1.  Grupa społeczna – definicja, elementy konstytutywne 

 
Definicja grupy społecznej 
Grupa  społeczna  –  co  najmniej  2  osoby  (G.  Stimmel;  wg  Szczepańskiego  –  3)  powiązane  ze  sobą  więzami  społecznymi, 
posiadające wspólne wartości, poczucie odrębności od innych grup oraz dążące do realizacji wspólnego celu i interesów. 
 
Pojęcie i klasyfikacja grup społecznych 
Grupa społeczna  – zbiór co najmniej trzech osób (w niektórych ujęciach dwóch), powiązanych więziami społecznymi (relacje 
psychiczne) lub stosunkami społecznymi. 
 
Grupę charakteryzują 
• interakcje – wzajemne oddziaływania , które m.in. pobudzają aktywność grupy pomagają w osiąganiu celu , wpływają na 
powstawanie na stan emocji i stosunków. 
• cel grupy – to , do czego zmierzają członkowie grupy 
• struktura wewnętrzna – każdy zajmuje określoną pozycję (podział pozycji i ról społecznych ) 
• normy grupowe – zasady postępowania ( normy pochodzące z zewnątrz i tworzone w grupie ) 
• świadomość przynależności ( wspólnoty ) i poczucie odrębności  
 
Rodzaje grup społecznych 
a/ ze względu na typ struktury społecznej (wielkość) 
- małe : opierają się na bezpośrednich kontaktach i więzi osobistej członków , nie posiadają podgrup – mają prostą strukturę. 
Przykłady: rodzina, krąg rówieśniczy . 
 
- duże : mają złożoną strukturę , a stosunki w nich mają charakter pośredni i bezosobowy . 
Przykłady : naród , grupa wyznaniowa , zbiorowość regionalna , kategoria społeczno-zawodowa  
 
b/ ze względu na typ więzi społecznej  
- pierwotne: istnieją więzi oparte na kontaktach osobistych i podstawach emocjonalnych np. rodzina lub grupa przyjaciół 
- wtórne : istniejące w nich więzi oparte są na wspólnych interesach ( członków łączy cel ) i mają charakter bezosobowy.       
Przynależność do nich jest wynikiem dobrowolnego wyboru. 
Przykłady: partie polityczne , związki zawodowe . 
 
c/ ze względu na stopień sformalizowania 
- formalne : posiadają ściśle określone struktury , cel , zakres działania . Funkcjonują w oparciu o zasady prawne i mają 
sformalizowaną kontrolę społeczną .  
Przykłady : wojsko , policja , partie , związki zawodowe , szkoły . 
 
- nieformalne : powstają spontanicznie , a więzi między członkami oparte są na zwyczaju .Nie mają formalnie wytyczonych 
zadań , a ich struktura jest płynna. Dominują więzi osobowe. 
Przykłady: krąg towarzyski , koło zainteresowań  
 
d/ ze względu na sposób uzyskiwania członkostwa (kryteria przyjęć) 
- ekskluzywne ( zamknięte) : istnieją ściśle określone kryteria przyjęcia nowych członków, np. pochodzenie , stan majątkowy.  
Przykład: kluby biznesmenów. 
 
- inkluzywne (otwarte): to grupy dostępne, w których kryteria są mniej istotne PTTK . 
 
e/ ze względu na stopień trwałości 
krótkotrwałe ( istniejące w trakcie jakiegoś wydarzenia np. kibice na meczu czy publiczność na koncercie ) i długotrwałe  
 
f/ ponadto wyróżnia się grupy celowe i autoteliczne (ich istnienie celem samym w sobie) 
 
Rodzaje grup społecznych - inna klasyfikacja: 
Grupy społeczne w zależności od wielkości 
małe – wszyscy się znają; ludzie potrafią rozpoznać innych członków grupy z wyglądu; wchodzą ze sobą w bezpośrednie relacje 
(face to face relation) 
duże – członkowie grupy stykają się ze sobą i komunikują za pomocą medium; ludzie nie znają się osobiście, ich kontakty mają 
charakter pośredni 
 
Grupy społeczne w zależności od rodzaju więzi społecznej 
pierwotne – pierwsze grupy, z którymi stykami się po narodzinach: rodzina, grono rówieśników i grupa sąsiedzka. Grupy te są 
pierwsze w doświadczeniu życiowym jednostki – każdy styka się najpierw z nimi zanim dojdzie do kontaktu z innymi grupami. 
Mają charakter uniwersalny – występują we wszystkich społecznościach. Cechy charakterystyczne: intymność, nieformalność, 
bezpośrednia komunikacja, grupy niewielkie, tworzone spontaniczne; wywierają największy wpływ socjalizujący  

wtórne – oficjalność, formalność, anonimowość, mocniej sformalizowane, stosunki pośrednie (za pomocą medium), bardziej 
liczebne, tworzone dla osiągnięcia jakiegoś celu 
 
Grupy społeczne w zależności od rodzaju organizacji / typu więzi 
formalne – więź rzeczowa, oparta na interesie; istnieje prawo (np. statut organizacji, partii politycznej), które reguluje strukturę, 
cel i normy danej grupy 
nieformalne – więzi osobiste, oparte na uczuciach, emocjach 
 
Grupy społeczne ze względu na charakter członkostwa 
automatyczne – jesteśmy członkami danej grupy w wyniku urodzenia 
dobrowolne – wybieramy daną grupę na podstawie własnej, dobrowolnej decyzji; zapisujemy się do niej 
zamknięte (ekskluzywne) – o przynależności do grupy decyduje spełnienie surowych warunków i kryteriów 
 
Grupy społeczne ze względu na typ solidarności 
wewnętrzne – silna więź wewnątrzgrupowa; członkowie darzą się wzajemną sympatią 
zewnętrzne – pogarda i lekceważenie wobec innych. Jesteśmy przekonani o naturalności naszych obyczajów i dziwactwie 
zwyczajów innych 
 
Grupy społeczne ze względu na stopień trwałości 
sporadyczne – powstają na rzecz realizacji jakiegoś projektu; grupy oparte na przelotnych kontaktach czy znajomościach 
trwałe – istnieją dłużej niż czas trwania ludzkiego życia – np. naród, katolicy, muzułmanie. Naród trwa i zachowuje swoją 
tożsamość mimo, że ma coraz to nowych członków i następuje nieustanna zmiana jego składu. Jest to możliwe dzięki kulturze 
przekazywanej z pokolenia na pokolenie. 
 
Relacje między jednostką a grupą  
W relacjach jednostki z grupą mogą pojawić się różne sposoby reakcji: 
 
a/ konformizm – podporządkowanie się jednostki regułom postępowania narzuconym przez grupę ,  
co stanowi podstawę porządku społecznego . 
 
b/ indywidualizm – jednostka akcentuje swoją odrębność i oryginalność. Może to prowadzić do 
egocentryzmu. 
 
c/ bunt – odrzucenie uznanych wartości, zwyczajów i zastąpienie ich nowymi (nonkonformizm). 
 
Rodzi się, jako reakcja na przeszkody w osiąganiu społecznie uznawanych celów. 
 
d/ relatywizm – uznawanie, że normy i wartości mają charakter względny, co może prowadzić 
do obojętności wobec zasad życia zbiorowego. 
 
e/ wycofanie – jednostka odrzuca cele społeczne wobec niepowodzeń w osiąganiu celów własnych. 
Nie dostrzega sensu w dążeniu do uzyskania sukcesu cenionego przez społeczeństwo 
i może przyjmować wartości grup o charakterze dewiacyjnym, np. narkomanów czy 
alkoholików. 
 
