2005
5
5
kostka brukowa
Europejskie standardy
dla kostki brukowej
Kształtujący się w naszym kraju rynek kostki
brukowej od samego początku wymagał uregu-
lowania, zarówno pod względem technicznym,
jak i formalnym. Na początku lat 90. nie było
kompletnych i ujednoliconych standardów dla
betonowych elementów brukarskich. Wywo-
dzące się jeszcze z lat 70. normy branżowe
obejmowały tylko pewną część produkowanych
wyrobów, natomiast producenci systematycznie
poszerzali swój asortyment. Przez wiele lat luki
normalizacyjne zapełniane były przez aprobaty
techniczne wydawane przez Instytut Badawczy
Dróg i Mostów. Były one stawiane na równi
z normami branżowymi, dokumentami odnie-
sienia przy ocenie technicznej wyrobów. Przez
wiele lat ten system funkcjonował poprawnie
na terenie całego kraju. Jednak miał pewne
wady. Aprobaty techniczne należało
odnawiać co kilka lat i wiązało się
to z koniecznością poniesienia przez
producenta niemałych kosztów. Innym
mankamentem dotychczasowego
systemu były bariery, na jakie napoty-
kali producenci chcący wyeksportować
swoje wyroby. Musieli się poddawać
procedurom obowiązującym w kraju,
do którego sprzedawali swoją kostkę.
Po 2000 roku stało się jasne, że
Unia Europejska poszerzy swoje sze-
regi o nowe państwa, w tym przede
wszystkim Polskę i naszych najbliższych
sąsiadów. Nasza akcesja w 2004 r. przy-
niosła ze sobą przyjęcie podstawowych
praw rządzących rynkiem Wspólnoty,
m.in. zasady swobodnego przepływu
towarów. Zgodnie z jej założeniami
większość produktów wprowadzonych
mgr inż. Grzegorz Łój
Stowarzyszenie Producentów Brukowej Kostki Drogowej
do obrotu w jednym z państw członkowskich nie
wymaga oddzielnego wprowadzenia na rynki
innych państw Unii. Jednak takie postępowanie
napotykało na liczne bariery. O ile te natury for-
malnej (np. cła i inne opłaty parafiskalne) można
było szybko wyeliminować, to i tak pozostawały
skomplikowane problemy techniczne związane
z różnymi standardami kontroli produkcji i jakości
wyrobów.
Jednym ze sposobów likwidowania tych barier
jest tworzenie ogólnoeuropejskich norm przed-
miotowych, zharmonizowanych z dokumentami
wyższego rzędu, jakimi są najczęściej dyrektywy
Komisji Europejskiej.
Działania te nie ominęły również rynku budow-
lanego. Dyrektywa Rady Europy 89/106/EWG
w sprawie zbliżenia ustaw, rozporządzeń i prze-
fot. Libet
Katalog firm
6
6
kostka brukowa
pisów administracyjnych państw członkowskich
dotyczących wyrobów budowlanych została
wprowadzona we wszystkich krajach Wspól-
noty, w tym także w Polsce. W myśl jej założeń
wyroby budowlane produkowane zgodnie
z normami zharmonizowanymi z tą dyrektywą
powinny zapewnić wykonanej z nich budowli
spełnienie wymagań zasadniczych w zakresie
bezpieczeństwa i ekonomii użytkowania.
Jednak wpływ poszczególnych grup wyrobów
budowlanych na spełnienie przez budowlę wy-
magań podstawowych różni się w sposób zasad-
niczy. Dlatego powyższa dyrektywa przewiduje
sześć systemów oceny zgodności (a w zasadzie
cztery podstawowe i dwa będące formami za-
ostrzonymi najbardziej wymagających systemów
podstawowych). Podejście do oceny w poszczegól-
nych systemach różni się między sobą poziomem
i zakresem czynności, jakie należy wykonać,
aby spełnić wymagania formalne i techniczne
dopuszczenia wyrobu do obrotu i stosowania
w budownictwie. Wybór systemu oceny zgodności
jest determinowany zapisem w zharmonizowanej
dokumentacji technicznej (normie zharmonizowa-
nej lub aprobacie technicznej).
