Microsoft PowerPoint - Farmacja- cw 4

ROZTWORY – Solutiones

Roztwór to:
• płynna posta

leku,

• przeznaczona do stosowania wewn

trznego

lub zewn

trznego,

• otrzymywana przez rozpuszczenie jednej

(solvendum) lub kilku substancji leczniczych
w odpowiednim rozpuszczalniku (solvens)

Rozpuszczalnikiem mo

e by

woda, etanol, glicerol,

glikol propylenowy i ich mieszaniny, glikole
polioksyetylenowe, oleje ro

linne i parafina ciekła.

Z punktu widzenia technologii farmaceutycznej
roztwory dzielimy na:

roztwory rzeczywiste (ciał stałych w cieczy lub

cieczy w cieczy) - s

to układy fizyczne, w których

steczki subst. rozpuszczonej s

mniejsze od 1 nm

roztwory koloidalne s

to układy dyspersyjne,

w których

rednica cz

stek rozpuszczanych jest

du 1 nm - 1

Ogólna zasada przygotowania roztworów

•

odwa

enie substancji rozpuszczanej (-ych),

•

rozpuszczenie w cz

ęś

ci rozpuszczalnika

•

dodanie reszty rozpuszczalnika w takiej ilo

ci aby

uzyska

cow

mas

(wag

) roztworu (roztwór

w/w) lub ko

cow

obj

ść

roztworu (roztwór w/v)

•

dokładne wymieszanie

•

przes

czenie

Cechy fizyczne ustalane dla roztworów
rzeczywistych:

- temperatura wrzenia,
- temperatura krzepni

cia,

- pr

ęż

ść

pary rozpuszczalnika nad roztworem

- ci

nienie osmotyczne

nienie osmotyczne roztworu to ci

nienie,

jakie trzeba wywrze

na roztwór aby

uniemo

liwi

dyfuzj

rozpuszczalnika (osmoz

)

przez błon

półprzepuszczaln

dla cz

steczek

rozpuszczalnika.

Jednostk

nienia osmotycznego jest osmol (Osm) i jest to

nienie wywierane przez 1 mol cz

steczek.

Zazwyczaj odnosi si

je do 1 litra roztworu (Osm/l)

nienie osmotyczne płynów ustrojowych (osocze, płyn łzowy)

wynosi ok. 300 mOsm/l

Solwatacja – proces otaczania cz

steczek

rozpuszczanego zwi

zku chem. przez

steczki rozpuszczalnika

Hydratacja - szczególna posta

solwatacji, gdzie

rozpuszczalnikiem jest woda

Roztwory koloidalne:

Koloidy hydrofilowe – wielkocz

steczkowe

tworz

je substancje o bardzo du

ej masie

steczkowej – w wodzie (hydratacja) np.

białka, skrobia, dekstran, poliwynylopirolidon,

elatyna, guma arabska,

a w rozpuszczalnikach

organicznych (solwatacja)

kauczuk, polistyren

Koloidy amfifilowe – tworz

je cz

stki o mieszanym

charakterze - hydrofilowym i lipofilowym,
umieszczaj

ce si

na granicy faz i zmniejszaj

napi

cie powierzchniowe s

to tzw.

zwi

zki

powierzchniowo czynne (tenzydy, surfaktanty)

Zwi

zki powierzchniowo

czynne (tenzydy) tworz

w roztworach

micelle

Podział zwi

zków powierzchniowo czynnych:

1.Jonowe

1.1 anionowe (mydła) cz

ęść

powierzchniowo-czynn

stanowi anion

1.2 kationowe (mydła inwertowane) --- // ---

stanowi kation

1.3. amfoteryczne -w zale

ci od pH ---//---

stanowi anion

lub kation

2. Niejonowe (niedysocjuj

ce) np. estry sorbitalu i kw. tłuszczowych

(SPAN), polisorbaty (TWEEN)

