Microsoft PowerPoint - 5.Grupy i organizacje

GRUPY I

ORGANIZACJE

MOTYWY POWSTAWANIA
SPOŁECZNOŚCI (np. internetowych)

Potrzeba osiągnięć

Potrzeba swobody działania

Potrzeba porównań społecznych

Potrzeba aprobaty społecznej

Potrzeba afiliacji

Potrzeba pomagania innym

Potrzeba spójności

Żródło; P.Zimbardo, F.Ruch, Psychologia i życie. PWN, 1988

POWSTAWANIE SPOŁECZEŃSTWA

Jak powstają

wzory zachowań

? Skąd się biorą?

Odpowiedzią są

eczne

interakcje

Działając ludzie nawiązują interakcje. Kiedy

przestają działać– nawiązane wcześniej sieci

powiązań przestają istnieć. Każde wejście nowego

aktora, powoduje pojawienie się nowych

problemów, budowanie nowych powiązań,

systemów, organizacji…….

Interakcje stanowią klucz dla zrozumienia

sposobów w jakie powstają wzory społecznych

zachowań i organizacje społeczne. To klucz dla

zrozumienia przebiegu

dzia

spo

ecznych

DZIAŁANIA SPOŁECZNE

Dzia

ania spo

eczne

, powstają wtedy, kiedy

aktor “

kieruje swoje zachowania

” do innych.

Ich celem jest próba wywarcia wpływu, poprzez

różne formy komunikowania werbalnego czy też

pozawerbalnego. Istnieje nieskończona liczba

sposobów nawiązywania relacji z innymi.

Cokolwiek robimy, cokolwiek my

limy,

wszystko to s

przyk

ady dzia

spo

ecznych!

Kluczem do społecznego działania jest

dzia

anie

z innymi, podejmowane w spos

wiadomy.

Działanie społeczne ma charakter

intencjonalny.

Myślenie o innych jest także

przykładem działania.

Wzory zachowań

Społeczne interakcje prowadzą do
powstania społecznych

wzor

w zachowa

(stosunk

w spo

ecznych)

Stosunki społeczne są podstawą dla powstawania
organizacji społecznych: wiemy czego od siebie
wzajemnie oczekiwać, czego możemy się spodziewać
(małżeństwo, randka, kłótnia).

Prowadzi to do zachowań o charakterze rutynowym;
jesteśmy coraz mniej zaskakiwani przez zachowania
innych ludzi, stajemy się „przewidywalni”.

Rozwijamy określone

wzory zachowa

, a one kreują

spo

eczne organizacje,

których są częścią

Grupy i organizacje cd.

wzory dzia

ania spo

ecznego

są to

ustanawiane i społecznie definiowane modele
reagowania w ważnych, z punktu widzenia
grupy, sytuacjach społecznych (np. modele
zachowań w trakcie obrzędów, ceremonii,
uroczystości itp.).

Obok norm i wartości społecznych są one
uwewnętrzniane przez jednostkę w procesie
socjalizacji

Ich pogwałcenie (na przykład poprzez
wprowadzenie nowej definicji sytuacji)
prowadzi do konfliktu

Grupy i organizacje cd.

Formy społecznej organizacji

eczna

organizacja mo

e przybra

ęć

postaci

Diady

Grupy

Organizacji formalnej

Społeczności

Społeczeństwa

Grupy i organizacje cd.

Diady

powstają wraz z pojawieniem się

wzorów interakcji pomiędzy dwiema osobami

przyjaciółmi

kochankami

Relacje: doktor - pacjent

Relacje: matka - syn

Relacje : mąż –żona

Grupy i organizacje cd.

Georg Simmel (1858 – 1918)

Jeden z prekursorów analizy
integracyjnej teorii
konfliktu: badał ich aspekty
regulacyjne i konfrontacyjne

Zajmował się badaniami
podobieństw i różnic
pomiędzy diadą i innymi
rodzajami grup społecznych

Grupy i organizacje cd.

Diada (dwójka, para) grupa składająca się
z dwóch osób

Cechy charakterystyczne (G.Simmel):

Poczucie zagrożenia w sytuacji śmierci
jednego z członków

Poczucie wewnętrznej jedności między diadą
a jej członkami

Intymność stosunków

Integracja w momencie pojawienia się kozła
ofiarnego

Grupy i organizacje cd.

