EKSPLOATACJA OBIEKTÓW TECHNICZNYCH

DEFINICJA EKSPLOATACJI
OBIEKTÓW TECHNICZNYCH

Eksploatacja jest pojęciem interdyscyplinarnym
i w zależności od dziedziny wiedzy różnie definiowana.

Wspólny rdzeń znaczeniowy wskazuje, że:



jest to długotrwałą działalność



działalność ta ma umożliwić uzyskanie długotrwałych
korzyści



eksploatacja nie jest celem działania, ale ma umożliwić
osiągniecie celu.

DEFINICJA EKSPLOATACJI
OBIEKTÓW TECHNICZNYCH

Skąd też możemy wyróżnić następujące definicje:

eksploatacja

– to użytkowanie i obsługiwanie

pojedynczego urządzenia lub grupy urządzeń (obiektu).

Obejmuje zagadnienia: organizacyjne, techniczne,

ekonomiczne związane ze współdziałaniem maszyn
i ludzi

eksploatacja

– jest to zjawisko techniczno-ekonomiczne

podejmowane wraz z wyprodukowaniem, sprzedażą

obiektu lub systemu i kończy się wraz z jego wycofaniem

DEFINICJA EKSPLOATACJI
OBIEKTÓW TECHNICZNYCH

Zgodnie z normą PN-82/N-04001 – Eksploatacja
obiektów technicznych.

eksploatacja -

to zespół celowych działań

organizacyjno-technicznych i ekonomicznych ludzi
z obiektem mechanicznym oraz wzajemne relacje
występujące pomiędzy nimi od chwili przejęcia
do użytkowania zgodnie z przeznaczeniem, aż
do likwidacji; ogół czynności związanych z racjonalnym
wykorzystywaniem maszyn lub obiektów technicznych,
przy czym:

DEFINICJA EKSPLOATACJI
OBIEKTÓW TECHNICZNYCH

maszyna

– to sztuczne urządzenie przeznaczone do

częściowego lub całkowitego zastąpienia funkcji
energetycznych, filologicznych lub intelektualnych

człowieka

obiekt techniczny/obiekt eksploatacji

– dowolny obiekt

np. maszyna, urządzenie, wyposażenie, aparatura,

instalacja, budowla znajdująca się w eksploatacji

charakteryzujące się:

określonym przeznaczeniem ( zbiór zastosowań)

ulega uszkodzeniom i wymaga obsługi

może być ulepszane

może szkodzić człowiekowi i środowisku (ale nie musi)

w trakcie istnienia przechodzi przez rożne fazy

DEFINICJA EKSPLOATACJI
OBIEKTÓW TECHNICZNYCH

użytkowanie eksploatacyjne – działania związane
z wykorzystaniem obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem

Pojęcie eksploatacji obejmuje wiele aspektów tej dziedziny jak:



działalność organizacyjno - techniczna i ekonomiczna oraz
wzajemne powiązania



syntezę i analizę użyteczności



niezawodność i trwałość ze względu na optymalny efekt



optymalne użytkowanie urządzeń i utrzymywanie ich w ruchu



rozpoznawanie, wartościowanie i przewidywanie stanów
fizykalnych i funkcjonalnych obiektów w cyklu ich rozwoju
i istnienia

DEFINICJA EKSPLOATACJI
OBIEKTÓW TECHNICZNYCH

funkcjonalność – zdolność do wykonywania określonych
zadań

efektywność – wydajność

elastyczność – zdolność do wykonywania wielu zadań
(uniwersalność)

trwałość – określa jak długo wyrób nie wykazuje znaczącej
utraty początkowego poziomu jakości, czyli jak długo będzie
spełniał stawiane mu wymagania w określonych warunkach
użytkowania lub magazynowania

niezawodność – gotowość wyrobu do wykonywania
określonych funkcji w czasie, kiedy potrzebuje tego
użytkownik

PROCESY W EKSPLOATACJI

W procesie eksploatacji wyróżnia się 4 podstawowe
rodzaje działań:



użytkowanie



obsługiwanie (operatorskie, operacyjne, techniczne,
pozaoperacyjne)



zasilanie



zarządzanie (można je uznać za eksploatację systemów
zarządzania).

UŻYTKOWANIE

Użytkowanie jest podstawowym i najdłuższym czasowo

procesem w eksploatacji; polegający na użytkowaniu

obiektu w celu wykonywania określonych zadań.