Tenzydy niejonowe

Span

rozpuszcza si

w tłuszczach i jest w emulsjach emulgatorem

typu w/o oraz

rodkiem dysperguj

cym w zawiesinach w

rozpuszczalnikach lipofilowych

Tween

rozpuszcza si

w wodzie i jest solubilizatorem, emulgatorem

typu o/w oraz

rodkiem zwil

cym w zawiesinach wodnych i

rodkiem hydrofilizuj

cym w tabletkach

Roztwory lecznicze

Solutiones medicinales

- musz

prze

roczyste

- mog

zawiera

takie substancje pomocnicze jak:

rodki konserwuj

ce, przeciwutleniaj

ce,

stabilizuj

ce, poprawiaj

ce smak i zapach

W zale

ci od rozpuszczalnika dzieli si

je na:

Roztwory wodne (Solutiones aquosae)

Roztwory etanolowe (Solutiones spirituosae)

Roztwory glicerynowe (Solutiones glicerinatae)

Roztwory olejowe (Solutiones oleosae)

W lekach recepturowych:

nik (vehiculum) dla roztworów do stosowania

doustnego lub zewn

trznego - woda destylowana.

W recepturowych kroplach do stosowania
doustnego - dawka jednorazowa powinna si

zawiera

w 10-40 kroplach.

1 ml wody lub r-ru wodnego = 20 kropli

Krople do oczu i uszu - woda sterylizowana.

Układ dyspersyjny –
układ zło

ony z fazy rozpraszanej i fazy rozpraszaj

cej ,

które mog

wyst

powa

w ró

nych stanach skupienia.

Dyspergowanie cieczy

Postacie płynne leków nie zawsze s

roztworami.

Stanowi

czasami układy dwu- lub wielofazowe

nazywane układami dyspersyjnymi.

- zawiesiny  (ciało stałe w cieczy)
- piany         (gaz w cieczy)
- emulsje     (ciecz w cieczy)

Układ dyspersyjny stanowi tak

e aerozol (ciało stałe lub

ciecz w gazie)

ZAWIESINY - Suspensiones

- płynna posta

leku,

- substancja lecznicza (faza rozpraszana) jest

równomiernie rozproszona w płynie (faza rozpraszaj

ca)

np. w wodzie lub w glicerolu,

- do stosowania zewn

trznego lub wewn

trznego

Zawiesiny jałowe mog

stosowane pozajelitowo

w iniekcjach domi

ęś

niowych lub podskórnych.

Nie wolno ich podawa

donaczyniowo, dosercowo

i dordzeniowo.

Zawiesiny podlegaj

procesom rozdziału tzw.

sedymentacji.

Dobra zawiesina powinna pod wpływem
krótkotrwałego wstrz

sania (15 s) ulec ponownej

dyspersji i utrzymywa

ten stan przez pewien okres

czasu (co najmniej 2 min.)

Zwi

kszenie wła

ciwo

ci dyspersyjnych zawiesin

na osi

ąć

przez:

- odpowiednie rozdrobnienie substancji zawieszanej,
- zastosowanie substancji pomocniczych

- zwi

kszaj

cych lepko

ść

- nadaj

cych cz

stkom zawieszanym ładunek

- zwil

cych

EMULSJE - Emulsiones

- płynna posta

leku

- układ niemieszaj

cych si

ze sob

faz ciekłych,

- do stosowania zewn. lub wewn.

Typy emulsji:
- emulsje olej w wodzie, o/w -

faza olejowa rozproszona w fazie wodnej

- emulsje woda w oleju, w/o -

faza wodna rozproszona w fazie olejowej

- emulsje wielokrotne, o/w/o lub w/o/w

PREPARATY FARMACEUTYCZNE

W POJEMNIKACH POD CI

NIENIEM

Praeparationes pharmaceuticae

in vasis cum pressu

Mog

mie

posta

roztworu, emulsji lub

zawiesiny, przeznaczone do stosowania
miejscowego na skór

, błony

luzowe ró

nych

jam ciała lub do inhalacji.

