Microsoft Word - Zegarmistrz_731[05]_Z1.02

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Halina Śledziona

Montowanie mechanizmu zegarowego
731[05].Z1.02

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Ireneusz Kocoń
mgr inż. Leon Zujko

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Halina Śledziona

Konsultacja:
mgr inż. Andrzej Zych

Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 731[05].Z1.02
„Montowanie mechanizmu zegarowego”

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Procesy technologiczne montażu

5.1.1. Ćwiczenia 11
5.2. Działanie typowego mechanizmu zegarowego

5.2.1. Ćwiczenia 15
5.3. Podstawowe części mechanizmów zegarowych

5.3.1. Ćwiczenia 18
5.4. Podzespoły mechanizmu zegarowego

5.4.1. Ćwiczenia 23
5.5. Montowanie typowego mechanizmu zegarowego

5.5.1. Ćwiczenia 25
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy

Państwu Poradnik dla nauczyciela „Montowanie mechanizmu

zegarowego”, który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole
kształcącej w zawodzie zegarmistrz 731[05].

W poradniku zamieszczono:

−  wymagania wstępne,
−  wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,
−  przykładowe scenariusze zajęć,
−  propozycje  ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności

praktycznych,

−  wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze szczególnym
uwzględnieniem:
−  tekstu przewodniego,
−  metody projektów,
−  ćwiczeń praktycznych.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel

może posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych, zawierającym
różnego rodzaju zadania.

W tym rozdziale podano również:

−  plan testu w formie tabelarycznej,
−  punktacje zadań i uczenia się,
−  propozycje norm wymagań,
−  instrukcję dla nauczyciela,
−  instrukcję dla ucznia,
−  kartę odpowiedzi,
−  zestaw zadań testowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

731[ 05]. Z1

MONTAŻ ZEGARÓW I ZEGARKÓW

731[ 05]. Z1.01

Organizowanie stanowiska montażu mechanizmów

zegarowych

731[ 05]. Z1.02

Montowanie mechanizmu zegarowego

731[ 05]. Z1.03

Montowanie mechanizmu chodzika

731[ 05]. Z1.04

Montowanie zegarów - budzików

731[ 05]. Z1.05

Montowanie zegarów bijących

731[ 05]. Z1.06

Montowanie zegarów i zegarków mechanicznych

731[ 05]. Z1.07

Montowanie zegarów i zegarków elektrycznych

i elektronicznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji ćwiczeń podanych w poradniku uczeń powinien umieć:

−  rozróżnić rodzaje produkcji,
−  rozróżnić składowe procesu technologicznego montażu,
−  rozróżnić dokumentację technologiczną w kontekście rodzajów produkcji,
−  zinterpretować dokumentację technologiczną montażu mechanizmu zegarowego,
−  rozróżnić części i podzespoły mechanizmu zegarowego,
−  rozróżnić rodzaje połączeń części i podzespołów w mechanizmie zegarowym,
−  określić funkcje podzespołów w mechanizmie zegarowym,
−  określić funkcje części w mechanizmie zegarowym,
−  scharakteryzować działanie mechanizmu zegarowego,
−  zidentyfikować części i podzespoły mechanizmu zegarowego,
−  dobrać części i podzespoły do montażu mechanizmu zegarowego,
−  dobrać narzędzia robocze, kontrolne i pomiarowe do montażu,
−  zorganizować stanowisko do montażu,
−  wykonać czynności przygotowawcze do montażu,
−  wykonać montaż podzespołów mechanizmu zegarowego,
−  wykonać montaż mechanizmu zegarowego,
−  sprawdzić poprawność wykonania montażu,
−  wykonać podstawową regulację mechanizmu zegarowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca ……………………………………………………..
Modułowy program nauczania: Zegarmistrz 731[05]
Moduł:
Jednostka modułowa: Montowanie mechanizmu zegarowego 731[05].Z1.02

Temat: Działanie typowego mechanizmu zegarowego.

Cel ogólny: kształtowanie umiejętności identyfikowania podzespołów i części
z uwzględnieniem ich funkcji w działaniu typowego mechanizmu zegarowego.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
–  wymienić podzespoły i części mechanizmu zegarowego,
–  określić funkcje podzespołów w działaniu mechanizmu zegarowego,
–  opisać sposób przekazywania napędu pomiędzy podzespołami,
–  zidentyfikować podzespoły mechanizmu zegarowego z uwzględnieniem ich funkcji,
–  dobrać części do każdego podzespołu,
–  przedstawić strukturę działania mechanizmu zegarowego jako zbiór rzeczywistych

podzespołów.

Metody nauczania–uczenia się:
–  ćwiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:
–  praca w małych zespołach.

Środki dydaktyczne:
–  części i podzespoły mechanizmu zegarowego,
–  plansza lub prezentacja komputerowa przedstawiająca budowę mechanizmu

zegarowego,

–  poradnik ucznia.

Czas: 135 min.

Przebieg zajęć:
1.  Sprawy organizacyjne.
2.  Uświadomienie uczniom celów zajęć.
3.  Mini wykład na temat budowy i działania mechanizmu zegarowego.
Należy wytłumaczyć uczniom w jaki sposób przekazywany jest napęd z podzespołu

napędowego na inne podzespoły mechanizmu zegarowego oraz w jaki sposób następuje
odmierzanie czasu.

4. Praca uczniów z poradnikiem.

Należy podzielić uczniów na 2-3 osobowe zespoły i polecić staranne przeczytanie działu:
Działanie typowego mechanizmu zegarowego.
Następnie należy przeprowadzić pogawędkę na temat działania mechanizmu
zegarowego. Można wykorzystać pytania sprawdzające.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Polecenie wykonania ćwiczenia 1 z punktu 4.2.1. poradnika.

Nauczyciel sprawdza pracę poszczególnych zespołów. Udziela wyjaśnień.

6. Polecenie wykonania ćwiczenia 2 z punktu 4.2.1. poradnika.

Nauczyciel sprawdza pracę poszczególnych zespołów. Udziela wyjaśnień.

7. Polecenie wykonania ćwiczenia 3 z punktu 4.2.1. poradnika.

Nauczyciel sprawdza pracę poszczególnych zespołów. Udziela wyjaśnień.

8. Zaprezentowanie wykonanych ćwiczeń przez wybraną grupę. Dyskusja po prezentacji.

Podsumowanie zajęć.

9. Podsumowanie zajęć. Sprawdzenie osiągnięcia celów zajęć poprzez losowe sprawdzenie

poszczególnych ćwiczeń.

10. Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

– anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych

umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca………………………………………………….
Modułowy program nauczania: Zegarmistrz 731[05]
Moduł:

Montaż zegarów i zegarków 731[05].Z1

Jednostka modułowa:

Montowanie typowego mechanizmu zegarowego
731[05].Z1.02

Temat: Montowanie podzespołów typowego mechanizmu zegarowego.
Cel ogólny:  kształtowanie umiejętności montowania podzespołów typowego mechanizmu
zegarowego.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
–  wymienić podzespoły mechanizmu zegarowego,
–  określić funkcje każdego podzespołu w mechanizmie zegarowym oraz ich wzajemną

współpracę,

–  zidentyfikować części każdego podzespołu i opisać rodzaje ich połączeń,
–  zinterpretować rysunek złożeniowy podzespołu w kontekście montażu,
–  zapisać plan montażu podzespołu, potrzebne przyrządy i narzędzia,
–  zorganizować stanowisko do wykonania montażu podzespołów zgodnie z zasadami

bezpieczeństwa i higieny pracy,

–  dobrać narzędzia robocze, kontrolne i pomocnicze do montażu podzespołu,
–  wykonać montaż podzespołu typowego mechanizmu zegarowego,
–  dokonać kontroli poprawności wykonanego montażu.
Metody nauczania–uczenia się:
–  ćwiczenia praktyczne
–  metoda przewodniego tekstu
Formy organizacyjne pracy uczniów:
–  indywidualna,
–  grupowa.
Strategia: uczenie się przez doświadczenie.
Środki dydaktyczne:
–  stanowisko do montażu,
–  rysunek montażowy podzespołu mechanizmu zegarowego,
–  narzędzia robocze, kontrolne i pomocnicze do montażu,
–  formularz karty technologicznej montażu,
–  poradnik ucznia.
Czas: 180 min.

Przebieg zajęć:
Zadanie dla ucznia
Tematem zadania jest wykonanie montażu podzespołu mechanizmu zegarowego
przedstawionego na rysunku złożeniowym.
FAZA WSTĘPNA
Czynności organizacyjno-porządkowe, podanie tematu zajęć, przedstawienie uczniom zasad
pracy metodą tekstu przewodniego.
FAZA WŁAŚCIWA
INFORMACJE
1.  Wymień główne podzespoły typowego mechanizmu zegarowego.
2.  Jakie funkcje pełnią wymienione podzespoły?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. Wymień części podzespołu przedstawionego na rysunku złożeniowym załączonym do

zadania

4. Podaj sposób połączenia części podzespołu.
5. Czy potrafisz dobrać potrzebne przyrządy, narzędzia i zaplanować technologię montażu

podzespołu?

PLANOWANIE
1. Ustal zestaw przyrządów i narzędzi roboczych, kontrolnych oraz pomocniczych do

montażu podzespołu.

2. Zastanów się, jakie czynności przygotowawcze należy wykonać przed rozpoczęciem

łączenia części w podzespół?

3.  Zaplanuj kolejność zabiegów montażowych.
4.  Zapisz podjęte ustalenia.

UZGODNIENIA
1.  Przedstaw swoje ustalenia montażu nauczycielowi.
2.  Dostosuj swój plan do uwag nauczyciela.

WYKONANIE
1.  Zorganizuj stanowisko pracy do montażu zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny

pracy.

2.  Skompletuj potrzebne narzędzia i przyrządy na stanowisku montażu.
3.  Wykonaj montaż podzespołu zgodnie z zatwierdzonym przez nauczyciela planem.
4.  Zwróć uwagę na estetykę i dokładność wykonywanej pracy.
5.  Przygotuj się do zaprezentowania wykonanej pracy (w przypadku pracy zespołu zespół

powinien wyznaczyć lidera do prezentowania zadania).

SPRAWDZANIE
1. Czy w zmontowanym podzespole poprawnie wykonane są wszystkie połączenia?
2. Czy podczas montażu zachowane zostały wszystkie warunki podane na rysunku

złożeniowym?

3. Czy zachowana została estetyka i precyzja wykonanego montażu?
4. Czy jakość montażu podzespołu zapewnia spełnianie jego funkcji w mechanizmie

zegarowym?

ANALIZA

Uczniowie wskazują etapy ćwiczenia, które sprawiły im najwięcej trudności i wraz

nauczycielem wnioskują jakie rozwiązanie byłoby doskonalsze.

Nauczyciel podsumowując ćwiczenie wskazuje jakie nowe umiejętności ukształtowali

uczniowie, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać w przyszłości.

FAZA KOŃCOWA

Zakończenie zajęć

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

− anonimowe ankiety ewaluacyjne umożliwiające określenie stopnia zadowolenia ze

sposobu prowadzenia zajęć, wyłonienie jakie trudności mieli uczniowie oraz w jakim
stopniu zostały ukształtowane umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Procesy technologiczne montażu

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie rysunku 6 – sprzęgła zapadkowego i informacji z materiału nauczania

pkt 4.2.1 – poradnika dla ucznia, umieść dane podane w punkcie (b) ćwiczenia
w odpowiedniej rubryce „karty instrukcji montażu”- punkt (c) ćwiczenia.

a) rysunek sprzęgła zapadkowego,

Rys. 6 Sprzęgło zapadkowe [10]

Części składowe:
1- wałek, 2 - koło zębate, 3 - koło zapadkowe, 4 - zapadka, 5 - sprężyna.

b) dane do umieszczenia w karcie instrukcji montażu:

1.  Montaż sprzęgła zapadkowego,
2.  Myć części przed montażem,
3.  Sprzęgło zapadkowe,
4.  Myjnia ręczna,
5.  Suwmiarka uniwersalna,
6.  Wcisnąć koło zębate na wałek do powierzchni oporowej
7.  Zmontować sprężynę,
8.  Zakład Produkcyjno-Usługowy,
9.  Zamontować koło zapadkowe,
10.  Młotek,
11.  Wiertło,
12.  Sprawdzić działanie zapadki,
13.  Prasa hydrauliczna,
14.  Tulejka dociskowa,
15.  Rozwiertak,
16.  Zamontować zapadkę do koła zapadkowego,
17.  Wykonać montaż zabezpieczenia kołkiem koła zapadkowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

c) Karta instrukcji montażu.

Nazwa podzespołu:

Nazwa zakładu

Instrukcja
Montażu

Treść operacji:

Nr. rysunku:

Zabieg

Stanowisko:

Pomoce

warsztatowe:

Nazwa:

Ilość:

Uchwyty:

Narzędzia:

Sprawdziany:

Opracował: Sprawdził:

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem uczniów do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego

zakres i technikę wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) uważnie wysłuchać instrukcji nauczyciela.
2) dokładnie przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia (Materiał nauczania

pkt 4.2.1.).

3)  zidentyfikować części składowe sprzęgła zapadkowego.
4)  rozpoznać rubryki instrukcji montażu.
5)  wypełnić poprawnie kartę instrukcji montażu.
6)  dokonać analizy poprawności wykonanego ćwiczenia w oparciu o losowo

zaprezentowane poprawnie wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– pogadanka, ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

–  poradnik dla ucznia,
–  komplet materiałów rysunkowych,
–  szkice i rysunki techniczne części mechanizmów precyzyjnych,
–  modele części mechanizmów precyzyjnych,
–  modele i przekroje części do ćwiczeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Określ, jaką dokumentację technologiczną zastosujesz do montażu sprzęgła

zapadkowego, dla produkcji:
1. masowej,
2. jednostkowej.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem uczniów do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego

zakres i technikę wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) uważnie wysłuchać wskazówek nauczyciela,
2) dokładnie przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia (Materiał nauczania

pkt 4.2.1.),

3) dokonaj analizy poprawności wykonanego ćwiczenia w oparciu o losowo

zaprezentowane poprawnie wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– pogadanka, ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

– poradnik dla ucznia,
– normy PN i EN.

