Bezpieczeństwo techniczne

Zapobieganie awariom w przemyśle chemicznym

Podstawy prawne

Włodzimierz URBANIAK
Wydział Technologii i Inżynierii Chemicznej UTP, Bydgoszcz
Wydział Chemii UAM, Poznań 

2

Awarie chemiczne

Awarie chemiczne

Awarie w zakładach produkcyjnych

Katastrofy w transporcie substancji toksycznych

3

Przyczyny i skutki awarii

W bazach danych zgromadzono kilkadziesiąt tysięcy zapisów 

różnych wypadków, awarii i katastrof.

Ogólne wnioski są następujące:

Katastrofy są zwykle wynikiem wypływu dużych ilości 
niebezpiecznych substancji chemicznych,

Oddziaływanie pożaru czy wybuchu nie przekracza kilkuset 
metrów, skażenia toksyczne mogą oddziaływać nawet na 
kilka kilometrów,

Często występuje „efekt domina” ,

Czas rozwoju następstw katastrofy jest długi (od kilku godzin 
do kilku dni),

Przyczyną katastrof przemysłowych są najczęściej błędy i 
niedopatrzenia w zarządzaniu zagadnieniami bezpieczeństwa 
i ochrony środowiska. 

4

Podstawowe przepisy

Aby uniknąć katastrof lub co najmniej ograniczyć ich negatywne 

oddziaływanie, wprowadzono szereg przepisów różnej rangi

Należy do nich 

Prawo ochrony środowiska (Poś) 

(Dz. U. 62 z 2001 roku, poz. 628)

które implementuje  zapisy dyrektywy Rady 96/82/WE  w 

sprawie zarządzania zagrożeniami poważnymi awariami z 
udziałem substancji niebezpiecznych  

(tzw. dyrektywa Seveso II )

5

Podstawowe przepisy

Ustawa o substancjach i preparatach chemicznych

(Dz. U. Nr 11 z 2001 roku, poz. 84 ze zm.)

- klasyfikacja substancji niebezpiecznych i zasady postępowania 

z substancjami i preparatami chemicznymi

Ustawa o odpadach

(Dz. U. nr 62 z 2001 roku poz. 629 ze zm.)

- reguluje postępowanie z odpadami, w tym odpadami 

niebezpiecznymi 

Ustawa o transporcie towarów niebezpiecznych
Umowa ADR
- zasady transportu towarów niebezpiecznych

6

POŚ Tytuł IV Poważne awarie

PRZEPISY OGÓLNE

Art. 243.

Ochrona środowiska przed poważną awarią, zwaną dalej „awarią”, oznacza 
zapobieganie zdarzeniom mogącym powodować awarię oraz ograniczanie jej 
skutków dla ludzi i środowiska.

Art. 244.

Prowadzący zakład stwarzający zagrożenie wystąpienia awarii, dokonujący 
przewozu substancji niebezpiecznych oraz organy administracji są obowiązani do 
ochrony środowiska przed awariami.

7

POŚ Tytuł IV Poważne awarie

Art. 245.
1. Każdy, kto zauważy wystąpienie awarii, jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić 

o tym osoby znajdujące się w strefie zagrożenia oraz jednostkę organizacyjną 
Państwowej Straży Pożarnej albo Policji albo wójta, burmistrza lub prezydenta 
miasta

2. Organy administracji w trybie i na zasadach określonych w dekrecie z dnia 23 

kwietnia 1953 r. o świadczeniach w celu zwalczania klęsk żywiołowych (Dz. U. 
Nr 23, poz. 93, z późn. zm.384)) mogą wprowadzić obowiązek świadczeń 
osobistych i rzeczowych w celu prowadzenia akcji na rzecz ochrony życia i 
zdrowia ludzi oraz środowiska przed skutkami awarii. 

Art. 246.
1. W razie wystąpienia awarii wojewoda, poprzez komendanta wojewódzkiego 

Państwowej Straży Pożarnej i wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, 
podejmie działania i zastosuje środki niezbędne do usunięcia awarii i jej skutków, 
określając w szczególności związane z tym obowiązki organów administracji i 
podmiotów korzystających ze środowiska.

2. O podjętych działaniach wojewoda informuje marszałka województwa.

8

POŚ Tytuł IV Poważne awarie

Art. 247.
1. W razie wystąpienia awarii wojewódzki inspektor ochrony środowiska 

może w drodze decyzji
1) zarządzić przeprowadzenie właściwych badań dotyczących przyczyn, 

przebiegu i skutków awarii;
2) wydać zakazy lub ograniczenia w korzystaniu ze środowiska.

2. Decyzji, o której mowa w ust. 1, nadaje się rygor natychmiastowej 

wykonalności

3. Jeżeli charakter awarii uzasadnia konieczność podjęcia szybkich działań, a 

w szczególności gdy ich zaniechanie mogłoby spowodować zwiększenie 

zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub bezpośrednie zagrożenie  

pogorszenia stanu środowiska w znacznych rozmiarach, decyzja może być 

ogłoszona ustnie, a informacja o tym zaprotokołowana.

4. Na wniosek zobowiązanego decyzję ogłoszoną ustnie doręcza się na piśmie

niezwłocznie, gdy jest to możliwe; wniosek należy złożyć w terminie 7 dni 

od ogłoszenia decyzji.

9

POŚ Tytuł IV Poważne awarie

5. W zakresie egzekwowania obowiązków wynikających z decyzji, o 

której mowa w ust. 1, wojewódzkiemu inspektorowi ochrony 
ś

rodowiska przysługuje uprawnienie egzekwowania ustnych poleceń 

w granicach określonych ustawą z dnia 17 czerwca 1966 r. o 
postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2005 r. Nr 
229, poz. 1954 oraz z 2006 r. Nr 104, poz. 708 i 711).

10

Instrumenty prawne służące przeciwdziałaniu poważnej awarii

przemysłowej

Przepisy ogólne

Art. 248.
1. Zakład stwarzający zagrożenie wystąpienia poważnej awarii 

przemysłowej, zwanej dalej „awarią przemysłową”, w zależności od
rodzaju, kategorii i ilości substancji niebezpiecznej znajdującej się w 
zakładzie uznaje się za zakład o zwiększonym ryzyku wystąpienia 
awarii, zwany dalej „zakładem o zwiększonym ryzyku”, albo za 
zakład o dużym ryzyku wystąpienia awarii, zwany dalej „zakładem 
o dużym ryzyku”.

2. Do zakładu, w którym przewiduje się możliwość wystąpienia 

substancji niebezpiecznej, lub do zakładu, w którym powstanie tej 
substancji jest możliwe w trakcie procesu przemysłowego, przepis
ust. 1 stosuje się w zależności od przewidywanej ilości substancji 
niebezpiecznej mogącej znaleźć się w zakładzie.

11

Instrumenty prawne służące przeciwdziałaniu poważnej awarii

przemysłowej

Niezbędna jest:
Znajomość podstawowych przepisów
Umiejętność wyszukania odpowiedniego aktu prawnego
Umiejętność czytania i korzystania z przepisów
Umiejętność ich weryfikacji 

ISAP Internetowy System Aktów Prawnych

www.sejm.gov.pl