Obuwnik_744[02].Z2.04

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1. Zasady bezpiecznej obsługi i konserwacji maszyn i urządzeń do montaŜu

i wykończania obuwia

4.1.1.

Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Maszyny

ćwiekowania

cholewek

wykonywania

operacji

poprzedzających i kończących proces ćwiekowania

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Maszyny do montaŜu i wykończania obuwia

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o zastosowaniu maszyn, urządzeń

i narzędzi do montaŜu i wykończania obuwia.

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści,

–

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.

Miejsce jednostki modułowej w strukturze modułu 744[02].Z2 „Maszyny i urządzenia

obuwnicze” jest wyeksponowane na schemacie zamieszczonym poniŜej.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp

i instrukcji przeciwpoŜarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Wiadomości
dotyczące przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony
ś

rodowiska znajdziesz w jednostce modułowej 744[02].O1.01 „Przestrzeganie przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska”.

Schemat układu jednostek modułowych

744[02].Z2.01

Charakteryzowanie części,

mechanizmów, maszyn i urządzeń

obuwniczych

744[02].Z2.02

UŜytkowanie maszyn, urządzeń

i narzędzi do rozkroju materiałów oraz
opracowania elementów spodu obuwia

744[02].Z2

Maszyny i urz

dzenia obuwnicze

744[02].Z2.03

UŜytkowanie maszyn, urządzeń

i narzędzi do wytwarzania

cholewek

744[02].Z2.04

Zastosowanie maszyn, urządzeń

i narzędzi do montaŜu
i wykończania obuwia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony środowiska i ochrony
przeciwpoŜarowej podczas montaŜu i demontaŜu maszyn i urządzeń,

−

korzystać z róŜnych źródeł informacji,

−

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,

−

rozpoznawać podstawowe części maszyn i urządzeń,

−

wyjaśniać zasady współdziałania części i mechanizmów maszyn,

−

posługiwać się dokumentacją konstrukcyjną i technologiczną,

−

stosować i zamieniać jednostki układu SI,

−

wykonywać proste obliczenia matematyczne,

−

uŜytkować komputer,

−

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

dobrać maszyny, urządzenia i narzędzia do róŜnych systemów montaŜu i technik
wykończania obuwia,

−

określić zasady działania i obsługi urządzeń do nawilŜania cholewek,

−

określić zasady działania i obsługi ćwiekarek,

−

dobrać oprzyrządowanie do operacji ćwiekowania w zaleŜności od kształtu kopyt,
rodzaju materiału i stosowanego systemu montaŜu,

−

określić zasady działania urządzeń do stabilizacji kształtów cholewek,

−

dobrać parametry pracy urządzeń transportowych,

−

obsłuŜyć maszyny i urządzenia do montaŜu i wykończania obuwia,

−

posłuŜyć się dokumentacją techniczną i technologiczną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.

Zasady bezpiecznej obsługi i konserwacji maszyn i urządzeń
do montaŜu i wykończania obuwia

4.1.1. Materiał nauczania

ZagroŜenia występujące podczas wytwarzania obuwia w oddziale montaŜu

Procesy technologiczne odbywające się w oddziałach montaŜowych stwarzają liczne

zagroŜenia  zdrowia  i  bezpieczeństwa  pracowników  tam  zatrudnionych.  Powodem  ich  są
ulatniające  się  podczas  operacji  zmywania  rozpuszczalnikami  organicznymi  elementów
obuwia,  halogenizacji  oraz  przesuszania  błon  klejowych  szkodliwe  opary  związków
chemicznych.  Dodatkowym  zagroŜeniem  są  pyły  powstające  podczas  operacji  drasania
i ścierania  elementów  skórzanych  z  gumy  i  tworzyw  sztucznych  oraz  zagroŜenia  wynikające
z obsługi  maszyn  do  montaŜu  obuwia.  Powszechność  występowania  operacji  klejenia
i związane  z  tym  duŜe  ilości  odparowujących  łatwopalnych  rozpuszczalników  organicznych
stwarza  realne  wystąpienie  zagroŜenia  poŜarowego  w oddziałach  montaŜu.  Dlatego
przestrzeganie  przepisów  ochrony  przeciwpoŜarowej  obowiązujących  w  oddziałach  montaŜu
i wykończania obuwia jest jednym z waŜniejszych obowiązków.

Znaczące zagroŜenie dla zdrowia pracowników przebywających w oddziałach montaŜu

stanowią  związki  chemiczne,  poniewaŜ  ilość  obuwia  produkowanego  z wykorzystaniem
klejów  rozpuszczalnikowych,  które  w  procesie  technologicznym  wymagają  przesuszenia
błony  klejowej  poprzez  odparowanie  rozpuszczalników  jest  największa.  Operacje  te
wykonywane  są  na  stanowiskach  wyposaŜonych  w  system  wentylacji,  ale  nawet  takie
rozwiązanie  nie  gwarantuje  usunięcie  z  pomieszczenia  hali  produkcyjnej  szkodliwych
oparów.  Dodatkowym  źródłem  zanieczyszczenia  powietrza  oparami  rozpuszczalników
organicznych  są  operacje  zmywania  podeszew  rozpuszczalnikami  oraz  przemywania
związkami halogenizującymi podeszew z kauczuku termoplastycznego.

Badania zanieczyszczenia powietrza związkami organicznymi potwierdzają, Ŝe

największe  stęŜenie  toksycznych  związków  organicznych  mogących  skazić  powietrze
w oddziale  montaŜu  osiągają  opary  acetonu,  toluenu,  octanu  etylu,  benzenu  oraz  benzyny
ekstrakcyjnej,  czyli  rozpuszczalników  wchodzących  w  skład  klejów  montaŜowych.
Dodatkowym źródłem zanieczyszczenia powietrza na oddziale montaŜu są bardzo szkodliwe
opary  związków  halogenizujących  uŜywanych  do  przemywania  podeszew  z  kauczuków
termoplastycznych.  ZuŜycie  tych  preparatów  jest  niewielkie  w  odniesieniu  do  innych
rozpuszczalników,  ale  z uwagi  na  obecność  halogenków  wchodzących  w  ich  skład  są
szczególnie niebezpieczne.

Niektóre operacje wykonywane w oddziałach montaŜu (np.: drasanie cholewki

wiekowanej na teksy) mogą powodować iskrzenie, które w zetknięciu z oparami

łatwopalnych rozpuszczalników w atmosferze hali produkcyjnej mogą inicjować poŜar lub
nawet eksplozję.

W oddziałach montaŜu obuwia osoby obsługujące niektóre maszyny obuwniczych np.

oklepywarki, wystawione są na działanie wibracji definiowanej jako drgania mechaniczne
przekazywane bezpośrednio do narządów człowieka. Robotnicy zatrudnieni przy obsłudze
maszyn z tej grupy, cierpią na schorzenia określane mianem „martwej ręki”.

Procesy technologiczne, takie jak: ścieranie, drasanie, frezowanie są źródłem zapylenia

powietrza na halach montaŜowych. Przy drasaniu podeszew i podpodeszew skórzanych ze

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

skór garbowania chromowego pyły poza substancjami pochodzenia organicznego zawierają
pewne ilości chromu, który wywiera szkodliwe działania na błony śluzowe górnych dróg
oddechowych.

W zaleŜności od wielkości ziaren pyły dzielimy na duŜe (powyŜej 50

m, osiadające po

kilku minutach), średnie (od 5 – 50

m, utrzymujące się w powietrzu przez kilka godzin)

i małe (poniŜej 5

m, utrzymujące się w powietrzu przez kilka dni).

Działanie pyłów na organizm ludzki jest uzaleŜnione od następujących czynników:

stęŜenia pyłów w powietrzu wyraŜonego w mg/m

, wielkości cząstek, właściwości

chemicznych oraz rodzaju pracy.

Wysoki stopień zagroŜenia w oddziałach montaŜu stwarzają maszyny i urządzenia

z uwagi  na  specyfikę  operacji  technologicznych  oraz  skomplikowane  ruchy  elementów
roboczych  wykonywanych  przez  maszyny  w  celu  wykonania  poszczególnych  operacji.
Znajomość  tzw.  strefy  zagroŜenia  maszyn  ma    istotne  znaczenie  w  celu  ograniczenia
niebezpieczeństw związanych z ich obsługą.

Strefami zagroŜenia maszyn określa się przestrzenie znajdujące się wewnątrz lub na

zewnątrz maszyn, w których moŜe dojść do zetknięcia się pracownika z ruchomymi częściami
maszyn, narzędzi, skrawanymi cząstkami lub struŜynami, w wyniku czego moŜe nastąpić
uszkodzenie ciała.

Podobnie jak podczas obsługi innych maszyn obuwniczych, zagroŜenie stwarzają

wszystkie  ruchome  i  obracające  się  części  oraz  nieosłonięte  sprzęgła,  przekładnie  pasowe
i zębate,  części  maszyn  i  narzędzia,  noŜe  taśmowe  i  tarczowe,  kleszcze,  młotki,  nakłuwaki,
igły itp.  Ochrona  przed  wypadkami  w  oddziałach  montaŜu  wymaga  ciągłej  kontroli
poprawności  działania  maszyn  i  narzędzi,  urządzeń  wentylacyjnych  i  przedmiotów  ochrony
osobistej.  Szczegółowe  wytyczne  odnośnie  prawidłowego  postępowania  i  uŜytkowania
maszyn

montaŜowych

zawarte

są

instrukcji

obsługi

maszyny.

Zapoznanie

z niebezpieczeństwami występującymi podczas obsługi maszyny oraz zasadami prawidłowej
obsługi urządzenia jest gwarancją zapewnienia bezpieczeństwa podczas obsługi maszyn
w oddziałach montaŜu

Zasady prawidłowej obsługi i konserwacji maszyn montaŜowych

Przestrzeganie zasad prawidłowej obsługi zawartej w instrukcji uŜytkowania jest

warunkiem  długotrwałej  i  bezawaryjnej  eksploatacji  maszyn  montaŜowych.  Przestrzeganie
przez pracownika obsługującego maszynę zaleceń producenta związanych z jej konserwacją,
najczęściej  ogranicza  się  do  czynności  związanych  z utrzymaniem  porządku  na  stanowisku
pracy,  dokonywaniem  regulacji  niezbędnych  do  prawidłowego  wykonywania  czynności  na
maszynie  (regulacja  uciągu  kleszczy  ćwiekarki,  siły  wbijania  teksów)  oraz  przeprowadzania
okresowych  uzupełnień  środka  smarowego  prowadnic,  łoŜysk  ślizgowych  i  innych  miejsc
ruchowych wskazanych przez producenta w instrukcji obsługi.

Pracownik obsługujący maszynę nie jest uprawniony do jej naprawy lub dokonywania

regulacji mechanizmów w przypadku awarii maszyny. Powinien natychmiast fakt wystąpienia
awarii  zgłosić  przełoŜonemu,  który  zleci  wykonanie  naprawy  odpowiednim  słuŜbom
technicznym.  Czynności  związane  z  wymianą  płynów  eksploatacyjnych  i  smarów  moŜe
wykonać  wykwalifikowany  mechanik  zgodnie  z harmonogramem  opracowanym  przez
producenta maszyny uwzględniając rodzaj oraz czas wymiany środków smarowych.