Czas trwania tego procesu zależy od wielu czynników:



umiejętnego wykorzystania użytkowanej maszyny,



umiejętnego wykorzystania właściwości technicznych
maszyny



oszczędnego i dbałego użytkowania



organizacji procesu użytkowania



wydajności pracy.

OBSŁUGIWANIE

Obsługiwanie jest procesem (czynnością), którego
zadaniem jest utrzymywanie właściwości użytkowych
maszyny w stanie zdolnym do wykonywania zadań
eksploatacyjnych.

Obsługa łączy w sobie:



przeglądy codzienne i okresowe



zaopatrywanie w części i środki eksploatacyjne



wykonywanie napraw.

ZARZĄDZANIE

Zarządzanie to działanie obejmujące planowanie
i podejmowanie decyzji, organizowanie, kierowanie
i kontrolowanie, skierowane na zasoby systemu
eksploatacji (ludzkie, finansowe, rzeczowe

i informacyjne), wykonywane z zamiarem osiągnięcia:

racjonalnego wykorzystania obiektów mechanicznych
i utrzymania ich w stanie zdatności funkcjonalnej;
procesy planistyczno-decyzyjne oraz planistyczno-
sprawozdawcze.

ZASADY EKSPLOATACJI

Określone są w:



instrukcjach obsługi



dokumentach techniczno- ruchowych (DTR)



instrukcjach użytkowania



dokumentach serwisowych.

Zasady eksploatacji określane są podczas projektowania
i produkcji maszyny oraz na podstawie testów prototypów
(również niszczących - crash-test).

ZASADY EKSPLOATACJI

Zasady eksploatacji obejmują:



opis obiektów oraz systemów eksploatacji



odtwarzanie właściwości eksploatacyjnych



przewidywanie okresów obsługowych



opisy prawidłowego użytkowania nie skracającego
okresu eksploatacji.

obsługiwanie eksploatacyjne – czynności
organizacyjno - techniczne operowania obiektem
oraz czynności mające na celu podtrzymywanie
i przywracanie obiektowi stanu zdatności użytkowej

DOKUMENTACJA
EKSPLOATACYJNA

charakterystyka eksploatacyjna

– zespół informacji

określających właściwości obiektu, wyrażonych

za pomocą parametrów technicznych i ekonomicznych,
istotnych z punktu widzenia eksploatatora tego obiektu

dokumentacja eksploatacyjna -

zbiór dokumentów

zawierających niezbędne informacje dotyczące

wymagań i zaleceń kształtujących racjonalna

eksploatację danego obiektu technicznego

DOKUMENTACJA
TECHNICZNA

dokumentacja techniczna

– ogół dokumentów w formie

planów, rysunków i opisów technicznych, kalek, obliczeń
matematycznych, kosztorysów i harmonogramów,
niezbędnych do realizacji projektowanego obiektu
budowlanego, urządzenia technicznego, jakiegoś
wyrobu lub procesu technologicznego.

Przechowywana jest w archiwach użytkowników,
inwestorów, wykonawców inwestycji, w archiwach
instytucji oraz archiwach jednostek projektowania.

DOKUMENTACJA
TECHNICZNA

Służy do realizacji inwestycji, utrzymania obiektów

w dobrym stanie technicznym, do produkcji określonych

wyrobów, utrzymania w ruchu linii technologicznych,

a także dla zachowania sprawności pojedynczych

urządzeń.

Ze względu na zakres rzeczowy dzieli się na:



dokumentację inwestycyjną



dokumentację konstrukcyjną



dokumentację technologiczną



dokumentację fabryczną



dokumentację naukowo-techniczną



dokumentację badawczo-rozwojową

DOKUMENTACJA
TECHNICZNA

Ze względu na zakres formalny dzieli się na:



prace studialne



prace normatywne



normy, zmiany i poprawki norm



normatywy i wytyczne techniczne



katalogi i albumy detali



techniczne biuletyny informacyjne



informatory i foldery



paszporty obiektów

DOKUMENTACJA
TECHNICZNA

Ze względu na sposób zapisu dzieli się na:



werbalny



modele rzeczywiste



fotografie



rysunek techniczny



komputerowy zapis konstrukcji

DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA

dokumentacja konstrukcyjna

– zbiór informacji

o skonstruowanym przedmiocie, zawarte na rysunkach
technicznych i dokumentacji opisowej, mogą być
również zaszyfrowane na nośnikach magnetycznych
lub CD z przeznaczeniem do bezpośredniego
sterowania ploterów bądź obrabiarek numerycznych.

DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA

Wymagania:



umożliwić wytwarzanie, sprawdzanie, instalowanie i

eksploatację



powinien być kompletny – zawierać dane o kształcie,

wymiarach, zastosowanych materiałach i elementach, o

wykończeniu powierzchni, obróbce cieplnej, wskazówkach

montażowych, parametrach technicznych, technice

pomiarowej, częściach zapasowych, narzędziach

potrzebnych do obsługi, czynnościach obsługowych



powinien być jednoznaczny – będzie odczytywana i

interpretowana przez wykonawcę tak jak przez twórcę

wszelkiego rodzaju znaki użyte do zapisania informacji będą
jednoznaczne i zgodne z odpowiednimi normami.

DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA

Podstawowe elementy:



rysunek techniczny mechaniczny,



rysunek techniczny elektryczny,



dokumentacja opisowa.

Rysunki dzielimy na:



złożeniowy



wykonawczy

DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA

rysunek złożeniowy – przedstawia  wszystkie zespoły
i części wyrobu w złożeniu, może dotyczyć całego wyrobu,
jednego z zespołów należącego do wyrobu lub jednego
z podzespołów,  stanowi podstawę do rozrysowania wyrobu
na części składowe, wykonywany na jednym lub wielu
arkuszach

Na rysunku złożeniowym większego wyrobu uwidacznia się
główne jednostki lub zespoły wyrobu w ich wzajemnym
usytuowaniu oraz pokazuje się w widokach ogólny wygląd
wyrobu.

Szczegóły budowy przedstawia się na rysunkach
złożeniowych poszczególnych jednostek lub zespołów
i podzespołów

DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA

Powinien zawierać dla prostych urządzeń:



w rzucie głównym przedstawiać wyrób w położeniu
użytkowym, odzwierciedlać budowę całego wyrobu, inne
rzuty mogą te informacje jedynie uzupełniać,



przedstawiać wszystkie części tworzące wyrób, ich
wzajemne położenie oraz zastosowane połączenia
(wyjątki wymienione są w PN-80/N-01609),



zawierać wykaz części, które powinny być oznaczone
zgodnie wykazem,



umożliwić odczytanie budowy i zasady działania wyrobu

DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA

Nie musi/nie powinien:



zawierać wymiarów szczegółowych poszczególnych
części lub całego wyrobu (może on zawierać wymiary
gabarytowe lub inne charakterystyczne wymiary),



odzwierciedlać szczegółów konstrukcyjnych
poszczególnych części tworzących wyrób, a szczególnie
tych, które nie mają wpływu na zasadę działania



zawierać dodatkowych rzutów odzwierciedlających
jedynie ciekawe szczegóły konstrukcyjne
lub charakterystyczne kształty

DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA

Części składowe na rysunku złożeniowym musza być
oznaczone zgodnie z PN-80/N-01609:



wszystkie części składowe wyrobu należy oznaczać
numerami pozycji, numerami rysunków lub innymi
oznaczeniami (zalecanym sposobem jest oznaczanie
części numerami pozycji zgodnie z wykazem części)



oznaczenia należy umieszczać:

- poza zarysem przedstawianego na rysunku

przedmiotu,

nad półkami linii odniesienia rysowanymi linią cienką,

równolegle do tabliczki rysunkowej

DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA

- jako zgrupowane w wierszach lub kolumnach,

z kolejnością numeracji dowolną lub według określonej

reguły



każde oznaczenie umieszcza się raz, ewentualnie
z powtórzeniem, ale dla jednakowych części składowych



linie odniesienia doprowadzone do półek z oznaczeniem
należy rysować:

jako cienkie ciągłe, doprowadzone do widoku

lub przekroju części składowej i zakończone kropką

DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA

tak, aby nie przecinały się wzajemnie z dopuszczalnym

jednym załamaniem,

tak, aby przecinały możliwie najmniej innych części,

do których się nie odnoszą,

z kolejnością numeracji dowolną lub według określonej

reguły.

