Szymon Ananicz
Partnerstwo Wschodnie
Partnerstwo Wschodnie to najnowsza i dotychczas najbardziej ambitna inicjatywa Unii Europejskiej skierowana
do jej wschodnich sąsiadów. Celem Partnerstwa jest głębsza integracja polityczna i społeczno-gospodarcza tych
państw ze strukturami UE. Choć inicjatywa ta wprowadza istotne zmiany do dotychczasowych relacji Brukseli
ze wschodnimi sąsiadami, jej powodzenie zależeć będzie od woli politycznej zainteresowanych stron.
nr 17(64) • 24 września 2009
zagadnienia społeczno‑gospodarcze
ISSN 1896‑6659
Zainaugurowane 7 maja 2009 r. w Pradze Partnerstwo Wschod‑
nie jest inicjatywą Unii Europejskiej skierowaną do sześciu państw
Europy Wschodniej i Kaukazu Południowego: Armenii, Azerbej‑
dżanu, Białorusi, Gruzji, Mołdawii i Ukrainy. Partnerstwo Wschodnie
powstało jako komponent funkcjonującej od 2004 r. Europejskiej
Polityki Sąsiedztwa (EPS). Celem tej inicjatywy jest wzmocnienie
wschodniego wymiaru EPS oraz zacieśnienie politycznych i go‑
spodarczych relacji pomiędzy Unią Europejską a krajami Europy
Wschodniej. Projekt ten wprowadza trzy zasadnicze zmiany w do‑
tychczasowym modelu stosunków pomiędzy Unią a jej sąsiadami:
1) wyodrębnia kraje wschodniego sąsiedztwa spośród pozo‑
stałych państw objętych EPS,
2) konkretyzuje oraz zwiększa potencjalne korzyści, które kraje
partnerskie mogą czerpać z dwustronnej współpracy z UE,
3) wprowadza element wielostronnej współpracy na obszarze
wschodniego sąsiedztwa.
Chociaż ostatecznym celem nowej inicjatywy jest zbliżenie
systemów politycznych i społeczno‑gospodarczych krajów part‑
nerskich do obowiązujących w UE oraz głębsza integracja tych
krajów ze strukturami UE, to Partnerstwo Wschodnie nie łączy
się z perspektywą członkostwa w Unii Europejskiej. Ewentualne
negocjacje w tej sprawie mogą być prowadzone równolegle do
współpracy w ramach Partnerstwa.
Dlaczego powstało partnerstwo wschoDnie?
Europejska Polityka Sąsiedztwa od 2004 r. obejmuje kraje
Europy Wschodniej, Kaukazu Południowego oraz kraje Afryki
Północnej i Bliskiego Wschodu
1
. Celem EPS jest zapewnienie
Unii bezpieczeństwa poprzez stworzenie pierścienia stabilnych
i dobrze rządzonych państw dookoła UE
2
. Twórcy tej koncepcji
kierowali się przekonaniem, że ten cel ma szansę realizacji pod
warunkiem, że kraje sąsiedzkie przyswoją sobie obowiązujące
w Unii standardy demokratycznego państwa prawa i gospodar‑
ki rynkowej. Dlatego w zamian za przyjęcie określonych norm
i procedur Unia oferuje krajom sąsiedzkim korzyści w postaci fi‑
nansowego wsparcia reform oraz ograniczonej formy integracji
z wybranymi strukturami UE, np. poprzez ułatwienia wizowe lub
utworzenie strefy wolnego handlu. Obszary współpracy pomię‑
dzy Unią a poszczególnymi krajami sąsiedzkimi obie strony okre‑
1
Algieria, Armenia, Azerbejdżan, Egipt, Gruzja, Izrael, Jordania, Liban,
Libia, Mołdawia, Maroko, Okupowane Terytorium Palestyny, Syria, Tunezja
i Ukraina. Do EPS należy także Białoruś, jednak z powodu braku postępów
w demokratyzacji i przestrzeganiu praw człowieka negocjacje w sprawie
planu działania nigdy nie zostały zakończone.
