1. Anal.fin. - Istota. Analiza ekon. a fin.

WARSZAWA

2008

Istota i znaczenie analizy ekonomicznej i
finansowej w warunkach gospodarki rynkowej

Wykład

Opracowanie: Dr Dariusz Prokopowicz

Analiza finansowa w

przedsi

biorstwie

© Copyright by Dariusz Prokopowicz

Zagadnienia tematu:

Historia i istota poj

cia

analiza ekonomiczna

Analiza dzia

alno

ci podmiotu gospodaruj

cego

Analiza

ekonomiczna

a finansowa

Analiza mikro

i makroekonomiczna

Definicja analizy ekonomicznej

Analiza finansowa a

zarz

dzanie

Controlling

Charakter i zakres

analizy ekonomicznej

Przedmiot

analizy ekonomicznej

adowe przedmiotu analizy ekonomicznej

…

Historia i istota poj

cia

analiza ekonomiczna

Geneza analizy ekonomicznej sięga czasów
staroŜytności, choć za prekursora tej dyscypliny
naukowej jest uwaŜany F. Quesnay, osobisty lekarz
króla Francji Ludwika XV.

Pojęcie „

analiza

” obejmuje system róŜnych metod badania

naukowego, które polegają na rozłoŜeniu badanego
przedmiotu lub zjawiska na części składowe w celu wykrycia
składników albo logicznej abstrakcji niezbędnej do pełnego
poznania całości i sformułowania właściwej decyzji.

Analiza dzia

alno

ci podmiotu gospodaruj

cego

Działalność kaŜdego podmiotu gospodarującego
wymaga okresowej analizy:

Ogólne pojęcie „

analiza

” oznacza rozbiór, tj. rozłoŜenie pewnej

całości na części składowe i rozpatrywanie kaŜdej z nich z
osobna, dokonywane w procesie poznania i działalności
praktycznej.

Analiza ta powinna pozwolić z jednej strony na ustalenie, czy
dotychczasowa działalność dała zamierzone efekty (

analiza ex

post

), z drugiej zaś na określenie kierunków i sposobów

doskonalenia dalszej działalności (

analiza ex ante

). WyróŜnia

się takŜe

analizę bieŜącą

(operatywną).

Dedukcja, indukcja, redukcja

Analiza oznacza rozdzielenie załoŜonego przedmiotu
badawczego na elementy składowe w celu lepszego
poznania i wyjaśnianego złoŜonego przedmiotu za
pomocą jego części składowych.

Pojęcie

analizy

odwołuje się w pierwszej kolejności właśnie do

metody

dedukcji

Prowadzenie analizy moŜe polegać na sformułowaniu
ogólnego problemu badawczego i odnajdywaniu przyczyn i
skutków zmian występujących w zjawiskach ogólnych. Jest to
metoda

dedukcji

…

indukcja i redukcja

Metoda indukcji

stosowana równieŜ w analizie przyjmuje

odwrotny kierunek badań. Tę analizę rozpoczyna się od zjawisk
szczegółowych, przyczynowych i stopniowo przechodzi się od
szczegółów do uogólnień w postaci wniosków jako

syntezy

procesu analitycznego.

Obok tych dwóch metod wymieniana jest równieŜ

metoda

redukcji

(weryfikacji). Pierwszym krokiem w tej metodzie jest

sformułowanie tez i wniosków syntezy wstępnej. Następnie
dokonuje się

zweryfikowania prawdziwości tych tez i wniosków

I ostatecznie podsumowuje się ustalenia dokonywane w trakcie
weryfikacji (redukcji błędnych tez) i formułuje końcową

syntezę

Zasada racjonalnego gospodarowania

W działalności gospodarczej kaŜdego przedsiębiorstwa
powinna być stosowana zasada racjonalnego
gospodarowania.

maksymalizacja efektów i minimalizacja nakładów,

optymalne wykorzystanie nakładów lub marnotrawstwo,

relacja między zakresem realizowanego celu a sumą
ponoszonych nakładów jest miarą

efektywności

gospodarowania

Definicja analizy ekonomicznej

Analiza ekonomiczna

jest dyscyplina naukową zajmującą

się wyszukiwaniem i mierzeniem związków zachodzących
między zjawiskami ekonomicznymi oraz wykrywaniem za
pomocą róŜnych metod badawczych prawidłowości
dotyczących zachowania się podmiotów gospodarczych i
ich reakcji na bodźce płynące z otoczenia.

Analiza ekonomiczna

jest narzędziem przydatnym

kierownictwu w podejmowaniu bieŜących i strategicznych
decyzji gospodarczych oraz w ich kontroli.

Analiza

ekonomiczna

a finansowa

Analiza odnosząca się do działalności gospodarczej
nosi ogólną nazwę analizy ekonomicznej.