jako wspólną linię (ale niekoniecznie) dla kilku części

złącznych występujących w połączeniu, np. śruba,

nakrętka, podkładka,



wysokość oznaczeń (cyfr) powinna być o jeden wymiar

pisma większa od wysokości liczb wymiarowych

przyjętych na rysunku

DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA

Zgodnie z PN-85/M-

01121 wykaz części :



powinien mieć formę tablicy, w której linie obramowania
oraz pionowe linie oddzielające poszczególne kolumny
są liniami ciągłymi grubymi, należy go umieszczać
bezpośrednio nad tabliczką rysunkową podstawową lub
sporządzać na oddzielnych arkuszach formatu A4



powinien zaczynać się nagłówkiem, a poszczególne
kolumny powinny zawierać:

nr pozycji, czyli kolejny numer części lub zespołu, jakim

są one oznaczone na rysunku,

DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA

nazwę części lub zespołu, a dla przedmiotów
znormalizowanych ich oznaczenie według normy
przedmiotowej

liczbę sztuk części lub zespołów potrzebnych
do zmontowania jednego przedmiotu
przedstawionego na rysunku

oznaczenie nr rysunku luz zespołu

materiały – wyszczególnienie gatunku i rodzaju
materiału według odpowiednich norm

uwagi

– miejsce na dodatkowe informacje

DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA



jeśli jest umieszczony bezpośrednio na rysunku
złożeniowym, należy go wypełniać od tabliczki
rysunkowej ku górze arkusza



jeśli jest umieszczony na oddzielnym arkuszu, na leży go
wypełniać od nagłówka umieszczonego u góry w
kierunku tabliczki rysunkowej



jeśli jest wykonany na oddzielnym arkuszu, arkusz ten
powinien zawierać tabliczkę rysunkową podstawową, w
której rubryce nazwa przedmiotu należy umieścić napis
„wykaz części”

DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA

rysunek wykonawczy

– rysunek części przedstawiający

jej kształt, wymiary, informacje o materiale, wykończeniu
powierzchni; na ogół dla każdej części wykonuje się
oddzielny rysunek.

Do prawidłowego wykonania rysunku wykonawczego
należy:



bardzo dokładnie poznać kształt zewnętrzny i
wewnętrzny rysowanego detalu



zauważyć ewentualne symetrie główne i lokalne



określić położenie dogodne do wykonania głównych
operacji obróbkowych

DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA



ustalić liczbę i rodzaj rzutów (widoków i przekrojów),



przemyśleć położenie przedmiotu w rzucie głównym



wszystkie zarysy wewnętrzne odzwierciedlić za pomocą

przekrojów



unikać powtórnego odwzorowywania tych samych

zarysów zewnętrznych i wewnętrznych



do odwzorowywania drobnych szczegółów wykorzystać

widoki oraz przekroje cząstkowe i kłady



wymiary określające główne kształty wyprowadzić od

obranych baz wymiarowych (obróbkowych)



przewidzieć dostatecznie dużo miejsca na liczne

wymiary, informacje o tolerancjach i chropowatości
powierzchni

DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA

schemat

– mało szczegółowy rysunek, często

uproszczony, wyrażający myśl techniczną zapisaną
zapisana w postaci prostych figur geometrycznych
lub umownych symboli graficznych; ma zastosowanie
we wszystkich etapach projektowania, wytwarzania,
eksploatacji, maja szerokie zastosowanie w instrukcjach

obsługi dla użytkowników, do analizowania ogólnej

budowy wyrobów

Używany jest do:



określania liczby elementów tworzących wyrób



poszukiwania możliwości modernizacji



lokalizacji awarii

DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA

Ma zastosowanie w:



energetyce



elektronice



automatyce



telekomunikacji



informatyce

rysunki techniczne , elektryczne

– wykonywane przy

pomocy umownych symboli graficznych przedstawiających

elementy składowe wyrobu oraz symbolizujących połączenia

elektryczne między nimi. Dla ułatwienia identyfikacji punktów

połączeń i lokalizacji elementów na schemacie i w wyrobie,

mogą zawierać rysunki elementów mechanicznych, jak

złącza, podstawki itp.

DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA

Podział ogólny:



schematy blokowe (funkcjonalne),



schematy ideowe (szczegółowe schematy obwodów),



schematy logiczne



schematy montażowe



rysunki wiązek

schemat blokowy (funkcjonalny) -

podaje w sposób

uproszczony zasadę działania urządzenia, bez
uwidaczniania wszystkich elementów i połączeń
istniejących w rzeczywistości.

DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA

Poszczególne zespoły funkcjonalne są przedstawione
najczęściej w postaci figur geometrycznych (kwadraty,
prostokąty) z umieszczonymi wewnątrz symbolami
umownymi lub nazwami.

