plik

PODSTAWOWE POJĘCIA I DEFINICJE, UNIA EUROPEJSKA, JAKO ORGANIZACJA

MIĘDZYNARODOWA

BEZPIECZEOSTWO

Bezpieczeostwo, (jako stan) – stan niezagrożenia, spokoju, pewności; stan i

poczucie pewności; wolności od zagrożeo, strachu lub ataku;

Bezpieczeostwo – stan, który daje poczucie pewności i gwarancje jego

zachowania oraz szansę na doskonalenie. Stanowi jedną z podstawowych

potrzeb człowieka. Sytuacja odznaczająca się brakiem ryzyka utraty czegoś, co

człowiek szczególnie ceni np..: zdrowia, pracy, szacunku, dóbr materialnych,

uczud itp..

Bezpieczeostwo, (jako proces) – to stan bezpieczeostwa i jego organizacja,

które podlegają ciągłym dynamicznym zmianom stosownie do naturalnych

zmian uwarunkowao bezpieczeostwa.

UWAGA:

1. Nie ma trwałego, raz na zawsze ustanowionego bezpieczeostwa!

2. Bezpieczeostwo, jako proces – oznacza ciągłą działalnośd jednostek,

społeczności lokalnych, paostw i Organizacji międzynarodowych w

tworzeniu pożądanego stanu bezpieczeostwa.

Bezpieczeostwo międzynarodowe – brak obiektywnie istniejących zagrożeo i

subiektywnych obaw oraz zgodne dążenie i działanie społeczności

międzynarodowej na rzecz ochrony określonych wartości paostwowych i

pozapaostwowych za pomocą norm, instytucji i instrumentów zapewniających

pokojowe rozstrzygnięcie sporów, a także tworzenie gospodarczych,

społecznych, ekologicznych i innych warunków stabilności i eliminowania

zagrożeo.

BEZPIECZEOSTWO WEWNĘTRZNE

Bezpieczeostwo wewnętrzne – jest zwykle rozumiane, jako element funkcji

wewnętrznej paostwa, uznawanej z kolei za jeden z najważniejszych atrybutów

„suwerenności paostwa”

Bezpieczeostwo wewnętrzne – jest jednym z rodzajów bezpieczeostwa,

odnoszącym się do zagrożeo i przeciwdziałao wobec nich występujących

wewnątrz paostwa. Zapewnienie odpowiednio wysokiego poziomu

bezpieczeostwa wewnętrznego jest istotnym elementem polityki wewnętrznej

paostwa.

Bezpieczeostwo wewnętrzne – to taki stan funkcjonowania paostwa, który

zapewnia przeciwdziałanie, eliminowanie lub ograniczanie zagrożeo dla ustroju

konstytucyjnego, porządku wewnętrznego i spokoju oraz umożliwia ochronę

interesu publicznego poszczególnych społeczności i każdego obywatela

ORGANIZACJA MIĘDZYNARODOWA

NAJWAŻNIEJSZE CECHY ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWEJ:

• Członkostwo przynajmniej trzech paostw lub innych podmiotów prawa

międzynarodowego;

• Względnie trwały charakter Organizacji;

• Wielostronna umowa międzynarodowa, która jest podstawą

funkcjonowania Organizacji (statut);

• Posiadanie stałych (utworzonych na czas istnienia Organizacji) organów,

którym statut nadaje odpowiednie uprawnienia i kompetencje; organy

działają w imieniu całej Organizacji;

• Wynikająca ze statutu osobowośd prawnomiedzynarodowa; jednym z

elementów jej występowania jest autonomia decyzyjna Organizacji;

• Organizacja międzynarodowa – jest to proces współpracy paostw –

dokonujący się w szczególnej formie, – której podstawową cechą jest

występowanie stałych organów powołanych do realizacji wspólnych

zadao na podstawie zgodnych interesów członków

TRZY PODSTAWOWE FUNKCJE ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWYCH:

1. Regulacyjna

2. Kontrolna

3. Operacyjna

SUWERENNOŚD

SUWERENNOŚD – podstawowy prawno międzynarodowy status paostwa, który

w ramach swej jurysdykcji terytorialnej nie podlega władzy paostwowej,

wykonawczej, ustawodawczej lub sądowej obcego paostwa ani też obcemu

prawu innemu niż prawo międzynarodowe publiczne.

EWOLUCJA POJĘCIA SUWERENNOŚCI

OBSZARY WSPÓŁZALEŻNOŚDI:

• Polityczna;

• Bezpieczeostwa;

• Gospodarcza i ekonomiczna;

• Ekologiczna.

Unia Europejska i jej system prawny w szczególny sposób odnoszą się do

zasady suwerenności paostwa. Doniosłe znaczenie ma to w procesie

tworzenia katów prawnych.

1. Uznano za konieczne podjęcie współpracy w zakresie bezpieczeostwa,

przy zachowaniu decydującej roli paostw.

2. Nastąpiło rozszerzenie terytorialnego wymiaru działania

Temat 6

WSPÓLNA POLITYKA BEZPIECZEOSTWA I ORBONY UNII EUROPEJSKIEJ W

ŚWIETLE TRAKTATU LIZBOOSKIEGO

Czym jest TL?