W celu przedłuŜenia okresu eksploatacji maszyn i urządzeń, w zakładach przemysłowych

wprowadzany jest system planowo – zapobiegawczych napraw, który obejmuje całokształt
czynności związanych z naleŜytym uŜytkowaniem, konserwacją, przeglądami technicznymi
i planowaniem oraz wykonywaniem napraw maszyn i urządzeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

System ten przewiduje dokładne planowanie przeglądów i napraw oraz ustala ich zakres

oraz częstotliwość, co powoduje znaczne przedłuŜenie okresu eksploatacji maszyn i urządzeń.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie maszyny w oddziale montaŜu stwarzają podczas ich obsługi zagroŜenie dla Ŝycia
lub zdrowia pracowników?

Jakie zagroŜenie występuje podczas obsługi parzaka do zmiękczania podnosków
termoplastycznych?

Jak są zabezpieczone stanowiska do ręcznego oraz maszynowego nakładania klejów
rozpuszczalnikowych przed emisją szkodliwych oparów rozpuszczalników organicznych?

Czy niebezpieczeństwo zatrucia się szkodliwymi oparami związków organicznych to
jedne zagroŜenia związane z obsługa maszyn do mechanicznego nakładania klejów
rozpuszczalnikowych?

Jakie niebezpieczeństwa są związane z obsługą ćwiekarek podających klej
termoplastyczny?

Jakie zagroŜenia stwarza ćwiekarka na teksy?

Jakiego rodzaju niebezpieczeństwa związane są z obsługą oklepywarek?

Dlaczego w oddziale montaŜu nie wolno palić papierosów ani uŜywać otwartego ognia?

Jakie czynności związane z obsługą maszyn montaŜowych wchodzą w zakres
obowiązków obsługującego je pracownika?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Porównaj zagroŜenia występujące podczas obsługi ćwiekarki pięt na klej termoplastyczny

i teksy. Zastanów się, która maszyna stwarza większe niebezpieczeństwo podczas obsługi?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować polecenie zawarte w treści ćwiczenia,

przeanalizować zagroŜenia występujące podczas obsługi ćwiekarek pięt na klej
termoplastyczny,

przeanalizować zagroŜenia występujące podczas obsługi ćwiekarek pięt na teksy,

wypisać w kolumnach obok siebie zagroŜenia występujące podczas pracy na obu
rodzajach urządzeń,

porównać rodzaj zagroŜeń występujących podczas obsługi obu typów maszyn i wskazać
bardziej niebezpieczną,

zaprezentować swoja pracę.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

instrukcja bhp obowiązująca w oddziale montaŜu obuwia,

−

instrukcja obsługi ćwiekarki pięt na klej termoplastyczny,

−

instrukcja obsługi ćwiekarki pięt na teksy,

−

przybory do pisania,

−

kartki formatu A4,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Opracuj zestaw czynność poprzedzających rozpoczęcie pracy na prasie do prasowania

obuwia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować polecenie zawarte w treści ćwiczenia,

zapoznać się z instrukcją obsługi prasy do prasowania obuwia,

zapoznać się z zasadami bhp obowiązującymi w oddziale montaŜu,

wypisać zagroŜenia związane z obsługa prasy do prasowania obuwia,

opracować zestaw czynności, które naleŜy wykonać przed i w trakcie obsługi prasy do
prasowania obuwia,

zaprezentować swoją pracę.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

instrukcje obsługi prasy hydraulicznej do prasowania obuwia,

−

instrukcja bhp obowiązująca w oddziale montaŜu obuwia,

−

kartka papieru w kratkę,

−

przybory piśmiennicze,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Wypisz niebezpieczne lotne rozpuszczalniki organiczne zawarte w klejach montaŜowych

na podstawie ich składu chemicznego. Określ sposób postępowania z tymi związkami na
etapie produkcji obuwia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować polecenie zawarte w treści ćwiczenia,

zapoznać się z instrukcją obsługi pras do przyklejania elementów z klejem
rozpuszczalnikowym,

wypisać zagroŜenia na kartce,

zaprezentować swoją pracę i porównać z wynikami innych uczniów.

WyposaŜenie stanowiska:

−

instrukcja bhp obowiązująca w oddziale montaŜu obuwia,

−

zasady obchodzenia się z rozpuszczalnikowymi klejami obuwniczymi,

−

instrukcja obsługi wybranego kleju montaŜowego zawierająca jego skład chemiczny,

−

kartka papieru w kratkę,

−

przybory piśmiennicze,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

scharakteryzować niebezpieczeństwa związane z obecnością lotnych
związków organicznych w atmosferze oddziału montaŜu?

określić sposoby usuwania oparów rozpuszczalników ze stanowiska
do nanoszenia klejów rozpuszczalnikowych?

wskazać preparaty uŜywane podczas montaŜu obuwia, które oprócz
rozpuszczalników zawierają szkodliwe związki chemiczne?

określić warunki bezpiecznej pracy na ćwiekarkach?

wskazać niebezpieczeństwa związane z obsługą pras do prasowania
obuwia?

zdefiniować pojęcie „strefa zagroŜenia maszyny”?

określić zasady prawidłowej obsługi i konserwacji maszyn do
montaŜu obuwia?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.

Maszyny do ćwiekowania cholewek i wykonywania operacji
poprzedzających i kończących proces ćwiekowania

4.2.1. Materiał nauczania

Podczas ćwiekowanie, cholewka zostaje uformowana na bryle kopyta oraz trwale

połączona z podpodeszwą. Jest to proces przygotowania wierzchu obuwia do montaŜu
z pozostałymi częściami spodu, który przeprowadza się etapowo, na następujących maszynach
i urządzeniach:
a) przygotowania cholewek do ćwiekowania: urządzenia do wklejania podnosków

chemoutwardzalnych, maszyny do obciągania zakładek i formowania pięt, urządzenia do
nawilŜania cholewek, maszyny do wstępnego formowania cholewek,

b)   przymocowania podpodeszew do kopyta,
c)   ćwiekowania cholewek,
d)   wykonania  czynności  końcowych  po  ćwiekowaniu:  wyjmowanie  klamerek  lub  teksów,

oklepywanie fałd po ćwiekowaniu lub kalibrowanie, stabilizacja obuwia.

Wykorzystanie poszczególnych maszyn i urządzeń w procesie montaŜu obuwia,

uzaleŜnione  jest  od  stosowanej  technologii  oraz  dostępnego  parku  maszynowego.  Niektóre
operacje  moŜna  wykonać  ręcznie  (np.  przymocowanie  podpodeszew  do  kopyta  za  pomocą
teksów,  ćwiekowanie  ręczne  za  pomocą  kleszczy  lub  usuwanie  klamerek  za  pomocą
wyciągacza klamerek) w przypadku braku odpowiednich maszyn, jednak znacznie obniŜa się
w ten sposób wydajność oraz jakość produkowanego obuwia.

Bardzo waŜnym zagadnieniem w oddziałach montaŜu jest transport międzyoperacyjny, od

organizacji  którego  zaleŜy  wydajność  jak  równieŜ  płynność  produkcji.  Spośród  najczęściej
stosowanych w oddziałach montaŜu, naleŜy wyróŜnić transport oparty na wymuszonym rytmie
pracy,  sprawdzający  się  w  zakładach  zatrudniających  pracowników  o niskiej  motywacji  do
wykonywanych zadań produkcyjnych i nie utoŜsamiających się z firmą. Bardziej humanitarną
formą  transportu  międzyoperacyjnego  jest  system  wykorzystujący  rytm  niewymuszony,
w którym kaŜdy pracownik moŜe wstrzymać na krótką chwilę przemieszczanie elementów na
taśmie,  mający  zastosowanie  w  firmach  zatrudniających  wykwalifikowanych  i  świadomych
pracowników.

Maszyny i urządzenia do wykonywania operacji poprzedzających ćwiekowanie
cholewek

Urządzenia do wklejania podnosków chemoutwardzalnych

Wklejanie podnosków wykonuje się najczęściej podczas montaŜu cholewek w oddziałach

szwalni,  dlatego  maszyny  do  wklejania  podnosków  termoplastycznych  zostały  omówione
w jednostce  modułowej  744[02].Z2.03.  Uplastycznione  w  procesie  nawilŜania  cholewki
podnoski  zostają  uformowane  podczas  ćwiekowania  i  przyjmują  kształt  czubka  kopyta.
RównieŜ podnoski z włóknin, tkanin i dzianin, a takŜe ze skóry są przyklejane w fazie szycia
cholewek.

Podnoski chemoutwardzalne, ze względu na ich specyfikę i skład chemiczny oraz proces

zmiękczania i utwardzania muszą być wklejane tuŜ przed ćwiekowaniem. W tym celu, przed
wklejaniem,  podnoski  poddaje  się  aktywacji  chemicznej  w  specjalnych  maszynach
i urządzeniach. Proces aktywacji i czas jej trwania jest zróŜnicowany i wynosi od kilku minut
do  kilkunastu  godzin.  Czas  utwardzania,  w  zaleŜności  od  sposobu  aktywacji  trwa  od
kilkudziesięciu minut do kilku godzin, co w sposób oczywisty ogranicza stosowanie tego typu
podnosków.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Maszyny do obciągania zakładek i formowania pięt

W celu usztywnienia piętowej części obuwia oraz zapewnienia jej estetycznego i trwałego

wyglądu, pomiędzy tylnik i zapiętek cholewki wkleja się zakładkę. W praktyce przemysłowej
najczęściej stosuje się zakładki formowane, których trwały kształt nadany podczas ich
wytwarzania odpowiada kształtowi części piętowej obuwia oraz zakładki termoplastyczne,
którym odpowiedni kształt nadawany jest podczas operacji formowania pięty.

Obciągarki zakładek

Obciągarka zakładek, słuŜą do trwałego łączenia zakładek formowanych z cholewką.

PoniewaŜ zakładki formowane posiadają nadany na etapie wytwarzania kształt odpowiadający
kształtowi pięty obuwia, po ich wklejeniu, cholewka zostaje uformowana części piętowej.

Widok obciągarki zakładek pokazany jest pokazana na rysunku 1.

Rys. 1. Obciągarka zakładek [7]

Roboczą częścią maszyny są: metalowe grzane formy 1, na które zakładana jest cholewka

z włoŜoną uformowaną zakładką, kleszcze 2 słuŜące do naciągnięcia cholewki z zakładką na
formę oraz poduszki zaprasowujące 3, które dociskając cholewkę do rozgrzanej formy
zapewniają równomierne wklejenie zakładki i zapobiegają powstawaniu fałd i zmarszczek.

Formowarki pięt

Formowarki pięt słuŜą do wklejania zakładek termoplastycznych do części piętowej

obuwia z równoczesnym formowaniem zakładki w celu nadania jej odpowiedniego kształtu.