Linie łączące figury schematu reprezentują rodzaj i
kierunek przepływu sygnałów, wskazują ważniejsze
powiązania funkcjonalne, w wyrobie: na liniach tych są
również podawane: oznaczenia ważnych przebiegów,
symbole kształtów impulsów, częstotliwości itp.

DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA

Dla wyjaśnienia działania urządzenia w schematach

blokowych są niekiedy podawane dodatkowe informacje
w postaci opisowej lub graficznej.

schemat ideowy - przedstawia przy pomocy symboli

graficznych wszystkie elementy funkcjonalne wyrobu i

połączenia między nimi.

Rozmieszczenie elementów na ogól nie jest zgodne z

rozmieszczeniem w wyrobie, a połączenie rysuje się

liniami prostymi bez załamań łuków i zbędnych

skrzyżowań. Jeżeli taki schemat służy do obsługi

urządzenia i do dokonywania napraw, są w nim

zazwyczaj podawane wszelkiego rodzaju złącza, zaciski

itp. ułatwiające prace obsługowe.

DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA

schemat logiczny

– graficzne przedstawienie działania

układów zestawionych z elementów o działaniu
nieciągłym. Ilustruje w sposób uproszczony przy pomocy
znormalizowanych symboli graficznych, odpowiadających
podstawowym funktorom logicznym (iloczynu, sumy,
negacji itp.), realizację funkcji zadanej układowi.

DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA

schematy montażowe – przedstawiają wzajemne
położenie elementów składowych urządzenia i
połączenia między nimi rodzaj stosowanych przewodów,
koszulki izolacyjne, lutowie itp., jak również szczegóły
konstrukcyjne połączeń nietypowych, np. złączy
współosiowych i specjalnych końcówek.

Dla uproszczenia strony graficznej bardziej złożone
schematy montażowe są uzupełniane tablicą połączeń.

DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA

rysunek wiązek – sporządza się zwykle dokładnie

w skali 1:1 bez wymianów. Rysunki te po przyklejeniu

do arkusza sklejki i zaopatrzeniu w szpilki prowadzące

mogą służyć jako szablon do wykonania wiązki.

W przypadku wykonywania rysunku wiązki w innej skali

niż l : l rysunek powinien być zwymiarowany wg ogólnie

przyjętych zasad. Przewody w wiązce biegnące obok

siebie są zszywane lub spinane razem i ukształtowane

wg przebiegu wynikającego ze schematu montażowego

i tablicy połączeń

DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA

schemat kinematyczny

– przedstawia zespoły i

elementy, które uczestniczą w przenoszeniu ruchu,
decydują o jego parametrach, kierunku i drodze
przenoszenia od źródła /silnik/ do mechanizmów lub
narzędzi roboczych.

W zależności od przeznaczenia stosuje się trzy typy
schematów kinematycznych:



strukturalne



funkcjonalne



zasadnicze.

Różnią się sposobem uszczegółowienia
przedstawionych elementów oraz zasadami rysowania.

DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA

dokumentacja opisowa

– w jej skład wchodzą głównie

warunki techniczne i instrukcje obsługowe.

Warunki techniczne

zawierają wymagania techniczne

dotyczące:



wykonania



montażu



parametrów technicznych wyrobów



dopuszczalnych narażeń mechaniczno-klimatycznych,
magazynowanie itp.,



metody pomiarowe



typy przyrządów pomiarowych itp.

DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA

Instrukcje obsługowe zawierają na ogół opis
techniczny wyrobu i czynności obsługowych oraz

wykazy części zapasowych.

Dokumentacja konstrukcyjna powinna być wykonywana

wg szczegółowych norm państwowych. Jeśli takich

norm nie ma, powstają normy branżowe, a nawet

poszczególne zakłady tworzą własne normy (które

zrozumiałe w danym zakładzie, wymagają po
przeniesieniu do innego adaptacji).

DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA

W celu zapewnienia sprawnej gospodarki rysunkowej i

łatwego posługiwania się dokumentacją konstrukcyjną
musi ona być zaopatrzona w odpowiednie numery.

Numery są ustalane wg określonego systemu przyjętego
w danym przedsiębiorstwie.

Rozpowszechnione są dwa systemy numeracji:



numeracja przedmiotowa:

rysunki na poszczególne części składowe wyrobu

numeruje się dając w numerze wyróżnik zawierający
symbol wyrobu, do którego należą.