Organizacje międzynarodowe ustanawiane są przez paostwa na mocy umów

międzynarodowych, są to umowy względnie konstytuujące organizacje

międzynarodową. Panstwa mogą naturalnie po ustanowieniu organizacji –

zmieniad jej zakres kompetencji i modyfikowad strukturę, w zależności od

potrzeb. Aby jednak taką zmianę przeprowadzid, muszą zmienid umowę

międzynarodową, której celem jest zmiana (rewizja) umowy ustanawiającej

organizację. Stąd tez umowę taką określa się jako umowę rewizyjną.

Podobnie rzecz ma się w przypadku UE, przy czym sytuacja jest szczególna,

dotychczas, tzn. do momentu wejścia w życie TL mówiło się, że Unia składa się z

trzech filarów. W pierwszym filarze działają dwie organizacje międzynarodowe:

Wspólnota Europejska i Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom).

Do 2002 r., w tym filarze działała jeszcze najstarsza wspólnota – Europejska

Wspólnota Węgla i Stali, traktat ją stanowiący był jednak zawarty na 50 lat i

wygasł w 2002 r., niezależnie od tego Unia obejmuje drugi filar – WPZiB oraz

trzeci filar Współpraca Policyjna i Sądowa. Oba te filary dopełniane były przez

działania wspólnotowego rynku wewnetrznego oraz tzw. Polityk, czyli dziedzin,

które paostwa członkowskie zdecydowały się włączyc do procesu integracji.

Stosownie skomplikowana jest również podstawa Unii, na którą składają się

trzy traktaty stanowiące Unię. Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską

(TWE) i Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atmowej (TEWEA)

– (są to, dobrze znane, tzw. Traktaty Rzymskie, które zaczęły obowiązywad od

1958 r.) oraz Traktat o Unii Europejskiej (który obowiązuje od 1993 r.). Ten

ostatni traktat był szczególnie istotny, powołał bowiem do życia Unie

Europejską. Owe traktaty stanowiące Unię Europejską były w ostatnich latach

zmieniane na mocy traktatów rewizyjnych – Traktat z Amsterdamu (wszedł w

zycie w 1999 r.), Traktat z Nicei (który wszedł w życie w 2003 r.). Niczym innym

jak traktatem rewizyjnym miał byd również traktat konstytucyjny, którego

pełna nazwa brzmi Traktat ustanawiający konstytucję dla Europy. Ostatecznie

nei wszedł jednak w życie, w związku z tym rozpoczeto pracę nad tzw.

Traktatem reformującym, znanym obecnie jako TL. TL jest traktatem

rewidującym Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską i TUE oraz Traktat

ustanawiający Euratom. Warto przy tym zauważyd, że zmienia on również

nazwę TWE na Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Traktat reformujący Unię Europejską (Traktat Lizbooski), wszedł w życie w

dniu 01.12.2009 r.

Wprowadził do ustroju Unii wiele istotnych reform systemowych.

Po pierwsze od momentu wejścia w życie TL „Unia ma osobowośd prawną”.

Oznacz to, ze UE zosnie przekształcona w jednolitą organizację

międzybnarodową. Jest to decyzja o znaczeniu fundamentalnym, prowadząca

do umocnienia spójności, a tym samym podniesienia efektywności jej działania.

Konsekwencją tej deyczji jest bowiem zniesienie struktiry filarowej,

ujednolicenie procesu decyzyjnego oraz katalogu instrumentów prawnych.

Mankamentem tego rozwiązania jest to, ze nie zdecydowano się na włączenie

Euroatomu do przyszłej Unii, tym samym reforma jest niepełna.

Decyzja w sprawie przekształcenia Unii w org.miedzyn. Pociąga za sobą ważne

implikacje polityczne dla postrzegania charakteru prawnego Unii. W ten sposób

zostało objaśnione, że proces integracji przybiera formę prawną organizacji

międzynarodowej, w której określone są kompetencje i struktury organizacji.

Po drugie wprowadzono wyraźnie zastrzeżenie, że WPZiB „podlega

szczególnym zasadom i procedurom” co wyraża się w tym, że decyzje w tej

dziedzinie podejmowane sa zasadniczo jednomyślnie (chyba, że traktaty

przewidują co innego), nie jest możliwe przyjmowanie w tej dziedzinie „aktów

prawodawczych”. Wysoki Przedstawiciel, Parlament i Komisja Europejska mogą

działad jedynie w ramach „określonych” traktatami, dalsze zastrzeżenia dotyczą

zagwarantowania paostwom członkowskim swobody w zakresie kształtowania i

prowadzenia własnej polityki zagranicznej, krajowej służby dyplomatycznej,

stosunków z paostwami trzecimi oraz uczestnictwa w org. miedzyn.

Traktat Lizbooski – uwagi ogólne

Traktat reformujący Unię Europejską (Traktat Lizbooski), wszedł

w życie w dniu 01.12.2009 r. Zmienił on nazwę Europejskiej Polityki

Bezpieczeostwa i Obrony (ESDP) na Wspólną Politykę Bezpieczeostwa i Obrony

(Common Security and Defence Policy (CSDP), podkreślając, że stanowi ona

integralną częśd Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeostwa (CFSP).