2
Zob. Wider Europe – Neighbourhood: A New Framework for Relations with
our Eastern and Southern Neighbours, COM(2003) 104, final; A secure Europe
in a better world – European security strategy, Bruksela, 12 grudnia 2003 r.
2
co nowego wnosi partnerstwo wschoDnie?
Partnerstwo Wschodnie wprowadza do dotychczasowego
modelu stosunków z sąsiadami kilka ważnych zmian.
Po pierwsze, wyodrębnia wschodnich sąsiadów od południo‑
wych i wprowadza wschodnie sąsiedztwo w orbitę polityki za‑
granicznej UE jako osobną grupę. Dotychczas EPS obejmowało
jednakowym mechanizmem zarówno państwa Europy Wschod‑
niej, jak i kraje Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu. Wrzucenie
do jednego worka krajów Europy Wschodniej i krajów nieeu‑
ropejskich obniżało rangę relacji między UE i krajami Europy
Wschodniej oraz było traktowane przez niektóre kraje z tej części
naszego kontynentu jako sygnał, że ich prounijne aspiracje nie
mają szansy na realizację. W procesie reform działało to na nie
demotywująco. Przede wszystkim jednak łączne traktowanie
dwóch tak odmiennych regionów utrudniało Unii prowadzenie
skutecznej polityki zagranicznej wobec wschodnich sąsiadów.
Po drugie, Partnerstwo Wschodnie zwiększa i konkretyzuje
korzyści oferowane dla tych krajów partnerskich, które wykazu‑
ją postęp w reformowaniu swoich instytucji zgodnie z unijnymi
standardami. Główną korzyścią ma być postępująca integracja
krajów partnerskich z wybranymi strukturami UE, przy czym
stopień integracji jest ściśle uzależniony od ich indywidualnych
aspiracji oraz realnych postępów we wdrażaniu reform. Partner‑
stwo Wschodnie przewiduje konkretne formy integracji politycz‑
nej i gospodarczej z UE:
•
doprowadzenie do ustanowienia politycznego stowarzyszenia,
•
utworzenie pogłębionych i kompleksowych stref wolnego
handlu państw partnerskich z UE,
•
postępującą liberalizację reżimu wizowego, z ustanowieniem
reżimu bezwizowego jako celu długoterminowego,
•
unifikację prawną (w tym wartości, normy, standardy),
•
wzmocnienie współpracy w zakresie bezpieczeństwa energe‑
tycznego.
Partnerstwo Wschodnie przewiduje pięć podstawowych dzie‑
dzin współpracy. Są to tzw. inicjatywy flagowe:
•
zintegrowany program zarządzania granicami,
•
wsparcie dla małych i średnich przedsiębiorstw,
•
regionalne rynki energii elektrycznej, odnawialnych źródeł
energii oraz wydajności energetycznej,
•
„południowy korytarz energetyczny”,
•
system zwalczania katastrof naturalnych i spowodowanych
przez człowieka.
Kolejną zmianą jest wprowadzenie mechanizmów wielostron‑
nej współpracy pomiędzy UE i krajami partnerskimi oraz pomię‑
dzy samymi krajami partnerskimi. Dotychczas EPS ograniczała
się do stosunków bilateralnych pomiędzy UE i poszczególnymi
państwami sąsiedzkimi, nie oferowała natomiast mechanizmów
współpracy wielostronnej. Jednak wiele wyzwań dotyczących
obszarów sąsiedzkich da się rozwiązać jedynie poprzez współ‑
pracę pomiędzy krajami sąsiedzkimi i w niektórych przypadkach
przy udziale państw trzecich spoza obszaru EPS (dotyczy to np.
transportu, energetyki lub ochrony granic). W tym kontekście
wymienia się Rosję oraz Turcję, jako kraje o ważnym znaczeniu
dla sytuacji we wschodnim sąsiedztwie UE.
