Microsoft PowerPoint - 2014.15 Wykład MAKRO 1 zima

2014-10-11

Pomiar

Pomiar aktywności gospodarczej

aktywności gospodarczej

na szczeblu makroekonomicznym

szczeblu makroekonomicznym

ćwiczenia

Gospodarstwa

domowe

Przedsiębiorstwa

Usługi czynników

produkcji

Dochody czynników produkcji

Dobra i usługi

Wydatki na dobra i usługi

Ruch okrężny w gospodarce – model uproszczony

Znaczne uproszczenie

– nie uwzględnia państwa, wymiany handlowej z zagranicą,

pomija występowanie oszczędności!!!

Ruch okrężny w ujęciu szerokim

Ruch okrężny w ujęciu szerokim –– gospodarka otwarta

gospodarka otwarta

PRZEDSIĘBIORSTWO

dochody czynników produkcji

S T G Ex

I Im

SEKTOR BANKOWY

PAŃSTWO

ZAGRANICA

I G T

S Im

GOSPODARSTWO DOMOWE

wydatki na produkty i usługi

I –inwestycje, S- oszczędności, G – wydatki rządowe, T – podatki,
Im – import, Ex - eksport

Pełny schemat przepływu strumieni pieniężnych w

gospodarce

•

Sektor przedsiębiorstw (P)

– obejmuje jednostki wytwarzające towary i usługi, produkty

nazywa się dobrami prywatnymi, korzysta z siły roboczej dostarczanej przez gosp dom na
warunkach odpłatnych, na rachunki tego sektora prezentuje się tylko transakcje pieniężne z
działalności bieżącej i eksploatacyjnej

•

Sektor gospodarstw domowych (C)

- wydatki mają przeznaczenie konsumpcyjne, sektor ten

obejmuje pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwach, jednostkach sektora publicznego,
publicznego także osoby utrzymujące się z transferów oraz z dochodów z kapitału

•

Sektor publiczny (G)

– obejmuje instytucje publiczne z wyjątkiem tych, które prowadzą

działalność zarobkową, czerpie dochody z podatków, opłat kredytu publicznego, wszystkie
wydatki tego sektora traktuje się jako wydatki na rzecz konsumentów i przedsiębiorstw

•

Sektor inwestycji (I)

– pod względem funkcjonalnym to wyodrębniona cześć sektora P , w tym

sektorze wydatkuje się dochody na trwałe dobra produkcyjne i powiększenie zapasów w
sektorze przedsiębiorstw

•

Sektor bankowo-kapitałowy (B)

– sektor pośrednictwa finansowego, sektor gromadzi

oszczędności i rezerwy pieniężne sektora P,C, Z i przekazuje do sektora inwestycji, w przypadku
wystąpienia deficytów budżetowych może zasilić sektor publiczny.

•

Sektor zagraniczny (Z)

– obejmuje eksport i import, rezultaty tych operacji mogą być

traktowane jako tzw eksport netto, nadwyżka eksportu nad importem traktowana jako
lokowanie oszczędności za granicą, nadwyżka importu nad eksportem traktowana jako
oszczędności sektora Z wykorzystywane w kraju do finansowania różnego rodzaju
przedsięwzięć.

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (

http://www.novapdf.com

)

2014-10-11

Po co dokonujemy pomiaru aktywności

gospodarczej w skali makro?

•

Pomiary efektów cząstkowych nie daje klarownego

obrazu sytuacji makroekonomicznej - stąd

dążenie do

poszukiwania miar syntetycznych.

•

Ocena stanu gospodarki i aktywności podmiotów
gospodarczych

np. próba odpowiedzi na pytania:

- jaki jest poziom rozwoju gospodarczego?
- jaka jest i jak zmienia się koniunktura? (czy gospodarka

„idzie w górę, czy w dół”?)

- czy polityka gospodarcza jest skuteczna?

•

Ocena działalności rządu i realizacji jego programu.

