Produkt Krajowy Brutto –

podstawowy język

makroekonomii

Wykład 2

dr Katarzyna Szarzec

1

Wykład 2

LITERATURA zalecana, w szczególności:

•

Podstawy ekonomii / red. nauk. R. Milewski, E. Kwiatkowski, rozdział 8, ss.
229-245.

•

A. Baszyński, D. Piątek, K. Szarzec, Makroekonomia. Rynek w gospodarce
(ćwiczenia i przykłady), 2007, rozdział 2.

•

Makroekonomia. Zagadnienia wybrane / red. nauk. W. Jarmołowicz,
Wydawnictwo AE w Poznaniu, Poznań 2006, Rozdział 7.

PKB – metoda

• System rachunków narodowych (System of

National Accounts) – SNA;

• European System of Accounts, ESA 1995;

2

• European System of Accounts, ESA 1995;

• Polska – Ustawa z dnia 26 października

2000 r. o sposobie obliczania wartości
rocznego produktu krajowego brutto

Ruch okrężny w uproszczonej gospodarce –

„gospodarka Robinsona Crusoe”

DOBRA I USŁUGI

WYDATKI NA DOBRA I USŁUGI

3

PRZEDSIĘBIORSTWA

USŁUGI CZYNNIKÓW PRODUKCJI

DOCHODY CZYNNIKÓW PRODUKCJI

GOSPODARSTWA

DOMOWE

Ruch okrężny w gospodarce - sektory instytucjonalne i ich

wzajemne powiązania (

Mały Rocznik Statystyczny 2006, GUS)

4

Produkt Krajowy Brutto (PKB) – definicja

• Suma wartości dóbr i usług finalnych

nowowyprodukowanych na terytorium danego
kraju w danym okresie (roku, kwartału,
miesiąca)

5

miesiąca)

• Dobra:

– Dobro pośrednie
– Dobro finalne

• ang. Gross Domestic Product (GDP)

3 sposoby obliczania PKB

• końcowy rezultat działalności produkcyjnej (tzw.

sumowanie wydatków),

• rozmiary działalności produkcyjnej (tzw.

sumowanie produkcji),

6

sumowanie produkcji),

• sumę dochodów pierwotnych czynników

wytwórczych (tzw. sumowanie dochodów).

1. Sumowanie wydatków (1)

• PKB = C + I + G + NX

• gdzie:

– C – wydatki konsumpcyjne: wydatki gospodarstw

domowych na dobra i usługi

– I – wydatki inwestycyjne:

7

• zakupy nowych dóbr kapitałowych przez przedsiębiorstwa

(inwestycje w majątek trwały niemieszkaniowy),

• zakupy nowych mieszkań przez gospodarstwa domowe

(inwestycje w majątek trwały mieszkaniowy)

• inwestycje przedsiębiorstw w zapasy (surowce, półprodukty,

wyroby gotowe);

(majątek trwały przedsiębiorstw podlega amortyzacji)

Inwestycje netto = Inwestycje - Amortyzacja

1. Sumowanie wydatków (2)

• PKB = C + I + G + NX

• gdzie:

– G – zakupy rządowe: wydatki budżetu państwa

i administracji samorządowej na dobra i usługi

– NX – eksport netto: różnica wpływów z

8

– NX – eksport netto: różnica wpływów z

eksportu i wydatków na import

(PKB – Produkt Krajowy Brutto w cenach

rynkowych – czyli w cenach, po których dobra i
usługi finalne nabywają ostatni nabywcy)

2.

sumowanie produkcji

• Produkcja:

– globalna
– finalna

• Wartość dodana brutto – różnica między

przychodem ze sprzedaży dóbr i usług a kosztem

9

przychodem ze sprzedaży dóbr i usług a kosztem
zakupu dóbr pośrednich od innych przedsiębiorstw
(tzw. zużycie pośrednie)

• suma wartości dodanej brutto = produkcja globalna

– zużycie pośrednie=produkcja finalna = PKBccp

(PKBccp: PKB w cenach czynników produkcji)