AEROZOLE - Aerosola

preparaty, które w czasie stosowania uzyskuj

posta

dyspersji kropelek cieczy lub cz

stek

substancji stałej w fazie gazowej.

PREPARATY PŁYNNE DOUSTNE

Praeparationes liquidae peroraliae

Roztwory, emulsje i zawiesiny doustne

Krople doustne -

na etykiecie nale

y poda

liczb

kropli w 1 ml

lub w 1 g preparatu.

Syropy

PREPARATY PŁYNNE

DO STOSOWANIA NA SKÓR

Praeparationes liquidae

ad usum dermicum

Roztwory, emulsje lub zawiesiny.

Zalicza si

tu równie

szampony.

PREPARATY WETERYNARYJNE

PŁYNNE DO STOSOWANIA NA SKÓR

Praeparationes liquidae veterinariae

ad usum dermicum

Płyny przeznaczone do podania na skór

w celu

wywołania działania miejscowego i/lub ogólnego.

Roztwory, zawiesiny lub emulsje zawieraj

1 lub kilka substancji czynnych w odpowiedniej

cieczy.

Koncentraty do k

pieli

Preparaty do polewania – pour-on

Preparaty do nakrapiania – spot-on

Aerozole

Płyny do k

pieli strzyków

Aerozole na strzyki

Preparaty do mycia wymion

PREPARATY DO IRYGACJI -

Praeparationes ad irrigationem

Jałowe, wodne preparaty o du

ej obj

przeznaczone do płukania jam ciała, ran
i powierzchni, np. podczas zab. chirurg.

umieszczone w pojemnikach jednodawkowych.

PREPARATY PŁYNNE

DO STOSOWANIA

W JAMIE USTNEJ

Praeparationes buccales

Roztwory do płukania gardła
Roztwory do płukania jamy ustnej
Roztwory do stosowania na dzi

sła

Roztwory i zawiesiny do stosowania w jamie ustnej
Krople i aerozole do stosowania w jamie ustnej
oraz aerozole podj

zykowe

ci - Unguenta

Półstała posta

leku, w której w jednofazowym podło

(podło

e ma

ciowe) rozproszone s

stki stałe

lub ciecze.
Podło

a: np. Vaselinum album, flavum;

Paraffinum solidum, Paraffinum liquidum

Posta

leku do stosowania zewn

trznego na skór

lub błony

luzowe, o działaniu miejscowym lub

ogólnym (ma

ci transdermalne)

Podział ma

ci:

a) ma

ci hydrofobowe

b) ma

ci emulguj

ce wod

c) ma

ci hydrofilowe

Kremy

Preparaty wielofazowe składaj

ce si

z fazy

lipofilowej i fazy wodnej

Podział - kremy lipofilowe, kremy hydrofilowe

ele

Składaj

z cieczy

elowanych odpowiednimi

substancjami

eluj

cymi

Pasty

Półstałe preparaty do stosowania na skór

zawieraj

ce du

e ilo

ci miałko sproszkowanych

substancji stałych dobrze rozproszonych w podło

(podło

e ma

ciowe).

Pasty zawieraj

powy

ej 25% sproszkowanych ciał

stałych.

Proszki oboj

tne, które mog

wchodzi

w skład pasty:

Talcum, Calcii carbonas, Zinci oxidum, Bolus alba,
Magnesii carbonas,

W weterynarii: równie

pasty do stosowania doustnego!

Czopki - Suppositoria

Stała posta

leku przeznaczona do wprowadzania

do jam ciała. Kształt, obj

ść

i konsystencja s

odpowiednie

do podania doodbytniczego.

Zawieraj

1 lub kilka substancji czynnych,

rozproszonych lub rozpuszczonych w odpowiednim
podło

u, które rozpuszcza lub rozprasza si

w wodzie

albo topi si

w temp. ciała.