Jaką wartość dóbr mierzyć?

•

Dobra pośrednie

– częściowo przetworzone, są

wykorzystywane (przetwarzane) w procesie

produkcji.

•

Dobra finalne

– nabywane przez ostatecznego

użytkownika. Są to dobra konsumpcyjne lub

kapitałowe.

•

Wartość dodana

– przyrost wartości dóbr w

wyniku procesu produkcji

– inaczej: różnica

między przychodem przedsiębiorstwa a sumą,

którą musi on zapłacić za wykorzystane dobra

pośrednie.

Stadium produkcji

Koszt włożony

Wartość dodana Cena sprzedaży

Hodowca

(skóra sprzedana

garbarni)

Garbarz (skóra

sprzedana szewcowi)

100

Szewc (buty

sprzedane

konsumentowi)

100

200

Razem

140

200

340

TWORZENIE WARTOŚCI DODANEJ

Metody pomiaru aktywności

gospodarczej

•

System MPS

(material product system) – marksistowska koncepcja wartości

oparta na pracy jako jedynym czynnikiem wartościotwórczym.

•

System SNA

(system of national accounts) – System Rachunkowości Narodowej

oparty na koncepcji Saya i Clarka, wg której wszystkie czynniki produkcji mają
charakter wartościotwórczy. System ten obejmuje: produkcję, konsumpcję,
akumulację, rozliczenia z zagranicą. Wprowadzony w Polsce ustawa z
26.10.2000 roku.

Wyróżnia mierniki:

•

Wartość globalna

•

Produkt Krajowy Brutto PKB/ang. GDP

ESA 2010 – nowa definicja

•

Produkt Narodowy Brutto

PNB/ang. GNP

•

Produkt Narodowy Netto

PNN/ang. NNP

•

Dochód Narodowy

DN/ang. NI

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (

http://www.novapdf.com

)

2014-10-11

WARTOŚĆ GLOBALNA - WG

•

suma

wszystkich

wytworzonych w danym czasie,

w całej gospodarce dóbr i usług liczonych

bieżących cenach rynkowych.

WG – „zużycie pośrednie dóbr materialnych”

(surowce, materiały, paliwo, energia) =

PRODUKT KRAJOWY BRUTTO w cenach

bieżących (rynkowych)

Ograniczone zastosowanie!!!

–

•

nie uwzględnia zmian cen,

•

nie uwzględnia faktu, że czynniki wytwórcze

podejmują działalność zagranicą, a kapitał

zagraniczny prowadzi działalność na terytorium

innego kraju.

PRODUKT KRAJOWY BRUTTO

ang. (GDP) – 3 metody wyliczania

••

PKB

PKB –– metoda sumowania produktów

metoda sumowania produktów

suma wartości nowo wytworzonych dóbr i usług
finalnych wytworzonych w danym kraju w danym
okresie

przez czynniki znajdujące się na jego

terytorium

(bez względu kto jest ich właścicielem);

••

PKB

PKB –– metoda sumowania dochodów

metoda sumowania dochodów

suma dochodów otrzymanych przez właściciela
czynników produkcji (płace, renty, procent i zyski)
za wytworzone w procesie wytwarzania dobra i
usługi w danym roku (nie uwzględniamy pieniędzy
darowanych, czy płatności transferowych);

PKB – c. d.

•

PKB metoda sumowania wydatków

Suma wydatków na dobra finalne wytworzone przez przedsiębiorstw krajowe i
obejmują:
C - wydatki na dobra konsumpcyjne
I – wydatki na krajowe dobra inwestycyjne
G – wydatki rządowe na wytwarzane w kraju finalne produkty i usługi z
wyłączeniem płatności transferowych
NX – eksport netto, gdzie NX = Eksport – Import

PKB w cr (cenach rynkowych) = C + I + G + NX , gdzie NX = Ex - Im

UWAGA!

