Ćw. 6 – Odpowiedź immunologiczna typu komórkowego. Transformacja blastyczna 

limfocytów.  

 

Odpowiedź immunologiczna: 

• 

Humoralna

  –    wytwarzanie  i  uwalnianie  do  środowiska  przeciwciał  przez  powstające  z  limfocytów  B  komórki 

plazmatyczne 

• 

Komórkowa

 – główną rolę odgrywają limfocyty T, a także makrofagi, granulocyty i komórki NK 

•  Najczęściej  określony  antygen  wywołuje  oba  typy  odpowiedzi,  zaś  o  przewadze  jednej  z  nich  decyduje  rodzaj 

antygenu, postad w jakiej go użyto oraz drogi wprowadzenia 

• 

Pierwotna

 – pierwszy kontakt z antygenem 

• 

Wtórna

 – przy wtórnym i kolejnych kontaktach z antygenem 

Odpowiedź immunologiczna humoralna i komórkowa 

 

 

 

Fazy odpowiedzi immunologicznej: 

• 

Indukcyjna

 – rozpoznanie antygenu, proliferacja i różnicowanie się komórek 

• 

Efektorowa

  –  komórki  efektorowe  odpowiadają  na  antygen  wytworzeniem  przeciwciał  lub  cytotoksycznością 

komórkową 

 

 

Odpowiedź immunologiczna 

 

 

 

Prezentacja antygenów limfocytom T: 

MHC klasy I: 

•  występują powszechnie na komórkach 

•  prezentacja 

antygenów 

pasożytów 

wewnątrzkomórkowych 

limfocytom 

cytotoksycznym (T

C

) 

•  białka  pasożyta  wewnątrzkomórkowego  są  w  komórce  przetwarzane  i  cięte  na 

peptydy  w  proteasomie    po  czym  wbudowywane  do  rowka  cząstek  MHC  kl.  I 

i wynoszone na powierzchnię komórki  

MHC klasy II: 

•  obecne na limfocytach B, makrofagach i komórkach dendrytycznych (APC) 

•  prezentacja antygenów zewnątrzpochodnych limfocytom pomocniczym (T

H

) 

•  komórki  wykazujące  ekspresję  MHC  klasy  II  posiadają  zdolnośd  do  pochłaniania 

antygenów na drodze pinocytozy lub fagocytozy  

•  w  powstających  endosomach  lub  fagolizosomach  dochodzi  do  kontaktu 

syntetyzowanej  cząstki  MHC  klasy  II  z  peptydami  powstałymi  w  wyniku  proteolizy 

materiału  endocytowanego    peptyd  wypiera  wówczas  tzw.  łaocuch  In  blokujący 

rowek cząstki MHC kl. II 

 

  W  trakcie 

prezentacji  antygenu  przez  komórkę  APC

 

dochodzi 

do 

rozpoznania 

antygenu 

(peptydu) 

prezentowanego 

w 

połączeniu 

z cząsteczką  MHC 

(rozpoznanie  asocjatywne)  –  gdyż  TCR  rozpoznaje 

zarówno  MHC,  jak  i  prezentowany  (swoisty  dla  TCR) 

peptyd 

  Warunkiem  aktywacji  limfocytu  jest  bezpośredni  kontakt 

z komórką APC 

  Oprócz związania się TCR z MHC-peptyd, struktura CD4 lub CD8 również wiąże się do MHC 

  Oddziaływania dotyczą także cząstek adhezyjnych - struktura CD2 łączy się z LFA-3 a LFA-1 z ICAM. 

  W trakcie tego kontaktu limfocyt T dziewiczy musi otrzymad 

dwa sygnały do aktywacji

: 

•  pierwszy pochodzi z rozpoznania antygenu przez TCR 

•  drugi z cząstek kostymulujących: CD80/CD86 (obecne na APC) wiąże się ze strukturą CD28 (obecna 

na limfocycie T

H

) 

  Z kolei sygnał o aktywacji przekazywany jest w głąb komórki przez strukturę CD3, obecną w błonie wszystkich 

limfocytów T 

  Brak sygnału kostymulacyjnego powoduje anergię limfocytu T, co oznacza, że traci on na przyszłośd zdolnośd 

aktywacji po rozpoznaniu antygenu, nawet jeśli otrzyma kostymulację  

  Limfocyty T pamięci potrzebują do aktywacji jedynie jednego sygnału -  z rozpoznania antygenu przez TCR  

 

Komórki dendrytyczne: 

•  wykazują szczególną rolę w procesie prezentacji antygenu (APC – antigen presenting cell)  

•  mieloidalne – indukują aktywację limfocytów T

H1

 

•  limfoidalne – aktywują limfocyty T

H2

 

•  pochodzą ze szpiku kostnego 

•  obecne w narządach limfatycznych i  w wielu tkankach (oprócz mózgu) 

•  w  stanie  niedojrzałym  wykazują  zdolności  endocytarne  (także  fagocytarne),  a  po  pochłonięciu  antygenu 

transportują  go  do  obwodowych  narządów  limfatycznych,  tracą  zdolności  endocytarne  i  prezentują  antygen 

limfocytom T

H

 

  Celem prezentacji antygenu limfocytom T jest aktywacja tych komórek 

• 

Aktywacja  limfocytów  T

H

  inicjuje  ich  proliferację  i  dojrzewanie  w  komórki,  które  efektywnie  wytwarzają 

cytokiny  

• 

Cytokiny

 mogą wspomagad aktywację limfocytów B i wytwarzanie przez nie przeciwciał  

• 

Aktywacja  limfocytów  T

C

  prowadzi  do  ich  proliferacji  i  przekształcania  się  w  efektorowe  komórki 

cytotoksyczne  

 