W przeciwieństwie do obciągarek zakładek, maszyny te wyposaŜone są w dwie formy,

odpowiadające  swoim  kształtem  bryle  pięty,  przy  czym  forma  oznaczona  numerem  1  jest
ogrzewana  a  oznaczona  numerem  2  chłodzona.  Zasada  działania  maszyny  pokazanej  na
rysunku 2, polega na rozgrzaniu (uplastycznieniu) zakładki termoplastycznej wraz z cholewką
na  formie  ogrzewanej  1  z  równoczesnym  jej  napręŜeniu  w kierunku podłuŜnym cholewki za
pomocą kleszczy 4.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 2. Formowarki pięt (jedni i dwustanowiskowa) [8]

W celu równomiernego dociśnięcia do formy, cholewka jest dociskana poduszką

zaprasowującą 3. Cholewka na kopycie ogrzewanym znajduje się przez 4 ÷ 5 sekund, po czym
zostaje z niego zdjęta i przeniesiona do ustabilizowania na kopyto zimne. Kompletne
stanowisko robocze składa się z formy ogrzewanej i chłodzonej a maszyna najczęściej jest
wyposaŜona w dwa stanowiska robocze

Urządzenia do nawilŜania cholewek

Parzak czubków słuŜy do uplastyczniania czubka cholewki wraz z wklejonym

podnoskiem termoplastycznym bezpośrednio przed zaćwiekowaniem, poprzez ich
jednoczesne nawilŜenie i podgrzanie.

Na rysunku 3 pokazane jest urządzenie, posiadające układ wytwarzania pary oraz

niezaleŜny  aluminiowy  podgrzewacz  podnoska  i  czubka  cholewki  1.  Aluminiowa  obudowa
nie  ulega  korozji,  co  wydatnie  przedłuŜa  Ŝywotność  urządzenia.  Maszynę  moŜna  równieŜ
stosować  do  produkcji  obuwia  ze  sztucznych  skór,  ale  wówczas  nie  włącza  się  układu
wytwarzania pary.

Rys. 3. RóŜne rozwiązania konstrukcyjne parzaków do nawilŜania cholewek [10]

Urządzenia te produkowane są w dwóch rodzajach, jako jedno- lub dwustanowiskowe

oraz  wyposaŜone  są  w  układy:  elektronicznej  regulacji  temperatury  oddzielnie  dla  formy
dolnej  i górnej,  regulacji  czasu  aktywizacji,  regulacji  ilości  podawanej  pary  wodnej
z moŜliwością  wyłączenia  podawania  pary  wodnej  oraz  w  urządzenia  kontrolujące  poziom
wody.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aktywatory parowe

Aktywator parowy przeznaczony jest do aktywacji (zmiękczenia i uplastycznienia) gorącą

parą wodną przyszew cholewek przed ich formowaniem.

Urządzenia pokazane na rysunku 4 stosowane są do uplastyczniania podnosków

termoplastycznych  i  przyszew  cholewek  przed  operacją  formowania  na  formowarkach
przyszew  lub  przed  formowaniem  przyszwy  poprzez  wszywanie  tasiemki  w  obuwiu
produkowanym w systemie California.

Maszyny te zbudowane podobnie do pras pneumatycznych, wyposaŜone są w dwie

ogrzewane płyty (górną 1 i dolną 2) dociskane do siebie siłownikiem pneumatyczny oraz
w zbiornik na wodę 3. Pozwalają na dokładną i skuteczną aktywację przyszew cholewek
w ciągu 3 ÷ 5 sekund.

Rys. 4. RóŜne rozwiązania konstrukcyjne aktywatorów przyszew cholewek [7]

Aktywatory parowe przyszew cholewek wyposaŜone są w elektronicznie sterowany układ

regulacji temperatury oraz czasu aktywacji. RównieŜ ilości pary wodnej podawanej na górną
i dolną formę podlega regulacji z moŜliwością całkowitego odłączenia podawania pary na
formę górną w przypadku stosowania na przyszwę skór delikatnych.

Maszyny do formowania cholewek

Maszyna pokazana na rysunku 5, przeznaczona jest do nadawania przestrzennego kształtu

przyszwie w gotowych cholewkach poprzez dociśnięcie jej elastyczną gumową poduszką do
ogrzewanej metalowej formy, przy czym stopień uzyskanego uformowania regulowany jest
poprzez zmianę parametrów pracy maszyny (siły docisku, temperatury formy i czasu docisku).

Wstępne formowanie cholewek jest operacją ułatwiającą ćwiekowanie, wpływa przy tym

na zwiększenie estetyki obuwia oraz zwiększa współczynnik zachowania kształtu obuwia.
Formowarki przyszew stosuje się podczas produkcji obuwia systemami montaŜu, które
w załoŜeniach konstrukcyjnych wymagają wstępnego formowania cholewek, np. w systemie
gdynkowym typu California lub w obuwiu ćwiekowanym za pomocą sznurka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby temu zapobiec stosowane są metody łączenia podpodeszwy z kopytem bez udziału

łączników sztywnych (gwoździ, klamerek). Jedna z takich metod pokazana jest na rysunku 7.

Rys. 7. Maszyna do mocowania podpodeszwy do kopyt [7]

Maszyna znalazła zastosowanie w sytuacjach, gdy naleŜy unikać stosowania gwoździ

i klamer  do  mocowania  podpodeszwy.  Działanie  maszyny  polega  na  nakładaniu  w  kilku
miejscach na kopyta dwustronnie pokrytych klejem przylepców z pianki, za pomocą których
zostaje  przyklejona  podpodeszwa.  Po  zakończeniu  montaŜu  obuwia  pianka  jest  usuwana,
a ewentualne pozostałości nie są wyczuwalne przez stopę. Tradycyjne maszyny do mocowania
podpodeszew  za  pomocą  klamerek  lub  teksów,  maja  podobną  budowę  do  urządzenia
opisanego  powyŜej,  tylko  zamiast  mechanizmu  dozujące  taśmę  klejącą,  wyposaŜone  są
w głowicę  do  podawania  i  wbijania  teksów  lub  teŜ  klamerek,  których  budowa  i  zasada
działania opisana jest przy budowie ćwiekarek.

Maszyny do ćwiekowania cholewek

wiekowanie obuwia, które polega na zaciągnięcie cholewki na kopycie w celu nadania

jej  przestrzennego  kształtu  z równoczesnym  przymocowaniem  jej  do  podpodeszwy  jest
wykonywane  za  pomocą  skomplikowanych  maszyn.  Proces  naciągania  cholewki  na  kopyto
wykonywany  jest  za  pomocą  kleszczy,  których  zadaniem  jest  złapanie  brzegu  cholewki  i  po
jej  naciągnięciu,  przegięcie  w  kierunku  podpodeszwy.  Następnie  mechanizmy  słuŜące  do
przymocowania  zaciągniętej  cholewki  do  podpodeszwy  za  pomocą  róŜnych  łączników  (klej
termoplastyczny, teksy, klamerki itp.) trwale mocują cholewkę z podpodeszwą.

Zaciąganie cholewek przeznaczonych do klejonego systemu montaŜu przeprowadzane na

nowoczesnych  ćwiekarkach  odbywa  się  obecnie  najczęściej  dwustopniowo  (ćwiekowanie
czubka  i  przedstopia  oraz  ćwiekowanie  pięty  i śródstopia)  lub  trójstopniowo  w  przypadku
stosowania  zaciągarek  starszych  typów  (ćwiekowanie  części  przednie,  tylnej  oraz  boków)
Kolejność  ćwiekowania  uzaleŜniona  jest  od  rodzaju  i  typu  produkowanego  obuwia,  rodzaju
przetwarzanych  materiałów,  stosowanego  sytemu  montaŜu  i  powinna  być  tak  dobrana,  aby
zapewnić  najlepszy  efekt.  Czynnością  poprzedzającą  ćwiekowanie  jest  przymocowywanie
podpodeszwy do kopyt.

Ćwiekarki wstępne (przedćwiekarki)

Maszyny słuŜą do zaciągania wstępnego cholewki poprzez jej wzdłuŜne wyciągnięcie

oraz w przedniej części wszerz, a następnie przegięcie wyciągniętych brzegów cholewki przez
grań kopyta na podeszwę i przyczepione teksami w trzech miejscach – na czubku i po obu
stronach przedstopia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Maszyna wyposaŜona jest w następujące mechanizmy wykonawcze:

−

mechanizm kleszczy,

−

mechanizm podający i wbijający teksy.

Mechanizm kleszczy

wiekarka wstępna posiada potrójny układ kleszczy: środkowe, prawe boczne i lewe

boczne, które poruszają się po trajektorii pokazanej na rysunku 8. W punkcie 0 szczęki
kleszczy zwierają się chwytając brzeg cholewki. Na odcinku 0

−

1 kleszcze opuszczają się

i naciągają cholewkę napręŜając i wydłuŜając ją. Na odcinku 1

−

2 kleszcze przeginają brzeg

cholewki  przez  grań  kopyta,  zbliŜają  się  do  siebie  i  jednocześnie  podnoszą.  W  punkcie  2
następuje wbicie tekstów i rozwarcie szczęki. Następnie kleszcze przesuwają się do połoŜenia
3,  w którym  zatrzymują  się,  zaś  mechanizm  podający  teksty  doprowadza  do  odpowiednich
otworów  w  szczękach  teksy.  Na  odcinku  3

−

4 kleszcze zbliŜają się do siebie i zatrzymują

w odległości około 2 mm do krawędzi kopyta.

Rys. 8. Schemat toru kleszczy podczas zaciągania wstępnego cholewki [6, s.163]

KaŜdy układ kleszczy posiada własny mechanizm napędu, dzięki któremu szczęki

kleszczy są zamykane na brzegu cholewki, a następnie przemieszczane w celu odpowiedniego
naciągnięcia cholewki.
Mechanizm podający i wbijający teksy

Mechanizm słuŜy do podawania pięciu teksów w ciągu jednego cyklu roboczego

wiekarki. Mechanizm ten składa się z bębna, prowadnic z kanalikami, płytki oddzielającej

teksy oraz zespołu rozdzielacza.

Bęben z umieszczonymi wewnątrz czerpakami słuŜy do podawania teksów do kanalików,

w których się one układają. Bęben przystosowany jest do podawania teksów dwóch rodzajów.
Bęben  1  wykonuje  ruch  obrotowy,  natomiast  płytka  oddzielająca  sortuje  teksy  i  podaje  je
pojedynczo  do  otworków  rozdzielacza  wykonanego  w  postaci  kółka,  które  na  powierzchni
czołowej  ma  pięć  równomiernie  rozmieszczonych  otworków,  w  które  teksy  wpadają  łbami
w dół.  Następnie  mechanizm  wbijający  teksy  pokazany  na  rysunku  9,  wbija  jednocześnie
teksy  po  obu  bokach  po  dwa  i jeden  w  środku  czubka  zaciąganej  cholewki  za  pomocą
młotków.

