Definicja i rodzaje etyki
ETYKA = 1) wiedza o szcz
ęś
ciu, czyli o dobru najwy
ż
szym i innych
dobrach
2) nauka o moralno
ś
ci, czyli o faktycznych zachowaniach ludzi i ich
zasadach post
ę
powania
3)
nauka
o
powinno
ś
ciach,
czyli
o
obowi
ą
zuj
ą
cych
normach
post
ę
powania
Etyka
→
jest wi
ę
c wiedz
ą
o tym, co dobre i złe w obyczajach, zwyczajach oraz
zachowaniach ludzi, które zmierzaj
ą
do doskonalenia cnót i unikania lub
eliminowania wad w swoim działaniu i jego skutkach.
1) Ze wzgl
ę
du na sposób podej
ś
cia do przedmiotu etyki i tradycj
ę
jej rozwoju
wyró
ż
nia si
ę
3 działy etyki:
a) normatywn
ą
(etyk
ę
wła
ś
ciw
ą
)
→
warto
ś
ciuje, postuluje i argumentuje, czyli
odpowiada na pytanie jak by
ć
powinno. Zajmuje si
ę
warto
ś
ciami i zasadami
moralnymi, które obejmuj
ą
m.in. dobro i zło, dobro najwy
ż
sze, dobro wspólne,
dobro molarne, czyli postulowane warto
ś
ci, zasady i reguły etyczne. Dobro
najwy
ż
sze dotyczy warto
ś
ci najwi
ę
kszej w indywidualnych wyborach, dobro
wspólne zwi
ą
zane jest z warto
ś
ci
ą
wiod
ą
c
ą
w wyborach charakterystycznych
dla danego społecze
ń
stwa, a dobro molarne, zwane tak
ż
e centralnym, dotyczy
warto
ś
ci wa
ż
nych w działaniu grup i instytucji społecznych. Etyka normatywna
przywi
ą
zuje szczególn
ą
wag
ę
do warto
ś
ciowania moralno
ś
ci: tego, co dobre i
złe, warto
ś
ciowe i antywarto
ś
ciowe, zalecane i wadliwe. Obejmuje ona ró
ż
ne
systemy moralne, które najcz
ęś
ciej wskazuj
ą
:
- cel wyra
ż
any w dobru najwy
ż
szym lub dobru wspólnym, a tak
ż
e dobru
molarnym;
- pozytywne powinno
ś
ci zwi
ą
zane z tymi dobrami lub tylko z jednym z nich,
wyra
ż
ane w cnotach, zaletach, zasadach i regułach wspomagaj
ą
cych cel;
- negatywne powinno
ś
ci wyra
ż
ane w wadach i zachowaniach (ostrze
ż
enia i
zakazy);
- odpowiedzialno
ść
za dobre i złe post
ę
powanie wyra
ż
ane w sankcjach
(nagrody i kary).
b) opisow
ą
(etyk
ę
deskryptywn
ą
/etologi
ę
)
→
opisuje i wyja
ś
nia, jakie były
i/lub s
ą
obyczaje, zwyczaje i zachowania moralne, czyli odpowiada na pytanie
jak jest i/lub jak było. Jest nauk
ą
o moralno
ś
ci i normach moralnych, które
funkcjonuj
ą
lub funkcjonowały w
ż
yciu społeczno
ś
ci ludzkich. Przedmiotem jej
zainteresowania s
ą
mi
ę
dzy innymi obyczaje, zwyczaje, zachowania i działania
moralne, czyli funkcjonuj
ą
ce normy moralne, faktyczne warto
ś
ci i zasady
moralne. Etyka opisowa obejmuje aktualnie 3 dziedziny analiz moralno
ś
ci:
- psychologi
ę
moralno
ś
ci
→
zajmuje si
ę
psychicznymi uwarunkowaniami
zachowa
ń
i działa
ń
moralnych jednostek i grup społecznych
- socjologi
ę
moralno
ś
ci
→
zajmuje si
ę
społecznymi uwarunkowaniami
zachowa
ń
i działa
ń
moralnych jednostek i grup społecznych
- histori
ę
moralno
ś
ci
→
zajmuje si
ę
normami moralnymi, które istniały/istniej
ą
,
poszukuje logiki w jej przeobra
ż
eniach i zmianach.
c) metaetyka (etyka krytyczna/filozofia moralno
ś
ci)
→
analizuje w sposób
filozoficzno - metodologiczny normy i oceny moralne, czyli odpowiada na
pytanie dlaczego tak jest i dlaczego tak by
ć
powinno. Obejmuje obyczaje,
zwyczaje i post
ę
powanie maj
ą
ce na celu dobro i unikanie zła, zajmuje si
ę
normami i ocenami moralnymi, ich logik
ą
i uzasadnieniem. Przedmiotem jej
zainteresowania s
ą
mi
ę
dzy innymi j
ę
zyk, kategorie i funkcje wypowiedzi
etycznych, cnoty, zalety, wady i normy moralne.
Platon wyró
ż
nił cztery cnoty naczelne i zaprzeczaj
ą
ce im wady:
m
ą
dro
ść
– głupota,
m
ę
stwo – tchórzostwo,
rozwaga – nierozwaga,
sprawiedliwo
ść
– niesprawiedliwo
ść
.
2) Ze wzgl
ę
du na zakres refleksji etycznej i jej przedmiot wyró
ż
nia si
ę
trzy
poziomy etyki:
a) mikroetyka
→
zajmuje si
ę
relacjami o charakterze etycznym mi
ę
dzy lud
ź
mi
b) makroetyka
→
która zajmuje si
ę
etycznymi problemami o charakterze
regionalnym i globalnym;
c) etyka molarna
→
zajmuje si
ę
etycznymi problemami ludzi w dowolnej
organizacji społecznej, ich moralno
ś
ci
ą
zawodow
ą
i post
ę
powaniem firm.
3) Ze wzgl
ę
du na szczegółowo
ść
i ogólnikowo
ść
podejmowanych problemów
moralnych i uzasadnie
ń
głoszonych dyrektyw, norm i zalece
ń
wyró
ż
nia si
ę
2
działy etyki:
a) ogóln
ą
→
jest filozoficzn
ą
refleksj
ą
nad podstawami etyki takimi jak np. cel,
dobro, powinno
ść
, sumienie, odpowiedzialno
ść
b) szczegółow
ą
→
formułuje praktyczne wskazania w odniesieniu do typowych
sytuacji spotykaj
ą
cych ludzi. W niej wydzielamy etyk
ę
:
- indywidualn
ą
→
normuje
ż
ycie jednostek ludzkich
- społeczn
ą
, której adresatem jest społeczna sfera
ż
ycia.