Traktat Lizbooski zawiera zapis, że CSDP może prowadzid do stopniowego

określania wspólnej polityki obronnej Unii (art. 42 ust. 1-2) oraz utworzenia,

jeśli tak zdecydują paostwa członkowskie, wspólnej obrony.

Traktat ten jest pierwszym wiążącym dokumentem UE, który jasno potwierdza

istniejącą praktykę „oddawania do dyspozycji UE *narodowych+ zdolności

cywilnych i wojskowych” (art. 42 ust. 3) oraz powierzania przez Radę UE

przeprowadzenia misji „grupie Paostw Członkowskich, które wyrażą taką wolę i

które dysponują zdolnościami wymaganymi dla tej misji” (art. 44 ust. 1).

Ponadto, Traktat nakłada na paostwa obowiązek rozwoju swych zdolności

wojskowych; w tym zakresie, podkreśla on rolę Europejskiej Agencji Obrony

(EDA), która uzyskuje umocowanie traktatowe (art. 45).

Katalog misji ESDP określony w Traktacie Nicejskim (misje humanitarne i

ratunkowe, misje utrzymywania pokoju, misje zbrojne służące zarządzaniu

kryzysowemu, w tym misje przywracania pokoju) zostaje uzupełniony o:

wspólne działania rozbrojeniowe, misje wojskowego doradztwa i wsparcia,

misje zapobiegania konfliktom oraz operacje stabilizacji sytuacji po zakooczeniu

konfliktów. Ponadto podkreśla, że misje te „mogą przyczyniad się do walki z

terroryzmem, w tym poprzez wspieranie paostw trzecich w zwalczaniu

terroryzmu na ich terytoriach” (art. 43 ust. 1).

Traktat Lizbooski daje możliwośd powierzania przez Radę przeprowadzenia

misji „grupie Paostw Członkowskich, które wyrażą taką wolę i które dysponują

zdolnościami wymaganymi dla tej misji”. Ponadto, Traktat nakłada na paostwa

obowiązek rozwoju swych zdolności wojskowych; w tym zakresie, podkreśla on

rolę Europejskiej Agencji Obrony (EDA), która uzyskuje umocowanie

traktatowe.

Traktat zawiera po raz pierwszy wyraźne odniesienie do zagadnieo

bezpieczeostwa energetycznego, dając UE jasne i mocne kompetencje celem

zapewnienia właściwego funkcjonowania rynku energetycznego i dostaw

surowców energetycznych.

Traktat zawiera też tzw. klauzulę „solidarności” w tym zakresie. Zgodnie z

artykułem 100 paragraf 1, odnoszącym się do trudności z zapewnieniem

dostaw „pewnych produktów” (energii): „Rada UE, bez szkody dla innych

procedur, przewidzianych w Traktacie, może zadecydować, w duchu

solidarności między paostwami członkowskimi, o podjęciu odpowiednich

środków, stosownie do sytuacji ekonomicznej, w szczególności, jeżeli pojawią

się ciężkie trudności w dostawie pewnych produktów, szczególnie

energetycznych”.

W podobnym tonie utrzymany jest również artykuł 176a rozdziału XX. Stanowi

on, że polityka energetyczna UE, prowadzona w duchu solidarności między

paostwami członkowskimi ma na celu m.in. zapewnienie sprawnego

funkcjonowania rynku energetycznego oraz bezpieczeostwa dostaw energii dla

UE. Jednocześnie artykuł ten przewiduje prawo paostw członkowskich do

podjęcia wszelkich kroków celem zapewnienia dostaw energii (deklaracja 20).

Klauzula ta może byd wykorzystana do przeciwdziałania atakom

terrorystycznym (w tym na instalacje energetyczne lub linie przesyłowe i szlaki

transportowe surowców energetycznych), a także ochrony instytucji

demokratycznych i zapewnienia pomocy paostwom członkowskim „na żądanie

ich władz politycznych” (art. 188R TFEU). Stosowne działania powinny zostad

podjęte decyzją Rady UE na podstawie propozycji, zgłoszonej przez Komisję

Europejską i Wysokiego Przedstawiciela. Gdy dana decyzja ma implikacje

wojskowe, Rada musi działad jednomyślnie, powiadamiając o podjętych

środkach Parlament Europejski.