Z punktu widzenia przedmiotowego naleŜy wyróŜnić w
niej przede wszystkim:

analizę makroekonomiczną i mikroekonomiczną

analizę finansową i ekonomiczną

(techniczno-ekonomiczną)

Analiza

ekonomiczna

a finansowa

Treścią

analizy finansowej

są wielkości ekonomiczne w

wyraŜeniu pienięŜnym, w tym stan majątkowo-
kapitałowy, wyniki finansowe oraz ogólna sytuacji
finansowa przedsiębiorstwa.

Analiza ekonomiczna (techniczno-ekonomiczna)

natomiast oparta jest przede wszystkim na wielkościach
ekonomicznych w wyraŜeniu rzeczowym lub osobowym
i jedynie uzupełniająco wzbogacana ujęciami
finansowymi.

Klasyfikacja

Analiza ekonomiczna

Analiza techniczno-ekonomiczna

Analiza finansowa

Analiza produkcji usług

Analiza zatrudnienia i wydajno

pracy

Analiza gospodarki

rodkami

trwałymi

Analiza gospodarki materiałowej

Analiza post

pu technicznego

Analiza przychodów

Analiza kosztów

Analiza wyniku finansowego i

rentowno

Analiza sytuacji maj

tkowej

Analiza sytuacji finansowej

Analiza

ekonomiczna

a finansowa

Analiza

ekonomiczna

Analiza
finansowa

ródła danych

mierzalne

ródła danych

mierzalne oraz
opisowe
(jakościowe)

Analiza mikro

i makroekonomiczna

Analiza makroekonomiczna

obejmuje badanie i ocenę

wielkości ekonomicznych zagregowanych, a więc
ujmowanych głównie dla całej gospodarki narodowej.

Analiza mikroekonomiczna

natomiast dotyczy badania i

oceny działalności takich podmiotów gospodarujących,
jak przedsiębiorstwo, gospodarstwo domowe czy
pojedyncze osoby.

Analiza finansowa a

zarz

dzanie

Analiza ekonomiczna moŜe być rozpatrywana jako

funkcja zarządzania

, która łączy się z funkcją

planowania i kontroli.

Poza tym analiza ekonomiczna moŜe być takŜe

instrumentem zarządzania

tj. systemem informacji

ekonomicznej łączącym informacje dyspozycyjne i
ewidencyjne.

Zarz

dzanie

Zarządzanie to całokształt działań zmierzających do
realizacji funkcji zewnętrznych i wewnętrznych
przedsiębiorstwa przy zapewnieniu moŜliwie
optymalnych efektów.

Cykl procesu zarządzania:

poznanie stanu dotychczasowego,

określenie potrzeb oraz wynikających z nich zadań do
wykonania,

koordynacja i zapewnienie bieŜącej realizacji zadań,

kontrola wykonania zadań i poznanie osiągniętego stanu.

Funkcje wewn

trzne i zewn

trzne przedsi

biorstwa

Dla przedsiębiorstwa przemysłowego:

Funkcje zewnętrzne

polegają głównie na zaopatrywaniu się

u dostawców w niezbędne środki produkcji, zatrudnianiu
siły roboczej, sprzedaŜy wytwarzanych wyrobów lub usług,
na współpracy z pośrednikami finansowymi oraz
instytucjami reprezentującymi budŜet państwa.

Funkcje wewnętrzne

natomiast polegają przede wszystkim

na organizowaniu całokształtu procesu produkcji w
powiązaniu z procesem zaopatrzenia i procesem zbytu.

Controlling

Rozpatrując

analizę ekonomiczną

w powiązaniu z

kwestią zarządzania, moŜna ją wiązać z

controllingiem

który moŜe być definiowany jako system wzajemnie
powiązanych przedsięwzięć, zasad, metod i technik
słuŜących wewnętrznemu systemowi sterowania i
kontroli, zorientowanemu na osiągnięcie planowanego
celu.

Charakter i zakres

analizy ekonomicznej

Charakter przedmiotu oraz zakresu analizy
ekonomicznej jest niejednolity i zaleŜy od:

podmiotu, który sporządza analizę,

celu przeprowadzanych badań,

stanu formalno-prawnego badanej jednostki,

obowiązujących zasad rachunkowości.

Przedmiot

analizy ekonomicznej

Przedmiotem analizy ekonomicznej (techniczno-
ekonomicznej) są poszczególne rodzaje działalności
gospodarczej przedsiębiorstwa oraz efekty
zastosowania czynników produkcji.

Analiza ekonomiczna

obejmuje w szczególności:

analizę produkcji – jej ilości, asortymentu i jakości,

organizację produkcji i metody wytwarzania,

wyposaŜenie techniczne, gospodarkę materiałową,

zatrudnienie, wydajność pracy,

analizę sprzedaŜy, zbytu.

adowe przedmiotu analizy ekonomicznej

Podstawowe składowe przedmiotu analizy
ekonomicznej to:

stan ekonomiczny,

wyniki ekonomiczne,

organizacja i metody gospodarowania.