Organizacją jest każda zorganizowana i
celowo zorientowana zbiorowość społeczna
(np. zrzeszenie)

Jest ona możliwa, ponieważ jednostki
akceptują zarówno istniejące wzory
działania społecznego jaki i sposoby ich
realizacji

Oznacza to istnienie zarówno
mechanizmów

kontroli spo

ecznej

jak i

kooperacji

w organizacji

Grupy i organizacje cd.

Grupy

Grup

, podobnie jak diadę charakteryzują interakcje i

wzory zachowań, ale w odróżnieniu od diady składa się

ona z

trzech lub wi

cej

osób

Rodzaje grup (przykłady)

Bezpośrednia (mała)

Duża

Eksperymentalna

Etniczna

Formalna

Interesu

Nacisku

Obca

Odniesienia

Wtórna

zamknięta

Grupy i organizacje cd.

Klasyfikacja grup

Grupy pierwotne

Są względnie trwałe, mało liczebne,
wielofunkcyjne, oparte na bezpośrednich
stosunkach o charakterze bezpośrednim.

Charles Horton Cooley nazywa takie grupy
pierwotnymi, ponieważ są one

ne zar

wno

dla jednostki jak i spo

ecze

stwa

Jest to pierwsza zbiorowość z jaką styka się
jednostka. Nadaje nam cechy ludzkie poprzez
kształtowanie języka, świadomości, nadawanie
poczucia tożsamości

Są one ważne społecznie, ponieważ stanowią
istotny mechanizm kontroli; jednostka uczy
się wartości i norm jakich oczekuje od niej
społeczeństwo, jest przekażnikiem informacji
o społeczeństwie i mechanizmach jego
działania

RODZINA

The Begas Family 1821

Oil on canvas, 76 x 85,5 cm
Wallraf-Richartz Museum, Cologne

Rodzina jako grupa społeczna

Związek intymnego, wzajemnego uczucia,
współdziałania i wzajemnej
odpowiedzialności, w którym akcent pada
na wzmacnianie wewnętrznych relacji i
interakcji

W tym ujęciu, rodzina pełni funkcje:

małżeńską

rodzicielską

braterską

Rodzina jako instytucja
społeczna

Grupa określona przez stosunki seksualne,

odpowiednio unormowane i trwałe, tak by

mogła zapewnić odnawianie się sfery

reprodukcji

Funkcje

instytucjonalne

rodziny:

materialno-ekonomiczna

opiekuńczo-zabezpieczająca

prokreacyjna

seksualna

legalizacyjno-kontrolna

socjalizacyjna

klasowa

kulturowa

rekreacyjno-towarzyska

emocjonalna

Kryterium klasyfikacji

Zazwyczaj jako rodzinę rozumie się dwójkę
partnerów i wychowywane potomstwo. Tego typu
rodzinę określa się jako nuklearną (to rodzina mała),
gdy jedno z partnerów zamieszkuje także z
rodzicami, to jest to rodzina wielopokoleniowa.

Jednak tak naprawdę granic rodziny nie da się

jednoznacznie określić, choć da się stopniować
pokrewieństwo lub powinowactwo. Ogół osób, o
których wiadomo, że są spokrewnione lub
spowinowacone chociażby w linii bocznej, w
genealogii również nazywa się rodziną (dla
odróżnienia od rodziny małej nazywa ją się rodziną
wielką). Ponadto, w niektórych wypadkach sam fakt
zamieszkania razem, klasyfikuje pewna grupę ludzi
jako rodzinę

Rodzaje

Istnieją różne formy rodziny, rozróżniane według

odmiennych kryteriów:

małżeństwo stanowiące zazwyczaj trzon rodziny,

może mieć charakter

monogamii

lub

poligamii;

dziedziczenie w rodzinie może być

patrylinearne,

matrylinearne

lub

bilateralne

;

rozkład władzy w rodzinie może mieć charakter

matriarchalny

patriarchalny

lub

partnerski

;

ze względu na reguły zamieszkania możemy mówić o

rodzinie

matrylokalnej

, rodzinie

patrylokalnej

lub

rodzinie

lokalnej

Współczesne społeczeństwa wykształciły tzw.