KLAUZULA SOLIDARNOŚCI

JEŻELI JEDNO Z PAOSTW CZŁONKOWSKICH STAŁOBY SIĘ OFIARĄ AGRESJI

ZBROJNEJ NA JEJ TERYTORIUM, POZOSTAŁE PAOSTWA CZŁONKOWSKIE MAJĄ

OBOWIĄZEK PRZYJŚD MU Z POMOCĄ, PODEJMUJĄC WSZELKIE ŚRODKI, JAKIE

SĄ W ICH DYSPOZYCJI

OBOWIĄZEK TEN NIE WPŁYWA NA „SPECYFICZNY CHARAKTER POLITYKI

OBRONNEJ POSZCZEGÓLNYCH PAOSTW CZŁONKOWSKICH”

OBOWIĄZUJĄCĄ ZASADĄ

W STOSUNKU DO PODEJMOWANIA DECYZJI W ZAKRESIE POLITYKI

BEZPIECZEOSTWA I OBRONY BĘDZIE JEDNOMYŚLNOŚD

STAŁA WSPÓŁPRACA STRUKTURALNA

(Permament Structured Cooperation in the field of Defence – PSCD

Protokół nr 10 w sprawie Stałej Współpracy Strukturalnej ·ustanowionej na

mocy artykułu 42 Traktatu o Unii Europejskiej (Protokół PSCD)

KRYTERIA AKCESJI DO PSCD:

 zapewnienie odpowiedniego poziomu wydatków inwestycyjnych w

zakresie wyposażenia obronnego;

 harmonizacja w miarę możliwości systemów obronnych;

 podjęcie konkretnych środków w celu zwiększenia dyspozycyjności,

interoperacyjności, mobliności;

 współpraca w obszarze uzupełniania braków stwierdzonych w ramach

„Mechanizmu Rozwoju Zdolności Obronnych”;

 akceptacja bardziej perspektywicznego podejścia poprzez wspieranie i

uczestnictwo w programach rozwojowych Europejskiej Agencji Obronnej.

WNIOSKI

Traktat Lizbooski sprzyja pogłębianiu integracji Unii Europejskiej

Europejska Służba Działao Zewnętrznych (EEAS) może stanowid znaczne

usprawnienie podejmowanych działao dyplomatycznych

w UE

Ustanowienie Stałej Współpracy Strukturalnej pozwala na pogłębienie

współpracy paostw unijnych w ramach polityki bezpieczeostwa.

Ustanowienie Trój prezydencji ma duże znaczenie, zwłaszcza

w kontekście polskiej prezydencji sprawowanej wspólnie z Danią

i Cyprem

Rozszerzenie katalogu misji UE

Misje prowadzone pod auspicjami Unii Europejskiej

Cele misji unijnych, zwłaszcza tych o charakterze policyjnym i prawnym, czyli

tych de facto odnoszących się do aspektow bezpieczeostwa wewnętrznego, jest

przede wszystkim

• Ochrona wspólnych wartości, podstawowych interesów;

• Umacnianie bezpieczeostwa Unii we wszelkich formach

• Utrzymanie pokoju i umacnianie bezpieczeostwa Międzynarodowego

zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych oraz Aktu

Koocowego z Helsinek i celami karty Paryskiej

• Rozwijanie oraz umacnianie demokracji i paostwa prawnego, a także

poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności

W ramach swoich misji personel unijny buduje organy policji i wymiaru

sprawiedliwości lub poprawia ich skutecznośd. Misje te są najczęściej

podejmowane w regionach, gdzie wzrost przestępczości spowodowany

słabością aparatu paostwowego może mied lub ma negatywny wpływ na

stopieo bezpieczeostwa w samej Unii. Z reguły osłabienie struktur władzy jest

przy tym następstwem konfliktu zbrojnego międzyn, lub wewnętrznego.

Proces Stabilizacji i Stowarzyszenia (SAP)

Proces Stabilizacji i Stowarzyszenia (SAP) stanowi ramy polityczne UE dla krajów

Bałkanów Zachodnich i ich dążeo do ostatecznej integracji.

Partnerstwo między UE a Bałkanami Zachodnimi leży w interesie wszystkich

stron: pokój, stabilnośd, wolnośd, bezpieczeostwo i sprawiedliwośd, dobra

koniunktura, jakośd życia dla krajów UE i Bałkanów Zachodnich.

Zadaniem SAP jest osiągnięcie trzech celów – stabilizacji i szybkiej transformacji

w gospodarkę rynkową, promocji współpracy regionalnej i perspektywy

przystąpienia do UE. Proces pomaga krajom regionu rozwijad zdolności do

przyjęcia i wdrożenia standardów europejskich, w tym dorobku prawnego

Wspólnoty Europejskich, oraz standardów międzynarodowych.

Układ z Dayton

Układ z Dayton – układ pokojowy wynegocjowany w listopadzie, kooczący

wojnę w Bośni. Rokowania pokojowe w celu zakooczenia wojny w toczyły się od

1 do 21 listopada 1995 w bazie amerykaoskich sił powietrznych Wright-

Patterson w miejscowości Dayton, (Ohio). Głównymi uczestnikami konferencji

pokojowej byli: prezydenci: Serbii , Chorwacji , Bośni i amerykaoscy

negocjatorzy pod kierownictwem Richarda Holbrooke’a i generał Wesleya

Clarka. Porozumienie zostało formalnie podpisane w Paryżu 14 grudnia 1995

roku.

Układ z Dayton zobowiązywał strony konfliktu (Serbów, Chorwatów i

Bośniaków) do zakooczenia działao wojennych do wycofania swoich sił

zbrojnych poza wyznaczoną strefę zdemilitaryzowaną. Od stycznia 1996 roku

strefa ta była nadzorowana przez kierowane przez NATO siły IFOR

(Implementation Force), przekształcone rok później w siły stabilizacyjne SFOR

(Stabilization Force).