Aby PKB metoda sumowania wydatków = PKB metoda sumowania dochodów należy
wyliczyć:

PKB w ccp (cenach czynników produkcji)= PKB w cenach rynkowych

– podatki pośrednie (Te) + subsydia (S)

PKB – czego nie uwzględnia i jakie ma wady?

Uwzględnia:

•

tylko transakcje rynkowe

•

niektóre koszty społeczne uznaje za efekty

•

produkcję antydóbr (np. narkotyki, alkohol, broń – PKB jest tym większy im
więcej wydaje się na zbrojenia) =>

w UE także wg zmian systemu ESA 2010

Nie uwzględnia:

•

„szara strefa”

•

czynności wykonywanych na własny rachunek i pracy w domu -
nierejestrowana legalna produkcja (np. kobiet)

•

negatywne efekty zewnętrzne produkcji – np. zanieczyszczenie środowiska,
hałas

•

różnic w cenach między krajami

•

jakości życia

•

nierówności społeczne w podziale dochodu w kraju

•

wartość czasu wolnego, w tym przeznaczonego na wypoczynek!

•

jakości usług, zwłaszcza publicznych

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (

http://www.novapdf.com

)

2014-10-11

Nowa definicja PKB w UE od 1.01.2014

•

Zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady

Europy z 21.05.2013 r. od 1.01.2014 r. wszystkie kraje Unii

Europejskiej będą wliczały do PKB

prostytucję, przemyt oraz

produkcję i handel narkotykami
=>

Według szacunków GUS, działalność ta dodała w 2013 r. do PKB

w Polsce 13 mld zł, czyli 0,8 proc. PKB. W 2012 r. również było to

0,8 proc., a w 2011 i 2010 po 0,7 proc.

Największą część działalności nielegalnej stanowiły narkotyki

(9,8 mld zł), na drugim miejscu był przemyt (2,5 mld zł) a na

trzecim prostytucja, warta zaledwie 0,7 mld zł.

http://www.pb.pl/3872386,92723,seks-i-narkotyki-dodaly-13-mld-zl-do-polskiego-
pkb?utm_source=newsletter.pb.pl&utm_medium=mail

•

Zmiana definicji zwiększy PKB i wpłynie na poprawę relacji PKB do

długu publicznego. Może zmienić również wielkość naszej składki

do UE.

Najczęściej stosowany miernik oceny aktywności

gospodarki=>

PKB

DLACZEGO PKB?

•

Pokazuje czy i jak szybko rozwija się

gospodarka i czy są podstawy do wzrostu

poziomu życia.

•

Pokazuje jak przebiegają procesy

gospodarcze.

•

Wpływa na decyzje polityków, co do wyboru

celów i narzędzi polityki makroekonomicznej.

Nominalne a realne ujęcie PKB

••

Ujęcie nominalne

– oznacza wartość w cenach bieżących i zależy od zmian

rozmiarów produkcji i zmian cen bieżących!

WADA => mało wiarygodne

– brak wiarygodnych informacji, czy wzrost wartości

PKB to wynik wzrostu cen czy fizycznych rozmiarów produkcji.

••

Ujęcie realne

– pozwala wyeliminować wady cen bieżących i rejestruje tylko

zmiany fizyczne rozmiarów produkcji! Stosuje się dwa rozwiązania:

ROK BAZOWY

– produkcje w kolejnych latach liczy się nie w cenach bieżących, a

w cenach stałych przyjętych jako rok bazowy;

TZW. DEFLATOR

– wykorzystuje wskaźnik cen – czyli średnia ważona zmian cen

wszystkich dóbr i usług wchodzących w skład PKB.

Deflator uwzględnia:

zmiany cen dóbr zarówno konsumpcyjnych i inwestycyjnych, jak i
stanowiących eksport netto => kategoria szersza niż wskaźnik inflacji CPI.