Struktury grupowe 
W grupach społecznych wyróżnia się 3 typy struktur społecznych: strukturę komunikacji, strukturę przywództwa (władzy) i 
strukturę socjometryczną (układ sympatii, antypatii) - czyli strukturę atrakcyjności interpersonalnej. 
 
Struktura komunikacyjna procesy nadawania i odbierania informacji, dostęp do informacji, interpretacja intencji. 
 
Struktura przywództwa - określa relacje poddaństwa i dostęp do władzy jednostek znajdujących się w grupie. Jednostki mające 
wyższe pozycje wywierają wpływ na innych członków i kontrolują ich zachowania.  
Istotny jest styl kierowania grupą: 
 
- styl autokratyczny: kierownik autokrata sam ustala cele grupy i zadania prowadzące do ich osiągnięcia oraz sam dokonuje 
podziału pracy. Częściej stosuje kary niż nagrody. 
 
Członkowie mają niską motywację, obecna jest w stosunkach wewnętrznych apatia i agresja. 
 
- styl demokratyczny: kierownik demokrata zachęca grupę do podejmowania decyzji w zakresie ustalenia celów jej działania, 
zadań prowadzących do ich realizacji i podziału czynności. Jednocześnie sam bierze udział w pracy wykonywanej przez grupę. 
Jest obiektywny w stosowaniu kar i nagród, a członkowie grupy mają wysoką motywację do pracy i są życzliwi. 
 

- styl liberalny: Kierownik nieingerujący pozostawia członkom grupy maksimum swobody w ramach realizacji zadań. Sam nie 
podejmuje żadnych decyzji, nie uczestniczy w pracach grupy, nie ocenia też pracy podwładnych. Niska efektywność grupy w 
wykonywanej pracy. 
 
Struktura atrakcyjności interpersonalnej – ukazuje osoby bliskie sobie i unikające się. Stopień atrakcyjności zależny jest od 
zgodności poglądów, cech charakteru czy wyglądu. 
 
Grupy nieformalne pojawiają się zawsze – ludzie wchodzą z sobą w interakcje wspólne działanie i powstają więzi między nimi 
z jednymi członkami bliżej a z innymi dalsze. Tworzą się więzi miedzy nimi członkami konkretne osoby są dostrzegane. Dzięki 
tym relacja nieformalnym są wspólne cele tych nieformalnych więzi. 
Grupy formalne są najczęściej powoływane np. poprzez instytucje. Grupy te maja określona strukturę regulamin postępowania

. 

Grupy nieformalne powstają spontanicznie nie są powoływane poprzez nikogo nie maja określonych zasad i normy nie są 
określone i regularnie SA wytwarzane w trakcie interakcji

. 

Powstanie grup nieformalnych odbywa się także w łonie grup 

formalnych – dzięki temu powstaje wiele kanałów komunikacji a dzięki zaangażowaniom emocjonalnym jest to ułatwione. 
Zakres kontaktów jest rozszerzony (skraca się droga). Zaufanie odgrywa tu ważna role. Także grupy nieformalne zwiększają 
zaufanie miedzy członkami grupy relacje pomiędzy członkami są łatwiejsze (wiem, czego mogę spodziewać się po danej osobie, 
z która pracuje a która znam również osobiście).Reguluje stosunki międzyludzkie, podział pracy jest możliwy ze względu na 
nasze uzdolnienia jest to zwiększanie wydajności, wiemy, co, do kogo powiedzieć, kogo poprosić o pomoc w danej sprawie, jak i 
w jaki sposób cos załatwić, usprawnia to efektywność pracy. Zwiększa również efektywność pracy i jesteśmy bardziej 
zadowoleni z siebie. Spełniają funkcje kontrolna – nieformalna kontrola społeczna, motywacja członków jest większa w grupie 
nieformalnej niż formalnej gdyż trudniej nam nie dotrzymywać słowa, niedopełniać obowiązków w stosunku do osób, które 
znamy, nie chcemy zawieść znajomych nie chcę być narażony na des aprobatę. Kształtuje się kultura pracy i postawy wobec niej, 
gdy pozostajemy w stosunkach z przyjaciółmi wiemy, co mamy zrobić by kogoś nie zawieść jest to też solidaryzacja. Zasady 
takiej dobrze zorganizowanej grupy i stosunki wypracowują wzorce, które czerpiemy z sumiennych ludzi.  
Rola społeczna struktura bezosobowa – nie jest to dla nas wzorcem, wzorcem dla nas jest osoba, którą możemy zobaczyć 
kojarzymy wiemy, kim jest. 

 

Grupa nieformalna obdarowuje prestiżem osoby, które w grupie formalnej nie maja odpowiednich funkcji lub obdarzone są tak 
za cechy, które nie są docenione w grupie formalnej. Czasem błaha sprawa jest takim elementem, który pomaga dostrzec coś w 
człowieku, osoba staje się znajomym przyjacielem nabiera cech, które pozwalają nas lubić bądź nie lubić. Wpływa to na jakość 
stosunków, co prowadzi do polepszenia lub pogorszenia stosunków pracy. Sankcje nieformalne bardziej mobilizują bardziej 
boimy się pogardy z ich stron. Grupy interesu (sitwy i kliki) mają cele niezwiązane z grupami formalnymi i powstaje konflikt 
interesów. Relacje nieformalne dominują i powstają afery. Żeby to zakończyć należy rozbić strukturę formalną, bo nie da się 
zakazać ludziom by nie mieli kontaktów nieformalnych. 
Klasyfikacje grup społecznych: 
Grupy otwarte – rekrutacja jest otwarta-członkiem może być każdy (mogą mieć różny charakter, każdy, kto chce, ale musi 
spełniać warunki, ale od niej zależy czy chce należeć – kryteria mogą być różne)

  

Grupy zamknięte – jest selekcja przy dostosowaniu się do nich. Różnią się sposobem rekrutacji, przynależność wymaga zgody 
grupy, grupa określa reguły przyjęcia różne kryteria wysoko postawione biznesowo osoby wspierają się nawzajem i mają 
fundacje. Są to grupy elitarne – członkowie grup jednocześnie muszą zgodzić się na nasz udział w niej, ostateczny status 
członkostwa zostaje nadany przez grupę. 
 