Cytokiny (najważniejsze cechy): 

  niskocząsteczkowe  glikoproteidy,  które  w  układzie  odpornościowym  pełnią  funkcje  mediatorów  regulujących 

natężenie i typ odpowiedzi immunologicznej 

  regulują proliferację i różnicowanie komórek 

  uczestniczą w regulacji krwiotworzenia  

  oddziałując  na  wiele  komórek  pośredniczą  w  reakcjach  zapalnych  (regulują  ekspresję  cząstek  adhezyjnych  na 

komórkach  śródbłonka,  indukują  syntezę  prostaglandyn,  wpływają  na  syntezę  białek  ostrej  fazy,  aktywują 

komórki  uczestniczące  w  zapaleniu  -  neutrofile,  makrofagi,  komórki  tuczne)  i  immunologicznych 

(faza indukcyjna, efektorowa i wygaszająca) 

  działają  tylko  w  komórkach  wrażliwych,    czyli  takich,  które  posiadają    receptory  dla  określonej  cytokiny 

(receptory  cytokinowe  mają  bardzo  różną  budowę,  należą  do  różnych  typów,  ale  wspólną  ich  cechą  jest 

obecnośd wewnątrzkomórkowej domeny odpowiedzialnej za przekazywanie sygnałów w głąb komórki) 

•  dotychczas  opisano  ponad  sto  kilkadziesiąt  cytokin  o  działaniu  pro-  i  przeciwzapalnym    przewaga  cytokin 

prozapalnych  doprowadza  do  ogólnoustrojowej  reakcji  zapalnej,  zaś  przeciwzapalnych  –  do  odpowiedzi 

przeciwzapalnej 

Grupy cytokin: 

•  interleukiny (IL) - opisano ponad 30 różnych 
•  czynniki wzrostu (GF - Growth Factors) - np. naskórka, fibroblastów, neuronów 
•  hematopoetyczne czynniki wzrostu (CSF - Colony Stimulating Factors) 
•  interferony (IFN) 
•  cytokiny nadrodziny TNF (TNF - Tumor Necrosis Factors) 
•  transformujące czynniki wzrostu (TGF - Transforming Growth Factors) 
•  chemokiny  

Główne cechy cytokin: 

•  plejotropia – zdolnośd określonej cytokiny do wpływania na różne typy komórek i wywoływanie w nich 

odmiennych efektów 

•  redundancja – zdolnośd różnych cytokin do wywoływania jednakowego efektu 
•  synergizm – współdziałanie cytokin, co zwiększa ich aktywnośd 
•  antagonizm – wzajemne blokowanie efektów działania 
•  zdolnośd do indukcji kaskad dodatnich i ujemnych sprzężeo zwrotnych  

 
Sposoby oddziaływania cytokin na komórki: 

•  autokrynowe – oddziaływanie na komórkę, przez którą zostały wydzielone po połączeniu się z odpowiednim 

receptorem 

•  parakrynowe – oddziaływanie na komórkę sąsiadującą w stosunku do komórki wydzielającej cytokinę 
•  endokrynowe – oddziaływanie na komórki innych narządów  

 

Podział cytokin ze względu na właściwości: 

•  Prozapalne: IL-1, IL-6, IL-8, IL-15, IL-17, IL-18, IL-23, TNF 

•  Przeciwzapalne: IL-4, IL-10, IL-13  

 

  

Limfocyty T

H

: 

•  bogate źródło cytokin 

•  dokonują selekcji mechanizmów efektorowych przeciw patogenom: 

–  limfocyty T

C

, makrofagi – 

odpornośd komórkowa

 stymulowana przez subpopulację T

H1

 

–  przeciwciała – wytwarzane przez plazmocyty powstałe z limfocytów B, 

odpornośd humoralna 

Limfocyty T

C

: 

•  ich najistotniejszą rolą jest eliminacja komórek zakażonych wirusami 

•  uczulone limfocyty T

C

 wyrzucają z granul 

perforyny

, tworzące kanały w błonie komórkowej, zabijają ją lub 

rozpoczynają przez 

granzymy

 proces apoptozy zakażonych komórek 

•  cytotoksycznośd może byd także wywołana sygnałem indukowanym przez oddziaływanie ligandu Fas (FasL) z 

receptorem Fas (FasR) na komórce docelowej 

•  granule mogą także zawierad TNF i limfotoksynę  

Transformacja blastyczna: 

•  W wyniku kontaktu z antygenem dochodzi do aktywacji i proliferacji limfocytów. Po aktywacji limfocyty ulegają 

powiększeniu (są to tzw. 

blasty

), w komórkach pojawiają się liczne ziarnistości.  

•  Aktywowane 

limfocyty T

 produkują i wydzielają cytokiny, zaś 

limfocyty B

 przeciwciała. 

•  Wszystkie zmiany prowadzące do powstawania aktywowanych klonów limfocytów nazywane są 

transformacją 

blastyczną

. 

 

Antygeny wywołujące transformację blastyczną limfocytów: 

•  Swoiste:   

–  antygeny drobnoustrojów 

•  Nieswoiste:   

–  mitogeny (np. lektyny roślinne) 

•  fitohemaglutynina – PHA 

•  konkanawalina A – ConA  

•  mitogen ze szkarłatki – PWM 

Transformacja blastyczna limfocytów