W 2003 r. Europejski Komitet Normalizacyjny
przygotował całą rodzinę norm dotyczących
betonowych elementów brukarskich, a dzięki
wspólnemu staraniu Polskiego Komitetu Nor-
malizacyjnego i Stowarzyszenia Producentów
Brukowej Kostki Drogowej w bardzo krótkim
czasie ukazały się ich polskie wersje. I tak otrzy-
maliśmy trzy nowe normy europejskie:
– PN-EN 1338:2005 Betonowa kostka brukowa.
Wymagania i metody badań,
– PN-EN 1339:2005 Betonowe płyty brukowe.
Wymagania i metody badań,
– PN-EN 1340:2004 Krawężniki betonowe.
Wymagania i metody badań.
Wszystkie te normy należą do grupy norm
zharmonizowanych z wymaganiami podstawo-
wymi. Narzucają one producentowi czwarty
system oceny zgodności wyrobów. Jest to
najbardziej liberalny sposób weryfikacji jakości.
Nie wymaga on uczestnictwa żadnej jednostki
zewnętrznej (nadzorującej) w procesie oceny
parametrów wyrobów i parametrów procesu
produkcyjnego. Wszystkie obowiązki i cała od-
powiedzialność zostały przeniesione na produ-
centa. Ma on do wykonania dwa podstawowe
fot. Libet
2005
7
7
kostka brukowa
zadania, a mianowicie: wykonanie wstępnego
badania typu wyrobu oraz przygotowanie,
wdrożenie i prowadzenie systemu zakładowej
kontroli produkcji. System ZKP obejmuje zatem
nie tylko bieżącą kontrolę parametrów wyro-
bów, ale również systematyczny nadzór nad
całym procesem produkcyjnym. Odpowiednio
wdrożone procedury pozwalają na wyelimi-
nowanie zagrożeń dla jakości wyrobów już
nawet na etapie przyjmowania surowców do
produkcji. Poprawnie działający system pozwa-
la zatem na szybkie reagowanie w sytuacjach
zagrożenia cyklu technologicznego, przez co
eliminowane są już na etapie produkcji moż-
liwości powstania wyrobów o parametrach
niezgodnych z wymaganiami.
Wprowadzenie nowych norm dla betono-
wych elementów brukarskich nie wniesie na-
tomiast rewolucyjnych zmian w technologiach
produkcji czy w jakości wyrobów, ponieważ
w polskich wytwórniach poziom technologiczny
jest nie tylko bardzo wysoki, ale nadal rośnie.
W ostatnich latach wiele zakładów przeszło
gruntowną modernizację, a zastosowane
w nich linie produkcyjne gwarantują powta-
rzalność jakości produkowanych elementów.
Również, co jest niebagatelną sprawą w tak
złożonej technologii jak produkcja prefabry-
katów betonowych metodą wibroprasowania,
poziom wyszkolenia kadry jest od wielu już lat
niezmiennie wysoki.
Jedną z ważniejszych zmian,
jakie wprowadzają normy euro-
pejskie, jest elastyczne podejście
do asortymentu produkowanych
elementów brukarskich. W dotych-
czasowych dokumentach odniesie-
nia, a szczególnie w tych wprowa-
dzonych przez rokiem 1990, wiele
wyrobów miało ściśle narzucone
kształty i wymiary. Hamowało to
w istotny sposób wprowadzanie
na rynek nowych wzorów np. płyt
chodnikowych, gdyż wymuszało
na producencie bądź oczekiwa-
nie na nową normę określającą
ten innowacyjny element bądź
staranie się każdorazowo o apro-
batę techniczną. Nowe normy nie
określają w sposób ścisły ani kształtu, ani kon-
kretnych wymiarów czy to kostki, czy płyt, czy też
krawężników. Definiują jedynie podstawy zasady
klasyfikacji betonowych elementów brukarskich.
Ta zmiana podyktowana była założeniem, że cha-
rakteryzowane w tych normach wyroby, oprócz
tego, że oferują funkcje użytkowe, są materia-
łem umożliwiającym kształtowanie wizualnych
i estetycznych cech budowli i jej otoczenia bądź
to samej budowli lub jej otoczenia. Dlatego po-
zostawiono szeroką furtkę dla projektantów, aby
mogli praktycznie dowolnie kształtować estetykę
budowanych obiektów.