Ćwiczenie 3

Wykaż różnicę pomiędzy:

1.  Planem montażu, a instrukcją naprawczą.
2.  Kartą technologiczną montażu, a instrukcją montażu.
3.  Rysunkiem złożeniowym, a rysunkiem wykonawczym.
4.  Rysunkiem zestawieniowym, a rysunkiem złożeniowym.

Wskazówki do realizacji:

Przed przystąpieniem uczniów do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego

zakres i technikę wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) uważnie wysłuchać wskazówek nauczyciela,
2) dokładnie przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia (Materiał nauczania

pkt. 4.2.1),

3) dokonać analizy materiałów znajdujących się na wyposażeniu Twojego stanowiska

pracy,

4) dokonać analizy poprawności wykonanego ćwiczenia w oparciu o losowo

zaprezentowane, poprawnie wykonane ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Działanie typowego mechanizmu zegarowego

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie rysunku typowego mechanizmu zegarowego, wymień nazwy podzespołów

oraz określ ich funkcję jaką spełnia każdy z nich:
Wyniki ćwiczenia przedstaw w tabeli:

podzespołu

Nazwa podzespołu

Funkcja w mechanizmie zegarowym

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem uczniów do rozwiązywania ćwiczenia nauczyciel powinien

omówić zasadę działania typowego mechanizmu zegarowego posiłkując się planszą,
prezentacją komputerową lub rzeczywistym modelem mechanizmu zegarowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) uważnie wysłuchać instruktażu nauczyciela,
2) dokładnie przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia (Materiał nauczania

pkt 4.2.1.),

3)  dokonać analizy rysunku mechanizmu zegarowego,
4)  zidentyfikować podzespoły i ich funkcje w mechanizmie,
5)  wypełnić poprawnie tabelę,
6)  dokonać analizy poprawności wykonanego ćwiczenia w oparciu o losowo

zaprezentowane, poprawnie wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– pogadanka, ćwiczenia, metoda tekstu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

Na podstawie rysunku mechanizmu zegarowego złączonego w materiale nauczania

(pkt. 4.2.1. Poradnik dla ucznia) oraz rzeczywistych podzespołów określ podzespoły
współpracujące z wymienionymi w tabeli.
Wyniki rozwiązania ćwiczenia wpisz w tabeli do kolumny „podzespół współpracujący.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Nr
podzespołu

Nazwa podzespołu

Nazwa podzespołu współpracującego

1 Regulator

2 Podzespół chodu

3 Wychwyt

4 Podzespół naciągu
5 Przekładnia wskazań

6 Podzespół napędowy

Wskazówki do realizacji:

Przed przystąpieniem uczniów do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego

zakres i technikę wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) uważnie wysłuchać wskazówek nauczyciela,
2) dokładnie przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia (Materiał nauczania

pkt 4.2.1.),

zaprezentowane poprawnie wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– pogadanka, praca z tekstem, ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

Na podstawie rysunku przedstawiającego działanie mechanizmu zegarowego w

materiale nauczania (pkt. 4.2.1. – Poradnik dla ucznia) oraz modelu rzeczywistego
mechanizmu zegarowego:
–  określ powiązanie kinematyczne pomiędzy regulatorem, a wychwytem,
–  opisz, jaką funkcję wspólną spełniają te podzespoły w mechanizmie zegarowym,
–  wybierz wymienione podzespoły z zbioru rzeczywistych części i podzespołów

mechanizmu zegarowego.

Wskazówki do realizacji:

Przed przystąpieniem uczniów do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego

zakres. Przypomnieć uczniom znaczenie pojęcia kinematyka mechanizmów.
Przygotować zbiór rzeczywistych części i podzespołów dla każdego zespołu uczniów (lub
w przypadku nauki nie zespołowej dla każdego ucznia).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) uważnie wysłuchać wskazówek nauczyciela,
2) dokładnie przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia (Materiał nauczania

pkt. 4.2.1.),

3) dokonać analizy rysunku mechanizmu zegarowego oraz modelu rzeczywistego

mechanizmu zegarowego,

4)  zidentyfikować wymienione w zadaniu podzespoły i ich funkcje w mechanizmie,
5)  przygotować się do prezentacji rozwiązania zadania,
6)  dokonać analizy poprawności wykonanego ćwiczenia w oparciu o losowo

zaprezentowane poprawnie wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– ćwiczenia praktyczne, metoda tekstu

Środki dydaktyczne:

– plansza lub prezentacja komputerowa przedstawiająca budowę mechanizmu

zegarowego,

–  model rzeczywistego mechanizmu zegarowego (lub rzeczywisty mechanizm zegarowy),
–  zbiory rzeczywistych części i podzespołów mechanizmu zegarowego,
–  poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Podstawowe części mechanizmów zegarowych

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie przedstawionego rysunku, określ nazwy wskazanych elementów

łożyskowania (pozycja od 1 do 5) i uzupełnij tabelę. Zlokalizuj przedstawione rozwiązanie
łożyskowania na modelu rzeczywistego mechanizmu zegarowego (lub w rzeczywistym
mechanizmie zegarowym).

Rys.10 Przykład łożyskowania zębnika

Numer pozycji:

Nazwa elementu

2
3
4
5

Szkielet mechanizmu zegarowego

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem uczniów do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić

elementy konstrukcji mechanizmu zegarowego z uwzględnieniem ich budowy oraz pełnionej
funkcji. Powinien zwrócić uwagę na różnorodność rozwiązań konstrukcyjnych
i przeznaczenia części w kinematyce mechanizmu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) uważnie wysłuchać informacji przekazanych przez nauczyciela,
2) dokładnie przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia (Materiał nauczania

pkt 4.3.1.),

3) dokonać analizy rysunku mechanizmu zegarowego, modelu rzeczywistego, mechanizmu

zegarowego, rzeczywistych części i podzespołów w kontekście rozwiązań
konstrukcyjnych i przeznaczenia,

4) dokonać analizy konstrukcyjnych rozwiązań

łożyskowania zastosowanych

w mechanizmie zegarowym,

5) uzupełnić tabelę załączoną do ćwiczenia.
6) zlokalizować przedstawione w ćwiczeniu rozwiązanie łożyskowania na modelu

rzeczywistego mechanizmu zegarowego (lub na rzeczywistym mechanizmie).

7) przygotować się do prezentacji rozwiązania zadania,
8) dokonać analizy wykonanego ćwiczenia w oparciu o losowo zaprezentowane poprawnie

wykonane ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–  części i podzespoły mechanizmu zegarowego,
–  plansza lub prezentacja komputerowa przedstawiająca budowę mechanizmu zegarowego,
–  model rzeczywistego mechanizmu zegarowego (lub rzeczywisty mechanizm zegarowy),
–  foliogramy, przeźrocza dotyczące mechanizmów zegarowych,
–  katalogi części zegarowych,
–  poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Podane rodzaje połączeń, zakwalifikuj do połączenia typu rozłączne lub nierozłączne,

i podaj  przykłady zastosowania tych połączeń w konstrukcji podzespołów mechanizmu
zegarowego:
1.  połączenie klejone,
2.  połączenie kołkowe,
3.  połączenie spawane,
4.  połączenie lutowane,
5.  połączenia śrubowe,
6.  połączenia wtłaczane,
7.  połączenia nitowane,
8.  połączenia zgrzewane,
Zlokalizuj podane przykłady na rzeczywistych podzespołach mechanizmu zegarowego.

