Pytanie 1) Teoria cyklu politycznego
- Egzogeniczna teoria, związanie niestabilności gospodarki z polityką gospodarczą rządu.
Przeciwdziałanie złym skutkom, wpływy nacisków podczas słabej sytuacji – deficyt, a jak jest dobrze i
wielkie wydatki – to cięcie deficytu.
Pytanie 2) Monetarystyczny model dochodu nominalnego:
- Popyt na pieniądz stabilny w długim okresie – wyznaczony przez skłonnośd do oszczędzania.
- Podaż pieniądza może byd niestabilna w wyniku niewłaściwych reguł działania instytucji pieniężno-
kredytowych. Ten brak stabilności podaży i stabilnośd popytu są źródłem zakłóceo w gospodarce.
- Zmiany ilości pieniądza w obiegu wpływają na dochód nominalny poprzez wzrost cen i dochodu
realnego.
- wzrost ilości pieniądza w obiegu wpływa na wzrost cen i dochodu realnego zależnie od relacji
między bieżącą produkcją, a potencjalną.
- Teoria monetarna całkowicie wyklucza możliwośd występowania długotrwałych zakłóceo
równowagi gospodarczej.
Pytanie 3) Teorie zrównoważonego cyklu koniunkturalnego:
- Stabilnośd systemu gospodarczego, zakłócenia egzogeniczne – szoki o charakterze pieniężnym
(monetaryści) lub o charakterze realnym (popytowym lub podażowym - głównie).
- Nowe spojrzenie na cykle – okresy załamania są naturalne i wymagane dla wzrostu.
- Teoria zrównoważonego cyklu koniunkturalnego – gospodarka znajduje się w stanie równowagi w
każdym momencie cyklu.
Pytanie 4) Wahania u Keynesa
- Zasadnicze znaczenie ma kształtowanie się zagregowanego popytu, który kształtuje wszystkie fazy
cyklu.
Pytanie 5) Zewnętrzny obraz cyklu:
- Recesja, Poprawa, Ożywienie, Stabilizacja.
- Rozkwit, Kryzys, Depresja, Ożywienie.
Pytanie 6) Determinanty wydatków konsumpcyjnych
- Podstawowym czynnikiem dochody!
- Na podstawie dochodów kształtowany jest model spożycia, ale są opóźnienia techniczne i
psychologiczne. W krótkim okresie skłonnośd do oszczędzania może rosnąd, ale w długim kształtuje
się stabilnie. W ożywieniu koniunktury konsumpcja rośnie wolniej niż dochody, a w recesji spada
wolniej i w mniejszym stopniu niż dochody. Z tego wynika mechanizm rygla (zapadki), który jest
jednym z automatycznych stabilizatorów koniunktury.
- Według Friedmana całożyciowe oszczędności wynoszą zero, a związane jest to z przebiegiem
konsumpcji i oszczędności w okresie całego życia konsumenta, związane również z antycypacją
dochodów przyszłych i odbiciu się od dna.
Pytanie 7) Poziom dochodów jako wyznacznik popytu na trwałe dobra konsumpcyjne
- Kwestia inflacji, czyli różnica między faktycznym poziomem dochodów (PPP), a postrzeganym. Na
zakupy lecą tzw. Dochody rozporządzalne (czyli umniejszone o podatki, składki etc). Trwałe dobra
konsumpcyjne zaspokajają potrzeby wyższego rzędu, a więc popyt dopiero jak podstawowe potrzeby
zaspokojone. To znaczy, że na trwałe dobra konsumpcyjne lecą dochody nadwyżkowe. Jest też
dochodowy próg dojścia, czyli ile pieniędzy musi mied gospodarstwo, żeby móc kupid, a więc byd
potencjalnym klientem. Zasób potencjalny skonfrontowany z rzeczywistym = chłonnośd rynku.