DEFLATOR = (PKB nominalny / PKB realny) * 100

•

Deflator PKB > 100 → inflacja (wzrost cen)

•

Deflator PKB < 100 → deflacja (spadek cen)

nominalny

nominalny PKB

PKB

••

realny PKB =

realny PKB = -------------------

------------------- * 100

* 100

Deflator

Deflator PKB

PKB

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (

http://www.novapdf.com

)

2014-10-11

PRODUKT NARODOWY BRUTTO (PNB ang.GNP)

••

PNB

PNB ––pojęcie

pojęcie

to suma wartości wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych w danym
czasie

przez czynniki wytwórcze należące do danego kraju, niezależnie gdzie się

znajdują.

METODA LICZENIA

•

PNB = PKB
+ dochody otrzymane z zagranicy przez krajowe czynniki produkcji znajdujące
się zagranicą
- dochody przekazywane zagranicę przez właścicieli obcych czynników
wytwórczych, które prowadzą działalność w naszym kraju
+ nadwyżka eksportowa (NX)

••

NX = Ex (eksport)

= Ex (eksport) –– Im (import)

Im (import)

••

PNB

PNB cr

cr =

= PKB

PKB w cenach rynkowych +

w cenach rynkowych + dochody netto

dochody netto z tytułu

z tytułu własności

własności

zagranicą (

zagranicą (Dn

Dn))

••

Dochody netto => nadwyżka napływów dochodów nad odpływami

••

PNB

PNB ccp

ccp = PKB w cenach czynników produkcji + dochody netto z tytułu

= PKB w cenach czynników produkcji + dochody netto z tytułu

własności zagranicą (

własności zagranicą (Dn

Dn))

Inwestycje brutto w PKB i PNB

•

Zarówno PKB jak i PNB uwzględnia

INWESTYCJE BRUTTO

INWESTYCJE BRUTTO,

czyli

pomija fakt amortyzacji!

•

Część łącznych inwestycji (brutto) musi być przeznaczona
na odtworzenie zużytego kapitału w rozmiarach odpowiadających
amortyzacji.

•

Pozostała część inwestycji tzw.

INWESTYCJE NETTO

powiększają

zasoby kapitału danego kraju => są rzeczywista miarą przyrostu
(akumulacji) kapitału

I netto = I brutto

I netto = I brutto –– Amortyzacja

Amortyzacja

I (brutto) = I netto + Amortyzacja

•

Miarą produkcji, która uwzględnia inwestycje netto jest Produkt
Narodowy Netto (PNN).

Produkt Narodowy Netto (PNN/ang. NNP)

•

Produkt Narodowy Netto (PNB/ang. NNP) - POJĘCIE

to suma wartości dóbr i usług finalnych, która pozostaje do dyspozycji
danego kraju po odjęciu części wytworzonego produktu, który został
zużyty do odtworzenia składników majątku rzeczowego.

METODA LICZENIA

PNN

PNN cr

cr (produkcja czysta lub wartość dodana lub dochód narodowy brutto)=

(produkcja czysta lub wartość dodana lub dochód narodowy brutto)=

PNB

PNB cr

cr –– Amortyzacja

Amortyzacja

– odzwierciedla równowartość zużycia się zasobu kapitału w danym

czasie (wskazuje na poziom I odtworzeniowych).

Kiedy PNN = Dochód narodowy (DN) ???

Gdy

Gdy PNN

PNN w

w ccp

ccp = Dochód narodowy (Y) = PNB

= Dochód narodowy (Y) = PNB ccp

ccp –– Amortyzacja

Amortyzacja (A

(Am)

DOCHÓD NARODOWY

•

Dochód narodowy DN

(Y)/ ang. NI) - POJĘCIE



Suma produkcji czystej

lub

suma wartości dodanej

uzyskana przez stałych mieszkańców kraju z

produkcji dóbr i usług.