Europejska Polityka Bezpieczeostwa i Obrony ESDP (EPBiO)

Ustanowienie Wspólnej Europejskiej Polityki Bezpieczeostwa i Obrony

(European Security and Defence Policy – ESDP)

W dniach 10-11 grudnia 1999 r. w Helsinkach odbył się kolejny szczyt Rady

Europejskiej, na którym oficjalnie ogłoszono ustanowienie Europejskiej Polityki

Bezpieczeostwa i Obrony. Jej celami stały się przede wszystkim zwiększenie

zdolności UE do prowadzenia samodzielnych działao operacyjnych i

podejmowania decyzji w razie zaistnienia kryzysu. Chociaż postanowienia te

miały na celu uniezależnienie się od tego, czy NATO podejmuje decyzję w danej

sprawie, Sojusz Północnoatlantycki pozostał podstawą wspólnej obronności.

Zadeklarowano zwiększenie współpracy z NATO, lepsze wykorzystanie

potencjału, jakim UE dysponuje i zwiększenie szybkości reakcji na kryzysy. W

wyniku tego Unia Europejska przejęła częśd operacji prowadzonych pod egidą

NATO. prowadziła także operacje o charakterze policyjnym

Operacje UE (cywilne, policyjne i wojskowe na Bałkanach):

Misje wojskowe:

1. Operacja Concordia .

2. Operacja Althea.

Misje (operacje) policyjne:

1. Misja policyjna UE w Bośni i Hercegowinie (EUPM).

2. Misja policyjna UE w Macedonii EUPOL PROXIMA.

3. Policyjny Zespół Doradczy (EUPAT) w Macedonii.

4. Zespół Planowania ds. Kosowa (EUPT ).

5. Misja UE w zakresie praworządności w Kosowie – EULEX Kosowo

Siły EUFOR (Euro Force)

Na szczycie NATO w Stambule w czerwcu 2004 r. podjęto decyzję o przekazaniu

misji Sił Stabilizacyjnych w Bośni i Hercegowinie (SFOR) siłom Unii Europejskiej.

EUFOR (European Union Force in Bosnia and Herzegovina) – misja pokojowa

prowadzona przez Unię Europejską w Bośni i Hercegowinie. Rozpoczęta 2 XII

2004 roku, zastępując wycofujące się wojska NATO (misja SFOR). Misja ma dwa

podstawowe cele: zapewnienie bezpieczeostwa ludności BiH oraz wypełnianie

zadao określonych w aneksach 1A i 2 Porozumienia z Dayton/Paryża

(Dayton/Paris Agreement) z 1995 roku, czyli m.in. ochrona granic BiH. Jednym z

pobocznych celów jest wspieranie Międzynarodowego Trybunału Karnego dla

byłej Jugosławii (ICTY) w poszukiwaniu serbskich zbrodniarzy wojennych.

Forum Ministerialne UE – Bałkany Zachodnie

Współpraca w zakresie spraw wewnętrznych i wymiaru sprawiedliwości

pomiędzy UE i Bałkanami Zachodnimi była tematem Forum Ministerialnego w

Ohrydzie.

Współpraca w zakresie spraw wewnętrznych i wymiaru sprawiedliwości

pomiędzy paostwami Bałkanów Zachodnich a Unią Europejską były tematami

Forum Ministerialnego, które odbyło się w dniach 3-4. października w Ohrydzie

w Byłej Jugosłowiaoskiej Republice Macedonii

Temat 7

Europejska Strategia Bezpieczeostwa Wewnętrznego

Przestrzeo wolności, bezpieczeostwa i sprawiedliwości – termin odnoszący się

do części polityki wewnętrznej

Unii Europejskiej

, która, w poszanowaniu praw

podstawowych oraz różnych systemów i tradycji prawnych paostw

członkowskich, zapewnia:

•

swobodny przepływ osób

i brak kontroli na granicach wewnętrznych,

• wspólną politykę w dziedzinie azylu, imigracji i kontroli granic

zewnętrznych,

• walkę z przestępczością, rasizmem i ksenofobią poprzez koordynację i

współpracę organów policyjnych (m.in. w ramach

Europolu

) i sądowych

(m.in. w ramach

Eurojustu

) oraz innych właściwych organów, a także za

pomocą wzajemnego uznawania orzeczeo sądowych w sprawach karnych

i, w miarę potrzeby, zbliżanie przepisów karnych,

• ułatwianie obywatelom dostępu do wymiaru sprawiedliwości, w

szczególności przez wzajemne uznawanie orzeczeo sądowych i

pozasądowych w sprawach cywilnych.