10

Mały Rocznik Statystyczny 2007, GUS

3. Sumowanie dochodów z czynników

produkcji

• suma dochodów pierwotnych jednostek krajowych

uzyskiwanych przez sektory instytucjonalne działające
na terytorium kraju oraz dochodów pierwotnych netto
sektora zagranica, czyli suma:

– dochodów z pracy – płace

11

– dochodów z pracy – płace
– dochodów z kapitału – zyski, odsetki, dywidendy
– dochodów z ziemi – czynsze dzierżawne, renty

gruntowe

• suma dochodów z czynników produkcji = DN =

PNNccp

(DN – dochód narodowy ;
PNNccp – Produkt Narodowy Netto w cenach czynników produkcji)

3 metody – wyniki

• Suma wydatków = produkt krajowy brutto w

cenach rynkowych (PKB),

• Suma wartości dodanej = suma produkcji finalnej

= produkt krajowy brutto w cenach czynników

12

= produkt krajowy brutto w cenach czynników
produkcji (PKB ccp),

• Suma dochodów czynników produkcji = dochód

narodowy = produkt narodowy netto w cenach
czynników produkcji (DN/ PNNccp).

13

Mały Rocznik Statystyczny 2007, GUS

Inne miary, pochodne PKB (1)

•

produkt narodowy – agregat obrazujący końcowy rezultat działalności
narodowych czynników wytwórczych, niezależnie od ich lokalizacji;

•

produkt netto – agregat powstały przez skorygowanie wartości
produktu brutto o wartość zużycia zasobu kapitału trwałego, czyli
szacunkową wartość amortyzacji;

•

dochód narodowy – agregat mierzący dochody czynników
wytwórczych, należących do gospodarstw domowych i

14

wytwórczych, należących do gospodarstw domowych i
przedsiębiorstw;

•

dochód osobisty – agregat mierzący dochody czynników
wytwórczych, należących wyłącznie do gospodarstw domowych;

•

dochód rozporządzalny (do dyspozycji) – agregat odpowiadający
wartości, która pozostaje gospodarstwom domowym po zapłaceniu
podatku dochodowego oraz uwzględnieniu płatności transferowych
budżetu państwa na rzecz osób fizycznych.

Inne miary, pochodne PKB (2)

• PKB = C+I+G+NX
• PNB (Produkt Narodowy Brutto) = PKB + dochody netto z

tytułu własności zagranicą

• PNN (Produkt Narodowy Netto) = PNB – Amortyzacja
• PNNccp = DN=PNN – podatki pośrednie + subsydia

produkcyjne

15

• Dochód osobisty:

– DO = DN – zyski niepodzielone przedsiębiorstw – podatki

bezpośrednie przedsiębiorstw – składki na ubezpieczenie
społeczne

• Dyspozycyjny dochód osobisty:

– DDO = DO – podatek bezpośredni (dochodowy) gospodarstw

domowych + transfery z budżetu państwa

PKB realny a PKB nominalny (1)

• PKB – szacowany jest jako suma pieniężnej wartości

produktów i usług, czyli cen, które charakteryzuje zmienność
w czasie, więc:

– wzrost cen staje się przyczyną wzrostu wartości

obliczonego agregatu, a ich spadek obniża jego wartość.

• PKB oszacowany na podstawie cen bieżących – PKB

16

• PKB oszacowany na podstawie cen bieżących – PKB

nominalny.

• W celu wyeliminowania wpływu cen na wielkość agregatu

stosuje się podczas jego szacowania ceny stałe, tzn. ceny
z okresu przyjętego za bazowy.

• PKB oszacowany na podstawie cen stałych – PKB realny.