DOKUMENTACJA
KONSTRUKCYJNA



numeracja dziesiętna:

dowolny przedmiot numeruje się niezależnie od jego

struktury i wchodzących w jego skład części, wg
specjalnego klasyfikatora dziesiętnego. Przy tym
uwzględnia się tylko charakterystyki techniczne
klasyfikowanego wyrobu lub jego części, a nie sposób
jego wykorzystania w tych lub innych wyrobach.

rysunki w archiwum są przechowywane w szufladach i

grupowane wg wymiaru arkusza niezależnie od wyrobu,
do którego wchodzą; w związku z tym dla ułatwienia
wyszukania pożądanego rysunku do numeru dodają się
wyróżnik określający wielkość arkusza.

DOKUMENTACJA
TECHNICZNO RUCHOWA

dokumentacja techniczno ruchowa DTR

–

dokumentacja stworzona na potrzeby użytkowników na
podstawie dokumentacji konstrukcyjnej, wyników
kontroli i badań podczas testów dopuszczających wyrób
wytwarzania, zawiera:

instrukcję korzystania z wyrobu

informacje o czynnościach konserwacyjno –

eksploatacyjnych

zalecenia dla tzw. służb utrzymania ruchu zakładu w

przypadku maszyn i urządzeń przemysłowych

DOKUMENTACJA
TECHNICZNO RUCHOWA

Odmianą DTR jest instrukcja obsługi urządzenia, która
wymagana jest przepisami w przypadku wyrobów
przemysłowych masowego użytku.

Przepisy formułują ogólne zasady tworzenia instrukcji,
jedynym wymogiem jest to, ze musza być w języku
polskim dla produktów sprzedawanych na rynku
polskim.

DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA

dokumentacja technologiczna

– zbiór dokumentów

zawierających informacje i zalecenia niezbędne do
realizacji procesu technologicznego, przeznaczona dla

bezpośrednich wykonawców procesu.

W jej skład wchodzą:



dokumenty podstawowe:

karta technologiczna

instrukcja technologiczna

norma zużycia materiału

karta normowania czasu

wykaz pomocy warsztatowych

karta kalkulacyjna

DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA



rysunki

rysunki surówek (odlewy, odkuwki)

rysunki narzędzi specjalnych do obróbki skrawaniem

rysunki narzędzi specjalnych do obróbki plastycznej

rysunki matryc, wykrojników

rysunki przyrządów specjalnych



dokumenty związane z organizacją pracy:

obciążenie i rozplanowanie stanowisk roboczych

dokumenty związane z montażem

dokumenty związane z organizacją produkcji



dokumenty pomocnicze

zbiór normatywów

- ewidencja zakresu stosowania pomocy

DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA

karta technologiczna -

opis operacji niezbędnych do

wykonania przedmiotu, uzupełniony o informacje o

stanowiskami roboczymi dla każdej z nich oraz
pomocy warsztatowych.

Podaje się w niej czas przygotowawczo -

zakończeniowy, czas jednostkowy oraz łączny czas
wykonania operacji dla serii.

Dla produkcji jednostkowej i małoseryjnej karta

technologiczna stanowi całość dokumentacji i dlatego

poszczególne informacje są opisane szerzej (oprócz

karty technologicznej dostarczona się także rysunek
warsztatowy).

DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA

Karta technologiczna powinna zawierać:



nazwę i oznaczenie części, zespołu lub wyrobu,



określenie materiału, surówki lub półfabrykatu

względnie montowanych zespołów,



wykaz wszystkich operacji należących do procesu

w kolejności ich wykonywania z oznaczeniem stanowisk
pracy,



normy czasowe operacji i grupy zaszeregowania
operacji,



informacje o in. dokumentach związanych z opisywanym
procesem technologicznym, np. numery kart
instrukcyjnych.

DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA

Górne wiersze są "informacyjnymi" i wypełnienie ich nie
nastręcza trudności.

W kolumnach pionowych podaje się: numer operacji i
oznaczenie (systemy numeracji, pojedynczy, piątkowy
lub dziesiętny) wydział i stanowisko (oznaczenie
liczbowe, zgodne z PN lub umowne), wymienia się
operację i krótko ich treść.

W rubryce "oprzyrządowanie" podaje się numer instrukcji
obróbki, w której znajdują się informacje szczegółowe.

DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA

karta instrukcyjna

– opisuje w sposób bardzo

szczegółowy wszystkie zabiegi w danej operacji,
zawiera szkic przedmiotu.

Zawiera takie informacje jak:



stanowisko robocze



liczba i kolejność zabiegów



warunki obróbki dla poszczególnych zabiegów



wszystkie niezbędne pomoce – uchwyty i narzędzia.

DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA

Szkic operacji

musi być wykonany w pewnych

proporcjach. Przedmioty należy rysować w takim

położeniu w jakim znajdują się w czasie danej obróbki,

zamieszczając niezbędną ilość rzutów lub przekrojów.

Na każdym szkicu oznacza się grubymi liniami

powierzchnie obrabiane i zamieszcza się wymiary
otrzymane w wyniku danej operacji.

Podaje się tu także mocowanie (sposób) przedmiotu
obrabianego.

W karcie tej podaje się także parametry obróbki.

DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA

norma zużycia materiałów - jest to górna dopuszczalna

ilość materiału potrzebna dla danego procesu

technologicznego w celu wykonania jednej części bądź

określonej liczby części danego wyrobu.

Normę określa się na podstawie normatywów zużycia

materiałów

Normy i normatywy zużycia materiałów ustala się

metodą
1) analityczno-

obliczeniową.

2) doświadczalno-laboratoryjną.

3) doświadczalno-produkcyjną.

DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA

Jednostkowa norma zużycia materiału powinna

zawierać następujące dane:



ogólną ilość materiału, jaka jest potrzebna do wykonania

jednej części wyrobu,



sumę wszystkich strat i odpadów, jakie powstają w

wyniku obróbki technologicznej tej części,



jeśli proces technologiczny dotyczy odlewania, to norma

musi uwzględniać dodatkowe uchwyty odlewu,

odcinanie wadliwych części, rozpływy materiału wskutek

nieszczelności formy itp.

DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA

Normy zużycia materiałów są podstawą do:



planowanie kosztów



dyspozycji magazynowych



analizy zużycia materiałów

Normy zużycia materiałów obejmują straty
technologiczne.

Przy zużywaniu materiałów pojawiają się często
uzasadnione bądź nieuzasadnione straty
pozatechniczne.

DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA

Typowe sposoby ustalania norm:



normy statystyczne



normy szacunkowe

– szacowanie przez analogię do

innego wyrobu



normy technologicznie uzasadnione

– wyznaczane

przez określenie wymiarów wyrobu, do którego materiał
jest przeznaczony

– jest to najlepszy sposób ustalania

normy

Podział norm:



indywidualne



zbiorcze

– suma zużytego danego materiału, gdy

występuje on w różnych podzespołach jednego

urządzenia (wyrobu finalnego )

DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA

norma czasu pracy

– jest to technicznie uzasadniona ilość

czasu dla wykonania określonego zakresu pracy, w danych
warunkach techniczno -

organizacyjnych zakładu, przez

określoną liczbę wykonawców, o określonych kwalifikacjach;

dotyczy najczęściej operacji.

Normę czasu pracy można wyrazić wzorem:

gdzie:

- czas przygotowawczo -

zakończeniowy

n -

liczba przedmiotów w serii, wykonywanych przy jednym nastawieniu obrabiarki,

- czas jednostkowy wykonania.

DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA

Czas przygotowawczo zakończeniowy jest związany z
przygotowaniem do wykonania operacji technologicznej i

z jej zakończeniem. Występuje jeden raz na serię

wykonywanych przedmiotów.

W jego zakres wchodzą następujące czynności:



zapoznanie się z rysunkami i dokumentacją

technologiczną niezbędną do wykonania danej operacji,



pobranie oprzyrządowania normalnego i specjalnego
(zgodnie z wykazem w dokumentacji technologicznej),



przygotowanie urządzenia do wykonania czynności



po wykonaniu serii wyrobów: rozbrojenie urządzenia,

zdanie oprzyrządowania, zdanie obrobionych

przedmiotów.

DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA

Czas przygotowawczo -

zakończeniowy t

dzieli się przez

liczbę n przedmiotów wykonywanych w danej serii.

Im jest ona większa, tym mniejszą rolę odgrywa ten czas w
normie czasu (dla produkcji masowej jest pomijany).

Czas jednostkowy t

, niezbędny do wykonania 1-ej sztuki

wyrobu, stanowi sumę czasu wykonania t

i czasu

uzupełniającego tu:

Czas wykonania t

jest to czas niezbędny do jednorazowego

wykonania czynności bezpośrednio związanych z daną

operacją; jest sumą czasu głównego t

i pomocniczego t

DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA

Czas główny stanowi czas, w którym zależnie od rodzaju

operacji następuje zmiana kształtu i wymiaru, właściwości

wykonywanego przedmiotu a dla montażu czas

wzajemnego położenia i zamocowania części wyrobu.