Program Sztokholmski

Program sztokholmski przyjęty przez Radę Europejską w grudniu 2009 r.1

określa priorytety dotyczące tworzenia europejskiej przestrzeni wolności,

bezpieczeostwa i sprawiedliwości na kolejne pięd lat. Program ten jest

wynikiem prowadzonych w ostatnich latach rozmów z

Parlamentem Europejskim, Radą, paostwami członkowskimi i

zainteresowanymi stronami. Jego trzon tworzą założenia przedstawione przez

Komisję w komunikacie opublikowanym w czerwcu 2009 r.2, którego

następstwem było przyjęcie programu sztokholmskiego.

W grudniu 2009 r. Rada Europejska przyjęła nowy program rozwoju przestrzeni

wolności, bezpieczeostwa i sprawiedliwości (PWBiS) Unii Europejskiej.

Dokument zatytułowany „Program Sztokholmski – otwarta i bezpieczna Europa

dla dobra i ochrony obywateli” potwierdzał priorytetowe znaczenie, jakie

Rada Europejska przywiązuje do rozwoju PWBiS, a jednocześnie stanowił

kontynuację wcześniejszych wieloletnich programów działao w zakresie

wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych Unii Europejskiej.

Przyjęcie przez Radę Europejską nowego wieloletniego programu rozwoju

PWBiS UE przypadło zatem na początek nowego etapu w historii integracji

europejskiej, związanego z głównymi postanowieniami Traktatu z Lizbony co do

struktury prawno-traktatowej Unii (likwidacja trójfilarowej konstrukcji), zmian

instytucjonalnych, przejrzystości instytucji UE, a dzięki temu wzmocnienia

efektywności i demokratycznego charakteru Unii, szerszej ochrony praw

podstawowych oraz zewnętrznego wymiaru działao Unii Europejskiej. Co

ważniejsze, Traktat z Lizbony wprowadził szereg ważnych zmian do unijnej

przestrzeni wolności, bezpieczeostwa i sprawiedliwości, których realizacja

pomoże podnieśd skutecznośd współpracy paostw członkowskich przy udziale

instytucji i agencji UE.

Program Sztokholmski - geneza

Początki działao przygotowawczych do nowego wieloletniego programu

rozwoju współpracy w ramach PWBiS UE wiążą się z inicjatywą Niemiec, które

w okresie przewodniczenia pracom Rady, w pierwszym półroczu 2007 r.,

zaproponowały powołanie tzw. grup przyszłości, których zadaniem było

omówienie założeo nowego programu. Za Prezydencji Niemiec utworzono

grupę do spraw wewnętrznych, zaś w II półroczu 2007 r., w okresie

przewodnictwa Portugalii, powołano grupę ds. wymiaru sprawiedliwości1. Ta

międzyrządowa grupa konsultacyjna, chod z udziałem przedstawicieli głównych

instytucji wspólnotowych: Parlamentu, Rady i Komisji, przygotowała kilka

dokumentów roboczych oraz przedstawiła raporty koocowe, które stanowiły

materiał do dalszej dyskusji w ramach przygotowao do nowego programu

rozwoju PWBiS. Z inicjatywy prezydencji niemieckiej, zgłoszonej podczas

nieformalnego spotkania ministrów spraw wewnętrznych paostw

członkowskich UE w Dreźnie w styczniu 2007 r., powstała Grupa Doradcza

Wysokiego Szczebla ds. przyszłości europejskiej polityki wewnętrznej (tzw.

Grupa Przyszłości). W jej skład weszli ministrowie spraw wewnętrznych

reprezentujący paostwa sprawujące kolejno rzewodnictwo w UE i

współpracujące w tzw. trójkach: w latach 2007-2008 Niemcy, Portugalia i

Słowenia, w latach 2008-2009 Francja, Czechy i Szwecja, a także jeden

przedstawiciel dalszej trójki (Hiszpania, Belgia i Węgry) oraz reprezentant grupy

„prawa zwyczajowego” (common law) w charakterze obserwatora (obecnie jest

nim przedstawiciel Wielkiej Brytanii). Do udziału w pracach Grupy zaproszono

także przedstawiciela Sekretariatu Generalnego Rady UE oraz

przewodniczącego Komisji ds. Wolności Obywatelskich, Wymiaru

Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych (LIBE) Parlamentu Europejskiego.

„Grupie Przyszłości” współprzewodniczył komisarz ds. sprawiedliwości,

wolności i bezpieczeostwa.

Inauguracyjne spotkanie Grupy miało miejsce w Eltville 20-21 maja 2007 r. po

czym nastąpiła seria regularnych, odbywających się co trzy miesiące spotkao

ministerialnych oraz intensywnych spotkao ekspertów.

Tematyka prac obejmowała trzy podstawowe grupy zagadnieo:

– zwalczanie terroryzmu i przestępczości zorganizowanej;

– współpraca policyjna i sądowa;

– migracje, kontrola granic zewnętrznych UE, wizy, azyl i dane biometryczne.

Grupa przyszłości – raport koocowy:

Grupa wyróżniła trzy najpoważniejsze wyzwania, z jakimi paostwa członkowskie

muszą się zmierzyd kontynuując wysiłki w kierunku zakooczenia budowy

obszaru wolności, bezpieczeostwa i sprawiedliwości:

– utrzymanie „modelu europejskiego” w obszarze europejskiej polityki

wewnętrznej poprzez dążenie

do równowagi między swobodą podróżowania osób, bezpieczeostwem i

ochroną prywatności;

– uwzględnienie rosnącej współzależności między bezpieczeostwem

wewnętrznym i zewnętrznym;

– zapewnienie jak najlepszego przepływu danych w obrębie europejskich sieci

informatycznych.