alternatywne formy rodziny takie jak:

rodzina niepełna

rodzina zrekonstruowana

Dobór partnerów

Dobór partnerów w małżeństwie może być określany

przez instytucje prawne lub obyczajowość. I tak,

zazwyczaj w ramach rodziny, tj. pomiędzy jej

członkami, nie można zawierać związków małżeńskich,

a prawo świeckie lub kanoniczne określa

stopnie

pokrewieństwa

, w ramach których można zawrzeć

małżeństwo

Podobnie sytuacja ma się w przypadku płci partnerów.

W wiekszości krajów małżeństwem jest tylko związek

kobiety i meżczyzny, natomiast prawodawstwo

niektórych krajów, rzadziej związków wyznaniowych,

dopuszcza możliwość zawierania małżeństw bądź

podobnych związków przez partnerów tej samej płci; w

niektórych krajach razem z prawem do adopcji dzieci

W niektórych społecznościach możliwie jest zawieranie

małżeństw jedynie z przedstawicielami własnej

zbiorowości etnicznej (tzw.

endogamia

, jej

przeciwieństwem jest

egzogamia

)

Ewolucja

Morgan proponuje ewolucyjny schemat
powstawania rodziny:

pierwotny promiskuityzm

małżeństwo grupowe

rodzina oparta na pokrewieństwie

rodzina punalna

rodzina parzysta

rodzina monogamiczna

Jako ostatnie ogniwo ewolucji Alvin Toffler
wprowadza termin: kultura singli

RODZINA POLSKA

Co szósta rodzina, to rodzina niepełna

15% dzieci wychowuje się w rodzinach
typu 1+1

90% niepełnych rodzin (około 1 miliona)
stanowią kobiety

75% samotnych matek, mieszka w
miastach

Na przykład aż dwukrotnie zmalał udział
małżeństw z dziećmi na korzyść
samotnych ojców z dziećmi

Pojawiły się także zjawiska nowe, ale o

małej w stosunku do innych społeczeństw
skali - na przykład tylko 2 proc. badanych
Polaków deklaruje, że pozostaje w
związkach partnerskich, podczas gdy w
krajach skandynawskich liczba takich
związków jest 20-30 razy wyższa

Gwałtownie wzrasta ilość urodzeń
pozamałżeńskich

Jeszcze w latach 90-tych oscylowała

wokół 5 proc. Potem szybko rosła, by
obecnie osiągnąć poziom 20-procentowy

Dla porównania w Holandii z takich

związków rodzi się 60 proc. dzieci, w Danii
- ponad 50 proc., a w Szwecji - ok. 40
proc

W ciągu ostatnich 10 lat notujemy w Polsce
spadek skłonności do zawierania małżeństw.
Eksperci uważają, że jeśli nie nastąpią zmiany
wzorców zachowań to 40 proc. kobiet i 40 proc.
mężczyzn nie zawrze w ogóle związku
małżeńskiego

Pod tym względem jesteśmy podobni do
społeczeństw innych krajów
zachodnioeuropejskich. Zbliżamy się także do
modelu, w którym kobiety - z uwagi na coraz
dłuższe kształcenie się oraz poświęcanie się
karierze zawodowej - w coraz późniejszym wieku
decydują się na małżeństwo i macierzyństwo

Rys. 1.
Niezależnie od tego , jaki jest Pana(i) stan cywilny, w jakim jest
Pan(i) wieku, a także czy ma Pan(i) dzieci , czy też nie – proszę
powiedzieć – ile dzieci chciałby Pan(i) mieć w swoim życiu?

Grupy i organizacje cd.

Organizacje formalne

Często grupy wtórne stają się tak duże i
złożone, działają w oparciu o tak
skomplikowane wzory zachowań, że
wymagają opracowania przejrzystych zasad w
oparciu o które działają. Pojawia się struktura,
formalne przepisy i zasady kontroli. Czyli
organizacja biurokratyczna. Jest to trzeci typ
społecznej organizacji, nazywany

organizacj

formaln

Grupy i organizacje cd.