Tabela nr 1. Połączenia rozłączne:

Lp. Nazwa

połączenia

rozłącznego:

Przykład zastosowania w budowie zegara:

Tabela nr 2. Połączenia nierozłączne:

Lp. Nazwa

połączenia

nierozłącznego

Przykład zastosowania w budowie zegara:

Wskazówki do realizacji:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przed przystąpieniem uczniów do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego

zakres i sposób rozwiązania.
Przy analizowaniu rozwiązań zaproponowanych przez uczniów należy podkreślić różnicę
stosowanych połączeń w mechanizmach drobnych i precyzyjnych w stosunku do połączeń
stosowanych w maszynach i urządzeniach większych rozmiarów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) uważnie wysłuchać wskazówek nauczyciela,
2) dokładnie przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia (Materiał nauczania

pkt 4.3.1.),

3)  dokonać analizy rozwiązań połączeń zastosowanych w mechanizmie zegarowym,
4)  wypełnić tabele załączone do ćwiczenia,
5)  zlokalizować przykłady zastosowanych połączeń w rzeczywistym mechanizmie

zegarowym,

6) przygotować się do prezentacji rozwiązania zadania,
7) dokonać analizy poprawności wykonanego ćwiczenia w oparciu o losowo

zaprezentowane poprawnie wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– ćwiczenia praktyczne, metoda tekstu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

Ćwiczenie 3

Spośród niżej wymienionych wskaż sprężyny, które znalazły zastosowanie w konstrukcji

typowego mechanizmu zegarowego. Następnie wybierz ze zbioru rzeczywistych części
wskazane rodzaje sprężyn i określ ich przeznaczenie w mechanizmie zegarowym.
1 – sprężyna śrubowa,
2 – sprężyna dociskowa,
3 – sprężyna stykowa,
4 – zawieszka sprężynowa.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem uczniów do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego

zakres i sposób rozwiązania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) uważnie wysłuchać wskazówek nauczyciela,
2) dokładnie przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia, (Materiał nauczania

pkt 4.3.1.),

3) dokonać analizy części zastosowanych w mechanizmie zegarowym,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) zaznaczyć na formularzu zadania wybrane sprężyny,
5) zlokalizować wybrane sprężyny w rzeczywistym mechanizmie zegarowym

i zidentyfikować ich zadanie,

6) przygotować się do prezentacji rozwiązania zadania,
7) dokonać analizy poprawności wykonanego ćwiczenia w oparciu o losowo

zaprezentowane poprawnie wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

– części i podzespoły mechanizmu zegarowego,
– plansza lub prezentacja komputerowa przedstawiająca budowę mechanizmu

zegarowego,

–  model rzeczywistego mechanizmu zegarowego (lub rzeczywisty mechanizm zegarowy),
–  poradnik dla ucznia,
–  normy PN i EN.

Ćwiczenie 4

Ze zbioru rzeczywistych części mechanizmu zegarowego wybierz niżej wymienione

części i podzespoły oraz określ zadania jakie spełniają w działaniu mechanizmu
1.  koło zębate napędowe,
2.  koło zębate z zębnikiem,
3.  przekładnia zębata,

Wskazówki do realizacji:

Przed przystąpieniem uczniów do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego

zakres i sposób rozwiązania. Wskazane, aby nauczyciel przypomniał uczniom różnicę
pomiędzy częścią i podzespołem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) uważnie wysłuchać wskazówek nauczyciela,
2) dokładnie przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia (Materiał nauczania

pkt 4.3.1.),

3) dokonać analizy części zastosowanych w mechanizmie zegarowym.
4) zlokalizować wybrane części w rzeczywistym mechanizmie zegarowym i

zidentyfikować ich zadanie,

5) przygotować się do prezentacji rozwiązania zadania,
6) dokonać analizy poprawności wykonanego ćwiczenia w oparciu o losowo

zaprezentowane, poprawnie wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

– części i podzespoły mechanizmu zegarowego,
– plansza lub prezentacja komputerowa przedstawiająca budowę mechanizmu

zegarowego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– model rzeczywistego mechanizmu zegarowego (lub rzeczywisty mechanizm zegarowy),
– poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Ze zbioru otrzymanych od nauczyciela części składowych mechanizmu zegara wybierz

niżej podane części, określ, w którym podzespole mechanizmu zegara występują i jaką w nim
spełniają funkcję:
1 – koło zapadkowe,
2 – wskazówka minutowa,
3 – kotwica,
4 – ćwiertnik,
5 – soczewka.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem uczniów do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego

zakres i sposób rozwiązania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) uważnie wysłuchać wskazówek nauczyciela,
2) dokładnie przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia (Materiał nauczania

pkt 4.3.1.),

3) dokonać analizy części zastosowanych w mechanizmie zegarowym,
4) zlokalizować wybrane części w rzeczywistym mechanizmie zegarowym i

zidentyfikować ich zadanie,

5) przygotować się do prezentacji rozwiązania zadania,
6) dokonać analizy poprawności wykonanego ćwiczenia w oparciu o losowo

zaprezentowane poprawnie wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Podzespoły mechanizmu zegarowego

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przyporządkuj

a) wymienione części:
soczewka, cięgło, zębnik minutowy, sprzęgło cierne, wskazówka godzinowa, paleta
wejściowa, balans, obciążnik, kotwica, przeciwzapadka, włos, zapadka, ćwiertnik, sprężyna
napędowa, koło godzinowe, koło zapadkowe,
b) do wymienionych podzespołów:
regulator chodu, wychwytu, napędów, przekładni chodu, przekładni wskazań, przekładni
wskazań.
Spośród rzeczywistych części, wybierz wymienione w punkcie „a” i zrób zbiory części
odpowiadające podzespołom wymienionym w punkcie „b”.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem uczniów do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego

zakres i sposób rozwiązania. Wskazane, aby nauczyciel przypomniał podzespoły mechanizmu
zegarowego zwracając uwagę na ich konstrukcyjne rozwiązanie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) uważnie wysłuchać wskazówek nauczyciela,
2) dokładnie przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia (Materiał nauczania

pkt 4.4.1.),

3) dokonać analizy podzespołów mechanizmu zegarowego,
4) zlokalizować wybrane części i podzespoły w rzeczywistym mechanizmie zegarowym

i zidentyfikować ich funkcje,

5)  sporządzić zbiory części odpowiadające wymienionym w ćwiczeniu podzespołom,
6)  przygotować się do prezentacji rozwiązania zadania,
7)  dokonać analizy poprawności wykonanego ćwiczenia w oparciu o losowo

zaprezentowane poprawnie wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

– części i podzespoły mechanizmu zegarowego,
– plansza lub prezentacja komputerowa przedstawiająca budowę mechanizmu

zegarowego,

–  model rzeczywistego mechanizmu zegarowego (lub rzeczywisty mechanizm zegarowy)
–  poradnik dla ucznia,
–  tablice zespołów i części mechanizmów zegarowych,
–  katalogi części mechanizmów zegarowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Rys. 19 Schemat przekładni

Dla przedstawionego schematu przekładni chodu oblicz całkowite przełożenie- ic, liczbę

wahnięć regulatora na godzinę- n h, mając dane: bębna napędowego Z1 = 128, zębnika
pośredniego Z2 = 8, koła pośredniego Z3 = 84, zębnika pośredniego Z4 = 7, koła
pośredniego Z5 = 60, zębnika wychwytowego Z6 = 6, koła wychwytowego Z= 18.