Drugą zmianą, oznaczającą zerwanie z do-
tychczasowymi schematami, jest pewne unieza-
leżnienie norm „kostkowych” od ogólnej normy
na beton. Do tej pory większość specyfikacji
technicznych odniesienia zawierała wytyczne
co do klasy betonu, z jakiej mają być produ-
kowane wyroby, niezależnie od określenia ich
parametrów końcowych. Ponadto szereg innych
parametrów oraz metod ich badań był ściśle
powiązany z normą na beton zwykły. Normy
europejskie zostawiają również w tej materii
szersze pole kształtowania cech wyrobów i więk-
szą swobodę doboru surowców oraz sposobów
produkcji. Stawiają jednak jeden warunek,
a mianowicie to, że gotowy produkt musi spełnić
szereg ściśle określonych w normie parametrów
i te parametry muszą być powtarzalne w prze-
ciągu całego procesu jego produkcji.
fot. Libet
Katalog firm
8
8
kostka brukowa
Jak zatem oceniamy betonowe wyroby brukar-
skie zgodnie z nowymi normami?
Wszystkie trzy omawiane normy stanowią
powiązaną ze sobą rodzinę norm. Taka sytu-
acja wynika nie tylko z tego, iż odnoszą się do
wzajemnie uzupełniających się elementów,
produkowanych w tej samej technologii. Sze-
reg parametrów, które nie są powiązane ściśle
z gabarytami poszczególnych wyrobów, jest
wspólny dla tych norm, podobnie jak wspólne
są sposoby ich oceny.
Jeżeli chodzi o grupy ocenianych cech,
to wprowadzenie nowych standardów nie
przyniosło zasadniczych zmian. Nadal ocenie
podlegają cechy estetyczne, geometryczne
i mechaniczne oraz odporność wyrobów na
zmienne warunki atmosferyczne.
Duże różnice – w stosunku do starych doku-
mentów odniesienia – można zaobserwować,
jeśli chodzi o badania oraz konkretne parametry
poszczególnych cech. Niektóre z nich złagodzo-
no w stosunku do wcześniejszych, niektóre – za-
ostrzono, a część badań parametrów uległa tak
znaczącej zmianie, że trudno znaleźć wspólny
mianownik z ich poprzednimi odpowiednikami.
Szczegółowy opis podobieństw
oraz różnic starych i nowych
standardów jest na tyle obszer-
ny, że nie sposób go zamknąć
w tak krótkiej wypowiedzi. Już
samemu chociażby badaniu
wytrzymałości kostki brukowej
czy badaniu mrozoodporności
poświęcono wiele artykułów na-
ukowo-technicznych. Podkreślić
jednak należy, że wprowadzone
zmiany w parametrach i ocenie
betonowych elementów brukar-
skich nie spowodują obniżenia
ich jakości.
Kolejną nowością wniesio-
ną przez normy europejskie
jest system klasyfikacji wyro-
bów. Dotychczas, jeżeli wyrób
spełniał szereg określonych
parametrów, był zaliczany do
odpowiedniej klasy lub gatun-
ku. W nowych specyfikacjach
odniesienia pojęcie klasy jest
ściśle związane z daną konkretną cechą
wyrobu, np. klasa odporności na warunki
atmosferyczne, klasa ścieralności itp., przy
czym dany konkretny wyrób może spełniać
wymagania różnych klas dla różnych para-
metrów. Nowością jest również odwrócenie
numerowania w klasyfikacji wyrobów, czyli
klasa 1. jest klasą najniższą, a wyższa liczba
oznacza wyższą klasę.
Wiele ze zmian wprowadzonych przez euronor-
my w produkcji i ocenie betonowych elementów
brukarskich związanych jest głównie z uporząd-
kowaniem cyklu produkcyjnego. Nie zmieniają
one w zasadniczy sposób samego przebiegu
produkcji, a wprowadzają elementy zabezpie-
czające ten przebieg. Ponieważ znakomita więk-
szość zakładów, które poddawały się wcześniej
procesowi aprobacji technicznej IBDiM, miała już
technologię i jakość na zdecydowanie wysokim
poziomie, nowe standardy nie spowodują jej
obniżenia. Oczywiście to, co nowe, zawsze budzi
obawy i wymaga pewnego wysiłku we wdrażaniu,
ale już niejednokrotnie nasze rodzime firmy „kost-
kowe” pokazały, że są w stanie sprostać trudnym
wyzwaniom rynku.
fot. Libet