Pytanie 8) Dynamika dochodów jako wyznacznik popytu na trwałe dobra konsumpcyjne
- Dynamika wpływa bezpośrednio na uruchomienie uzupełniających źródeł finansowania – przeszłych
(oszczędności) i przyszłych (kredyty). Decyzje zakupowe zależą nie tylko od sytuacji bieżącej, ale i
przewidywanej. Jeśli wysoka dynamika dochodów, to optymistycznie patrzą konsumenci, wydają
oszczędności (bo będą mogli je odrobid) i zmniejszają rezerwy na czarną godzinę. Wysoka dynamika
sprzyja też nadwyżkom przychodów nad bieżącymi wydatkami, w związku z czym jest zasób do
wydawania na trwałe dobra konsumpcyjne. Zwiększa też skłonnośd do zaciągania kredytów. Jest też
kwestia optymistycznego spojrzenia w przyszłośd i eksploatacji trwałych dóbr konsumpcyjnych, jak
wysoka dynamika dochodów, to bardziej skory człowiek do podejmowania takich decyzji.
Pytanie 9) Inne determinanty popytu na trwałe dobra konsumpcyjne
- Ceny absolutne i relatywne, ceny dóbr i usług komplementarnych, dostępnośd/jakośd/ceny usług
substytucyjnych, klimat konsumpcyjny.
Pytanie 10) Determinanty popytu na artykuły żywnościowe
- czynniki demograficzne, dochody, ceny, tradycje i zwyczaje. Prawo Engla (im większy dochód, tym
mniejszy udział wydatków na żywnośd w budżecie). Dobra niższego rzędu (rośnie, po pewnym
poziomie spada), dobra podstawowe (rośnie, po pewnym poziomie dochodów stabilizuje się), dobra
wyższego rzędu (od pewnego poziomu dochodów się zaczyna, a potem rośnie i stabilizuje się) i dobra
luksusowe (od pewnego poziomu rośnie nieskooczenie).
Pytanie 11) Determinanty popytu na dobra inwestycyjne
- Zależnośd między popytem konsumpcyjnym, a inwestycyjnym – inwestuje się wtedy, kiedy chce się
coś wytworzyd dalej na sprzedaż, tą zależnośd pokazuje model akceleratora na rynku dóbr
inwestycyjnych => Ruchowi jednej wielkości towarzyszą nieproporcjonalnie duże wahania drugiej.
Jeśli popyt konsumpcyjny wzrośnie o 10%, to popyt inwestycyjny wzrośnie o 100%. Związane z
koniecznością poniesienia nakładów i wzrostem aparatu produkcyjnego. Efekt akceleracji jest
konsekwencją trwałości dóbr inwestycyjnych. Ale osłabiany przez różne inne efekty na rynku dóbr
inwestycyjnych.
- Przeświadczenie o trwałości inwestycji, czas na opracowanie planów inwestycyjnych, okres od
zamówienia do dostawy, korelacja pomiędzy stopą zysku, a popytem inwestycyjnym.
- Wpływ stopy procentowej na popyt na dobra inwestycyjne Jeśli stopa proc wyższa od stopy
zysku zniechęca do inwestowania i na odwrót, stopa proc niższa od stopy zysku zachęca. Wynika to z
decyzji o inwestowaniu albo lokowaniu w banku, zależnie od tego co korzystniejsze. Poza tym,
inwestycje, oprócz środków własnych w jakimś stopniu są finansowane z kredytu, który zależy od
stopy procentowej. Ożywienie to wzrost stóp procentowych. Banki mają różne stopy, a znane są tylko
te banku centralnego. Nie do kooca wiadomo, do których stóp procentowych przyrównad stopę
zysku. Zasadniczo stopa zysku powinna byd zawsze wyższa od stopy procentowej, bo przedsiębiorca
oczekuje zysku za swoją działalnośd. Zasadniczo liczy się długi horyzont czasowy inwestycji, dlatego
popyt kształtują długoterminowe wskaźniki.
Pytanie 12) Determinanty popytu na surowce
- Poziom rozwoju gospodarczego (zmiany strukturalne – ale do pewnego momentu, potem wraz z
rozwojem technologii zużywa się mniej surowców i popyt na nie spada – czyli popyt nowy w KRS i
popyt restytucyjny w krajach rozwiniętych), wielkośd produkcji, postęp techniczny obniża popyt na
surowce, ceny relatywne (wybór między innymi surowcami, albo wybór między technikami
kapitałochłonnymi albo pracochłonnymi), polityka paostwa, polityka ekologiczna, a także czynniki
klimatyczne i spekulacje giełdowe.