Grupy wtórne

Są to zazwyczaj grupy duże, o
charakterze bezosobowym. Cechuje je
specjalizacja

Przeważają w nich więzi o charakterze
rzeczowym

Są tworzone dla realizacji określonego
celu

WEWNĘTRZNA DYNAMIKA

ORGANIZACJI

SYSTEM NIEFORMALNY

WŁADZA I KONFLIKT

CELE

KONTROLA

KULTURA

PRAWO PARKINSONA: „praca trwa tyle czasu, ile
trzeba na jej wykonanie”

ZASADA PETERA : szczebel niekompetencji”

RYTUALIZM

ALIENACJA (powtarzalność i nuda wykonywanych
zajęć)

CECHY BIUROKRACJI

Urzędnicy podlegają władzy jedynie w zakresie swoich obowiązków o
bezosobowym charakterze.

Hierarchia urzędów jest jasno zdefiniowana.

Każdy urząd odznacza się jasno zdefiniowanym zakresem kompetencji.

Sprawowanie urzędu powiązane jest z dobrowolnie zawartą umową.

Istotną rolę przy wyborze kandydata odgrywają jego kwalifikacje
zawodowe.

Pobory biurokratów odznaczają się ustaloną wysokością, wypłacaną w
gotówce.

Sprawowany urząd jest traktowany jako jedyne lub główne zatrudnienie
danej osoby.

Urzędnik pracuje w całkowitym oderwaniu od własności środków
administrowania i nie ma prawa do "zawłaszczenia" swojego
stanowiska.

Jest on poddany ścisłej, systematycznej dyscyplinie i kontroli.

Wyuczona nieudolność
Thorstein Veblen
(1857-1929)

Robert K. Merton
(1910-2003)
Teoria socjologiczna i struktura
społeczna

PROBLEMY

•Człowiek organizacji

•Osobowość biurokratyczna

•Błędne koła

PRAWO PARKINSONA

Wykonanie czynności
zajmuje dokładnie tyle czasu,
ile czasu można jej poświęcić

na jej wykonanie

Cyril N. Parkinson

Parkinson's Law: The Pursuit of Progress (

1958

Zasada Petera

W organizacji hierarchicznej

każdy awansuje aż do
osiągnięcia własnego
progu niekompetencji

Laurence J. Peter (1919-1990)

The Peter Principle,

1969

ZASADA GILBERTA

Scott Adams (1957-)

Przedsiębiorstwa zawsze

promują na najwyższe
stanowiska swoich najmniej
kompetentnych
pracowników, żeby
ograniczyć szkody które
piastujący te stanowiska
mogliby wyrządzić.

BŁĘDNE KOŁO BIUROKRATYCZNE

Michel Crozier (1922-)

też Paragraf 22 Joseph Heller

biurokracja kreuje coraz więcej norm i zasad których złożoność rośnie a
koordynacja maleje co z kolei prowadzi do tworzenia zasad sprzecznych ze
sobą

I. ZAKRES PRZEPISÓW BEZOSOBOWYCH

PRZEPISY

ZANIK
STOSUNKÓW
ZALEŻNOŚCI
BEZPOŚREDNIEJ

BRAK
INDYWIDUALNEJ
INICJATYWY

PROBLEMY

MNOŻENIE
PRZEPISÓW

NICZEGO NIE
POZOSTAWIA SIĘ
OSOBISTEJ
INICJATYWIE

II. WDRAŻANIE INNOWACJI

BRAK MIEJSCA
NA ZMIANY

UJĘCIE W
SZTYWNE RAMY
WSZYSTKICH
ZACHOWAŃ
ORGANIZACYJNYCH

SFERY
NIEPEWNOŚCI
„POZYCJE
STRATEGICZNE”