- II półrocze 2007 r. powołanie grupy przyszłości ds. wymiaru sprawiedliwości

(przewodnictwo w Radzie Europejskiej – portugalia).

Ta międzyrządowa grupa konsultacyjna, chod z udziałem przedstawicieli

głównych instytucji wspólnotowych: Parlamentu, Rady i Komisji, przygotowała

kilka dokumentów roboczych oraz przedstawiła raporty koocowe, które

stanowiły materiał do dalszej dyskusji w ramach przygotowao do nowego

programu rozwoju PWBiS.

Program Sztokholmski - geneza

Na podstawie raportów Grupy Przyszłości, wyników konsultacji publicznych

oraz wkładu własnego Komisja zaprezentowała w czerwcu 2009 r. komunikat

„Przestrzeo wolności, bezpieczeostwa i sprawiedliwości w służbie obywateli”

prezentujący stanowisko tej instytucji wobec głównych założeo nowego

programu rozwoju PWBiS.W swym stanowisku Komisja zaznaczyła, że Unia

musi przyjąd pro-gram, który „w oparciu o już poczynione postępy i po

wyciągnięciu wniosków ze słabszych punktów, nakreśli ambitne działania na

przyszłośd. W owym programie należy określid priorytety na następne

pięciolecie, aby sprostad przyszłym wyzwaniom i ukazad obywatelom

namacalne skutki i korzyści płynące z przestrzeni wolności, bezpieczeostwa i

sprawiedliwości. Zasadnicze rozmowy w sprawie Programu Sztokholmskiego

zaczęły się od nieoficjalnego spotkania ministrów spraw wewnętrznych i

ministrów sprawiedliwości w Sztokholmie, 15-17 lipca 2009 r. Na tym spotkaniu

potwierdzono podstawowe propozycje Komisji zmierzające do wzmocnienia

praw obywateli UE, lepszej ochrony ich bezpieczeostwa oraz wspólnej

odpowiedzialności i solidarności w dziedzinie imigracji i azylu. W rezultacie

konsultacji na podstawie trzech dokumentów roboczych przygotowanych przez

Prezydencję okazało się, że zdecydowana większośd paostw członkowskich była

zgodna co do kluczowych elementów nowego programu i dośd szybko

osiągnięto consensus w sprawie podstawowej zawartości programu.

W koocowej fazie prac nad Programem Sztokholmskim kluczową rolę odegrała

powołana ad hoc grupa konsultacyjna, pod przewodnictwem przedstawiciela

paostwa kierującego pracami Rady UE, którym był Hans Nilsson z ramienia

szwedzkiej Prezydencji. W skład grupy, która spotkała się trzykrotnie na

piątkowych całodniowych posiedzeniach (30 października, 6 i 13 listopada) w

siedzibie Stałego Przedstawicielstwa Szwecji przy Wspólnotach Europejskich,

weszli reprezentanci paostw członkowskich, a także przedstawiciel Komisji oraz

Sekretariatu Generalnego Rady.

• 30 listopad i 1 grudnia 2009 r. na posiedzeniu Rady UE uchwalenie

Programu Sztokholmskiego.

Europejska przestrzeo wolności, bezpieczeostwa i sprawiedliwości wspólnie ze

strategią Europa 2020 tworzy trzon działao UE podejmowanych w reakcji na

długoterminowe problemy światowe oraz stanowi wkład we wzmocnienie

europejskiego modelu społecznej gospodarki rynkowej i

Wprowadzenie go w XXI wiek.

Europejska przestrzeo wolności, bezpieczeostwa i sprawiedliwości wspólnie

ze strategią Europa 2020 tworzy trzon działao UE podejmowanych w reakcji na

długoterminowe problemy światowe oraz stanowi wkład we wzmocnienie

europejskiego modelu społecznej gospodarki rynkowej i wprowadzenie go w

XXI wiek.

Priorytety Strategii Europa 2020:

– rozwój inteligentny: rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji;

– rozwój zrównoważony: wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z

zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej;

– rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu: wspieranie gospodarki o wysokim

poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójnośd społeczną i terytorialną.

Bezpieczeostwo wewnętrzne należy rozumied, jako szerokie i kompleksowe

pojęcie, łączące wiele sektorów, mające stanowid odpowiedź na wspomniane i

inne poważne zagrożenia (w tym klęski żywiołowe i antropogeniczne, takie jak

pożary lasów, trzęsienia ziemi, powodzie i wichury), które mają bezpośredni

wpływ na życie, bezpieczeostwo i komfort obywateli. Wprowadzenie do ESBW

OCHRONA LUDZI W EUROPIE W RAMACH GLOBALNEGO SPOŁECZEOSTWA

W XXI w. Unia Europejska liczy 500 mln mieszkaoców, którzy żyją

w 27 paostwach ją tworzących. Źródłem dobrobytu europejskich obywateli jest

wzrost gospodarczy w połączeniu z możliwościami, które oferuje wolne

demokratyczne społeczeostwo oparte na praworządności, ale takim

możliwościom towarzyszą też niebezpieczeostwa, gdyż terroryści i inni

przestępcy próbują wykorzystywad te swobody w niszczycielskich i niecnych

celach. Z kolei wzmożona mobilnośd osób zwiększa naszą wspólną

odpowiedzialnośd za ochronę wolności, tak drogich wszystkim obywatelom

Unii.