Pytanie 13) Model akceleracji na rynku surowców
- Wahania zapotrzebowania na surowce są znacznie gwałtowniejsze niż generujące je zmiany
produkcji, stąd akceleracja. Dopóki produkcja niezmieniona, popyt równy zużyciu. Wzrost produkcji
powoduje nieproporcjonalny wzrost popytu żeby uzupełniad zapasy. Natomiast ograniczenie
produkcji, znacznie mocniej zmniejsza popyt, bo zużywane są zapasy nagromadzone wcześniej. Jeśli
uwzględni się jeszcze do modelu przewidywania przedsiębiorców, zmiany popytu są jeszcze
gwałtowniejsze. Podobnie z motywem spekulacyjnym.
Pytanie 14) Przyczyny krótkookresowej sztywności podaży surowców z bieżącej produkcji
- Bardzo niska elastycznośd podaży – praktycznie sztywnośd wynika z popyt zaspakajany z
produkcji bieżącej i z zapasów (marginalne znaczenie), produkcja bieżąca słabo reaguje na zmiany
popytu i cen. Krzywe podaży mają kąt nachylenia malejący w miarę upływu czasu. Sztywnośd podaży
występuje na wszystkich rynkach surowcowych. Wynika to z długości cyklu produkcyjnego, który jest
długi, a dla zwiększenia wielkości produkcji konieczne jest poniesienie nakładów inwestycyjnych.
Zasadniczo krótkookresowa reakcja dostosowawcza dokonuje się tylko w ramach istniejących już
czynników produkcyjnych (można wprowadzid kolejną zmianę robotników, ale ma to ograniczenia).
- Podobnie jest z reakcją na spadek popytu – zmiana produkcji wymaga zmniejszenia mocy
wydobywczych, wyłączenia maszyn – więc albo wyprodukuje i sprzeda taniej albo zmagazynuje, co
jest drogie, albo ograniczy podaż i wyłączy częśd majątku z użytkowania, co może byd nieodwracalne.
Poza tym bardzo duży udział w produkcji surowców kosztów stałych, dlatego często opłaca się
przeczekad złą sytuację bez zmiany wielkości produkcji.
Pytanie 15) Przyczyny koniunkturalnej zmienności popytu na surowce
- Koniunkturalna wrażliwośd popytu na surowce całkowite zapotrzebowanie to dwa składniki:
bieżące zużycie i przyrost zapasów. Są dwie teorie, 1) recesja to wzrost materiałochłonności,
zapoczątkowany jeszcze pod koniec ożywienia – zmniejsza się ona natomiast pod koniec recesji i na
początku kolejnego ożywienia (Bo niższa od jedności elastycznośd zużycia surowców względem
produkcji, dlatego, że w zużyciu materiałów jest częśd stała, niezależna od wielkości produkcji i
zmienna, która jest jej funkcją – w ożywieniu częśd stała rozkłada się na rosnącą produkcję, a to
znaczy, że maleje w przeliczeniu na jednostkę – w recesji określone zużycie stałe przypada na
malejącą produkcję), 2) materiałochłonnośd maleje w recesji i rośnie w ożywieniu (Bo w ożywieniu
mniej sprawny aparat techniczny, wymagający większych nakładów pracy, a także marnotrawstwo
materiałów przez gorzej wykwalifikowaną siłę roboczą – w recesji dochodzi do racjonalizacji,
koncentrowanie produkcji w najefektywniejszych zakładach, a także oddawane są inwestycje z
okresu ożywienia, z reguły sprawniejsze technicznie.
- Koniunkturalne zmiany materiałochłonności związane też z przesunięciami między produkcją, a
usługami. Znaczenie usług spada relatywnie w ożywieniu, a rośnie w recesji. W usługach zużywa się
mniej surowców, a to pogłębia wahania popytu. Popyt na surowce związany jest też z popytem
konsumpcyjnym, szczególnie na trwałe dobra konsumpcyjne (bardziej materiałochłonne), w związku
z czym w recesji surowcochłonnośd spada, a w ożywieniu rośnie, bo więcej trzeba wyprodukowad.
Zasadniczo koniunktura działa dwojako na popyt na surowce, przeciwstawne siły, w związku z czym
te zmiany nigdy nie są ogromne – stąd można przyjąd, że zużycie bieżące w krótkim okresie zmienia
się proporcjonalnie do produkcji.