PROBLEMY

WZROST
NACISKU NA
KONTROLĘ
ZACHOWAŃ

III. IZOLACJA GRUP

PPROFESJONALNY

A
BIUROKTATYCZNY
WYMIAR
ORGANIZACJI

ZNIESIENIE
STOSUNKÓW
ZALEŻNOŚCI
PROWADZI DO
IZOLACJI

RYTUALIZM
ZACHOWAŃ-

NACISK GRUP
KOLEŻEŃSKICH
JEDYNYM
REGULATOREM

PROBLEMY

ZAOBSORBOWANIE
WŁASNYM
ZACHOWANIEM

IV. PRZEMIESZCZANIE CELÓW

CENTRALIZACJA
DECYZJI

WIĘKSZE
ZNACZENIE
PRZYWIĄZUJE SIĘ
DO STABILIZACJI
NIŻ REALIZACJI
CELÓW
ORGANIZACJI

PRZEMIESZCZANIE
CELÓW

PROBLEMY

DECENTRALIZACJA

ZALEŻNOŚĆ BIUROKRACJI I
DEMOKRACJI

Żelazne (spiżowe) prawo oligarchii

Roberto Michelsa (1876-1936)

Czy biurokracja jest jedynym
„racjonalnym” modelem
organizacji społecznej?

Modele piramidalne

Modele segmentowe

Grupy i organizacje cd.

Społeczności

Czasami jakaś grupa lub organizacja formalna

stają się relatywnie niezależne od innych.

Przejmują opiekę nad potrzebami swoich

członków – zaspokajają ich potrzeby

ekonomiczne, społeczne, kulturowe, w zakresie

edukacji, polityki. Ludzie mają możliwości

zaspokajania wszystkich swoich potrzeb

wewnątrz własnej organizacji, bez konieczości

uciekania się do pomocy innych lub czynią to

bardzo rzadko. Takie formy organizacji

nazywamy

spo

eczno

ciami

i jest to czwarta

forma społecznej organizacji.

Grupy i organizacje cd.

Społeczeństwo

Możemy zdefiniować społeczeństwo jako

największą społeczną organizację, której

sposób działania ma znaczący wpływ na

podejmowane decyzje jednostek.

Wewnątrz społeczeństwa możemy znalezć

wielość diad, grup, organizacji formalnych i

mniejszych społeczności, z których każda na

swój sposób wywiera wpływ na społeczeństwo

jako całość.

Społeczeństwo jest typem organizacji o długiej

historii,dłuższej niż życie każdego ze swoich

członków i zazwyczaj dłuższej niż życie innych

organizacji, które wchodzą w jego skład. Jest

czymś trwałym.

Grupy i organizacje cd.

Talcott Parsons opisał

społeczeństwo jako

system

wzajemnie powiązanych

części (interrelated parts),

takich jak struktury czy

instytucje. Są one niezbędne dla

prze

ycia systemu

Różne części z których składa

się system społeczny: rodzina,

religia, system edukacyjny,

ekonomiczny czy polityczny, są

zależne od siebie. Na przykład,

jeśli proces socjalizacji w

rodzinie przebiega

nieprawidłowo, szkoła ma

problemy z realizowaniem

swoich zadań.

WNIOSKI

Ludzie podejmują działania….czasami samotnie,

czasami razem z innymi (

dzia

ania spo

eczne

Kiedy działamy, spotykamy się z reakcjami

innych (

interakcje spo

eczne

Czasami podejmowane akcje są bardzo krótkie,

kiedy indziej trwają dłużej, są bardziej regularne i

ustabilizowane (

wzory zachowa

Społeczna interakcja, która przekształca się w

określone wzory zachowań, jest nazywana

organizacj

; może ona przybrać postać diady,

grupy, organizacji formalnej, społeczności lub

całego społeczeństwa.

ORGANIZACJE TOTALNE

Sekty

• Według Słownika Języka Polskiego sekta oznacza grupę

społeczną izolującą się od reszty społeczeństwa, mającą
własną hierarchię wartości, zespół norm, zachowania, silnie
akceptującą rolę przywódcy

•

W polskim prawie używa się określenia : związek

wyznaniowy. Zarejestrowanych jest kilka kościołów i ponad
100 związków wyznaniowych. Prawdopodobnie drugie tyle
różnych ugrupowań religijnych działa bez rejestracji

•

W publicystyce i literaturze przedmiotu używa się również

terminów ruch religijny, nowy ruch religijny, grupa
wyznaniowa, grupa religijna i pojęcia szerszego - grupa
kultowa

• W powszechnym odczuciu za sektę uważa się grupę

wyznaniową szkodliwą i destrukcyjną społecznie.