Suma dochodów otrzymanych przez właścicieli

czynników wytwórczych

(płace, procenty, renta,

czynsz)



Suma wydatków konsumpcyjnych i

inwestycyjnych

Y (DN) = C + I

METODA LICZENIA

DN (Y) = PNN w

(Y) = PNN w ccp

ccp

DN netto = PNN

netto = PNN –– Podatki pośrednie (Te)

Podatki pośrednie (Te)

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (

http://www.novapdf.com

)

2014-10-11

Inne miernik…

••

Dochody osobiste (DO)

= DN (Y) – podatki bezpośrednie

płacone przez przedsiębiorstwa Tdp – zyski
niepodzielone Zn - obowiązkowe składki na
ubezpieczenia społeczne Ts

••

Rozporządzalne dochody osobiste (RDO)

= DO – Podatki

bezpośrednie płacone przez gospodarstwa domowe Tdg
+ płatności transferowe B + dochody z obligacji, akcji lub
oszczędności O –

M * Mandaty i kary ( * tylko GUS).

RDO

– informują o tym, ile gospodarstwa domowe mogą

przeznaczyć na wydatki i oszczędności.

– transfery np.: emerytury, renty, zasiłki

Jak porównywać poziom rozwoju

krajów i dobrobytu między

krajami???

PKB w porównaniach międzynarodowych

•

miernika używa się PKB, liczony jest on systemem rachunku narodowego,
ale w poszczególnych krajach występują

RÓŻNICE METODOLOGICZNE

chociażby w liczeniu amortyzacji, która obniża poziom efektów

••

różny poziom cen

– wytworzone przez gospodarki krajów produkty

posiadają różne ceny w poszczególnych krajach, stąd konieczność ich
przeliczania,

••

różna struktura produkcji

– poszczególne kraje różnią się pod względem

asortymentu produkcji, stąd pewne dobra mogą występować w jakimś
kraju, a w innym nie,

••

kursy przeliczeniowe

– ceny dóbr, wysokość dochodów, wartość produkcji

wymaga porównania, jest to kłopotliwe, z uwagi na wahania w kursach
walut.
W celu uniknięcia podanych trudności i porównania poszczególnych
gospodarek stosuje się np.

przeliczanie dochodów w danym kraju na ceny

kraju drugiego, lub PKB na jednego mieszk

kraju drugiego, lub PKB na jednego mieszkańca.

Taka procedura jest jednak

bardzo pracochłonna i nie odzwierciedla w pełni rzeczywistości.

PKB per capita i PKB wg PPP

1) PKB

PKB per capita

per capita

- uwzględnienie potencjału demograficznego

kraju: PKB podzielony przez liczbę obywateli wskazuje poziom PKB
przypadającą na 1 mieszkańca.

2) PKB

PKB per capita według parytetu siły nabywczej

per capita według parytetu siły nabywczej

((PPP, ang. PSN)

PPP, ang. PSN)

–

do porównań międzynarodowych należy wziąć pod uwagę
zróżnicowanie siły nabywczej różnych walut i wyeliminować różnice w
poziomach cen pomiędzy krajami!

Parytet

Parytet siły nabywczej

siły nabywczej

– otrzymywany jest jako średnia ważona

relatywnej ceny jednorodnego koszyka dóbr i usług porównywalnego
i reprezentatywnego dla każdego z porównywanych krajów. I
umożliwia przeliczenie krajowego PKB liczonego według kursów, na PKB
wyrażone w USD.

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (

http://www.novapdf.com

)

2014-10-11

POLSKA

POLSKA -- podstawowe

podstawowe dane

dane statystyczne 2008 r. i 2010

statystyczne 2008 r. i 2010--2013 r. (GUS)

2013 r. (GUS)

PKB

((nominalny

nominalny))