Pytanie 16) Import i eksport, a cykl koniunkturalny
- W ożywieniu spadek roli eksportu, a wzrost roli importu. Mniej wyraźne są zmiany w fazach
spadkowych, ale silniejszy spadek udziału importu niż eksportu. Konsekwencje dla bilansu
handlowego: W okresie ożywienia import rośnie szybciej niż eksport, pogarsza się bilans handlowy –
czyli powstaje lub pogłębia się deficyt, lub zmniejsza się nadwyżka. Recesja przynosi poprawę bilansu.
Zasadniczo import zmienia się w tym samym kierunku co PKB, ale z większą siłą. Co do eksportu nie
jest już takie jasne – w ożywieniu dopuszcza się zarówno wzrost w tempie wolniejszym niż PKB, jak i
spadek eksportu. W recesji eksport spada wolniej niż PKB, ale możliwy także wzrost.
- Generalnie – ożywienie to wzrost popytu na wszelkie dobra, także importowane. Także wzrost cen
na rynku krajowym, podążającym za wzrostem popytu – co zachęca do importu, ale obostrzone to
jest stopniem komplikacji znalezienia alternatywnego dostawcy (łatwo w surowcach, trudno w
dobrach inwestycyjnych). Poza tym, zagranica chce sprzedawad na rynku w ożywieniu, bo dobre ceny
i wysoki popyt. Co do eksportu – w ożywieniu, częśd jego jest przechwycona przez rynek krajowy,
więc zmniejsza się jego wolumen. Kiedy ma miejsce recesja – import jest studzony, a eksport się
zwiększa.
- Jest jeszcze kwestia wprowadzenia do modelu kraju trzeciego, nie utrzymującego wymiany z krajem
A, mimo tego, że tam sytuacja się pogorszy, to A to odczuje, bo B będzie reagowało na te zmiany w C.
Pytanie 17) Konsekwencje de- i synchronizacji wahao koniunkt. Dla modelu zmian HZ w cyklu
- W przypadku pełnej synchronizacji wahao koniunkturalnych w ożywieniu, czynniki wewnętrzne
pobudzają import i studzą eksport, analogicznie będzie się działo w kraju B. W związku z tym
strumieo wymiany handlowej poddany jest działaniu przeciwstawnych sił. Dokładnie taka sama
sytuacja podczas recesji. Stąd wynika, że synchronizacja wahao wpływa na osłabienie zależności
modelowych dla HZ w cyklu.
- w przypadku pełnej desynchronizacji wahao koniunkturalnych ożywienia w A, recesja w B – czyli
w A jest pobudzony import przez czynniki wewnętrzne, a dodatkowo czynniki zewnętrzne jeszcze go
wzmacniają. Eksport A jest hamowany przez absorbowanie dóbr przez rynek wewnętrzny i
zmniejszony popyt w B. Stąd wynika, że desynchronizacja wpływa na wzmocnienie zależności
modelowych dla HZ w cyklu.
Pytanie 18) Oddziaływanie HZ na poziom aktywności gospodarczej: Mnożnik eksportowy, bilans
płatniczy, terms of trade.
- Mnożnik: Efekt większy od jedności, mnożnik w gospodarce otwartej zawsze mniejszy niż w
zamkniętej, w wyniku działania mnożnika zawsze poprawia się bilans handlowy. Wyrażony wzorem:
Y – zagregowana podaż, X – Eksport, s – (1-c), m – import zależny od Y.
- Mechanizm wyrównania bilansu płatniczego, przy zmiennych kursach walutowych gospodarka jest
niezależna od koniunkturalnych wpływów otoczenia, ze względu na natychmiastowe zmiany
kursowe, które towarzyszą przepływie pieniędzy i towarów.
- terms of trade, wpływ na koniunkturę – Terms of trade rosną, jeżeli rosną ceny towarów
eksportowanych, spadają ceny towarów importowanych, ceny towarów eksportowanych rosną
szybciej niż importowanych, ceny towarów eksportowanych spadają wolniej niż importowanych.
Pytanie 19) Przebieg wahao koniunkturalnych:
- Zysk w cyklu Na początku fazy ożywienia zwiększa się udział zysków w dochodzie, w drugiej części
fazy wzrostu stopa zysku spada, spada znowu przed górnym punktem zwrotnym – jest jednocześnie
ograniczana przez popyt i podaż. Kursy akcji jako podstawowy wskaźnik wyprzedający punkty
zwrotne.