Międzynarodowe Towarzystwo
Świadomości Kriszny ISKCON

Kościół Zjednoczenia czyli ruch Moona
Kościół Scjentologiczny

Misje Boskiego Światła

Świadkowie Jehowy

Rodzina Miłości - Dzieci Boga
Ruch Trandescentnej Medytacji
Satanizm
Niebo
Instytut Wiedzy o Tożsamości - Misja
Czaitanii
Antrovis
Centralny Kościół Chrystusowy
(Warszawski Kościół Chrystusowy)
Radja Joga
Christiana

SEKTY

JAK ROZPOZNAĆ SEKTĘ ?

•

Już pierwszy kontakt z grupą otworzył całkowicie nowe widzenie świata (tzw.

przeżycie kluczowe).

• Obraz świata jest bardzo prosty i wyjaśnia każdy problem.

• W grupie można znaleźć wszystko, czego do tej pory na próżno się szukało.

• Grupa ma mistrza lub przywódcę, ojca,, guru, bądź największego myśliciela,
który posiadł całą prawdę i często jest czczony jak Bóg.

• Świat zmierza nieuchronnie ku katastrofie i tylko grupa wie, jak go ratować.

• Grupa jest elitą. Pozostali ludzie są chorzy i zagubieni. Jeżeli nie staną się
członkami grupy, nie będą mogli się uratować.

JAK ROZPOZNAĆ SEKTĘ ?

•

Grupa odrzuca naukę w szkołach i uczelniach. Jedynie nauka grupy jest

uważana za wartościową

• Grupa odrzuca racjonalne myślenie jako negatywne i „nieoświecone".

• Krytyka osób z zewnątrz jest dowodem na to, że grupa ma rację.

• Grupa uważa siebie za prawdziwą rodzinę lub wspólnotę.

• Grupa chce, by wszelkie dawne relacje z rodziną, przyjaciółmi i

środowiskiem zostały zerwane, ponieważ przeszkadzają w rozwoju.

• Grupa oddziela się od reszty świata poprzez ubiór, pożywienie, własny
hermetyczny język, ograniczanie swobody w relacjach międzyludzkich.

• Grupa żąda ścisłego posłuszeństwa regułom albo dyscypliny, ponieważ
jest to jedyna droga do zbawienia.

• Grupa narzuca sposób zachowań seksualnych, np. kontakt z partnerami za
zgodą kierownictwa, seks grupowy, całkowity zakaz kontaktów seksualnych
dla osób niższych w hierarchii.

JAK ROZPOZNAĆ SEKTĘ ?

Nigdy w ciągu dnia nie jesteście sami. Ktoś z

grupy zawsze wam towarzyszy

Grupa wypełnia cały wasz czas różnymi

zadaniami, np. sprzedażą książek, czasopism,

werbowaniem nowych członków, udziałem w

kolejnych kursach, medytacją.

Jeżeli obiecany przez grupę sukces bądź

uzdrowienie nie nastąpią, grupa uznaje, że dana

osoba nie zaangażowała się dostatecznie lub nie

wierzyła wystarczająco silnie.

Członkiem grupy trzeba zostać natychmiast

Nie ma możliwości. uzyskania obiektywnego

obrazu grupy, gdyż ważniejsze od refleksji jest

przeżycie, zgodnie z zasadą: "tego nie da się po

prostu wyjaśnić".

CELOWE GRUPY FORMALNE

---- ORGANIZACJE

ORGANIZACJE

POWOŁYWANE DLA REALIZACJI OKREŚLONYCH

CELÓW

SFORMALIZOWANA STRUKTURA

PRZEJRZYSTY PODZIAŁ PRACY

WYODRĘBNIONE OŚRODKI WŁADZY

WYMIANA PERSONELU, CO NIE WPŁYWA NA

ZMIANĘ CHARAKTERU ORGANIZACJI

DOMINACJA STOSUNKÓW RZECZOWYCH NAD

OSOBISTYMI