Czas pomocniczy jest niezbędny do wykonywania

czynności umożliwiających wykonanie pracy podstawowej

(głównej) stanowiącej cel operacji. Jest związany z każdym
przedmiotem danej serii.

Czynności wchodzące w jego zakres to:



zamocowanie i odmocowanie przedmiotu obrabianego,



włączenie i wyłączenie urządzenia



dosunięcie elementów , które działają bezpośrednio na
przedmiot, itd

DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA

Czas uzupełniający t

jest sumą czasu t

potrzebnego na obsługę stanowiska roboczego i
czasu t

na potrzeby fizjologiczne pracownika, czyli:

Czas obsługi t

jest przeznaczony na czynności

pracownika związane z organizacją i utrzymaniem
zdolności stanowiska roboczego do ciągłej pracy.
Obejmuje on czas obsługi technicznej t

i czas obsługi

organizacyjnej t

, czyli:

DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA

Czas obsługi technicznej t

jest przeznaczony na

czynności techniczne związane z utrzymaniem

sprawności wyposażenia technologicznego. Należą do

nich czynności wymiana narzędzia, itp.

Czas obsługi organizacyjnej t

przeznaczony jest na

czynności związane z organizacją pracy na stanowisku,

utrzymaniem czystości i trwałej zdolności roboczej

stanowiska. Wykorzystuje się go na początku i na końcu
zmiany roboczej.

Czas na potrzeby fizjologiczne składa się z czasu
odpoczynku t

i czasu na potrzeby naturalne t

DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA

Czas odpoczynku jest przeznaczony na odpoczynek od

pracy fizycznej lub od natężenia uwagi.

Norma czasu jest normą analityczną, obejmującą czas

główny obliczony analitycznie (na podstawie drogi i posuwu

narzędzia oraz inne czasy określone na podstawie

doświadczenia i warunków organizacyjnych zakładu).

Analityczną normę czasu stosuje się w produkcji seryjnej, a
w produkcji wielkoseryjnej i masowej znajduje
zastosowanie metoda analityczno -

doświadczalna

bazująca na chronometrażu i obserwacji dnia roboczego.

W produkcji jednostkowej i bardzo małych seriach

określenie czasu trwania operacji odbywa się szacunkowo

DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA

spis pomocy warsztatowych -

środki technologiczne

stosowane przy obróbce, montażu, kontroli lub
transporcie stanowiskowym przedmiotu pracy, stanowią
uzupełnieniem maszyn i urządzeń technologicznych lub
służą bezpośrednio pracownikowi przy pracy

DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA

kalkulacja kosztów - jest to czynność obliczeniowa,
zmierzająca do ustalenia kwoty kosztów przypadających
na przedmiot kalkulacji.

Zadaniem kalkulacji jest dostarczenie informacji do:

określenia poziomu i kontroli kosztów oraz ustalenia
cen.

Przy przeprowadzaniu kalkulacji należy ustalić
przedmiot kalkulacji, (czyli obiektu lub grupy obiektów,
którego będziemy ustalać koszt wytworzenia) wyrażony
w odpowiedniej miarze naturalnej (w sztukach, metrach,
kilogramach lub umownej: tonokilometry lub, gdy nie da
się określić).

DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA

Przedmiot kalkulacji powinien być ściśle określony, czyli

konstrukcje, wymiary, wyposażenie, właściwości
użytkowe. Oprócz przedmiotów kalkulacji dla wyrobów
gotowych tworzy się też półfabrykaty, czyli przedmioty
kalkulacji przejściowe.

Rozróżniamy dwa typy kalkulacji ze względu na
potrzeby:

kalkulacja ewidencyjna - kalkulacja dokonywana na

potrzeby ewidencyjne, opiera się na przepisach o
rachunkowości, a jej podstawą jest koszt wytworzenia,
którego zakres reguluje ustawa

DOKUMENTACJA
TECHNOLOGICZNA

kalkulacja decyzyjna - kalkulacja dokonywana na

potrzeby decyzyjne, jest sporządzana do obliczenia
pełnego kosztu jednostkowego w celu weryfikacji polityki
cenowej, porównania rentowności w branży i innych
potrzeb. Można wtedy do jednostkowego kosztu
wytworzenia doliczyć koszty ogólnozakładowe oraz
koszty sprzedaży według przyjętego klucza.