2.  Ontologiczny status grupy społecznej 

 

Grupa  społeczna  (organicyzm)  to  byt  rzeczywisty  istotny  odrębny.  Porównuje  społeczeństwo  do  organizmu  a  grupy  są 
elementami.  Grupa  jest  czymś  więcej  niż  organem  jest  połączona  z  innymi,  jest  złożona  jest  czymś  więcej  niż  jej  funkcje. 
Jednostka  schodzi  na  plan  dalszy  grupa  nadaje  sensu  jednostce,  sama  jednostka  nic  nie  znaczy.  Cel  istnienia  –  wypełnianie 
funkcji wobec grupy wyłaniają się byty jednostkowe dzięki istnieniu w grupie. Społeczeństwo jako całość nadrzędna a jednostka 
staje  się,  gdy  spełnia  te  cele  społeczeństwa.  Jednostka  podporządkowana  grupie.  Cele  grupy  są  ważniejsze  są  nadrzędne. 
Organiści uważają ze człowiek nie ma własnych praw osobowych. Ma tylko takie, jakie przyznaje mu grupa. Od tej teorii już 
krok  do  faszyzmu  stalinizmu  itd.  Przedkładanie  dobra  wspólnego  nad  dobro  jednostki,  wspólne  dobro  ważniejsze  od 
jednostkowego („Jedność partii jedność narodu”). 
Grupa społeczna(nominalizm) – wychodzi pod teorii umowy społecznej. Grupa to byt umowny byt wytworzony przez umysł 
ludzki  społeczności  powstaje  jako  fakt  umowy  jednostki  realizowane  przez  cele  grupy.  Jednostki  zjednoczą  się  i  będzie  im 
łatwiej  zjednoczyć  cele.  Jednostka  jest  ważniejsza  nadrzędna.  Dobro  wspólne  to  suma  dóbr  najważniejszej  liczby  jednostek. 
Dobra wspólnego nie osiąga się celem dobra jednostki. Cel grupy kategorii stworzonej przez ludzi –wynika z tego, czym ta grupa 
jest.  
NOMINALIZM ≠ ORGANICYZM  
Obie  koncepcje  są  skrajne  i  całkowicie  przeciwstawne  sobie.  Organicyzm  –  totalna  kontrola  ludzi.  Nominalizm  -  despotyzm 
dyktatorstwo-człowiek w rękach nielicznych. Dobro powszechne suma dóbr pojedynczych.  
Grupa społeczna (realizm) byt – grupa społeczna różna od poszczególnych jej członków. Były różne odróżnienia, jednostki na 
skutek  działania  łączą  się  i  tworzą  wspólny  cel,  który  jest  czymś  więcej  niż  tylko  celem  sumy.  Społeczeństwo  ma  służyć 
człowiekowi  w  osiąganiu  dobra  wspólnego.  Realistyczna  koncepcja  próbująca  zrównoważyć  cele  jednostek  i  grupy. 
Odpowiedzialność już po każdej stronie i jednostek i grupy. Zależność pomiędzy potrzebami i celami grupy i jednostek.

 

Elton  Mayo  –  badania  lata  30  –  zakłady  energetyczne  postanowił  popatrzeć  na  prace  ludzi  i  ich  wydajność  ze  względu  na 
stanowisko  i  warunki  pracy.  Badania  te  nic  nie  wykazały,  nic  nie  dało  się  uogólnić.  Więc  wpadli  na  pomyśl  przyjrzenia  się 
zmiennej  grupie,  w  jakiej  pracownicy  się  znajdowali.  Znaczenie  ma  to,  w  jakich  stosunkach  do  siebie  są  współpracownicy 
(znaczenie  grupy  dla  życia  jednostka)(stosunki  międzyludzkie)  Istotność  życia  w  grupie  –  system  kontroli  społecznej 
nieformalny.  Tylko  jednostki  odizolowane  –  mogą  działać  wyłączenie  racjonalne  (tylko  na  nich  działają  warunki  zewnętrzne 
takie jak światło). Tacy ludzie nie istnieją w grupie. Ludzie nie działają racjonalnie, nie jest to możliwe ze względu na to, że 
żyjemy  w  grupie  z  innymi  ludźmi.  Grupa  zakłóca  decyzje  racjonalne  nawet  jej  głos  staje  się  najsilniejszy.  To  nie  interes 
racjonalny popycha nas do wyborów, ale systemy norm wartości zachowań, które przykazuje grupa. Istnieje nieformalny nacisk 
grupy solidarność wewnątrz grupowa. Silne naciski grupowe to fundament istnienia w grupie. Najistotniejszy interes to być w 
grupie z innymi. Dla celu grupy jednostka może wiele poświęcić wiele vi z własnej woli. XX wiek badania nad funkcjonalizmem 
grup małych społecznych i ich wpływ na nas na jednostki. Pod dyscyplina – zajmuje się siecią relacji w grupie, wpływy w grupie, 
zależność wpływów w sieci. 
 

3.  Koncepcja F.Tonniesa: wspólnota i stowarzyszenie. Koncepcja W.Cooleya: grupy pierwotne i wtórne 

 
Klasyfikacja Ferdynanda Tóennisa – „Wspólnota i stowarzyszenie” wyróżnił wspólnotę i stowarzyszenie – są odrębne rodzaje 
więzi, które te grupy spajają, grupy funkcjonują

.  

Grupy, – których członkowie są związani więzią ograniczają jest to więź spontaniczna osobowa emocjonalna czysta potrzeba 
komunikowania się komunikowania się z kimś więź irracjonalna, spontaniczna jest to więź wspólnotowa – Grupy wspólnotowe 
np. rodzina grupy rówieśnicze towarzyskie sąsiedzkie grupy lokalne – małe. Osiedla strzeżone. Przeciwstawne są grupy, których 
członkowie powiązani są więzią racjonalną – uświadomienie wspólnych celów i interesów do realizacji. Są to stowarzyszenia, 
świadomość potrzeby współdziałania. Należymy do nich, dlatego, że dzięki nim realizujemy szybciej nasze cele, chodzi tu o 
korzyści. Grupy celowe-fundacje stowarzyszenia wspólnotowe mogą coś zmienić.  
Różnice pomiędzy społeczeństwem nowoczesnym a tradycyjnym:  
Tradycyjne – więzi wspólnotowe,  
Nowoczesne więzi racjonalne –stowarzyszeniowe społeczeństwo masowe.  
Różnice: uczestnictwo stowarzyszeniowe (w ramach roli społecznej) wspólnotowe – więzi emocjonalne (wieś) całą sobą 
osobowość konkretna osoba. 
 
Cooley – podzielił grupy na dwa rodzaje: 

1.Pierwotne – mają podobne cechy do wspólnoty, są to elementy, które nas uspołeczniają do życia w społeczeństwie. Mają 
głęboki i zasadniczy wpływ gdyż jesteśmy ich członkami powiązani emocjonalnie. SA to grupy takie jak rodzina, grupy 
rówieśnicze, małe społeczności lokalne, sąsiedzkie, z naszego bliskiego otoczenia. Styczności bezpośrednie z członkami, 
stosunki społeczne mają charakter osobowy, stosunki z konkretnymi osobami wysoka identyfikacja członków z grupą, o tych 
grupach mówimy „my”, istnieje solidarność wewnątrz grupowa.  
Homogeniczność – podobny styl bycia, podobne cele podobne cechy położenia materialnego członków. Znaczenie grup 
pierwotnych jest ważne, bo odbywa się w socjalizacji pierwotnej. Fundamenty ideałów moralnych, pozytywne uczucia, gdy 
socjalizacja nie przebiega właściwie to jednostki wnoszą nieumiejętność kontaktu z ludźmi, kłopoty z nawiązywaniem trwałych 
związków emocjonalnych, pozytywnych uczuć. Pojawiają się patologie społeczne, kooperacje nie są odpowiednie.  
2.Wtórne – podobne cechy do stowarzyszenia. Nie ma w nich głębokiego wpływu na nasz indywidualny charakter, z ich 
członkami niekoniecznie mamy związek emocjonalny członkostwo na zasadzie i na skutek pełnienia określonych ról 
społecznych. Niska identyfikacja z grupą i jej członkami, te kontakty nie są istotne (jak się cos nie podoba to można 
zrezygnować) 
heterogeniczność – różnorodność cech członków, ich norm i wartości. Interesuje nas tylko czy ta osoba spełnia swoje zadania 
związane z jej rolą społeczną. Różni ludzie mogą mieć różny cel.  
 