Mechanizm wbijający teksy łączy podpodeszwę z cholewką w chwili, gdy zostanie ona

przegięta przez grań kopyta. Młotek 1 zamocowany jest w suwaku 2, który przemieszcza się
w  podłuŜnym  rowku  wahacza  3  umocowanego  w korpusie  maszyny.  W  celu  ułatwienia
zaginania  końców  wbijanych  teksów,  młotek  ustawiony  jest  pod  kątem  w  stosunku
płaszczyzny  pionowej.  Wbijanie  teksów  realizowane  jest  poprzez  uderzenie  młotkiem  1
spowodowane  działaniem  spręŜyny  4  oddziaływującej  na  dzwignię  5  i  łącznik  6  połączony
z suwakiem 2. Podnoszenie młotka wykonuje krzywka 7 zamocowana na wale napędowym 8.
Obrót  krzywki  powoduje  przemieszczanie  suwaka  w  wahaczu  3  do  góry  z  równoczesnym
podnoszeniem młotka

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 9. Schemat mechanizmu wbijającego teksy [6, s. 173]

Regulacja siły uderzenia młotka odbywa się poprzez zmianę stopnia skręcenia spręŜyny

10. Uchwyt podający teksy 11 zamocowany jest na końcu wodzika 9.

Maszyny do ćwiekowania boków za pomocą klamerek działały na podobnej zasadzie jak

opisane wcześniej ćwiekarki z tym, Ŝe zamiast mechanizmu podające i wbijającego teksy
posiadały mechanizmy do tworzenia i wbijania klamerek z drutu.

Mechanizm formujący klamerki

Z mechanizmem podającym i odcinającym, współpracuje mechanizm formujący klamerki

pokazany na rysunku 10. W jego skład wchodzi trzpień formujący 1 o kształcie
odpowiadającym klamerce oraz tulejka 2 wykonująca ruch w dół i w górę.

Rys. 10. Zasada działania mechanizmu formującego klamerki [6, s. 177]: a – odcięcie drutu,

b – formowanie klamerki, c – wbijanie klamerki

Odmierzony i ucięty przez mechanizm podająco-odcinający drut, jest formowany przez

tulejkę 2 wykonującą ruch w dół na trzpień 1. Następnie uformowana klamerka jest wbijana
przez młotek 3 za pośrednictwem prowadnika klamerki 4. Wbicie klamerki następuje
w chwili, gdy brzeg cholewki zostanie przegięty przez krawędź podpodeszwy.

wiekarki mechaniczne, w których ruchy poszczególnych mechanizmów odbywają się za

pośrednictwem układów przekładni, dzwigni i mechanizmów w nowoczesnych maszynach
ć

wiekujących zostały zastąpione przez układy mechatroniczne sterowane mikroprocesorami.

drut

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Skomplikowane

układy mechanicznego napędu wyparły siłowniki pneumatyczne

i hydrauliczne, którymi moŜna łatwiej sterować, a uzyskiwane dokładności procesu
ć

wiekowania są znacznie wyŜsze.

Nowoczesna ćwiekarka czubków

Pokazana na rysunku 11 ćwiekarka czubków jest nowoczesną maszyną, która dzięki

sterowaniu wszystkich mechanizmów mikroprocesorem umoŜliwia pełną regulację siły

Obszar ćwiekowania

Rys. 11. Ćwiekarka czubków [opracowanie własne]

uciągu kleszczy, ilości podawanego kleju, pochylenia i skłonu kopyta. Maszyna wyposaŜona
jest w system podawania kleju bez koronki, dzięki czemu istnieje moŜliwość
zaprogramowania róŜnych rodzajów kopyt.

Ćwiekarka pięt i boków pokazana na rysunku 12, jest zaawansowaną technicznie

maszyną umoŜliwiającą równoczesne zaciąganie pięty i boków cholewki.

Maszyna jest wyposaŜona w system podawania kleju termoplastycznego oraz teksów,

dzięki czemu moŜliwe jest ćwiekowanie pięty i boków za pomocą kombinacji tych łączników.

MoŜliwość przeprowadzenia procesu technologicznego ćwiekowania z zachowaniem

duŜej precyzji w dwóch operacjach jest duŜym udoskonaleniem procesu technologicznego
montaŜu obuwia. Wpływa na znaczące skrócenie operacji ćwiekowania jak równieŜ zwiększa
jakość procesu. Nowoczesne rozwiązania stosowane w ćwiekarkach, umoŜliwiają stosowanie
róŜnych technik łączenia cholewki z podpodeszwą a tym samym pozwalają stosować je do
ć

wiekowania cholewek przeznaczonych do róŜnych systemów montaŜu. W pełni

zautomatyzowany proces ćwiekowania umoŜliwia zatrudnianie do obsługi tych maszyn
pracowników nie posiadających wysokich kwalifikacji, co nie było moŜliwe w przypadku
obsługi ćwiekarek starszych typów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Obszar ćwiekowania

Rys. 12. Uniwersalna ćwiekarka pięt i boków [opracowanie własne]

Maszyny do wykonania czynności kończących proces ćwiekowania

Zaćwiekowana  cholewka  jest  trwale  połączona  z  podpodeszwą  oraz  posiada  przestrzenny
kształt  odpowiadający  kształtowi  kopyta.  Przed  przystąpieniem  do  operacji  związanych
z montaŜem  obuwia konieczne jest wykonanie czynności związanych z utrwaleniem kształtu
cholewki oraz przygotowaniem brzegów zaćwiekowanej cholewki do następnych operacji.

W tym celu naleŜy:

−−−−

usunąć klamerki,

−−−−

oklepać fałdy po ćwiekowaniu lub przeprowadzić tzw. kalibrowanie,

−−−−

przeprowadzić stabilizację kształtu.

Klamerki uŜyte do połączenia podpodeszwy z kopytem, po procesie ćwiekowania naleŜy
usunąć ręcznie za pomocą odpowiednio skonstruowanego (ukształtowanego) przyrządu
nazywanego wyciągaczem klamerek.

Zaćwiekowany brzeg cholewki tworzy fałdy powstałe z nadmiaru materiału wierzchniego

oraz  łączników  (teksy,  klamerki,  klej  termoplastyczny)  uŜytych  do  połączenia  cholewki
z podpodeszwą.  Przed  przymocowaniem  podeszew  powstałe  w  procesie  zaciągania  fałdy
muszą  być  wygładzone,  a  nadmiar  materiału  usunięty.  Proces  ten  moŜna  wykonać  poprzez
kalibrowanie  obuwia  na  specjalnych  prasach  tzw.  kalibrowarkach  wyposaŜonych
w odpowiednie  formy  do  kalibrowania.  Maszyna  do  kalibrowania  posiada  konstrukcję
podobną  do  prasy  hydraulicznej  do  przyklejania  spodów  obuwia.  Forma  do  kalibrowania
pokazana na rysunku 13, składa się z dwóch płyt 1 i 2, spręŜyn 3 i 4 oraz czubka 5, śródstopia
6 i pięty 7, przegubowo połączonych ze sobą w punktach 8 i 9.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys 13. Schemat mechanizmów roboczych formy do kalibrowania zaćwiekowanego obuwia [5. s.160]

Ustawienie części piętowej odbywa się przy pomocy dwóch krótkich zębatek 10, które

połączone  są  przegubem  12  z  elementem  nośnym  11  w  części  piętowej  formy.  Zębatki
poruszając  się  na  rolkach  13  mogą  wykonywać  przemieszczenie  kątowe  do  góry  i  do  dołu
dzięki umieszczonym z boku kołom zębatym 14. Jeśli piętowa część formy przemieszcza się
wraz z elementem nośnym 11, to ruch wahadłowy części czubka odbywa się tylko wokół osi
15, zamocowanej na płycie 1. Takiej regulacji części czubka i pięty, towarzyszy jednocześnie
ustawienie części śródstopia formy. Formę w części czubka ustawia się w pionie tak samo, jak
w  części  pięty  –  przy  pomocy  rękojeści.  Przez  koło  zębate  16  i  oś  15  rączka  podnosi
i opuszcza  zębatkę  17,  przegubowo  połączona  z  częścią  czubka  formy.  Za  prowadnicę  dla
zębatki słuŜy rolka 18, która przy zmianie kształtu poduszki nie tylko podnosi zębatkę 17, ale
równieŜ  pozwala  jej  odchylać  się  w  pionie.  Taki  złoŜony  ruch  zębatki  konieczny  jest  do
szybkiego  ustawienia  formy  zgodnie  ze  skłonem  kopyta  i  wyklucza  konieczność  stosowania
klinów wyrównujących lub płyt. Części formy same ustawiają się zgodnie ze skłonem kopyta,
co wpływa na równomierność rozkładu nacisków i zapobiega pękaniu kopyt.

Drugim sposobem wyrównania grubości zaciągniętego brzegu cholewki jest tzw.

oklepywanie wykonywane na oklepywarkach bębnowych.

Oklepywarka składa się z korpusu i podstawy. W korpusie na osi jest zamontowane tarło

i bęben  z  luźno  osadzonymi  na  osi  pierścieniami  (rys.  14),  które  działając  ruchami
rotacyjnymi przy obrotach 1800 na minutę wyrównują fałdy i nierówności zawiniętego brzegu
cholewki  na  podpodeszwie.  Maszyna  ta  jest  wyposaŜona  w  urządzenia  pyłochłonne,
usuwające włókno skóry oraz wydzielający się dym i pył. Pozostałe na brzegach podpodeszwy
fałdy  powinny  być  jeszcze  oklepane  podgrzewanym  młotkiem,  znajdującym  się  nad  bębnem
maszyny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 14. Zasada działania oklepywarki [3, s.147]

Stabilizacja wierzchów obuwia

Stabilizacja wierzchów obuwia ma na celu utrwalenie kształtu nadanego w procesie

wiekowania cholewek, poprzez usunięcie wewnętrznych napręŜeń w materiale. Metody

stabilizacji moŜemy podzielić na:

−

stabilizację czasową,

−

stabilizację cieplną.

Stabilizacja czasowa polegająca na pozostawieniu obuwie na kopycie na okres co

najmniej dwóch dni, aby uzyskać dostateczny stopień stabilizacji, który w literaturze fachowej
jest określany w granicach 65

70%. Z uwagi na długi czas przebywania obuwia na kopycie

w warunkach produkcji przemysłowej metoda ta nie ma zastosowania.

Stabilizacja cieplna umoŜliwia znaczące skrócenie czasu przebywania obuwia na

kopytach dzięki wykorzystaniu ciepła. W zaleŜności od rodzaju obuwia i metody stabilizacji
proces ten moŜemy skrócić nawet do kilku minut. Obuwie w procesie stabilizacji poddawane
jest działaniu suchego gorącego powietrza i wilgotnego gorącego powietrza, natomiast w celu
osuszenia promieniowaniu podczerwonemu.

Urządzenie do cieplnej stabilizacji kształtu obuwia, często nazywane stabilizatorem

pokazane jest na rysunku 15

Rys. 15. Urządzenie do stabilizacji kształtu obuwia [8]

Zaćwiekowane cholewki układane są na taśmie maszyny, która poruszając się

z odpowiednią prędkością, przemieszcza je do stref wilgotnego, a następnie gorącego
powietrza w celu usunięcia napręŜeń powstałych w materiale podczas ćwiekowania cholewki.