Wskazówki do realizacji:

Przed przystąpieniem uczniów do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego

zakres i sposób rozwiązania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) uważnie wysłuchać wskazówek nauczyciela,
2) dokładnie przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia (Materiał nauczania

pkt 4.4.1.).

3) ustalić wzory jakie zastosuje do obliczenia przełożenia przekładni oraz liczby wahnięć na

godzinę regulatora.

4) na podstawie ustalonych wzorów oraz podanych wartości w treści ćwiczenia wyliczyć

poszukiwane wartości,

5) przygotować się do prezentacji rozwiązania zadania,
6) dokonać analizy poprawności wykonanego ćwiczenia w oparciu o losowo

zaprezentowane poprawnie wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

– plansza lub prezentacja komputerowa przedstawiająca budowę mechanizmu

zegarowego,

–  model rzeczywistego mechanizmu zegarowego (lub rzeczywisty mechanizm zegarowy),
–  poradnik dla ucznia,
–  tablice zespołów i części mechanizmów zegarowych,
–  katalogi części mechanizmów zegarowych,
–  normy PN i EN.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.5. Montowanie typowego mechanizmu zegarowego

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Z otrzymanych od nauczyciela części wchodzących w skład mechanizmu zegarowego,

należy wybrać te części, które wchodzą w skład podzespołów:
–  szkieletu (obudowy),
–  regulatora,
–  przekładni chodu,
–  napędu,
–  przekładni wskazań.

Wskazówki do realizacji:

Przed przystąpieniem uczniów do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego

zakres i sposób rozwiązania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) uważnie wysłuchać wskazówek nauczyciela,
2) dokładnie przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia (Materiał nauczania

pkt. 4.5.1.).

3) zidentyfikować części i podzespoły oraz ich funkcje w mechanizmie zegarowym,
4) wybrać części wchodzące w skład podzespołów i utworzyć z nich zbiory odpowiadające

podzespołom,

5) dokonać analizy poprawności wykonanego ćwiczenia w oparciu o losowo

zaprezentowane poprawnie wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– ćwiczenia praktyczne, metoda tekstu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

–  części mechanizmu zegarowego,
–  plansza lub prezentacja komputerowa przedstawiająca budowę mechanizmu zegarowego,
–  model rzeczywistego mechanizmu zegarowego,
–  poradnik dla ucznia,
–  katalogi podzespołów i części mechanizmów zegarowych.

Ćwiczenie 2

Wykonaj montaż wskazanego przez nauczyciela podzespołu mechanizmu zegarowego

korzystając z rysunku złożeniowego i karty instrukcyjnej montażu tego podzespołu.

Wskazówki do realizacji:

Przed przystąpieniem uczniów do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego

zakres i sposób rozwiązania. Przypomnieć uczniom zasady wykonania operacji
montażowych i zasady bhp przy montażu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) uważnie wysłuchać wskazówek nauczyciela,
2) dokładnie przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia (Materiał nauczania

pkt. 4.5.1.),

3) dokonać analizy rysunku złożeniowego i karty instrukcyjnej montażu wskazanego przez

nauczyciela podzespołu,

4)  zaplanować wykonanie montażu podzespołu,
5)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania montażu,
6)  zmontować wskazany przez nauczyciela podzespół,
7)  dokonać kontroli jakości wykonanego montażu,
8)  przygotować się do prezentacji wykonanego zadania.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– ćwiczenia praktyczne, metoda tekstu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

–  rysunek złożeniowy podzespołu,
–  karta instrukcyjna montażu podzespołu,
–  model rzeczywistego mechanizmu zegarowego,
–  poradnik dla ucznia,
–  katalogi podzespołów i części mechanizmów zegarowych,
–  części i podzespoły mechanizmu zegarowego,
–  narzędzia i przyrządy do montażu mechanizmu zegarowego.

Ćwiczenie 3

Zachowując podstawowe zasady obowiązujące przy montażu mechanizmów zegarowych

oraz kolejność operacji montażowych zmontuj mechanizm zegarowy. Po przeprowadzeniu
montażu, wykonaj:
1.  sprawdź poprawność przeprowadzonego montażu,
2.  usuń ewentualne usterki,
3.  wymień przyczyny powstania usterek.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem uczniów do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego

zakres i sposób rozwiązania. Przypomnieć uczniom zasady wykonania operacji montażowych
i zasady bhp przy montażu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) uważnie wysłuchać wskazówek nauczyciela,
2) dokładnie przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia (Materiał nauczania

pkt. 4.5.1.),

3) dokonać analizy rysunku złożeniowego i karty instrukcyjnej montażu mechanizmu

zegarowego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8) usunąć ewentualne usterki,
9) przygotować się do prezentacji wykonanego zadania.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– metoda tekstu przewodniego, metoda projektów, ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–  rysunek złożeniowy mechanizmu zegarowego,
–  karta instrukcyjna montażu mechanizmu zegarowego,
–  plansza lub prezentacja komputerowa przedstawiająca budowę mechanizmu zegarowego,
–  poradnik dla ucznia,
–  katalogi podzespołów i części mechanizmów zegarowych,
–  normy PN i EN,
–  części i podzespoły mechanizmu zegarowego,
–  narzędzia i przyrządy do montażu mechanizmów,
–  narzędzia i przyrządy kontrolne,
–  model rzeczywistego mechanizmu zegarowego.

Ćwiczenie 4

Opracuj kolejność przeprowadzenia czynności regulacyjnych zmontowanego

mechanizmu zegarowego. Wykonaj czynności regulacyjne zgodnie z opracowanym przez
siebie planem.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem uczniów do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego

zakres i sposób rozwiązania.
Przypomnieć uczniom zasady bhp przy montażu i regulacji mechanizmów zegarowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  uważnie wysłuchać wskazówek nauczyciela,
2)  dokładnie przeczytać materiał nauczania z poradnika (Materiał nauczania pkt. 4.5.1.),
3)  zorganizować stanowisko pracy,
4)  wykonać ćwiczenie z uwzględnieniem uwag podanych w materiałach dla ucznia,
5)  dokonać analizy poprawności wykonanego ćwiczenia,
6)  przygotować się do prezentacji wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– metoda tekstu przewodniego, ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–  części i podzespoły mechanizmu zegarowego,
–  narzędzia i oprzyrządowanie do regulacji mechanizmów zegarowych,
–  narzędzia i przyrządy kontrolne,
–  wzorcowy mechanizm zegarowy,
–  plansza lub prezentacja komputerowa przedstawiająca budowę mechanizmu zegarowego,
–  model rzeczywistego mechanizmu zegarowego,
–  poradnik dla ucznia,
–  katalogi podzespołów i części mechanizmów zegarowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Montowanie mechanizmów
zegarowych”

Test składa się z 22 zadań, z których:
–

zadania 1–15 są z poziomu podstawowego,

–

zadania 16–22 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za nieprawidłową odpowiedź
lub jej brak uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
–

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 5 zadań z poziomu podstawowego,

–

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

–

dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

–

bardzo dobry – za rozwiązanie 20 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego.