4.  Grupy odniesienia: funkcje i rodzaje 

 
Grupy pośrednie – nie wymagają kontaktu bezpośredniego, ale znają się, stosunki między nimi są instytucjonalne, znamy się z 
nimi nie ze względu na ich cechy, ale ze względu na ich role. Kształt relacji podporządkowany rolą społecznym. 
Grupy  odniesienia  –  jest  to  konstrukcja  teoretyczna,  która  ma  ogromne  znaczenie  dla  kształtu  życia  społecznego.  Kiedyś 
sądzono, że nasza osobowość kształtuje się tylko na podstawie kontaktów w grupach, do których należymy. Jednak w latach 40 
XX wieku stwierdzono, że interesuje nas nawet to, co widzimy wiemy o grupach, do jakich nie należymy. Próbujemy się z nimi 
porównywać.  Chodzi  o  punkt  odniesienia,  do  jakiej  się  porównujemy.  „Punkt  widzenia  zależy  od  punktu  siedzenia”.  Ocena 
własnej osoby zależy od tego, do jakiej grupy odniesienia się porównujemy. Nie dokonujemy tego w sposób świadomy, wszyscy 
tego tak robimy, jest to proces automatyczny, bezrefleksyjny.  
Pojęcie grupy odniesienia pojawiło się w 42 roku. Herbert Heyman użył tego po raz pierwszy w stosunku do tych stwierdzeń. 
Robert Merton prowadziła badania i pokazał w swoich pracach jak to działa.  
Grupą odniesienia może być ta, do której należymy bądź nie należymy, są dwa rodzaje: 
1.Grupa odniesienia porównawczego – porównujemy to, jacy jesteśmy w odniesieniu do jakiejś grupy (albo spełniam albo nie 
spełniam warunków). 
2.Grupa odniesienia normatywnego – wzorce wartości i normy oraz wartości przekazywane nam.  
Można mieć wiele grup odniesienia, w zależności od kontekstu i od sytuacji. 

Snob  to  ten,  który  stylizuje  się  na  grupę,  do  której  chce  należeć,  do  której  chce  się  upodobnić,  chce  sprawiać,  wrazenie  że, 
orientuje się na jakąś grupę i naśladuje ich zachowania. Czasopisma promują grupy odniesienia.  
Merton wyróżnił dwa stany emocjonalne związane z niską i wysoką samooceną. Porównywanie się z innymi i mechanizm ten 
uruchamia się w stosunku do tych grup, do których jesteśmy podobni, (gdy ktoś z naszego statusu ma cos lepszego to zżera nas 
zazdrość, gdy jest podobny do nas to nas boli, ale gdy jest obcy to już tego nie odczuwamy. 
1.Poczucie względnego uprzywilejowania – czuję się lepsza 
2.Poczucie względnego upośledzenia – czuję się gorsza 
Choć jestem w tej samej sytuacji cały czas to możemy czuć się różnie w zależności od tego, z kim się porównujemy.  
 
Badania Mertyona – lata 50: 
1.Badania nad żołnierzami – ich samopoczucie jak się odnajdują; wyróżnił tych z poczuciem satysfakcji – czarni mężczyźni 
odbierali wojsko jako szanse; tych z poczuciem niechęci – biali mężczyźni odbierali to jako przeszkodę do kariery. 
2.Badania nad kierownikami w małych i dużych miastach.  
Mechanizm działa tym silniej im silniej identyfikujemy się z ludźmi, z którymi się porównujemy. Jednocześnie najbardziej 
motywuje nas porównywanie z podobnymi do nas, odmienni od nas nie uruchamiają poczucia względnego upośledzenia lub 
względnego uprzywilejowania. Można wykorzystywać ten mechanizm do motywacji ludzi do działania.  
Rozróżnienie grup odniesienia: 
1.Odniesienie pozytywne – tak jak wyżej np. snobizm 
2.Odniesienie negatywne – nie są to negatywne grupy ze złymi wartościami, są to takie grupy w stosunku, do których odnosimy 
się negatywnie, odcinamy się od tego, co te grupy reprezentują (normy, wzorce, są dla nas nie ważne, my chcemy być inni 
pokazać, że absolutnie nie mamy nic wspólnego (np. zmiana wiary) jak oni są tacy to ja jestem całkiem inny. 
 

5.  Badania nad małymi grupami, znaczenie grup nieformalnych 

 
Nonkonformista – osoba, osoby, które pokazują swoja niezgodę do norm społecznych, są nieprzewidywalni w stosunku do nich 
trudno ocenić, do jakiej grupy przynależą. Są to osoby orientujące się na bardzo odległe grupy odniesienia. Dla potocznego 
obserwatora trudno odnaleźć ich grupy odniesienia, dlatego postrzegamy ich jako nonkonfonistów, w swoim środowisku są 
bardzo konformistyczni, np. zbuntowane dzieci w liceum. Z reguły jesteśmy konformistami do pozytywnych grup odniesienia.  
Struktura grupy – jest to siatka wzajemnych zależności wywierania wpływu na siebie. Elementami tej struktury są pozycje 
społeczne – każdy z nas zajmuje takie miejsca określone przez relacje z innymi pozycjami, sieci komunikacyjne, hierarchia 
władzy sankcje (kary i nagrody). Zatem pozycja to siatka powiązania pozytywnymi relacjami. Od tego, jaka pozycję się zajmuje 
zależy im wyższa pozycja tym większe możliwości wpływu – większa władza, zależy to od hierarchii władzy. Im wyższa pozycja 
tym większy dostęp do władzy. Im wyższa pozycja tym większy dostęp do sankcji grupowych. Istnieją również nieformalne 
sankcje np. mobilizują. Jeśli już jeden zajmuje pozycje społeczną to wynika ta z relacji obiektywnych zależności. Pozycja może 
zależeć od indywidualnych predyspozycji i umiejętności. Np. władza kierowników jest odmienna, ale wszyscy maja takie same 
kompetencje, ale jeden jest lepszy dla zespołu a drugi nie. Czyli faktyczna władza tego lepszego dla zespołu będzie większa, jest 
obdarzony zaufaniem szacunkiem, co powoduje większy dostęp do informacji dla niego.  
Status społeczny – pozycja uprzywilejowana o indywidualne predyspozycje i umiejętności oraz talenty wykształcenie itp. Status 
składa się na satysfakcje społeczną. Pozycje składają się na strukturę społeczną.  
Rola społeczna – to wszystko, co jednostka jest zobowiązana, aby utrzymać pozycję. Rola to wszystkie zachowania powiązane z 
określoną pozycja społeczną.  
J Szczepański – rola to względnie trwały i wewnętrznie spójny system zachowań będących reakcjami na zachowanie osób 
jednocześnie przebiegających według wcześniej ustalonego wzoru. 1. Jest to zbiór przepisów przywilejów obowiązków 
związanych z zajmowanym przez jednostkę w grupie określonej pozycji społeczne. 2. Przywileje to, to, co jednostka ma prawo 
oczekiwać z tytułu pełnionej przez siebie roli. 3. Obowiązki to wymagania ze strony grupy skierowanie do jednostki pełniącej 
dana rolę. Te trzy elementy: przepisy elementy przywileje i obowiązki. Składają się na role społeczną. W jednej grupie możliwa 
jest 1 rola społeczna pełniona przez jednostkę. Ale w życiu jest ich bardzo wiele (przynależymy do wielu grup społecznych). W 
zależności od grupy role mogą być przypisane lub osiągane. Przypisane – np. matka, uczeń szkoły. Osiągane – zależą od nas 
samych np. rola studenta, kierownika. Sposób realizowania roli jest modyfikowany, ponieważ każdy ma jej własną koncepcje, ale 
podstawowe warunki trzeba spełnić, aby być w tej roli. To jak pełnimy taką role zależy również od tego, co o niej wiemy. 
Czasami jest tak, że od razu to wiemy, ale często trzeba się tego nauczyć. Jest to już element socjalizacji – uczenie się ról 
społecznych. Musimy przejść socjalizacje antycypującą, – czyli już wcześniej uczenie się roli, np. dzieci bawiące się w mamę. 
Uczenie się roli może doprowadzić do konfliktu, czasami własna koncepcja roli nie zgadza się z ta oczekiwana, prawdzie, 
definiowanej w grupie. Albo się to dotrze albo dana osoba się wycofuje albo zmienia pozycje.  
Elementy decydujące o tym na ile dobrze wykonujemy role według Tunera: 
1.Oczekiwania ze strony scenariusza, do osoby wchodzącej w dana rolę (zdefiniowany przepis odnośnie tej roli, ogólne 
prawidłowości). 
2.Oczekiwania ze strony innych aktorów, partnerów roli, to oni nam umożliwiają pełnienie roli. Musimy reagować na innych 
tak jak oczekują. Ale one mogą być różne od oczekiwań scenariusza. Te oczekiwania nie są mówione wprost. Przeważnie w 
każdej grupie społecznej oczekiwanie ze strony partnerów mogą się między sobą różnić. Oczekiwania mówione nieformalnie 
niewerbalnie, a naddatek różnie od siebie. To powoduje predefiniowanie roli społecznej w danym zespole. 
3.Oczekiwania ze strony publiczności. Publiczność to swoiste wyimaginowane audytorium. Zespół ludzi, którzy maja wpływ o 
opinii jak wykonujemy role społeczną. Istnieją społeczne przekonania o takim gremium wyrażający swoją opinię. Jest to taka 
umowa publiczności. 