Wzrost a rozw

j ekonomiczny

Rozwój

Wzrost

Zmienne ilościowe

Zmienne ilościowe
oraz jakościowe

Podmioty w gospodarce rynkowej

Kluczowe determinanty:

Proces wzajemnego dopasowywania się podaŜy i
popytu,

Walka konkurencyjna,

Nie istnieje tzw. czysta gospodarka rynkowa,

Państwo zapewnia stosowne ramy instytucjonalne,
prawne np. prawo do załoŜenia własnej firmy,

W warunkach gospodarki rynkowej przedsiębiorstwo
moŜe być własnością pojedynczego przedsiębiorcy
albo przyjąć formę spółki cywilnej lub prawa
handlowego.

Przedmiot analizy finansowej w przedsi

biorstwie

Przedmiotem analizy finansowej w przedsiębiorstwie
jest jego działalność gospodarcza oparta na
angaŜowanych zasobach majątkowo-kapitałowych i
osobowych. Cele tej działalności:

wzrost kapitałów własnych (dla udziałowców,
akcjonariuszy),

wypracowywanie zysku.

Przedmiot analizy finansowej

…

Rozpatrując przedmiot analizy finansowej w
przedsiębiorstwie jako złoŜoną całość, wyróŜnić moŜna
dwa podstawowe jego elementy:

stan finansowy

–

jest ujęciem statycznym przedmiotu analizy,

ustalanym na określony moment (dzień). Obejmuje stan wyposaŜenia
przedsiębiorstwa w składniki majątku trwałego i obrotowego, środki
zaangaŜowane w inwestycje i wartości niematerialne oraz finansowe
pokrycie tych składników z kapitałów własnych lub obcych
(zobowiązań).

wyniki finansowe

- są ujęciem dynamicznym przedmiotu analizy.

Ustala się je za pewien okres jako sumę wyników narastających w
ciągu miesiąca, kwartału lub roku. Omawiane wyniki finansowe to
zyski lub straty ujęte w wielkościach brutto lub netto.

Decyzje przedsi

biorc

Przedsiębiorcy, właściciele, udziałowcy mogą
podejmować decyzje dotyczące:

Produkcyjnego uŜytkowania majątku (załoŜenie lub
likwidacja przedsiębiorstwa),

Podziału nadwyŜki na część konsumowaną i
akumulowaną,

Zmiany kapitałowej formy majątku (z rzeczowej na
bardziej płynną lub odwrotnie),

Zmiany podmiotu uprawnień do decydowania i majątku
(sprzedaŜ, darowizna, dziedziczenie, zastaw, dzierŜawa).

Podmioty gospodarcze na rynkach

Działalność gospodarcza przedsiębiorstwa prowadzi do
jego uczestnictwa w róŜnych rodzajach rynku np. na
rynku:

towarowym,

kapitałowym,

pracy,

wynalazków.

Wska

niki ekonomiczne

Pomiar działalności gospodarczej, w tym zarówno
stanu, jak i wyników finansowych przedsiębiorstwa,
polega na rejestracji i uogólnianiu poszczególnych
zdarzeń (operacji) gospodarczych.

Proces tej rejestracji i przedstawiania poszczególnych
zdarzeń w ujęciu ogólnym odbywa się często z
zastosowaniem wskaźników ekonomicznych.

Wskaźniki ekonomiczne

to wielkości liczbowe

odzwierciedlające działalność gospodarczą, stanowiącą
podstawę konkretnych prac analitycznych.

Wska

niki statyczne i dynamiczne

MoŜliwość rozpatrywania przedmiotu analizy
ekonomicznej w ujęciu statycznym i dynamicznym
prowadzi do wyróŜnienia:

Wskaźników statycznych

– charakteryzujących stan

ekonomiczny (finansowy) jednostki gospodarczej na
określony moment,

Wskaźników dynamicznych

, charakteryzujących wyniki

ekonomiczne (finansowe) osiągnięte przez określoną
jednostkę gospodarczą w danym okresie.

Wska

niki syntetyczne i cz

stkowe

W zaleŜności od pola recepcji (zakres merytoryczny) i
pola decyzji (wpływ wskaźnika) wyróŜnia się:

Wskaźniki syntetyczne

– charakteryzujące się duŜą

pojemnością, tj. kontrolujące lub kształtujące duŜą liczbę
zdarzeń gospodarczych,

Wskaźniki cząstkowe

– charakteryzujące się małą

pojemnością, kontrolujące lub kształtujące tylko
pojedyncze lub mało złoŜone zdarzenia gospodarcze.

Wska

niki w wielko

ciach

bezwzgl

dnych i wzgl

dnych

W związku z tym wyróŜnia się:

Wskaźniki ilościowe

(kwantytatywne) – określające

absolutne rozmiary stanu zasobów lub wyników, np. stan
zatrudnienia lub zysk przedsiębiorstwa,

Wskaźniki jakościowe

(kwalitatywne) – określające relacje

między wiąŜącymi się merytorycznie wskaźnikami
ilościowymi, dają one jakościową ocenę określonych
zagadnień.