Plan testu
Klucz odpowiedzi

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1. Rozróżnić rodzaje połączeń części

mechanizmów.

B P

2. Rozróżnić rodzaje połączeń części

mechanizmów.

B P

3. Nazwać podstawową własność

regulatora mechanizmu
zegarowego.

A P

4. Scharakteryzować konstrukcję

wychwytu mechanizmu
zegarowego.

C P

5. Określić podzespół

współpracujący z wychwytem
mechanizmu zegarowego.

B P

6. Rozróżnić części napędu

mechanizmu zegarowego.

B P

7. Rozróżnić części przekładni

wskazań.

B P

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Określić zadanie podzespołu

zapadkowego w mechanizmie
zegarowym.

B P

9. Wyjaśnić rozwiązanie

konstrukcyjne części zwanej
zębnikiem.

C P

10. Określić zdanie przekładni

zębatych
w mechanizmie zegarowym.

B P

11. Wyjaśnić zasadę regulacji

zwykłej mechanizmu zegarowego.

C P

12. Scharakteryzować regulację

chodu mechanizmu zegarowego.

C P

13. Zdefiniować urządzenie

naciągowe
w mechanizmie zegarowym.

A P

14. Zdefiniować przekładnię zębatą.

A P

Zespół kół zębatych
(dwóch lub więcej)
współpracujących ze
sobą tworzą
przekładnię zębatą.

15. Określić zadanie wychwytu

w mechanizmie zegarowym.

B P

16. Scharakteryzować działanie

wychwytu.

C PP

Wychwyt składa się
z koła wychwytowego
napędzanego przez
przekładnię chodu,
która przez urządzenie
pośredniczące
współpracuje
z regulatorem.

17. Określić wartość przełożenia

między osią minutową, a
sekundową.

B PP

W przekładni chodu
mechanizmu
zegarowego
przełożenie między
osią minutową
i sekundową wynosi
1:60

18. Określić warunek

przeprowadzenia prawidłowej
regulacji mechanizmu
zegarowego.

C PP

Warunkiem
przeprowadzenia
prawidłowej regulacji
mechanizmu
zegarowego jest
wykonanie
prawidłowo
wszystkich czynności
montażowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19. Nazwać palety wychwytu

Grahama.

A PP

a) paleta wejściowa,

b) paleta wyjściowa

20. Ustalić kolejność czynności

montażowych.

C PP

21. Scharakteryzować zadanie jakie

spełnia przeciwzapadka
w mechanizmie zegarowym.

D PP

Przeciwzapadka
zapobiega uszkodzeniu
wychwytu podczas
nakręcania
mechanizmu
zegarowego. Podczas
podciągania
obciążnika przez
obracanie bębna
w lewo, na kole
napędowym zanika
moment co powoduje
przerwę w działaniu
mechanizmu.
Chwilowy zanik
momentu napędowego
może uszkodzić
wychwyt.

22. Scharakteryzować działanie

mechanizmu obciążnikowego na
podstawie rysunku.

C PP

Obciążnik (1)
zawieszony jest na
cięgnie (2)
nawiniętym na bębnie
(3). Pod wpływem siły
ciężkości działającej
na obciążnik, na
bęben napędowy
działa moment, który
za pośrednictwem
przymocowanego do
koła zapadkowego(4)
i zapadki (5)
przenoszony jest na
koło napędowe (6)
napędzające
przekładnię chodu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2.  Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3.  Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4.  Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,

jakie będą w teście.

5.  Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6.  Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7.  Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony

na udzielanie odpowiedzi.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań.
4.  Test zawiera 22 zadania o różnym stopniu trudności. Są to zadania otwarte, z luką

i wielokrotnego wyboru.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X lub wpisując prawidłową odpowiedź. W przypadku pomyłki należy
błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź
prawidłową.

6. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część – poziom

podstawowy, II część - poziom ponad podstawowy.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

9. Na rozwiązanie testu masz 90 min.

Powodzenia

Materiały dla ucznia:

– instrukcja,

– zestaw zadań testowych,

– karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Do połączeń ruchowych zaliczamy:

a)  połączenia spawane,
b)  połączenia nitowane,
c)  połączenia śrubowe,
d)  połączenia klejone.

2. Do połączeń nie rozłącznych zaliczamy:

a)  połączenia nitowane,
b)  połączenia śrubowe,
c)  połączenia wieloklinowe,
d)  połączenia kołkowe.

3. Konstrukcja wychwytu w mechanizmach zegarowych składa się z:

a)  koła zębatego i kotwicy z paletami,
b)  koło wychwytowe i kotwicy z paletami,
c)  koła zapadkowego i kotwicy z paletami,
d)  zębnika i kotwicy z paletami.

4. Wychwyt mechanizmu zegarowego współpracuje bezpośrednio z:

a)  regulatorem,
b)  ćwiertnikem,
c)  kołem zapadkowym,
d)  obciążnikiem.

5. Która z wymienionych części występuje w podzespole napędu obciążnikowego

mechanizmu zegarowego:
a)  obciążnik,
b)  zębatka,
c)  ćwiertnik,
d)  koło zębate.

6. Która z wymienionych części występuje w przekładni wskazań:

a)  koło zapadkowe,
b)  koło wychwytu,
c)  tuleja ćwiertnika,
d)  palety.

7. Zadaniem podzespołu zapadkowego w mechanizmie zegarowym jest:

a)  umożliwienie nakręcenie mechanizmu zegara,
b)  podtrzymanie napędu,
c)  umożliwienie ustawienia mechanizmu wskazań,
d)  równomiernego obracania się bębna z nawiniętą struną.

8. Wałek z naciętymi zębami występujące w mechanizmach zegarowych nazywa się:

a)  zębatką,
b)  zębnikiem,
c)  zapadką,
d)  wałkiem zębatym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Wybierz zdanie fałszywe

Przekładnie zębate w mechanizmach zegarowych mają za zadanie:
a)  przenoszenia ruchu obrotowego z jednej osi na drugą,
b)  zmiany kierunku obrotu jednej z osi,
c)  zwiększenia lub zmniejszenia obrotów,
d)  podtrzymywania osi kół zębatych.

10. Uzupełnij:

W przekładni chodu mechanizmu zegarowego przełożenie między osią minutową
i sekundową wynosi .....................

11. W regulacji zwykłej mechanizmu zegarowego z regulatorem wahadłowym dokonuje się

tylko zmiany długości wahadła:
a) tak,
b) nie.

12. Podczas przeprowadzenia czynności regulacyjnych mechanizmu zegarowego

z regulatorem  wahadłowym, przesunięcie nakrętki regulacyjnej w górę  spowoduje
opóźnienie chodu mechanizmu zegarowego:
a)  tak,
b)  nie.

13. Urządzeniem naciągowym nazywa się zespół części mechanizmu zegarowego służącego

do nakręcania zegara, czyli nagromadzenia energii potrzebnej do jego napędu:
a) tak,
b) nie.