6.  Socjalizacja: rodzaje, funkcje, agendy.  

Socjalizacja jest procesem, w wyniku którego człowiek uczy się życia wśród innych ludzi. W trakcie jego trwania jednostka 
nabywa umiejętności funkcjonowania w społeczeństwie, poznaje wzorce zachowań, systemy wartości i normy obowiązujące w 
danej społeczności. 
Socjalizacja odbywa się na trzech poziomach: 
1.Nauka minimum kulturowego, które pozwalają nam funkcjonować wśród innych. 
2.Uczenie się norm, wzorców, wartości, idei, symboli, przekonania, język. Stajemy się Polakami, Europejczykami. 
3.Nauka ról społecznych, umiejętności funkcjonowania w małych grupach społecznych. 
Kształtuje się uzewnętrzniona kultura osobowości.  
A więc kultura, gdy ulega internacjonalizacji przekształca się w indywidualne, prywatne poglądy, obyczaje itp. I to się przejawia 
w nowych indywidualnych działaniach, czyli ulega eksternalizacji. 
 
Osobowość – zorganizowana struktura cech indywidualnych, sposobów zachowania, które decydują o sposobach przystosowania 
się przez jednostkę do środowiska, w jakim żyje. Daje człowiekowi wewnętrzną jedność i spoiość, mimo zmian zachodzących w 
ciągu życia. 
Jest wiele typów osobowości (psychologia się tym zajmuje, np. osobowość autorytarna). To jak się ukształtuje osobowość zależy 
od grup pierwotnych rówieśników, sąsiedzkich, nauczycieli, socjologia zauważyła, że praca również wpływa na osobowość.  
Kohn, Choler – prowadzili badania nad związkiem prawa osobowości, stwierdzili, że grupy wtórne występujące w pracy 
wpływają na nas (również przez socjalizacje). 
 
Wyróżnili dwa czynniki: (Wpływ zależy od charakteru pracy) 
1.Samosterowność – wewnątrz sterowność – praca prosta – im lepiej przestrzegamy dyrektyw pracy tym lepiej pracuje, ale nie 
podejmuje nowych decyzji, ogranicza relacje z innymi ludźmi. Im większy konformizm tym lepsza praca. Człowiek uczy się, że 
sukces zależy od konformizmu. W wyniku konformizmu tworzy się postawa i nastawienie jak inni nas postrzegają, to jest dla nas 
ważne. Przenosi się rzeczy wyuczone w pracy na wzory życia rodzinnego w przypadku osób zewnątrz sterownych procesie 
wychowania będą uczyć swoje dzieci uległości (uczenie posłuszeństwa, nie dają dzieciom zbyt dużej samodzielności). Ojciec 
zewnątrz sterowny powie dziecku „nie, bo nie” jako odpowiedz na jakąś prośbę.  
2.Zewnątrz sterowność – praca złożona – trzeba samemu podejmować decyzję o wszystkim, musi posiadać dużą wiedzę i 
prawidłowo kształtować relacje między ludzkie, wymaga umiejętności wyższych. Im mniejszy konformizm tym lepsza praca. 
Człowiek uczy się mieć zawsze własne zdanie. Osoby samosterowne uczą dzieci: szukaj własnej drogi, to twój wybór. Osoby 
samosterowne mają wyższy poziom wykształcenia. Ojciec samosterowny wyjaśni dziecku, o co chodzi.  
*Tu pojawiają się dwa oblicza roli społecznej, każdy pełni role społeczne, społecznie wynoszą, ale według wtórnego systemu 
przekonań. 
Na tym polega proces reprodukcji mikrostruktury społecznej (przekazywanie osobowości wewnątrz sterownej lub zewnątrz 
sterownej). 
Osobowość społeczna wpływa na to jak wykonujemy określone role społeczne. Rzadziej dostrzega się związek odwrotny – 
wpływ roli społecznej na osobowość (eksperyment Zimbardo – uniwersytet Stanford, - więzienie – wpływ roli na niby 
narachowanie i postawę). Inny przypadek: syndrom osobowości – dorosłe dzieci alkoholików 
 
FUNKCJE SOCJALIZACJI: 
- odnalezienie się w rzeczywistości 
- funkcjonowanie w społeczeństwie 
- możliwość trwania społeczeństwa 
 
RODZAJE SOCJALIZACJI: 



  Pierwotna- zachodzi w rodzinie; w 1 grupie rówieśniczej; zachodzi na poziome i 1 i 2; rodzina- instytucja socjalizująca we 

wczesnej młodości i w dzieciństwie. 



 

Wtórna- zachodzi w instytucjach- szkołach itd.; od dorosłości do dorastania; proces socjalizacji zachodzi dalej np. grupa 
zawodowa, resocjalizacja- zmiana struktury osobowości, odrzucenie wpojonych norm, przekazywanie nowych; 
akulturacja- przejście elementów z danej kultury np. wyjazd za granicę i mieszkanie tam; socjalizacja odwrotna- cechują ją osoby 
starsze- uczenie się od pokolenia młodszego kompetencji potrzebnych do życia w społeczeństwie. 
 