- Rynek pracy W recesji obniża się tempo wzrostu wydajności, a nawet spada wydajnośd. W
ożywieniu wydajnośd wzrasta, ale nierównomiernie. Zasadniczo coraz większy udział pracowników
niezwiązanych bezpośrednio z produkcją, poza tym firmy nie chcą zwalniad, bo przejściowy charakter
zmian. Szczególnie silnie działa to w usługach, gdzie istotny jest pracownik i jego kompetencje. Płace
kształtują się następująco: podczas wychodzenia z recesji szybki wzrost wydajności pracy przy
stosunkowo stabilnych płacach, koszty płacowe nie rosną, a nawet czasami spadają. W trakcie fazy
wzrostowej osłabiony wzrost wydajności, nasila się wzrost płac – koszty płacowe rosną. W czasie
zniżkowego ruchu koniunktury płace nadal rosną, co bez odpowiedniego wzrostu wydajności
skutkuje zwiększeniem kosztów. Zahamowanie tego procesu dopiero pod koniec recesji.
Pytanie 20) Polityka anty-cykliczna
- Zasadniczo nieskuteczna, można działad polityką gospodarczą – pieniężną i fiskalną, ale ogólnie jest
to niewskazane, bo zakłócanie przebiegu cyklu może się odbid czkawką, z racji jego naturalnego
charakteru dla działania gospodarki wolnorynkowej. Poza tym występują znaczące opóźnienia, które
w demokratycznych krajach wynikają z procesów zarządczych. Co powinno się robid to promowanie
długookresowego wzrostu gospodarczego! Można oddziaływad na procesy długoterminowe, na
koniunkturalne trudniej oddziaływad. Sprzyjad przedsiębiorczości, aby długookresowy wzrost
wystąpił, to jest środek na długoterminowy wzrost gospodarczy.
Pytanie 21) Metody analizy i prognozy koniunktury.
- Barometry koniunktury (zestaw wskaźników statystycznych, które mają odzwierciedlad procesy
gospodarcze, są wyprzedzające wskaźniki, równoczesne i opóźnione. Mają pewne wady i zalety)
charakter jakościowy.
- Testy koniunktury (ankiety do przedsiębiorców, pytania periodyczne, nieperiodyczne, diagnostyczne
i prognostyczne) charakter jakościowy.
- Metoda bilansowa (Prognozowanie zmian na podstawie czynników tworzących wskaźniki – metoda
elastyczna, ale może prowadzid do arbitralności i dowolności).
- Metody ekonometryczne (modele adaptacyjne, modele szeregów czasowych, modele przyczynowo-
skutkowe, modele symptomatyczne)
- Metody eksperckie (metoda delficka, burza mózgów)
To są pytania, które pojawiały się na różnych terminach – pisemnych i ustnych, dodatkowo, na
poprawce ustnej, były jeszcze pytania o takie zagadnienia:
Rodzaje wahao w gospodarce.
Wahania sezonowe, nieregularne i cykle specjalne – pytanie o cykl świoski.
Metody eliminacji i wyodrębniania wahao.
Wskaźniki zbiorcze jako mierniki aktywności gospodarczej – opisad wskaźnik dyfuzji i
wskaźnik zbiorczy o znormalizowanej amplitudzie.
Teorie cyklu koniunkturalnego: Keynesa, Monetarystyczna, Cykl polityczny, endogeniczne,
egzogeniczne, teoria realnego cyklu.
Inercja popytu konsumpcyjnego, mechanizm zapadki (rygla).
Paradoksy cenowe – Paradoks Veblena, Dobra Giffena, Prawo Engla, Dobra luksusowe.
Charakterystyka cyklu na rynku budowlanym.
Działalnośd karteli na rynku surowcowym, działalnośd OPEC i CIPEC – cele zawierania karteli.
Charakterystyka popytu i podaży surowców.
Przebieg eksportu i importu w stosunku do cyklu koniunkturalnego (tutaj jeden zdający
musiał narysowad na tablicy przebieg wahao im/ex w stosunku do cyklu i opisad.
To w zasadzie wszystko, co pamiętam – wydaje mi się, że o nic więcej nie pytał – ale i tak jest to
prawie cała książka – po prostu maglował o wszystko :/