Czopki recepturowe
-

czopki doodbytnicze (S. analia s. rectalia) - masa 1-3 g

Globulki

- dopochwowe (Globuli vaginales)

ciki

(Styli) – m.in. docewkowe,

Podło

e: Cacao oleum, Gelatina glycerinata

Płyny do wstrzykiwa

Jałowe roztwory, emulsje lub zawiesiny,
zawieraj

ce 1 lub wi

cej substancji czynnych

i substancje pomocnicze.

Preparaty w pojemnikach wielodawkowych
zawieraj

odpowiedni

rodek konserwuj

cy,

z wyj

tkiem tych prep., które same wywieraj

wła

ciwe działanie przeciwdrobnoustrojowe

Płyny do infuzji

Jałowe wodne roztwory lub emulsje, w których
woda stanowi faz

gł

- zwykle izotoniczne
- przeznaczone do podania w du

ej obj

- nie zawieraj

ą ż

adnych dodanych

rodków

konserwuj

cych

Koncentraty do sporz

dzania płynów

do wstrzykiwa

lub do infuzji

Jałowe roztwory przeznaczone do wstrzykni

cia

lub do infuzji po rozcie

czeniu.

Przed podaniem s

rozcie

czane do przepisanej

obj

ci z u

yciem podanego płynu.

Po rozcie

czeniu spełniaj

wymagania dotycz

płynów do wstrzykiwa

lub infuzji.

Proszki do sporz

dzania płynów do

wstrzykiwa

lub do infuzji

Jałowe substancje stałe.
Po zmieszaniu z podan

obj

wskazanego

jałowego płynu szybko tworz

roztwory klarowne

i praktycznie wolne od zanieczyszcze

nierozpuszczalnych lub jednorodne zawiesiny.

Po rozpuszczeniu lub zawieszeniu spełniaj

wymagania dotycz

ce płynów do wstrzykiwa

lub

infuzji.

Do tej postaci zaliczane s

produkty liofilizowane.

ele do wstrzykiwa

Jałowe

ele o lepko

ci odpowiedniej, aby zapewni

zmodyfikowan

szybko

ść

uwalniania substancji

czynnej w miejscu wstrzykni

cia

PREPARATY DO USZU - Auricularia

Płynne, półstałe lub stałe postacie leków przeznaczone
do wprowadzania do przewodu słuchowego

Krople i aerozole do uszu

Roztwory, emulsje lub zawiesiny 1 lub kilku subst.
czynnych w rozpuszczalnikach odpowiednich do
podania do przewodu słuchowego, niewywieraj

cych

szkodliwego ci

nienia na błon

benkow

(np. woda,

glikole lub oleje tłuste).

Preparaty w pojemnikach pod ci

nieniem musz

spełnia

wymagania monografii Praeparationes

pharmaceuticae in vasis cum pressu.

Płyny do przemywania uszu

Półstałe preparaty do uszu
Musz

spełnia

wymagania monografii

Praeparationes molles ad usum dermicum

Proszki do uszu
Musz

spełnia

wymagania monografii Pulveres ad

usum dermicum

Tampony do uszu
Musz

spełnia

wymagania monografii Tamponae

medicatae

PREPARATY DO NOSA - Nasalia

Płynne, półstałe lub stałe postacie leków przeznaczone
do podania do jam nosowych

Krople do nosa i płynne aerozole do nosa

roztworami, emulsjami lub zawiesinami

przeznaczonymi do wkraplania lub rozpylania w jamach
nosowych.
Wielko

ść

kropelek cieczy w aerozolu jest odpowiednia,

aby umo

liwi

ich umiejscowienie w jamie nosowej.

Preparaty w pojemnikach pod ci

nieniem musz

spełnia

wymagania monografii Praeparationes

pharmaceuticae in vasis cum pressu.