14. Uzupełnij:
Zespół kół zębatych (dwóch lub więcej) współpracujących ze sobą tworzą ……………...

15. Wybierz zdanie fałszywe:

Zadaniem wychwytu w mechanizmie zegarowym jest:
a) napęd przekładni wskazań,
b) przekazanie energii mechanicznej od napędu przez przekładnie chodu do regulatora,

w celu utrzymania go w ruchu,

c) powstrzymanie ruchu przekładni i zwalnianie jej o stały kąt obrotu w czasie każdego

wahnięcia regulatora,

d) zliczanie wahnięć regulatora.

16. Podaj cel zastosowania urządzenia przeciwzapadki w mechanizmie zegarowym.

17. Podstawową właściwością regulatora w mechanizmie zegarowym jest:

a)  izochronizm,
b)  izotermiczność,
c)  stałość wahań,
d)  niezawodność działania.

18. Uzupełnij:

Wychwyt składa się z koła ................napędzanego przez przekładnię chodu oraz
z................, która przez urządzenie pośredniczące współpracuje z regulatorem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19. Uzupełnij:

Warunkiem przeprowadzenia prawidłowej regulacji mechanizmu zegarowego jest
przeprowadzenie prawidłowo wszystkich czynności …………..montażowych.

20. Na rysunku przedstawione są dwie palety wychwytu Grahama. Wpisz prawidłowe ich

nazwy.

21. Ustal kolejność prowadzenia czynności montażowych mechanizmu zegarowego:

1. sprawdzenie poprawności montażu,
2. montaż przekładni chodu,
3. regulacja mechanizmu zegara,
4. montaż kompletnego wałka naciągowego,
5. montaż wałka kotwicy z wychwytem.
a) 1, 3, 4, 5, 2.
b) 2, 4, 5, 1, 3.
c) 2, 1, 3, 4, 5.
d) 1, 2, 3, 4, 5.

22. Rysunek przedstawia mechanizm obciążnikowy. Opisz działanie mechanizmu posługując

się numeracją podaną na rysunku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………...........................................

Montowanie mechanizmu zegarowego – 731[05].Z1.02

Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz brakujące wyrazy lub udziel odpowiedzi opisowej

zadania

Odpowiedź Punkty

b c d

10.

11. a

12.

13. a

14.

……………………………………………………………………
…………………………………………………………………….

15.

16.

17.

a b c d

18.

19.

20.

a...................................... b.........................................

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21.

a b c d

22.

..........................................................................................................
..........................................................................................................
..........................................................................................................
..........................................................................................................
..........................................................................................................
..........................................................................................................
..........................................................................................................
..........................................................................................................

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

TEST 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Montowanie mechanizmów
zegarowych”

Test składa się z 22 zadań, z których:
–

zadania 1–15 są z poziomu podstawowego,

–

zadania 16–22 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za nieprawidłową odpowiedź
lub jej brak uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
–

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 5 zadań z poziomu podstawowego,

–

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

–

dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

–

bardzo dobry – za rozwiązanie 20 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego.

Plan testu
Klucz odpowiedzi

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategori

a celu

Poziom

wymagań

Poprawna odpowiedź

1. Zdefiniować proces montażu. A

2. Zdefiniować rysunek złożeniowy. A P

3. Zdefiniować elementy maszyn

nazywane wałkami.

A P

4. Określić zadanie łożyska. B

P a

5. Scharakteryzować proces regulacji

chodu zegara wahadłowego.

C P

6. Scharakteryzować przekładnię

chodu.

C P

7. Wskazać podzespół napędzający

wychwyt w mechanizmie
zegarowym.

C P

8. Określić zadanie urządzenia

naciągowego

B P

9. Określić zadanie szkieletu

mechanizmu zegarowego.

B P

10. Określić czynności , które należy

wykonać po montażu.

C P

11. Określić zadanie koła zębatego. B P

12. Uzasadnić stosowanie napędu

obciążnikowego w zegarach
mechanicznych wysokiej klasy.

D P

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. Określić zadanie regulatora.

14. Określić zadanie wychwytu w

mechanizmie zegarowym.

B P

15. Określić rozwiązanie konstrukcyjne

najprostszego urządzenia
napędowego
w mechanizmie zegarowym.

Najprostsze
urządzenie napędowe
obciążnikowe, składa
się z obciążnika
zawieszonego na
cięgle nawiniętym na
bębnie napędowym.

16. Scharakteryzować rozwiązanie

konstrukcyjne łożyskowania wałków
przekładni mechanizmu zegarowego.

C PP

W mechanizmach
zegarowych wałki
przekładni zębatych
są ułożyskowane
w dwóch płytkach
połączonych
słupkami.

17. Scharakteryzować zadania przekładni

mechanizmu zegarowego.

18. Scharakteryzować proces regulacji

wychwytu.

C PP

19. Scharakteryzować rozwiązanie

konstrukcyjne wychwytu.

C PP

20. Nazwać palety wychwytu Grahama.

a) wejściowa,
b) wyjściowa.

21. Scharakteryzować proces regulacji

zwykłej.

C PP

Regulacja zwykła
mechanizmu
zegarowego z
regulatorem
wahadłowym polega
na zmianie długości
wahadła poprzez
przesuwanie nakrętki
regulacyjnej w górę
lub w dół.

22. Scharakteryzować działanie

urządzenia zapadkowego na
podstawie rysunku.

C PP

Urządzenie
zapadkowe składa się
z koła zapadkowego
(3) osadzonego na
wałku napędowym
zapadki (2)
umocowanej
obrotowo na płytce
mechanizmu lub na
kole napędowym,
oraz sprężyny (1)
dociskającej zapadkę
do zębów koła
zapadkowego. Gdy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

jakie będą w teście.

na udzielanie odpowiedzi.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10.  Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11.  Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12.  Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

i wielokrotnego wyboru.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X lub wpisując prawidłową odpowiedź. W przypadku pomyłki należy
błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź
prawidłową.

6. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część – poziom

podstawowy, II część – poziom ponad podstawowy.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

9. Na rozwiązanie testu masz 90 min.

Powodzenia

Materiały dla ucznia

– instrukcja,

– zestaw zadań testowych

– karta odpowiedzi .

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Czynności, które mają na celu złożenie w urządzenia lub maszyny z części składowych

doprowadzenia urządzenia do stanu gotowości nazywamy:
a)  montażem,
b)  demontażem,
c)  konstruowaniem,
d)  składaniem.

2. Rysunek przedstawiający złożenie poszczególnych części mechanizmu, maszyny lub

urządzenia oraz ich wzajemne usytuowanie nazywa się:
a)  rysunek wykonawczy,
b)  rysunek montażowy,
c)  rysunek detaliczny,
d)  rysunek złożeniowy.

3. Elementy maszyn które obracają się razem z osadzonymi na nich częściami (np. kołami

zębatymi, kołami pasowymi ) nazywamy:
a)  wałkami,
b)  osiami,
c)  słupkami,
d)  zębnikiem.

4. Część mechanizmu lub zespół mechanizmu służący do podtrzymania obracających się osi

i wałków nazywamy:
a)  łożyskiem,
b)  czopem,
c)  panewką,
d)  wspornikiem.

5. Chód zegara wahadłowego reguluje się zmianą okresu wahań wahadła a więc zmianą

długości zredukowanej wahadła. W praktyce osiąga się to przez:
a)  wkręcaniem lub wykręcaniem nakrętki regulacyjnej,
b)  wsuwaniem i wysuwaniem cięgła,
c)  zmianą długości struny,
d)  zmianą średnicy bębna.