Parametry  technologiczne,  takie  jak  temperatura  oraz  czas  przebywania  obuwia  w  komorze
stabilizującej  są  dowolnie  regulowane  dlatego  maszyna  moŜe  być  wykorzystywana  do
stabilizowania wszelkiego rodzaju obuwia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie operacje technologiczne naleŜy wykonać przed procesem ćwiekowania?

Jakie maszyny słuŜą do mocowania podpodeszwy do kopyta?

Jaka jest rola kleszczy w procesie ćwiekowania i po jakiej poruszają się krzywej?

Jakie części cholewki są ćwiekowane w poszczególnych etapach tego procesu?

Jakiego rodzaju łączniki są uŜywane do łączenia cholewki z podpodeszwą?

Co to jest kalibrowanie i oklepywanie obuwia?

Jakie są rodzaje stabilizacji obuwia?

W jakim celu przeprowadza się proces stabilizacji obuwia?

Jakie warunki panują w komorze stabilizatora obuwia?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj mocowanie podpodeszwy do kopyta na klamerkowarce.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować polecenie zawarte w treści ćwiczenia,

zapoznać się z przepisami bhp w oddziale montaŜu,

zapoznać się z przepisami bhp podczas obsługi klamerkowarki,

przygotować materiały (kopyta produkcyjne i uformowane podpodeszwy),

przygotować maszynę do pracy, sprawdzić czy jest wystarczająca ilość drutu,

przyłoŜyć podpodeszwę do kopyta a następnie przyłoŜyć je do głowicy maszyny
w miejscu w którym kopyto ma wykonane otwory w okuciu,

uruchomić maszynę w celu umocowania klamerki,

czynności powtórzyć,

sprawdzić poprawność wykonanej operacji, zapisać wnioski.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

instrukcja bhp podczas obsługi klamerkowarki,

−

instrukcja bhp w oddziale montaŜu,

−

kalmerkowarka,

−

kopyta produkcyjne,

−

uformowane podpodeszwy w numeracji zgodnej z kopytami,

−

drut do klamerkowarki,

−

zeszyt przedmiotowy, materiały do pisania,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj ćwiekowanie na klej termoplastyczny cholewek w czubku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować polecenie zawarte w treści ćwiczenia,

zapoznać się z przepisami bhp w oddziale montaŜu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zapoznać się z przepisami bhp podczas obsługi ćwiekarki czubków na klej
termoplastyczny,

przygotować materiały przeznaczone do ćwiekowania,

przygotować maszynę do pracy, załoŜyć odpowiednią do numeru wielkościowego obuwia
koronkę, włączyć układ grzejny maszyny,

włączyć parzak w celu ogrzania wody i wytworzenia pary,

nałoŜyć cholewkę na kopyto z podpodeszwą,

zaktywować czubek cholewki w parzaku,

wprowadzić brzeg cholewki w kleszcze ćwiekarki,

10)

uruchomić naciąg kleszczy i sprawdzić czy cholewka jest równo naciągnięta,

11)

włączyć proces ćwiekowania,

12)

sprawdzić poprawność i estetyczność wykonanej operacji, zapisać wnioski.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

instrukcja bhp podczas obsługi ćwiekarek czubków na klej termoplastyczny,

−

instrukcja bhp w oddziale montaŜu,

−

wiekarka czubków na klej termoplastyczny,

−

parzak do aktywowania cholewek,

−

zmontowane cholewki,

−

klej termoplastyczny,

−

zeszyt przedmiotowy, materiały do pisania,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Wykonaj ćwiekowanie cholewki w pięcie na teksy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować polecenie zawarte w treści ćwiczenia,

zapoznać się z przepisami bhp w oddziale montaŜu,

zapoznać się z przepisami bhp podczas obsługi ćwiekarki pięt na teksy,

przygotować maszynę do pracy, sprawdzić czy w zasobniku są teksy o odpowiedniej
numeracji,

załoŜyć kopyto z zaćwiekowaną w czubku cholewką na trzpień maszyny ćwiekarki,

włączyć proces ćwiekowania,

sprawdzić poprawność i estetyczność wykonanej operacji, zapisać wnioski.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

instrukcja bhp podczas obsługi ćwiekarek pięt na teksy,

−

instrukcja bhp w oddziale montaŜu,

−

wiekarka pięt na teksy,

−

zaćwiekowane w czubku na kopycie cholewki,

−

teksy,

−

zeszyt przedmiotowy, materiały do pisania,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Przeprowadź proces stabilizacji zaćwiekowanego obuwia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować polecenie zawarte w treści ćwiczenia,

zapoznać się z przepisami bhp podczas obsługi stabilizatorów obuwia,

przygotować zaćwiekowane cholewki do stabilizacji,

włączyć stabilizator i ustawić parametry procesu, w razie potrzeby dolać wodę do
zbiornika maszyny,

po osiągnięciu odpowiednich parametrów przez stabilizator rozpocząć układanie
zaćwiekowanych cholewek na taśmie stabilizatora,

odebrać cholewki po procesie stabilizacji z drugiej strony urządzenia,

sprawdzić poprawność wykonanej operacji,

zapisać wnioski z wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

instrukcja bhp podczas obsługi stabilizatorów obuwia,

−

instrukcja bhp w oddziale montaŜu,

−

stabilizator obuwia,

−

zaćwiekowane cholewki,

−

woda,

−

zeszyt przedmiotowy, materiały do pisania,

−

literatura z rozdziału 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyjaśnić cel procesu ćwiekowania cholewek?

opisać drogę po jakiej poruszają się kleszcze ćwiekarki?

scharakteryzować łączniki stosowane do mocowania cholewki?

opisać sposób formowania klamerki?

omówić zasadę działania mechanizmu wbijającego teksy?

opisać budowę formy do kalibrowania?

wyjaśnić cel oklepywania obuwia?

określić stopień stabilizacji obuwia uznawany za zadowalający?

wskazać przeznaczenie wody w stabilizatorze obuwia?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.

Maszyny do montaŜu i wykończania obuwia

4.3.1.

Materiał nauczania

Czynności technologicznych, w wyniku których następuje przymocowanie podeszwy do

zaćwiekowanej  cholewki  nosi  nazwę  montaŜu  obuwia.  MontaŜ  bezpośredni,  polegający  na
formowaniu  i  przymocowaniu  podeszwy  z gumy  lub  tworzyw  sztucznych  w  procesie
bezpośredniego  wtrysku  lub  wulkanizacji  wykonywany  jest  za  pomocą  maszyn  opisanych
w poradniku  dla  ucznia  w jednostce  modułowej  744[02].Z2.02  UŜytkowanie  maszyn,
urządzeń  i  narzędzi  do  rozkroju  materiałów  oraz  opracowania  elementów  spodu  obuwia.
Najwięcej  obuwia  produkowane  jest  metodą  montaŜu  pośredniego,  polegającego  na
przymocowaniu  gotowej  podeszwy  do  zaćwiekowanej  cholewki  za  pomocą  róŜnych
systemów,  przy  czym  obuwia  produkowanego  systemem  klejonym  wytwarza  się  najwięcej.
Do  podstawowych  operacje  technologiczne  podczas  produkcji  obuwia  system  klejonym
naleŜą:

−

cieranie zaciągniętego brzegu cholewki (lub zmywanie rozpuszczalnikami organicznymi),

−

odpylanie po ścieraniu,

−

cieranie lub halogenizacja brzegu podeszwy,

−

nanoszenie kleju na wypełnienia i ich wklejania,

−

nanoszenie kleju na zaciągnięty brzeg cholewki,

−

nanoszenie kleju na podeszwy,

−

nakładanie podeszew,

−

prasowanie podeszew,

−

wyjmowanie kopyt,

−

przymocowywanie obcasów.

Maszyny do mechanicznego przygotowania powierzchni i do nanoszenia kleju

cierarki (drasarki) są maszynami słuŜącymi do ścierania powierzchni elementów

i gotowego obuwia przed naniesieniem kleju w celu nadania elementom estetycznego
wyglądu oraz zabezpieczenia ich lica przed pękaniem. Ścierarki pod względem podobieństwa
konstrukcyjnego dzieli się na: ścierarki o wrzecionie poziomym oraz ścierarki o wrzecionie
pionowym.
Ścierarka lica elementów spodowych

cierarka pokazana na rysunku 16, słuŜy do ścierania brzegu zaćwiekowanej cholewki,

ale ze względu na kształt elementu skrawającego moŜe być stosowana do przygotowania
podeszew do operacji klejenia.

Rys. 16. Ścierarka zaćwiekowanego brzegu cholewki [opracowanie własne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ścierarka wałkowa

cierarka wałkowa pokazana na rysunku 17 słuŜy do ścierania i drapania podeszew

gumowych oraz do ścierania czoła obcasa.

Korpus maszyny stanowi trójnoŜna podstawa z kolumną 1, na której znajduje się

obudowa  2  wrzeciona.  Z  obudową  wrzeciona  związana  jest  skrzynka  prędkości  3napędzana
silnikiem  elektrycznym  4  skrzynka  prędkości  napędza  wrzeciono  5  ułoŜyskowane
w obudowie 2. Na wrzecionie są zamocowane dwa wałki ścierne 6: lewy o średnicy 132 mm
i długości  132  mm  oraz  prawy  o średnicy  85mm  i  długości  132mm.  Wałki  ścierne  są
dwudzielne  i  na  nich  napina  się  taśmy  ścierne.  Wałek  ścierny  większy  ma  ziarno  grubsze,
mniejszy – drobniejsze.

Rys. 17. Ścierarka wałkowa [6, s. 84]

cierarka wałkowa zaopatrzona jest w zespół pochłaniacza pyłu. W skład tego zespołu

wchodzi wentylator 7, napędzany oddzielnym silnikiem elektrycznym, oraz filtr 8 i pojemnik
9. Wentylator wytwarza ruch powietrza, które wciąga pył powstały podczas ścierania otworem
w obudowie wrzeciona i odpowiednimi kanałami doprowadza do filtru. Filtr powietrza
zbudowany jest podobnie jak w ścierarkach elementów obuwia.

Ścierarka wierzchów

Automatyczna ścierarka wierzchów (rys. 18) słuŜy do drapania brzegów cholewki

i oczyszczania ich po drapaniu z pyłu.

Maszyna wyposaŜona jest w automatyczny system prowadzenia szczotki ścierającej,

dzięki  czemu  moŜliwe  jest  równomierne  ścieranie  zaćwiekowanego  brzegu  cholewki  bez
względu  na  zastosowany  rodzaj  materiału  wierzchu.  Prędkość  obrotowa  szczotki  oraz
prędkość jej przesuwu po obrabianym materiale mogą być dobierane w zaleŜności od rodzaju
materiału  cholewki.  Maszyna  posiada  układ  umoŜliwiający  kompensację  zmiany  średnicy
szczotki wynikającą z jej zuŜywania się na skutek ścierania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 18. Automatyczna ścierarka zaćwiekowanego brzegu cholewki [7]

Elementem wykonawczym urządzenia jest szczotka druciana, której ruchami roboczymi

steruje komputer. UmoŜliwia to, podczas wykonywania ścierania, unikać uszkodzeń szwów
oraz przetarć materiału cholewki.