Dlatego głównym czynnikiem gwarantującym wysoką, jakośd życia w

społeczeostwie europejskim oraz ochronę naszej infrastruktury krytycznej stało

się bezpieczeostwo, polegające na zapobieganiu wspólnym zagrożeniom i ich

usuwaniu. Mimo że niebezpieczeostw nie można całkowicie wyeliminowad,

Unia musi zapewniad bezpieczne warunki, w których Europejczycy będą się

czuli chronieni. Trzeba ponadto stworzyd niezbędne mechanizmy pozwalające

utrzymad wysoki poziom bezpieczeostwa nie tylko w obrębie UE, ale także w

miarę możliwości w paostwach trzecich, do których podróżują Europejczycy,

i w środowisku wirtualnym, takim jak Internet.

STRATEGIA BEZPIECZEOSTWA WEWNĘTRZNEGO UNII EUROPEJSKIEJ

WSKAZUJE:

• Wspólne zagrożenia i wyzwania

• Wspólną unijną politykę bezpieczeostwa wewnętrznego i zasady jej

przyświecające

• Określa europejski model bezpieczeostwa

WSPÓLNE ZAGROŻENIA: najważniejsze wyzwania dla bezpieczeostwa

wewnętrznego UE:

• Terroryzm w każdej postaci;

• Przestępczośd poważna i zorganizowana;

• Cyberprzestępczośd;

• Przestępczośd trans graniczna

• Przemoc sama w sobie

• Klęski żywiołowe i antropogeniczne,

• Wypadki drogowe.

REAKCJE NA TE WYZWANIA

Narzędzia ułatwiające współpracę:

• Analiza przyszłych sytuacji i scenariuszy: przewidywanie zagrożeo;

• Właściwa reakcja: planowanie, tworzenie programów i usuwanie

Skutków

• Skutecznośd w terenie: praca agencji, instytucji i organów.

• Narzędzia oparte na wzajemnym uznawaniu, służące do wymiany

informacji oraz ułatwiające wspólne śledztwa i operacje.

Dążąc do europejskiego modelu bezpieczeostwa

W tej części strategii wskazano wspólne narzędzia i metody likwidowania

wspólnych zagrożeo i niebezpieczeostw, stosując bardziej zintegrowane

podejście – taki też jest główny cel strategii bezpieczeostwa wewnętrznego.

Aby go zrealizowad, wybraliśmy taki model bezpieczeostwa, który łączy

ochronę porządku publicznego, współpracę organów wymiaru sprawiedliwości,

zarządzanie granicami oraz ochronę ludności. Zasady i wytyczne działania w

ramach tego modelu:

ZASADY:

– wzajemnie sprzężona polityka w dziedzinie sprawiedliwości, wolności i

bezpieczeostwa, którą cechuje poszanowanie praw podstawowych, ochrony

międzynarodowej, praworządności i prywatności;

– ochrona wszystkich obywateli, zwłaszcza najbardziej zagrożonych, ze

szczególnym nastawieniem na ofiary przestępstw (takich jak handel ludźmi lub

przemoc uwarunkowana płcią), w tym ofiary terroryzmu, które także

potrzebują specjalnego traktowania, wsparcia i społecznej akceptacji;

– przejrzystośd i możliwośd rozliczania działao w polityce bezpieczeostwa, by

była bardziej zrozumiała dla obywateli i uwzględniała ich obawy i opinie;

– dialog, jako sposób na pokonywanie różnic w duchu tolerancji, szacunku i

swobody wyrażania opinii;

– integracja, włączenie społeczne oraz walka z dyskryminacją, jako główne

elementy bezpieczeostwa wewnętrznego UE;

– solidarnośd między paostwami członkowskimi w obliczu wyzwao

przerastających pojedyncze paostwa lub wymagających zgodnego działania,

które służy całej UE;

– wzajemne zaufanie, jako podstawa udanej współpracy.

STRATEGICZNE WYTYCZNE DZIAŁANIA

I – Szerokie i kompleksowe podejście do bezpieczeostwa wewnętrznego

II – Zapewnienie skutecznego nadzoru demokratycznego i sądowego nad

działaniami z zakresu bezpieczeostwa

III – Prewencja i uprzedzanie wypadków: profilaktyka oparta na danych

wywiadowczych

IV – Opracowanie kompleksowego modelu wymiany informacji

V – Współpraca operacyjna

VI – Współpraca organów wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych

VII – Zintegrowane zarządzanie granicami

VIII – Stawianie na innowacje i szkolenie