EFEKT SOCJALIZACJI: 
1.Ukształtują się osobowość ludzi, które przystosowują ludzi do życia w społeczeństwie. 
2.Transmisja  kultury  –  zachowana  ciągłość  kultury,  kumulacja  wiedzy  i  kultury  może  bazować  na  tym,  co  wiedzą  poprzednie 
pokolenia i możemy się dalej rozwijać i tworzyć coś nowszego, nie musimy zaczynać od nowa, można iść na przód. Kształtuje 
się nasza przynależność do kultury (dorobek Mickiewicz traktujemy jako nasz – poczucie ciągłości socjalizacji pierwotnej, z tego 
się bierze nostalgia, patriotyzm). 
3.Możliwe  jest  utrzymanie  ładu  i  porządku  społecznego.  Możliwa  jest  realizacja  wspólnego  celu,  gdyż  ludzie  spełniają 
oczekiwania i mogą dostosować się do pewnych norm. Jednostka też pozwala realizować cele. Dzięki socjalizacji patologia jest 
marginesem 
 
 
 

MODEL SOCJLAIZACJI MEAD’A: 
Koncentrował się na zjawiskach wchodzenia w role. 
Dziecko uczy się funkcjonowania w rolach społecznych; zależy to od społeczeństwa. 
Uczymy się norm i umiejętności przyswajania, uczenia się. 
Rozwija się nasza jaźń. 
3 etapy: 
a) zabawy- dziecko uczy się poprzez zabawę swojego środowiska, uczy się wykonywania ról społecznych poprzez 
naśladownictwo, zawsze uczy się z perspektywy jednej roli, poprzez zabawę uczy się bezrefleksyjnie. 
b) gry- dopiero około 2 r.ż dzieci zaczynają bawić się wspólnie. Mają świadomość, ze aby wykonać jakąś rolę potrzebują drugiej 
osoby np. zabawa w lekarza; ma świadomość roli partnera, własnej roli. 
c) uogólnionego innego-wyobrażamy sobie sposób funkcjonowania w roli nawet jeśli jeszcze w niej nie byliśmy. Oceniamy 
normy przy wykonywaniu jakiejś roli np. rola rodzica. Zachodzi w procesie socjalizacji wtórnej. 
 
Agendy socjalizacji – grupy, w których socjalizacja przebiega np. rodzina. Przede wszystkim są to grupy małe(wtórne i 
pierwotne) – rodzina, rówieśnicy, społeczność lokalna, współpracownicy. Również grupy wtórne organizacje związki 
stowarzyszenia, instytucje – ludzie w rolach społecznych. Przebiega w całym naszym życiu, ale na początku najwięcej. Instytucje 
wychowawcze są grupami o cechach grup pierwotnych.  
Ośrodki mające za zadanie zastąpić rodzinę. Socjalizacja pierwotna dokonuje się na bazie kontaktu „ważny inny”. Domy dziecka 
– jest tu trudno nawiązać silne ideały, fikcyjne więzi pomiędzy wychowawcami a wychowankami. Zakłady poprawcze – efekty 
też związane z kontaktami z rówieśnikami. Nie funkcjonują tak jak mogą, bo często dochodzi tam do demoralizacji. Agend jest 
dużo, działają one na nas w różnym stopniu, mogą one się potęgować bądź znosić, gdy są między nimi konflikty np. rodzina i 
rówieśnicy. Często od charakteru więzi pierwotnych zależy, która z tych grup zespalają potrzeby i wtedy wybiera tę gdzie jest 
większa akceptacja. 
 
Socjalizacja a wychowanie 
Socjalizacja jest pojęciem szerszym niż wychowanie. Socjalizacja jest to działanie zamierzone i niezamierzone a wychowanie 
jest działaniem zamierzonym. W wychowaniu na człowieka rozwój, kształtowanie osobowości wpływają instytucje (rodzina, 
kościół, a w przypadku socjalizacji wpływ mają środowiska nieformalne, grupy rówieśnicze, przyjaciele, środowisko, miejsca 
pracy, oddziaływanie mediów  
(np. reklamy). 
 
Mechanizmy socjalizacji 
1. Nagrody i kary 
2. Mechanizm naśladowania 
3. Przekaz symboliczny – dotyczy tego co dobre i tego co złe, co uzyskujemy przez pouczenie innych ludzi, za pomocą języka = 
standardy zachowań. 
 

7.  Osobowość społeczna 

 

Osobowość społeczna, zespół trwałych cech jednostki, wpływających na jej postępowanie, a wyrastających na podbudowie cech 
biologicznych (Cechy biogenne – płeć, wiek, rasa, kod genetyczny, czynniki biologiczne) i psychicznych (Cechy psychogenne – 
cechy psychologiczne, pamięć, inteligencja potencjalna, uczucia, emocje, temperament) pochodzących z wpływu kultury i 
struktury zbiorowości ludzkich, w których jednostka została wychowana i w których uczestniczy (Cechy socjogenne – część 
naszej osobowości, która jest kształtowana przez otaczające nas środowisko społeczne). 
 
Największe znaczenie ma proces socjalizacji, jako proces przekształcenia biologicznego organizmu noworodka w aktywnego 
uczestnika życia społecznego i kulturalnego. 
 
W tym procesie grupy wychowujące (rodzina, szkoła, grupy rówieśników) przekazują człowiekowi wiele wartości i systemów 
wartości. Innym składnikiem socjogennym są role społeczne wykonywane w różnych zbiorowościach oraz wyobrażenia o osobie 
własnej wytworzone pod wpływem oddziaływania innych (jaźń subiektywna), a także zespół wyobrażeń o sobie odtworzonych z 
wyobrażeń innych ludzi o nas (jaźń odzwierciedlona). 
 
Rodzaje zespołów jaźni: 
- Jaźń subiektywna – jaźń, która decyduje o naszej osobowości (jesteśmy w centrum wszechświata, kim jestem? Po co jestem? 
Wiemy o swoich zaletach i wadach). 
- Jaźń fasadowa – kierujemy ją na zewnątrz (reklamujemy się). Przekonanie otoczenia, że jaźń fasadowa jest autentyczna, 
(chociaż wiemy, że nie jest). Im mniejsza jest siła jaźni subiektywnej tym większą rolę odgrywa jaźń fasadowa. 
- Jaźń odzwierciedlona – ja w odbiciu lustrzanym (jak mnie inni postrzegają, jakie mają opinie na mój temat). Im mniejsza siła 
jaźni subiektywnej tym większa siła jaźni odzwierciedlonej. 
-Jaźń zobiektywizowana – jest wypadkową tych 3 jaźni. Ma na celu zrównoważenie tych 3 jaźni. 
 
 
 

8.  Struktura grupy a pozycje i role społeczne, pojęcie statusu społecznego 

 
Status społeczny, pojęcie socjologiczne często utożsamiane z pozycją społeczną. Określa i opisuje pewną społeczną wartość, 
która jest przypisana do danej pozycji społecznej lub konkretnej osoby i która wyznacza wielkość prestiżu należnego danej 
jednostce lub pozycji zajmowanej przez jednostkę. Status społeczny jest jednym z podstawowych czynników społecznego 
umiejscawiania jednostki w hierarchii struktury społecznej. 
 

 

Struktura społeczna, w najprostszym rozumieniu struktura społeczna związana jest ze statystycznym podziałem ze względu na: 
płeć, miejsce zamieszkania, kategorie zawodowe. 
 