567,4

567,4 mld

mld

USD

USD (2008) =>

(2008) =>

1.679,5 mld zł

542,3 mld

542,3 mld USD

USD (2010) =>

(2010) => 1.415,4 mld zł

531,8 mld

531,8 mld USD

USD

(2011) =>

(2011) => 1.522,7 mld zł

489,8 mld

489,8 mld USD

USD

(2012) =>

(2012) => 1.546,3 mld zł

1.546,3 mld zł

516,1 mld

516,1 mld USD

USD (2013) =>

(2013) =>

1.681,3 mld zł

PKB

PKB per capita

per capita

nominalnie

12.538

12.538 USD

USD => 2012

=> 2012

13.394

13.394 USD

USD => 2013

=> 2013

PKB

PKB per capita

per capita

(wg

(wg PPP

PPP))

17 816

816 USD

USD (32

(32 640 zł

640 zł) => 2008

) => 2008

18 963

18 963 USD

USD (60 724 zł) => 2010

(60 724 zł) => 2010

20 100

100 USD

USD (63 918 zł ) => 2011

(63 918 zł ) => 2011

20 572

20 572 USD

USD (64 945 zł) => 2012

(64 945 zł) => 2012

21 217

21 217 USD

USD

(69 118 zł) => 2013

Struktura

Struktura PKB

PKB

(2008 i 2011

(2008 i 2011 r.)

r.)

2008: Rolnictwo (2,8%), Przemysł

2008: Rolnictwo (2,8%), Przemysł ((31,7%),

31,7%),

Usługi

Usługi ((65,5%)

65,5%)

2011:

2011: Rolnictwo (3,4%), Przemysł (33,6%),

Rolnictwo (3,4%), Przemysł (33,6%),

Usługi (63%)

Alternatywa dla PKB…

••

Wskaźnik Dobrobytu Ekonomicznego Netto DEN

(Net Economic Welfare) => wg

J.Tobina i W.Nordhausa

DEN= PNN

+ (czas wolny + produkcja nierejestrowana (szara strefa) + infrastruktura
publiczna + prywatne dobra trwałego użytku)
- (zanieczyszczenie środowiska + obrona narodowa + dojazdy do pracy)

••

Wskaźnik Rozwoju Społecznego

(HDI – Human Development Index) =>

wykorzystywane są następujące mierniki podstawowe:

HDI = oczekiwana długość życia + ogólny wskaźnik skolaryzacji brutto dla

wszystkich poziomów nauczania + wskaźnik umiejętności czytania ze
zrozumieniem i pisania + PKB per capita w PPP (USD)

HDI dla Polski 2009 r. - 0,880 (41 miejsce) – bardzo wysoko rozwinięty

2013 r. – 0,813 (39 miejsce) – j.w.  =>

poziom w Polsce jest

wyższy niż w Portugalii czy Zjednoczonych Emiratach Arabskich, ale niższy niż na Barbadosie czy
na Węgrzech.

Alternatywa dla PKB…c.d.

Rozwój społeczno-gospodarczy –

wskaźniki genewskie

•

Rozwój społeczno-gospodarczy kraju i poziom życia może być mierzony za pomocą

warunków życia ludności => tzw. wskaźników genewskich, które określają stopień

zaspokojenia potrzeb społeczeństwa ujmując je w 7 grup:

•

wyżywienie

(ilość kalorii na 1 mieszkańca),

•

mieszkania

(ilość m2 na mieszkańca),

•

zdrowie

(śmiertelność niemowląt na 10.000 urodzeń, liczba lekarzy na 20.000 mieszkańców,

przeciętna długość trwania życia),

•

wykształcenie

(ilość studentów na 10.000 mieszkańców),

•

rekreacja

(ilość czasu wolnego, liczba książek, czasopism na mieszkańca),

•

zabezpieczenie społeczne,

•

zagospodarowanie materialne.

Inne wskaźniki:

Wskaźnik Big Maca (

ang.

Big Mac Index) - nieformalny wskaźnik pomiaru

parytetu siły

nabywczej

Indeks Drapaczy Chmur (SSI - SkyScraperIndex) – wskaźnik korelacji wysokość drapaczy a
załamania gospodarcze

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (

http://www.novapdf.com

)