6. Przekładnia chodu jest to kilkustopniowa przekładnia zaliczoną do przekładni:

a)  zmniejszających obroty,
b)  przyspieszających,
c)  zwalniających,
d)  zwiększających obroty.

7. Wychwyt, będący częścią składową mechanizmu zegarowego składający się z koła

wychwytowego i kotwicy napędzany jest przez:
a)  przekładnię chodu,
b)  przekładnię wskazań,
c)  regulator napędu,
d)  bęben napędowy.

8. Urządzenie służące do nakręcania zegara, czyli nagromadzenia energii potrzebnej do jego

napędu nazywamy:
a)  urządzeniem naciągowym,
b)  urządzeniem napędowym,
c)  urządzeniem wskazującym,
d)  urządzeniem zapadkowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Korpus, służący za podstawę do ułożyskowania poszczególnych osi przekładni oraz do

umocowania wszystkich innych ruchomych i nieruchomych części  mechanizmu
zegarowego, nazywamy:
a)  obudową,
b)  mostkiem,
c)  słupkiem,
d)  szkieletem.

10. Każdorazowo po zakończeniu operacji montażu mechanizmu zegarowego przystępuje się

do:
a)  sprawdzenia poprawności montażu i regulacji,
b)  czynności konserwacyjnych,
c)  wydanie mechanizmu zegarowego klientowi,
d)  regulacji mechanizmu zegarowego.

11. Koła zębate są częściami mechanizmu, które służą do przenoszenia ruchu obrotowego

z jednej z jednego wałka na drugi:
a) tak,
b) nie.

12. Wybierz zdanie fałszywe:

Zadaniem regulatora chodu w mechanizmie zegarowym jest:
a)  wytwarzanie wahań mechanicznych,
b)  utrzymanie wahań (drgań) mechanicznych,
c)  sterowanie ruchami wskazówek,
d)  przenoszenia ruch obrotowego z jednej osi na drugą.

13. Wybierz zdanie fałszywe:

Zadaniem wychwytu w mechanizmie zegarowym jest:
a) napęd przekładni wskazań,
b) przekazanie energii mechanicznej od napędu przez przekładnie chodu do regulatora,

w celu utrzymania go w ruchu,

c) powstrzymanie ruchu przekładni i zwalnianie jej o stały kąt obrotu w czasie każdego

wahnięcia regulatora,

d) zliczanie wahnięć regulatora.

14. Uzupełnij zdanie:

Najprostsze urządzenie napędowe obciążnikowe składa się z ................... zawieszonego
na cięgle nawiniętym na bębnie napędowym.

15. Napęd obciążnikowy daje bardzo równomierny moment napędowy, dlatego jest

stosowany w zegarach mechanicznych średniej i wysokiej klasie dokładności:
a) tak,
b) nie.

16. Uzupełnij zdanie:

W mechanizmach zegarowych wałki przekładni zębatych są ułożyskowane w dwóch
płytkach połączonych ........................

17. Wybierz zdanie fałszywe:

Wymienić rodzaje przekładni występujących w mechanizmie zegarowym:
a)  przekładnia napędu,
b)  przekładnia zapadkowa,
c)  przekładnia chodu,
d)  przekładnia wskazań.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18. Po zluzowaniu wkrętów w kotwicy wychwytu Grahama można przesuwać kotwicę

w wzdłuż powierzchni kotwicy. Czynność ta pozwala na regulację:
a)  spoczynku,
b)  odpadu,
c)  drogi straconej,
d)  impulsu.

19. Z przedstawionego wykazu części mechanizmów precyzyjnych wybierz części

wchodzące w skład wychwytu.

1. soczewka,
2. koło wychwytowe,
3. kotwica,
4. paleta wejściowa,
5. mieszek sprężysty,
6. membrana,
7. paleta wyjściowa.

a)  1, 4, 6, 7,
b)  2, 3, 4, 7.
c)  3, 5, 6 , 7.
d)  2, 3, 4, 6.

20. Na rysunku przedstawione są dwie palety z wychwytu Grahama, który ma zastosowanie
w mechanizmach zegarowych. Podaj prawidłowe nazwy palet.

21. Podaj jaką czynność wykonuje się podczas regulacji zwykłej mechanizmu zegarowego

z regulatorem wahadłowym.

22. Rysunek przedstawia urządzenie zapadkowe. Opisz działanie tego podzespołu posługując

się numeracją podaną na rysunku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………...........................................

Montowanie mechanizmu zegarowego – 731[05].Z1.02

Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz brakujące wyrazy lub udziel odpowiedzi opisowej.

zadania

Odpowiedź Punkty

1 a b c d

2 a b c d

3 a b c d

4 a b c d

5 a b c d

6 a b c d

7 a b c d

8 a b c d

9 a b c d

10 a b c d

11 a

12 a b c d

13 a b c d

15 a

16 .......................................................................................................

.................................................................................................

17 a b c d

18 a b c d

19 a b c d

a)........................................... b)..............................................

1..................................
2..................................
3..................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................
.......................................................................................................
..................................................................................

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Adler K.: Poradnik zegarmistrza. WPLiS. Warszawa 1965
2. Bartnik ST.: Technologia mechanizmów zegarowych. Mechanizmy. WSiP, Warszawa

1986

3.  Bartnik St.: Podwapiński W.: Zegarmistrzostwo. WSiP, Warszawa 1992
4.  Bartnik ST.: Podwapiński W.: Zegary, zegarki specjalne, ISBN, Warszawa, 1993
5.  Bartnik ST.: Podwapiński W.: Technologia mechanizmów zegarowych. Montaż,

konserwacja i naprawa. WSiP, Warszawa 1986

6.  Buksiński T. Szecht A.: Rysunek techniczny. WSiP, Warszawa 1993
7.  Czajkowski J. Elementy przyrządów precyzyjnych. WSiP, Warszawa 1986
8.  Dretkiewicz-Więch J.: Technologia mechaniczna. Techniki wytwarzania, WSiP,

Warszawa 2000

9.  Głęboki Z.: Zegarmistrzowie warszawscy XIX w. PWN, Warszawa 1992
10.  Mrugalski Z.: Mechanizmy zegarowe. WNT, Warszawa 1972
11.  Mac S., Lwowski J.: Bezpieczeństwo i Higiena Pracy. Podręcznik dla szkół

zasadniczych. WSiP, Warszawa 1999

12. Podwapiński W.: Zegarmistrzostwo. Zegary i zegarki. Tom 6. Wpis Warszawa 1973
13. Podwapiński W.: Zegarmistrzostwo. Technologia warsztatowa. Tom 7, WPLiS,

Warszawa 1962

14. Podwapiński W.: Zegarmistrzostwo. Elektryczne zegary pojedyncze. Tom 9. Libra,

Warszawa 1973

15.  Praca zbiorowa. Zegarmistrzostwo. Niepokalanów 1956
16.  Solis H. Lenart T.: Technologia i eksploatacja maszyn. WSiP, Warszawa 1994
17.  Tryliński Wł.: Zegary i zegarki. Wyd. Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1960
18.  Tryliński Wł. : Drobne mechanizmy i przyrządy precyzyjne. WNT, Warszawa 1961
19.  Zegarmistrzostwo. Ilustrowany słownik zegarmistrzowski. PWN, Warszawa 1990