Roztwory do przemywania nosa

Proszki do nosa
Musz

spełnia

wymagania monografii Pulveres

ad usum dermicum

Półstałe preparaty do nosa
Musz

spełnia

wymagania monografii

Praeparationes molles ad usum dermicum

ciki do nosa

Musz

spełnia

wymagania monografii Styli

PREPARATY DO OCZU - Ophthalmica

Jałowe, płynne, półstałe lub stałe postacie leków
przeznaczone do podania na gałk

oczn

i/lub

na spojówk

lub do umieszczenia w worku

spojówkowym

Krople do oczu

Jałowe, wodne lub olejowe roztwory, emulsje lub
zawiesiny jednej lub kilku substancji czynnych
przeznaczone do wprowadzania do oka.
Mog

zawiera

substancje pomocnicze.

Krople w pojemniku wielodawkowym - do 10 ml
preparatu.

Wodne preparaty w pojemnikach wielodawkowych -
odpowiedni

rodek konserwuj

cy, je

li same nie

wykazuj

odpowiednich wła

ciwo

przeciwdrobnoustrojowych.

Roztwory do oczu

Jałowe, wodne roztwory przeznaczone do
przemywania i płukania oczu lub nasycania
opatrunków do oczu.
Mog

zawiera

substancje pomocnicze.

Pojemniki na preparaty wielodawkowe - zazwyczaj
do 200 ml roztworu. Zawieraj

odpowiedni

rodek

konserwuj

cy, je

li same nie wykazuj

wła

ciwo

przeciwdrobnoustrojowych.

Pojemniki wielodawkowe, w których s

umieszczone krople lub roztwory do oczu musz

zawiera

na etykiecie informacj

o okresie po

pierwszym otwarciu pojemnika, po którym preparat
nie nadaje si

do u

ycia.

Okres ten nie przekracza 4 tygodni, je

eli nie

zostało inaczej uzasadnione i zatwierdzone.

Proszki do sporz

dzania kropli lub roztworów do oczu

Półstałe preparaty do oczu
Jałowe ma

ci, kremy lub

ele przeznaczone

do podania na spojówk

Opakowania – do 10 g
Musz

spełnia

wymagania monografii

Praeparationes molles ad usum dermicum

Wkładki do oczu
Jałowe, stałe lub półstałe preparaty o odpowiedniej
wielko

ci i kształcie przeznaczone do umieszczenia

w worku spojówkowym.
Umieszczane pojedynczo w jałowych pojemnikach

PREPARATY DO INHALACJI - Inhalanda

Płynne lub stałe preparaty przeznaczone do podawania
w postaci par lub aerozoli do płuc w celu uzyskania
działania miejscowego lub ogólnego.

Opakowania jedno- lub wielodawkowe.

Preparaty przeznaczone do podawania w postaci
aerozoli (dyspersja cieczy lub cz

stek stałych w gazie)

podaje si

za pomoc

- nebulizatorów
- dozuj

cych inhalatorów pod ci

nieniem

- inhalatorów proszkowych

Preparaty płynne do inhalacji

Proszki do inhalacji

Preparaty w pojemnikach pod ci

nieniem musz

spełnia

wymagania monografii Praeparationes

pharmaceuticae in vasis cum pressu.

PREPARATY DOWYMIENIOWE

DO U

YTKU WETERYNARYJNEGO

Praeparationes intramammariae

ad usum veterinarium

Jałowe, roztwory, emulsje, zawiesiny lub półstałe
postacie leku, które zawieraj

1 lub kilka substancji

czynnych w odpowiednim podło

u, przeznaczone do

wprowadzania do gruczołu mlekowego przez przewód
strzykowy.

2 kategorie tych prep.:

- do stos. w okresie laktacji,

-do stos. na ko

cu laktacji lub poza ni

Zwykle w pojemnikach jednodawkowych

PREPARATY DOMACICZNE

DO U

YTKU WETERYNARYJNEGO

Praeparationes intrauterinae

ad usum veterinarium

Płynne, półstałe lub stałe preparaty przeznaczone
do bezpo

redniego wprowadzania do macicy.

Roztwory, zawiesiny i emulsje domaciczne.

Koncentraty do sporz

dzania roztworów

domacicznych.

Tabletki, kapsułki, piany, pr

ciki domaciczne.