W socjologii struktura społeczna określana jest jako układ wzajemnych relacji elementów, z których składa się społeczeństwo. 
 
Wyróżnia się na ogół następujące elementy struktury społecznej: 
-strukturę klasową (klasy społeczne), 
-strukturę warstwową (stratyfikacja społeczna), 
-strukturę zawodową (kategorie zawodowe), 
-strukturę demograficzną (podział wg płci, wieku, miejsca zamieszkania). 
 
W strukturze społecznej współczesnego społeczeństwa wyróżnia się: 
 
a) mikrostrukturę – układ pozycji i ról społecznych członków danej grupy oraz małych grup wchodzących w skład większych 
zbiorowości (np. wspólnoty rodzinne, społeczności lokalne, kręgi rówieśnicze, towarzyskie), opartych na więzach osobistych, 
b) makrostrukturę – układ klas i warstw społecznych, grup społeczno-zawodowych społeczności terytorialnych. 
 
Pozycja społeczna, w socjologii – miejsce jednostki w strukturze grupy społecznej; z pozycją społeczną związane są prawa i 
obowiązki, zespół określonych ról społecznych, jakie jednostka może pełnić w grupie. 
Pozycje społeczną wyznaczają czynniki obiektywne, np. wykształcenie, zajmowane stanowisko oraz wysokość dochodów, a 
także subiektywne, wynikające z prestiżu społecznego (tj. autorytetu, uznania, poważania danej osoby przez innych), jaki ma 
jednostka w grupie. 
 
Rola społeczna - zbiór praw i obowiązków wiążących każdego, kto zajmuje daną pozycję społeczną, bez względu na cechy 
osobiste. W ten sposób pojęcie roli społecznej wiąże się z pojęciem pozycji społecznej. 
 
Cechy ról społecznych: 
każda jednostka odgrywa w społeczeństwie wiele ról, 
role zakładają ideę wzajemności, 
role różnią się w zależności od społeczeństwa, 
mogą być wykonywane przez wielu ludzi, 
zmieniają się z upływem lat, 
posiadają różny stopień przymusu, 
standaryzują zachowania jednostek. 
 

9.  Funkcje jawne i ukryte w koncepcji R. Mertona 

 

Merton - jakby się przyjrzeć społeczeństwu, instytucją – tym elementom, to rzeczywiście nie wiemy, jaką funkcję pełnią. 
Klasyczny przykład w społeczeństwach pierwotnych np. zaklinacze deszczu – te elementy nie są funkcjonalne dziś, bo i tak 
każdy wie, że nie są skuteczne. Merton doszedł do wniosku, że te elementy pełnią inną funkcję niż, do których zostały powołane 
(np., jakieś rytuały – integracja łączy grupę, wspólnotę) . A więc wiele elementów pełni funkcje jawne(pomoc ubogim 
bezdomnym),lecz pełnią również funkcje niejawne(np. system pomocy społecznej w krajach rozwiniętych),funkcja 
ukryta(pełnienie kontroli społecznej, zapobieganie niepokojom społecznym). Merton podkreśla konieczność oddzielania 
świadomych motywacji od obiektywnych konsekwencji, czyli funkcji jawnych od funkcji ukrytych.  
Funkcje jawne- (zamierzone i celowe). Odnoszą się do tych obiektywnych stosunków, dla określenia jednostki (osoby, 
podgrupy, systemu kulturowego czy społecznego),   które przyczyniają się jej adaptacji czy korygowania, a które zostały w tym 
celu pomyślane. 
Funkcje ukryte- Odnoszą się do tego samego typu stosunków, ale niezamierzonych i niedostrzegalnych dla kogoś. Ludzie nie są 
świadomi swojej ukrytej funkcji, intencji.  
Funkcje ukryte, są często niewidoczne. Trudno nam określić, co, dla kogo jest niedostrzegalne i niezamierzone 
Funkcje jawne i ukryte, są najwyraźniej widoczne w konsumpcji. Tam widać zamierzone i niezamierzone skutki ludzkiego 
działania (Indianie; wywoływanie deszczu- f. jawna, jednoczenie się- f. ukryta. Dopóki nie będziemy mieć do czynienia z daną 
osobą, nie będziemy w stanie zobaczyć, czy dana funkcja jest jawna czy ukryta.  
 
 

 

10.  Złożony zespół ról, mechanizmy rozładowywania konfliktu w zespole ról 

 

 
Zespół ról może funkcjonować pomimo istnienia różnorodnych wewnętrznych konfliktów. Statusy społeczne składające się na 
zespół ról mają z natury rzeczy nierówną ważność dla osoby mającej centralny status w tym zespole ról. Nierówna ważność 
statusów w zespole ról łagodzi więc w istotny sposób konflikt wewnątrz roli, gdyż pozwala pomijać oczekiwania płynące z 
pozycji mniej ważnych. Jakkolwiek to jednostka stara się o redukcję konfliktu, to jednak jej działanie od początku do końca jest 
zaprogramowane przez strukturę. To właśnie cechy struktury społecznej narzucają człowiekowi określany typ zachowania się, a 
nie odwrotnie.  
- Członkowie zespołu ról mogą też wejść ze sobą w kontakt i zupełnie niezależnie od działań i zachowań podejmowanych przez 
jednostkę mającą status ogniskowy w tym zespole ról – uzgodnić swą ,,politykę’’ wobec tej jednostki, innymi słowy mogą dojść 
porozumienia w celu wyeliminowania sprzecznych nacisków i oczekiwań wobec jednostki. 
- jednostka może zmniejszyć swój zespół ról, eliminując jednostki (pozycje), z których płyną szczególnie konfliktowe 
oczekiwania. Dopuszczalne granice takiego manewru wyraźnie określają dane wzory zachowań, wymogi i naciski strukturalne. - 
osoby mające status ogniskowy w danym zespole ról wzajemnie się zjednoczą, by rozładowywać szczególnie uciążliwe 
konflikty.   
Napięcie w roli = jednostka nie jest w stanie sprostać wszystkim zobowiązaniom, nie jest zdolna usatysfakcjonować wszystkich, 
wypełnić w zadawalający sposób wszystkich żądań. 
 
 Mechanizmy redukcji napięcia w roli : 
 - Wchodząc w różne rodne stosunki wynikające z pełnienia roli jednostka, w obronie spójności swej jaźni, dąży do 
posegregowania, oddzielenia ich od siebie.  
- Uruchomienie mechanizmu oddzielenia pozwala jednostce przypisywać poszczególnym naciskom i żądaniom nierówną 
ważność - uchylać się od realizowania jednych wymogów a równocześnie spełniać inne.  
- Ograniczenie stosunków ról jednostka dąży wówczas do przerwania pewnych stosunków ról, 
Możemy wstrzymać nasze związki z krewnymi z powodu wymagań, jakie oni wysuwają wobec nas. Ograniczenie stosowalności 
tego mechanizmu polega na tym, że ludzie muszą utrzymywać stosunki ról z innymi w sposób względnie ciągły, jest to bowiem 
niezbędne do utrzymania struktury. Napięcie w roli zaczyna wzrastać szybciej wraz z coraz większą liczbą ról  
 

11.  Kierowanie grupą ( notatki z psychologii – style autokratyczny, demokratyczny i liberalny) 
12.   
13.  Zagadnienia integracji społecznej 

 
INTEGRACJA – zjawisko zwartości, stan koordynacji, zgodność, zharmonizowanie, zjawisko łączenie części lub członków w 
jedna całość, łączenie się elementów składowych.

