatem wzrost cen tych dóbr powoduje
znaczne obni

ż

enie dochodu realnego tej

grupy nabywców.

Dobra Giffena

•

W wyniku spadku dochodu realnego
niemo

ż

liwym jest utrzymanie

dotychczasowej struktury i wielko

ś

ci

konsumpcji. Nast

ę

puje wzrost

konsumpcji tych podstawowych
produktów kosztem rezygnacji z innych,
wprawdzie cenionych, ale w mniejszym
stopniu koniecznych prze

ż

ycia.

Dobra Giffena

•

Spadek cen dóbr Giffena, powoduje
odczuwalny wzrost dochodu realnego,
daje to szans

ę

odej

ś

cia od jednorodnej

konsumpcji. Obni

ż

ka cen powoduje

zatem zmniejszenie ich konsumpcji na
rzecz innych produktów.

DZI

Ę

KUJ

Ę

ZA UWAG

Ę