Nakładarka kleju na elementy spodowe obuwia

Nakładarka pokazana na rysunku 19 słuŜy do nanoszenia warstwy kleju na płaskie

elementy spodowe obuwia.

Maszyna składa się z kolumny 1 oraz ze wspornika 2, w którym są ułoŜyskowane dwa

wałki napędowe 3 i 4 napędzane silnikiem elektrycznym 5 za pośrednictwem przekładni
pasowej 6.

Rys. 19. Nakładarka kleju na elementy spodowe [6, s. 194]

Do wspornika 2 przymocowany jest pojemnik 7 z klejem oraz zbiornik 8. Górny wałek

3 częściowo zanurzony w zbiorniku 8 nabiera na swą powierzchnię zewnętrzną warstwę
kleju, którą nanosi na obrabiane elementy. Dolny walec 4 jest dociskany do walca górnego
spręŜyną 9.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Automatyczna nakładarka kleju na brzegi zaćwiekowanej cholewki

Maszyna pokazana na rysunku 20, przeznaczona jest do równomiernego nakładania kleju

na zaćwiekowany brzeg cholewki.

Posiada automatyczny system sterowania prędkością oraz ilością podawanego kleju, która

jest ustalana w zaleŜności od rodzaju kleju i rodzaju wierzchniego materiału.

Rys. 20. Automatyczna nakładarka kleju [7]

Dzięki zastosowaniu mikroprocesorowego sterowania procesem nanoszenia kleju

moŜliwe jest uzyskanie równomiernej spoiny klejowej nawet w miejscu występowania szwów
oraz w obszarze czubka. Urządzenie automatycznie reguluje ilość podawanego kleju w trakcie
nanoszenia, zwiększając ją w przypadku materiałów chłonnych, podając na bieŜąco wielkość
zuŜycia kleju.

Maszyny do prasowania podeszew oraz mocowania obcasów

Bezpośrednio przed procesem prasowania obuwia montowanego systemem klejonym,

w celu uzyskania połączenia o wymaganej wytrzymałości konieczne jest aktywowanie
(uplastycznienia) błony klejowej. Operację tą wykonuje się za pomocą urządzenia pokazanego
na rysunku 21, które słuŜy do aktywacji błony klejowej naniesionej na podeszwy.

Rys. 21. Aktywator kleju na podeszwach [8]

Urządzenie posiada stół roboczy do jednoczesnej aktywizacji 2 par obuwia oraz

promiennik podczerwieni posiadający moŜliwość regulowana temperatury w celu
zoptymalizowania procesu aktywizacji cholewek.
Aktywizator podeszew i cholewek
Przeznaczenie maszyny.

Maszyna przeznaczona jest do jednoczesnej aktywacji błony klejowej na podeszwach oraz

na brzegu zaciągniętej cholewki. Pokazany na rysunku 22 aktywator wyposaŜony jest

błona klejowa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w promienniki podczerwieni zapewniające optymalny rozkład temperatury na powierzchni
aktywowanych elementów.

Rys. 22. Aktywator błony klejowej podeszew i cholewek [8]

Aktywator posiada oddzielne układy: regulacji temperatury aktywacji spodu i cholewki

obuwia oraz czasu pozostawania obuwia w urządzeniu.

Prasy do przyklejania podeszew

Prasy do przyklejania podeszew obuwia stanowią grupę maszyn, których zadaniem jest

równomierne  dociśnięcie  podeszwy  z  naniesionym  klejem  montaŜowym  do  posmarowanej
klejem  zaćwiekowanej  cholewki  w  celu  uzyskania  połączenia  o  wymaganej  wytrzymałością.
Istotnym  parametrem  tych  maszyn  jest  siła  prasowania  od  której  zaleŜą  naciski
powierzchniowe  w  złączu  oraz  konstrukcja  form  od  budowy  której  uzaleŜniony  jest  rozkład
nacisków  powierzchniowych  występujący  podczas  przyklejania  na  poszczególne  obszary
podeszwy.

Prasa hydrauliczna do przyklejania podeszew pokazana jest na rysunku 23. Maszyna

wyposaŜona jest w hydrauliczny układ napędowy, posiadający moŜliwość regulacji siły
docisku. Elektronicznie sterowany czas procesu prasowania, umoŜliwia dobranie optymalnych
parametrów w zaleŜności od rodzaju uŜywanego kleju i sklejanych materiałów.

Rys. 23. Hydrauliczna prasa do przyklejania podeszew [7]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W celu zmniejszenia poboru energii elektrycznej, układ hydrauliczny po wytworzeniu

wysokiego ciśnienia w siłownikach niezbędnego do prawidłowego przyklejenia podeszwy do
cholewki, utrzymuje wysokie ciśnienie tylko w siłownikach hydraulicznych, co zmniejsza
zuŜycie energii elektrycznej przez silnik.

Prasy membranowe słuŜące do przyklejania podeszew

miseczkowych, klinowych,

gumowych - takŜe do mocowania taśmy z krepy do cholewki. Przykład takiego urządzenia
pokazany jest na rysunku 24.

Rys. 24. Membranowa prasa do przyklejania podeszew [8]

Płaska membrana zastosowana w maszynie jest podciśnieniowo zasysana na wysokość do

120 mm co pozwala montować dowolne podeszwy na obuwiu nawet z obcasami o znacznej
wysokości.

Szeroki, łatwy dostęp do komory maszyny umoŜliwia sklejenie obuwia o dowolnych

rozmiarach.

Maszyny ułatwiające zdejmowanie obuwia z kopyt

Urządzenia te słuŜą do wyzuwania cholewek z kopyt w pełni automatycznie, niektóre

nawet bez konieczności łamania kopyt.

Operację zdejmowania obuwia z kopyt (wyzuwanie) najczęściej przeprowadza się ręcznie

poprzez złamanie kopyta nałoŜonego na trzpień mocowany do stołów roboczych. Kopyto
złamane jest krótsze, dlatego moŜliwe jest zdjęcie z niego obuwia. W celu usprawnienia tego
męczącego zajęcia, produkowane są maszyny pokazane na rysunku 25.

Rys. 25. Urządzenie do wyzuwania cholewek z kopyta [7]

Przybijarka obcasów

Maszyna słuŜy do przybijania obcasów specjalnymi gwoździami tzw. ryflowanymi od

strony wewnętrznej cholewki do podpodeszwy obuwia.

Uniwersalna przybijarka obcasów pokazana na rysunku 26 składa się z następujących

głównych mechanizmów roboczych: napędowego, dociskowego, rozdzielającego i podającego
gwoździe oraz młotka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 26. Przybijarka obcasów [opracowanie własne]

Obuwie wraz z obcasem jest przyciskane do głowicy za pośrednictwem dźwigni

urządzenia  hydraulicznego.  Głowicę  moŜna  uregulować  na  róŜne  długości  gwoździ  przez
dokręcenie lub odkręcenie śruby dociskowej głowicy. Rozstaw gwoździ i ich ilość zaleŜą od
rodzaju  i  numerów  obcasa.  Obcas  najczęściej  przybija  się  od  wewnątrz.  Główki  gwoździ
powinny  być  zrównane  z  podpodeszwą  i  wbite  symetrycznie  do  brzegu  podpodeszwy
w pięcie.

Obcasy przybijane za pomocą gwoździ mogą z upływem czasu ulegać poluzowaniu. Aby

temu zapobiec, mocując obcasy na gwoździe, dodatkowo takie połączenie wzmacnia się
ś

rubami.

Śrubowarki

Maszyna przeznaczona jest do mocowania obcasa za pomocą wkręta w środku części

piętowej cholewki. Śrubowanie obcasa najczęściej przeprowadza się w celu wzmocnienia
połączenia obcasa za pomocą gwoździ.

rubowarka pokazana na rysunku 27, umoŜliwia uzyskanie wielokrotnie większej siły

mocowania  obcasa  niŜ  w  przypadku  tradycyjnego  wbijania  gwoździa  środkowego.
Przystosowana  jest  do  wkręcania  duŜych  wkrętów  (20  i  25  mm)  pod  regulowanym  kątem,
najkorzystniejszym  z  punktu  widzenia  kształtu  obcasa.  StoŜkowy  łeb  wkrętu  o  średnicy
10 mm opiera się o krawędzie usztywniacza stalowego podpodeszwy, co powoduje, Ŝe obcas
nie obluzowuje się gdy materiał podpodeszwy zostanie zdegradowany wskutek działania potu
lub wilgoci.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 27. Śrubowarka [opracowanie własne]

Konstrukcja mechanizmu wkręcającego gwarantuje silne dociągnięcie podpodeszwy do

obcasa przy jednoczesnej pewności, Ŝe gwint w obcasie nie zostanie zerwany.

Specjalistyczne maszyny montaŜowe

Dublerka

Maszyna przeznaczona jest do przyszywania podeszew do pasa w obuwiu pasowym,

brzegu zaciągniętej cholewki w obuwiu sandałowym, względnie międzypodeszwy z podeszwą
w obuwiu przeszywano – dublowanym.

Dublowanie jest to łączenie spodu obuwia szwem dwunitkowym, zwanym szwem

dublowanym. Jedna nitka wyciągana jest haczykiem igły przez otwór w warstwie zszywanych
materiałów, druga ciągniona jest ze szpulki w chwytaczu. Obie nitki krzyŜują się w środku
zszywanych materiałów.

W procesie tworzenia szwu dublowanego biorą udział następujące mechanizmy pokazane

na rysunku 28:

−

igły i nakłuwaka,

−

chwytacza,

−

haczyka górnego,

−

narzutnika,

−

haczyka dolnego,

−

napręŜacza,

−

stopki dociskowej

W  trakcie  szycia  nakłuwak  1  przekłuwa  pas  i  podeszwę  przyciśniętą  do  stolika  stopką  2,
a następnie  transportuje  obrabiany  element  na  odległość  równą  Ŝądanej  długości  ściegu,  po
czym  opuszcza  się  i  wychodzi  z  materiału.  Przy  transportowaniu  stopka  maszyny  słabiej
dociska  podeszwę  do stolika. Przez otwór wykonany nakłuwakiem przechodzi z góry igła 3.
Na  jej  haczyk,  znajdujący  się  pod  stolikiem,  narzutnik  4  nakłada  nitkę  za  pomocą  dolnego
haczyka  5.  Igła  powracając,  przeciąga  nitkę  przez  materiał,  tworząc  pętlę  nad  powierzchnią

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

podeszwy. Górny haczyk 6 rozszerza pętlę, którą następnie przechwytuje grot chwytacza 7.
Chwytacz obwodzi górną nitkę wokół siebie i szpulki znajdującej się w jego wnętrzu. W taki
sposób nitki z igły i szpulki chwytacza przeplatają się, a następnie rolka 8 zmniejsza pętlę
nitki górnej i ściąga ścieg.

Rys. 28. Schemat kinematyczny elementów wykonawczych dublerki [4, s. 101]

Wszywarka pasa

Maszyna przeznaczona jest do wykonywania operacji technologicznej wszywania pasa

szwem łańcuszkowym jednonitkowym w pasowym systemie montaŜu obuwia.