 

Pełna integracja zachodzi wtedy, gdy stopnie zintegrowania w poszczególnych 

strefach danego społeczeństwa są wzajemnie skorelowane i  znajdują się na tym samym poziomie. 
INTEGRACJA KULTUROWA – oznacza stan zgodności (lub jej braku) między standardami – wzorami kulturowymi, 
występującymi w danym społeczeństwie czy grupie, a wzorami kulturowymi alternatywnymi uznawanymi za pewne odłamy.

 

INTEGRACJA NORMATYWNA – oznacza stopień zgodności, wartości i norm, którymi kierują się poszczególni członkowie 
grup, z normami i wartościami akceptowanymi w danej grupie lub społeczeństwie np. konformizm 
INTEGRACJA KOMUNIKACYJNA – oznacza rodzaje i stopień intensywności stosunków  społecznych między członkami 
danej społeczności.

 

INTEGRACJA FUNKCJONALNA – zależność miedzy jednostkami w zakresie wzajemnej wymiany świadczeń i usług 
wynikający z podziału pracy. W krańcowym ujęciu, zachodzi ona między wzajemnym uzależnieniem członków grupy od siebie, 
a z drugiej strony – wysokim stopniem samowystarczalności jednostek i braku zharmonizowania działań. 
METODY INTEGRACJI NORMATYWNEJ: 
- PROCES INTERIORYZACJI – działanie na członków grupy, aby przyjęli oni wartości  formułowane i uznawane przez 
grupę za swoje i włączyli je do swojego systemu wartości. 
- SYMBOLIZACJA WARTOŚCI I NORM GRUPOWYCH – przedstawianie norm iwartości w formie różnego rodzaju 
symboli, pomiarów, znaków, obrazów itp. aby stawały  się bodźcami do integracji normatywnej. 
- IMPLEMENTACJA – wszelkie przedsięwzięcia, które umożliwiają lub ułatwiają członkom grupy praktykowanie wzorów 
zachowań i stosowanie się do norm uznawanych  
za obowiązujące ( tworzenie instytucji) 
- KONTROLA SPOŁECZNA – system nagród i kar – pozwala w zapewnieniu integracji normatywnej. 
 

14.  Interakcje społeczne 

 
Interakcja społeczna - wzajemne oddziaływanie na siebie jednostek społecznych, najczęściej przy użyciu języka i innych kodów 
kulturowych. Jest to jedno z podstawowych pojęć w socjologii. 
Interakcja zogniskowana - jeden z typów interakcji społecznej występujący wówczas, gdy osoby wchodzące w interakcję 
zakładają, że dzięki niej będą mogły zrealizować własne cele. Pojęcie to wprowadzone zostało przez Ervinga Goffmana. 
Interakcje tego typu zorientowane są na danym typie problemów i występują najczęściej wówczas, gdy obie strony interakcji 
występują w jasno określonych rolach społecznych. Tego typu interakcje najczęściej zachodzą między osobami znającymi się 
wcześniej lub oczekującymi dłuższej znajomości w wyniku realizacji wspólnych celów. Przykładami interakcji zogniskowanej 

mogą być: interakcja lekarza z pacjentem, gdzie interakcja odbywa się tylko wokół jednego zagadnienia, czyli choroby z jaką 
przybył pacjent w celu wyleczenia jej lub interakcja adwokata z jego klientem. 
 
Interakcja niezogniskowana - rodzaj komunikacji interpersonalnej, która istnieje tylko dzięki temu, że uczestnicy znajdują się 
obok siebie. Innymi słowy: dwie obce osoby lustrują swój ubiór, postawę, sposób bycia i jednocześnie modyfikują własne 
zachowanie, ponieważ są pod obserwacją. Pojęcie to wprowadzone zostało przez Ervinga Goffmana. 
 
Interakcja symboliczna to proces wymiany znaczeń między jednostkami, któremu towarzyszy obustronna analiza 
znaczeń symboli. Dokonuje się ona w trakcie każdego aktu komunikacji werbalnej i niewerbalnej. 
Proces ten polega na wzajemnym rozszyfrowywaniu i jednoczesnej interpretacji znaczenia symboli wykorzystywanych przez 
drugą stronę w trakcie komunikowania się. Symbole te mogą być zawarte w języku, intonacji, gestach a nawet ruchach i pozycji 
całego ciała człowieka. 
 
Interakcja transakcyjna - to proces wymiany nagród i kar pomiędzy jednostkami biorącymi udział w 
procesie komunikacji (wymiana "coś za coś"). Przykładem owej interakcji może być otrzymanie dyplomu za dobrą naukę. 
 

15.  Społeczności lokalne w socjologii 

 
Społeczność lokalna – zbiorowość zamieszkująca wyodrębnione, stosunkowo niewielkie terytorium, jak np. parafia, wieś, czy 
osiedle, w której występują silne więzi wynikające ze wspólnoty interesów i potrzeb, a także z poczucia zakorzenienia i 
przynależności do zamieszkiwanego miejsca. 
 
Badania społeczności lokalnych w socjologii prowadzone są w ramach socjologii miasta i socjologii wsi. Ze względu na wielkość 
struktur badanego przedmiotu problematyka społeczności lokalnych ujmowana jest przez mezosocjologię. 
 
Jako elementy konstytuujące społeczność lokalną wymienia się w socjologii: 
-przestrzeń (geograficznie wydzielony obszar) i terytorium (teren zasiedziały przez ludzką populację) 
-zamieszkującą to terytorium ludność 
-społeczne interakcje zachodzące między zamieszkującymi terytorium osobami 
-wspólne więzi ludzi i instytucji, co sprawia że zbiorowość charakteryzuje się wewnętrznym zintegrowaniem, i co z kolei 
umożliwia podejmowanie wspólnych działań na rzecz rozwiązywania lokalnych problemów 
-poczucie przynależności do miejsca zamieszkania, wyrażające się w postawach określanych jako tzw. patriotyzm lokalny. 
 
W definiowaniu społeczności lokalnej ważny jest wymiar przestrzenny, społeczny i psychologiczny. Ludzie wyrażają swój 
emocjonalny stosunek do przestrzeni – ziemi rodzinnej, kraju ojczystego, ojczyzny prywatnej. 
 
Elementem, który ma duży wpływ na realizację wspólnych interesów społeczności lokalnej, w szczególności w społecznościach 
miejskich, są działające na ich obszarze stowarzyszenia, organizacje pozarządowe czy grupy społeczne będące wyrazicielami 
tych interesów. 
 
W społeczeństwach tradycyjnych społeczności lokalne mają większą autonomię, swoje własne normy społeczne regulujące ich 
działania, natomiast w społeczeństwach nowoczesnych przeważać zaczyna makrospołeczny układ normatywny, zaś granice 
społeczności lokalnych ustanawiane są administracyjnie, w mniejszym stopniu istotne są ich granice kulturowe. 
 
Czynnikiem, który katalizuje proces przekształcania się zbiorowości terytorialnych w społeczności lokalne jest partycypowanie 
mieszkańców danego terytorium w akcjach społecznych, przy czym większe prawdopodobieństwo udziału w tego typu akcjach 
występuje w przypadku osób o wyższym statusie społecznym.