PKB realny a PKB nominalny (2)

KATEGORIA

1991

1992

1993

PKB (ceny biez

ą

ce) PLN

80883

114944

155780

tempo zmian nominalnego PKB (ceny bie

żą

ce)

42,1%

35,5%

17

PKB mln (ceny stałe) PLN

494982

507852

527150

tempo zmian realnego PKB (ceny stałe)

2,60%

3,80%

Zmiany cen dóbr konsumpcyjnych (rok do roku)

45%

37%

Deflator PKB

• wskaźnik inflacji
• wykorzystywany do szacowania realnej wartości

PKB

• Deflator PKB > 100 → inflacja

18

• Deflator PKB > 100 → inflacja
• Deflator PKB < 100 → deflacja

nominalny PKB

realny PKB = ------------------- * 100

Deflator PKB

PKB w cenach rynkowych a

PKB w cenach czynników produkcji

• PKB w cenach rynkowych, tj. cenach zawyżanych przez
podatki pośrednie i obniżanych dzięki dotacjom do
produkcji

19

• PKB pomniejszony o różnicę podatków pośrednich (VAT)
i dotacji do produkcji : produkt krajowy brutto w cenach
czynników wytwórczych

• PKBccp = PKB – podatki pośrednie + dotacje do
produkcji

PKB per capita, PKB wg PPP

• PKB per capita - uwzględnienie potencjału

demograficznego kraju: PKB podzielony przez liczbę
obywateli.

• PKB per capita według parytetu siły nabywczej (PPP) –

do porównań międzynarodowych należy wziąć pod uwagę

20

do porównań międzynarodowych należy wziąć pod uwagę
zróżnicowanie siły nabywczej różnych walut i
wyeliminować różnice w poziomach cen pomiędzy
krajami.

• Parytet siły nabywczej – otrzymywany jest jako średnia

ważona relatywnej ceny jednorodnego koszyka dóbr i
usług porównywalnego i reprezentatywnego dla każdego z
porównywanych krajów.

PKB per capita wg PPP (ceny z 2000, wg

międzynarodowego kursu USD) w 2006 r.

21

Ź

ródło: World Development Indicators, World Bank 2007.

PKB – 2005

(GUS)

Kraj

PKB per capita (USD)

PKB per capita

PPP (USD)

Ś

wiat

6879

-

Polska

7966

13894

Francja

33915

30266

22

Hiszpania

25946

27400

Irlandia

48310

38850

Luksemburg

79914

70245

Chiny

1533

6426

(2004)

USA

41789

41789

Turcja

5032

7711

Ukraina

1757

6618

(2004)

Mały Rocznik Statystyczny 2007, GUS

PKB per capita w USD z 1990r. –

szacunki Maddison’a

Kraj

1

960

1300 1700 1820

1952

1978

2003

Chiny

450

450

600

600

600

538

978

4803

23

Europa

550

422

576

924

1090

4342

10972 16750

USA

-

-

-

527

1257 10316 18373 29037

A. Maddison, Chinese Economic Performance in the Long Run,
Development Centre Studies, OECD 2007.

Produkt krajowy i jego modyfikacje -

podsumowanie

Kryterium

Produkt

Miejsce wytworzenia

krajowy

narodowy

Zużycie majątku trwałego

(amortyzacja)

brutto

netto

24

Rodzaj cen:

wpływ podatków

pośrednich i
subsydiów
produkcyjnych

w cenach:

czynników produkcji

rynkowych

wpływ zmian cen

bieżących

stałych

Wpływ potencjału demograficznego

globalny

per capita

PKB –

czego nie uwzględnia, jakie wady?

• „szara strefa”
• czynności wykonywanych na własny rachunek (np. prasowanie

w domu, budowa karmnika) - nierejestrowana legalna produkcja

• negatywne efekty zewnętrzne produkcji – np. zanieczyszczenie

ś

rodowiska, hałas

• jakość życia

25

• jakość życia
• nierówności społeczne, w podziale dochodu w kraju
• wartość czasu wolnego

Alternatywa dla PKB???:
• Wskaźnik Dobrobytu Ekonomicznego Netto (Net Economic

Welfare)

• Wskaźnik Rozwoju Społecznego (HDI – Human Development

Index)

Kto jest potęgą gospodarczą?

26

27

Potęgi gospodarcze świata

28

Pytania…?

dr Katarzyna Szarzec

29