Wszywarka pasa posiada następujące podstawowe mechanizmy robocze: igły, narzutnika

nitki, haczyka, stopki, opory, prowadnika pasa, podawania nitki i napędu. Schemat
kinematyczny elementów biorących udział w tworzeniu ściegu łańcuszkowego przedstawiony
jest na rysunku 29.

Igła 1 ze znajdującą się na niej pętlą poprzedniego ściegu, przemieszcza się w stronę

obrabianego  elementu  i  przekłuwa  pas,  cholewkę  i  wargę  podpodeszwy,  przy  czym  pętla
pozostaje  na  powierzchni  pasa.  Narzutnik  nitki  2  zarzuca  nitkę  na  wystający  z  materiału
koniec igły, na haczyk 3, który odciąga i napręŜa nitkę dla lepszego jej przylegania do rowka
igły.  Igła  wychodząc  z  materiału,  przeciąga  nową  pętlę  przez  poprzednią.  Stopka  4
przemieszcza zszywane elementy o wielkość długości ściegu i igła ponownie opuszczając się
przekłuwa materiał, a rolka 5 w tym momencie ściąga ścieg.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 29. Schemat kinematyczny elementów wykonawczych wszywarki pasa [4, s.92]

Igła wykonana w kształcie łuku o promieniu 22,8 mm otrzymuje napęd od krzywki

zamocowanej na głównym wale maszyny za pośrednictwem dźwigni, która przez łącznik
nadaje igielnicy ruch obrotowo-zwrotny.

Narzutnik narzuca oczkiem nitkę na haczyk igły po przekłuciu materiału. Narzutnik nitki

otrzymuje napęd od dwóch krzywek zamocowanych na wale głównym maszyny. Od krzywki
pierwszej, przez system dźwigni narzutnik uzyskuje ruch prostopadły do kierunku szycia.
Ruch równoległy do kierunku szycia narzutnik otrzymuje od drugiej krzywki.

Haczyk odciąga i naciąga nić przy zarzucaniu jej wokół igły przez narzutnik nitki. Dzięki

temu uzyskuje się dokładne przyleganie nitki do rowka igły. Haczyk otrzymuje napęd od
krzywki zamocowanej na wale maszyny, która zamienia ruch obrotowy wału na ruch
obrotowo-zwrotny haczyka.

Stopka przemieszcza przedmiot obróbki na odległość równą długości ściegu i jest

jednocześnie oporą dla wargi podpodeszwy w chwili przekłucia jej przez igłę.

Opora przyciska brzeg podpodeszwy do stopki w momencie przechodzenia igły przez

materiał oraz zapobiega cofaniu kopyta w momencie wyciągania igły z materiału.

Prowadnik pasa w trakcie szycia przyciska pas do brzegu podpodeszwy w celu

zabezpieczenia niezbędnej dokładności przylegania pasa do cholewki i wargi podpodeszwy.

Przeszywarka

Przeszywarka pokazana na rysunku 30, słuŜy do łączenia spodu obuwia z cholewką

w systemie obuwia przeszywanego lub przeszywano-dublowanego. Łączenie cholewki ze
spodem (podpodeszwa i podeszwa) odbywa się za pomocą szwu wykonanego ściegiem
łańcuszkowym, jednoigłowym, jednonitkowym.

Igła zakończona haczykiem wykonuje ruch postępowo-zwrotny. W momencie

przekłuwania przez igłę zszywanych materiałów, narzutnik wykonując ruch obrotowy
zaczepia pętle nici na haczyk igły.

Mechanizm narzutnika nitki słuŜy do nakładania nitki na haczyk igły w jej dolnym

zwrotnym połoŜeniu. Głównym elementem tego mechanizmu jest kółko narzutnika z dwoma
otworami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 30. Przeszywarka [ opracowanie własne]

Mechanizm podajnika i docisku zszywanych elementów zadaniem tego mechanizmu jest

przesuwanie zszywanych elementów o wielkość skoku ściegu w momencie, gdy igła znajduje
się poza materiałem oraz docisk tych elementów do wspornika.

Obszywarka

Maszyna słuŜy do zszywania podeszwy miseczkowej o wysokim rancie z cholewką,

szwem dwunitkowym. Widok maszyny I obszywanych brzegów podeszew przedstawiony jest
na rysunku 31.

Rys. 31. Obszywarka [opracowanie własne]

Urządzenie posiada sprawdzony i opatentowany system ciągłego i automatycznego

nawijania  nici,  który  pozwala  na  zaoszczędzenie  czasu  koniecznego  na  wymianę  szpuli.
Podwójny  transport  oparty  na  igle  i  stopce  zapewnia  jednakową  długość  ściegu  nawet
w najtrudniejszych  miejscach  jak  czubki  i  pięty  obuwia.  Nowo  opatentowany  typ  słupka

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

pozwala na obszywanie obuwia o najróŜniejszych kształtach. Maszyna posiada elektronicznie
kontrolowane ustawianie pozycji igły oraz automatyczne ustawianie pozycji stopki
transportującej na początku i na końcu szycia.

Nacinarka wargi

Maszyna przeznaczona jest do wykonywania wargi metodą bezpośrednią w elemencie

podpodeszwy tzw. warga naturalna przy produkcji obuwia pasowego.

Mechanizmy robocze nacinarki wargi pokazana na rysunku 32, składają się z opornika

regulującego głębokość nacięcia, noŜa o dwóch ostrzach ułoŜonych względem siebie pod
kątem prostym, dolnego podajnika taśmowego i górnego ząbkowanego oraz stopki
dociskowej.

Rys. 32. Schemat mechanizmu roboczego nacinarki wargi [2, s.178]: 1 – opornik podpodeszwy, 2 – nóŜ,

3 – podajnik talerzowy, 4 –stopka dociskowa, 5 – podajnik górny, 6 - podpodeszwa

Uruchomienie maszyny powoduje podniesienie głowicy, umoŜliwiając wprowadzenie

podpodeszwy.  Włączenie  przenośnika  transportującego,  powoduje  przemieszczanie
podpodeszwy  z  równoczesnym  nacinaniem  jej  krawędzi  przez  nóŜ  poziomy.  Nadmiar  wargi
jest obcinany przez nóŜ pionowy i w ten sposób wyrównywana jest wysokość wargi.

Odwijarka wargi

Maszyna przeznaczona jest do podnoszenia lub tzw. stawiania wargi wykonanej

w podpodeszwie. Operacja poprzedza oklejanie wargi.

Zasada działania maszyny, której schemat mechanizmów roboczych pokazano na rysunku

33, polega na przesuwaniu podpodeszwy z naciętą wargą przez podajnik tarczowy tak, aby
pług odwracający znajdował się w nacięciu wykonanym w podpodeszwie. Podczas
przesuwania podpodeszwy, pług podnosi wargę podpodeszwy, a wibrujący młotek ustawia ją
do pozycji pionowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 32. Schemat mechanizmu roboczego odwijarki wargi [2, s.179]: 1 – pług, 2 – podajnik tarczowy,

3 – opornik, 4 – młotek, 5 – podajnik skośny, 6 – warga podpodeszwy

Maszyny i urządzenia do wykończania obuwia

Wykończanie obuwia jest ostatnim etapem procesu produkcji obuwia i od jego

przeprowadzenia zaleŜy końcowy efekt produkowanego obuwia. Wykończanie realizuje się na
specjalnych maszynach i urządzeniach za pomocą środków wykończalniczych, retuszujących
lub gorącego i wilgotnego powietrza oddziaływujących na obuwie. Do tej grupy maszyn
naleŜy zaliczyć: szczotkarko – polerki, dmuchawy gorącego i wilgotnego powietrza, kabiny
do malowania, wygładzarki powierzchni cholewek skórzanych.

Szczotkarko-polerka

Szczotkarko - polerka pokazana na rysunku 33, do przecierania skór w celu uzyskania

efektu cieniowania, nakładania wosku a takŜe do polerowania i szczotkowania obuwia w celu
uzyskania właściwego wykończenia.

Rys. 33. Szczotkarko – polerka do wykończania obuwia [7]

Szczotkarka standardowo wyposaŜona jest w pochłaniacz pyłu, filtr poliestrowy oraz

worek na odpady. Urządzenie wyposaŜone jest standardowo w silnik dwubiegowy
z moŜliwością wyboru obrotów lub w bezstopniową regulację obrotów. Prędkość obrotowa
wału polerki na którym mocowane są szczotki, powinna wynosić ok. 700

800 obr/min. Jest to

bardzo waŜny parametr, poniewaŜ zastosowanie wyŜszych prędkości obrotowych moŜe być
przyczyną niszczenia powierzchni materiałów wskutek tarciowego przegrzewania.

Maszyna moŜe być równieŜ wykorzystywana do nakładania wosków i apretur stałych za

pomocą szczotek. Proces woskowania na polerce polega na nałoŜeniu wosku stałego na

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

szczotkę (tarcie powoduje przenoszenie wosku na szczotkę) a następnie wosk zgromadzony
na szczotce jest przenoszony i wcierany w powierzchnię obuwia, równieŜ w wyniku tarcia.

Dmuchawa gorącego powietrza

Dmuchawy gorącego powietrza pokazane na rysunku 34 przeznaczone są do

wyrównywania i rozprasowywania fałd na powierzchni cholewek za pomocą nadmuchu
gorącego powietrza i pary wodnej.

Maszyny posiadają moŜliwość regulacji temperatury czynnika roboczego, w celu

ustawienia optymalnych parametrów do rodzaju materiału cholewki.

Rys. 34. RóŜne konstrukcje dmuchaw gorącego i wilgotnego powietrza [7]

Rozprasowywanie fałd moŜna wykonywać gorącym powietrzem i parą lub tylko gorącym

powietrzem.

Kabiny do malowania

Kabiny do malowania słuŜą do nanoszenia ciekłych apretur, środków nabłyszczających

i wykończających na elementy obuwia za pomocą pistoletu natryskowego.

Kabina do malowania - apreturowania gotowego obuwia pokazana na rysunku 35,

wyposaŜona  jest  w  płaszcz  wodny  do  zbierania  nadmiaru  apretury.  Nanoszenie  apretur
i środków  nabłyszczających  ręcznym  pistoletem  natryskowym,  wpływa  na  dokładne
i równomierne  ich  nałoŜenie.  Apretury  nanosi  się  na  obuwie,  które  w  trakcie  tej  czynności
obraca się razem z obrotowym stołem.

Rys. 35. Kabina do nanoszenia apretur [7]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Urządzenie wymaga podłączenia do instalacji ze spręŜonym powietrzem.

śelazka retuszerskie

elazka retuszerskie wykorzystuje się do likwidowania zmarszczeń oraz fałd na

cholewkach obuwia za pomocą odpowiednio wyprofilowanych stop grzejnych wyposaŜonych
w system nadmuchu gorącej pary wodnej.

RóŜne rozwiązania konstrukcyjne Ŝelazek pokazane na rysunku 36 posiadają elementy

robocze  wyposaŜone  we  własną  wytwornicę  pary  z  moŜliwością  regulacji  jej  temperatury
Z uwagi  na  niewielki  kształt  idealnie  nadają  się  do  retuszowania  niewielkich  pofałdowań  na
obuwiu skórzanym.

Rys. 36. śelazka retuszerskie [7]

Do wygładzania większych powierzchni stosuje się stacjonarne wygładzarki obuwia oraz

specjalne formy do wygładzania i prasowania cholewek kozaków.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie znasz rozwiązania konstrukcyjne układu roboczego ścierarek?

Jak zbudowana jest nakładarka kleju na spody miseczkowe?

Jakie parametry prasy do przyklejania podeszew mają wpływ na trwałość połączenia
klejowego?

Jak jest zbudowana prasa hydrauliczna do przyklejania spodów?

Do czego słuŜy przybijarka obcasów i co jest elementem łączącym obcas z podpodeszwą?

Jaką maszyną moŜna umocować wkręt w obcasie?

Jakie znasz maszyny szyjące montaŜowe?

Do czego słuŜy dublerka i jakim szyje ściegiem?

Jakiego rodzaju środki chemiczne moŜna nanosić w kabinie do malowania?

10.

Do czego słuŜą Ŝelazka retuszerskie?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeprowadź ścieranie zaćwiekowanego brzegu cholewki skórzanej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować polecenie zawarte w treści ćwiczenia,

zapoznać się z przepisami bhp podczas obsługi ścierarek,

zapoznać się z przepisami bhp w oddziale montaŜu,

włączyć ścierarkę oraz pochłaniacz pyłów,

dokonać ścierania zaćwiekowanego brzegu cholewki poprzez dociskanie do obracającej
się tarczy z płótnem ściernym,

zwracać uwagę na swoje bezpieczeństwo oraz aby nie przetrzeć połączeń szytych
i zaćwiekowanego brzegu cholewki,

zapisać w zeszycie przedmiotowym wnioski z przeprowadzonego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

instrukcja bhp w oddziale montaŜu,

−

instrukcja bhp podczas obsługi ścierarki,

−

zaćwiekowane cholewki,

−

płótno ścierne,

−

zeszyt przedmiotowy

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj sklejanie zaćwiekowanej cholewki z podeszwą na prasie hydraulicznej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować polecenie zawarte w treści ćwiczenia,

zapoznać się z przepisami bhp podczas obsługi pras do obuwia,

zapoznać się z przepisami bhp w oddziale montaŜu,

włączyć prasę i ustawić ciśnienie i czas prasowania zgodnie w wytycznymi podanymi
przez nauczyciela,

zaktywować błonę klejową na podeszwie i zaćwiekowanej cholewce,

nałoŜyć podeszwę na zaćwiekowaną cholewkę,

umieścić cholewkę z nałoŜoną podeszwą w formie prasy i ją uruchomić,

sprawdzić poprawność przyklejenia podeszwy,

zapisać w zeszycie przedmiotowym wnioski z przeprowadzonego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

instrukcja bhp w oddziale montaŜu,

−

instrukcja bhp podczas obsługi hydraulicznych pras do obuwia,

−

instrukcja bhp podczas obsługi aktywatora błony klejowej,

−

podeszwy z naniesionym i przesuszonym klejem,

−

zaćwiekowane cholewki z naniesionym i przesuszonym klejem,

−

przybory do pisania,

−

zeszyt przedmiotowy,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Wykonaj czyszczenie obuwia z pozostałości kleju.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować polecenie zawarte w treści ćwiczenia,

obejrzeć i przygotować obuwie do czyszczenia,

pocierać specjalną gumką lub krepą miejsca zabrudzone klejem aŜ do całkowitego
wyczyszczenia,

sprawdzić poprawność wykonania operacji,

zapisać w zeszycie przedmiotowym wnioski z przeprowadzonego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

zmontowane obuwie,

−

specjalne gumki z zaostrzoną krawędzią do usuwania kleju, kawałki krepy,

−

przybory do pisania,

−

zeszyt przedmiotowy,

−

literatura z rozdziału 6.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

opisać rodzaje ścierarek?

wymienić znane Ci rodzaje pras do przyklejania podeszew obuwia?

opisać sposób mocowania obcasów?

wyjaśnić cel śrubowania obcasów?

wymienić mechanizmy robocze dublerki i wszywarki pasa?

omówić przeznaczenie obszywarki?

opisać maszyny i urządzenia stosowane podczas wykończania
obuwia?

wyjaśnić cel przeprowadzania operacji wykończania obuwia?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań o róŜnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.

Za kaŜdą poprawną odpowiedź moŜesz uzyskać 1 punkt.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla kaŜdego zadania podane
są cztery moŜliwe odpowiedzi: a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedź jest poprawna; wybierz
ją i zaznacz kratkę z odpowiadającą jej literą znakiem X.

Staraj się wyraźnie zaznaczać odpowiedzi. JeŜeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz
odpowiedź, otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedź, którą uwaŜasz za
poprawną.

Test składa się z 14 zadań z poziomu podstawowego i 6 zadań z poziomu
ponadpodstawowego, które mogą przysporzyć Ci trudności, gdyŜ są one na poziomie
wyŜszym niŜ pozostałe (dotyczy to zadań o numerach od 15 do 20).

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

10.

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłóŜ rozwiązanie
zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

11.

Po rozwiązaniu testu sprawdź czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE
ODPOWIEDZI.

12.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia

Materiały dla ucznia:

−−−−

instrukcja,

−−−−

zestaw zadań testowych,

−−−−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Szkodliwe opary rozpuszczalników organicznych uwalniane są na oddziale montaŜu
w wyniku przeprowadzania operacji

wiekowania czubków na klej termoplastyczny.

aktywizacji czubków przed procesem ćwiekowania.

prasowania obuwia,

nakładania i przesuszania klejów rozpuszczalnikowych.

Podczas obsługi parzaka do aktywizacji podnoska przyszwy pracownik jest naraŜony na

zatrucie szkodliwymi oparami związków organicznych.

poparzenie dłoni gorącym klejem termoplastycznym.

poparzenie dłoni gorącą parą.

przekłucie dłoni teksami.

Brak wydobywania się pary wodnej ze sprawnym parzaku do podnosków świadczy
o konieczności dolania do zbiornika maszyny
a)

roztworu soli kuchennej.

oleju hydraulicznego.

wody.

rodka halogenizującego.

Formowarka cholewek słuŜy do kształtowania części
a)

piętowej cholewki.

bocznej cholewki.

przyszwy, boków i pięty cholewki.

przyszwy i boków cholewki.

wiekarka słuŜy do przestrzennego formowania

cholewki na kopycie.

bryły pięty.

zakładek.

podpodeszwy.

Podczas ćwiekowania cholewki w obuwiu klejonym, zaćwiekowany brzeg cholewki jest
przymocowany do
a)

podeszwy.

podpodeszwy.

zakładki.

kopyta.

W procesie ćwiekowania cholewek nie uŜywa się jako łącznika
a)

kleju.

teksów.

drutu.

rub.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W celu wygładzenia zaćwiekowanego brzegu cholewki dokonuje się
a)

kalibrowania.

frezowania.

wygniatania.

dogniatania.

Obuwie poddaje się procesowi stabilizacji w celu
a)

ustabilizowania połączenia wytworzonego podczas ćwiekowani.

ustabilizowania koloru wykończenia skór naturalnych.

zatrzymania procesu migracji barwnika skór naturalnych.

usunięcia napręŜeń wewnętrznych w cholewce i utrwalenia kształtu nadanego przez
kopyto.

10.

Na oklepywarkach poddaje się procesowi obróbki
a)

brzeg cholewki po ćwiekowaniu.

przyszwę.

obłoŜyny.

tylniki lub półtylniki.

11.

Operacja drasania zaćwiekowanego brzegu cholewki ma na celu wyrównanie jego
powierzchni oraz
a)

wyeksponowanie struktury skóry naturalnej.

zwiększenie estetyki połączenia cholewki z podpodeszwą.

usunięcia kurzu.

przygotowania tej powierzchni do klejenia poprzez jej rozwinięcie.

12.

Bezpośrednio po drasaniu cholewki wykonuje się
a)

nanoszenie kleju.

odpylanie.

stabilizowanie błony klejowej.

aktywowanie błony klejowej.

13.

Nakładarką do nanoszenia klejów rozpuszczalnikowych nie moŜna nanosić klejów
a)

termoplastycznych.

chloroprenowych.

poliuretanowych jednoskładnikowych.

poliuretanowych dwuskładnikowych.

14.

Aktywator błony klejowej słuŜy do aktywowania termicznego klejów

termoplastycznych.

epoksydowych.

chloroprenowych.

lateksowych.

15.

Cholewki w stabilizatorze kształtu poddawane są działaniu

oparów rozpuszczalników.

oparów słabych kwasów organicznych.

oparów utwardzaczy do klejów.

wilgotnego zimnego i ciepłego powietrza.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16.

W większości ćwiekarek czubków cholewek klej termoplastyczny na nosi się przy uŜyciu

koronki.

ruchomych dysz.

ruchomych i wirujących dysz.

nieruchomych dysz.

17.

Transport zszywanych materiałów w dublerce odbywa się za pomocą mechanizmu

igły.

nakłuwaka.

chwytacza.

haczyka dolnego.

18.

Dublerka słuŜy do łączenia materiałów spodowych ściegiem

jednonitkowym dublowanym.

dwunitkowym dublowanym.

jednonitkowym łańcuszkowym.

dwunitkowym łańcuszkowym.

19.

Wszywarka pasa wykonuje ścieg

jednonitkowym dublowanym.

dwunitkowym dublowanym.

jednonitkowym łańcuszkowym.

dwunitkowym łańcuszkowym.

20.

W procesie wykończania obuwia wykonujemy ostanie czynności związane z

opracowaniem elementów spodowych obuwia.

montaŜem cholewki.

montaŜem obuwia.

usunięciem wad i przygotowaniem obuwia do sprzedaŜy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

UŜytkowanie maszyn, urządzeń i narzędzi do montaŜu i wykończania
cholewki

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

LITERATURA

Grabkowski M.: Technika wytwarzania obuwia tom I. Politechnika Radomska, Radom
2000

Grabkowski M.: Technologia obuwia. Ćwiczenia laboratoryjne. WSI w Radomiu, Radom
1982

Charasz A.: Mechanizmy wykonawcze i elementy robocze maszyn obuwniczych. WSI
w Radomiu, Radom 1988

Charasz A, Glinka F, Maleńczak J.: Maszyny Obuwnicze. WSI w Radomiu, Radom 1982

Charasz A., Łuczyńska J., Matuszewski S., Suwart R., Olszewski A.: Oprzyrządowanie
do produkcji obuwia. WSI w Radomiu, Radom 1985

Pala S.: Maszyny i urządzenia obuwnicze. WSiP, Warszawa 1973

www.activ-trading.com.pl

www.leibrock,pl

www.wimatech.pl

Czasopisma fachowe:

−

Przegląd Skórzany (wydania archiwalne)

−

wiat Butów (wydania archiwalne i bieŜące)