ramy instytucjonalne i finansowe
W przeciwieństwie do Unii dla Morza Śródziemnego Partner‑
stwo Wschodnie nie powołuje ani nowego sekretariatu ani urzę‑
du. Po stronie unijnej za bieżącą obsługę inicjatywy odpowiada
zajmująca się Europejską Polityką Sąsiedztwa Dyrekcja Generalna
ds. Stosunków Zewnętrznych. Instytucjonalną podstawą współ‑
pracy wielostronnej będą spotkania głów państw i szefów rzą‑
ślają w tzw. planach działania – dokumentach negocjowanych
przez Komisję Europejską indywidualnie z każdym krajem obję‑
tym EPS. Obszary współpracy obejmują wiele dziedzin, takich jak:
reformy demokratyczne i rynkowe, legislacyjne, zarządzanie gra‑
nicami, media, ochrona środowiska, organizacje pozarządowe.
Kiedy powstała EPS, oczekiwano, że kraje, które w wyniku roz‑
szerzenia w 2004 r. stały się sąsiadami Unii, będą zdeterminowane,
aby przyspieszyć przemiany demokratyczne i rynkowe. Nadzieje
budziły między innymi tzw. kolorowe rewolucje w Gruzji w 2003 r.
i rok później na Ukrainie. Jednak w praktyce proces transformacji
okazał się wolniejszy, a w wielu przypadkach przebiegał w odwrot‑
nym kierunku niż oczekiwano. Sytuacja u wschodnich sąsiadów
UE zamiast się polepszać ulegała destabilizacji. Świadczyć o tym
mogą: nieustający chaos polityczny na Ukrainie, powracające
kryzysy gazowe w Europie Wschodniej, autorytarne rządy w Ar‑
menii, Azerbejdżanie, Białorusi, Mołdawii (w łagodniejszej formie),
a czasem także niedemokratyczne praktyki władz gruzińskich czy
wreszcie inwazja rosyjskich wojsk na Gruzję w sierpniu 2008 r. Sku‑
teczność EPS w stymulowaniu przemian w krajach wschodniego
sąsiedztwa nie spełniała oczekiwań UE. Choć największą odpowie‑
dzialność ponoszą za to same kraje sąsiedzkie, którym zabrakło woli
politycznej niezbędnej do wprowadzania reform, jednak pewne
znaczenie przypisuje się też słabości samego projektu EPS. Skłoni‑
ło to część unijnych polityków do wypracowania skuteczniejszego
mechanizmu stymulowania reform u wschodnich sąsiadów.
Okazja pojawiła się, gdy w pierwszej połowie 2008 r. prezydent
Francji Nicolas Sarkozy wystąpił z inicjatywą utworzenia Unii dla
Morza Śródziemnego, w której skład miały wejść państwa UE oraz
kraje szeroko rozumianego basenu Morza Śródziemnego
3
. Stwo‑
rzyło to warunki do wysunięcia przez Polskę zbliżonej koncepcji
wobec państw wschodniego sąsiedztwa UE. Wkrótce do pro‑
mocji polskiego pomysłu przyłączyła się Szwecja. Polska wiązała
swoje poparcie dla francuskiej inicjatywy z wyrażeniem poparcia
ze strony Paryża dla Partnerstwa Wschodniego. W rezultacie, na
szczycie Rady Europejskiej w czerwcu 2008 r. Polska i Szwecja
przedstawiły propozycję utworzenia Partnerstwa Wschodniego,
które miało wzmocnić wschodni wymiar polityki zagranicznej UE.
Projekt uzyskał akceptację reszty państw członkowskich, które po
wybuchu wojny w Gruzji w sierpniu utwierdziły się w przekona‑
niu o potrzebie usprawnienia unijnej polityki wobec wschodnich
sąsiadów UE. Pod koniec 2008 r. Komisja przedstawiła propozycje
dotyczące przyszłego kształtu Partnerstwa Wschodniego
4
.
Partnerstwo objęło Armenię, Azerbejdżan, Gruzję, Mołdawię
i Ukrainę. Kontrowersyjną kwestią była perspektywa uczestnictwa
Białorusi. Część europejskich polityków wyrażała wątpliwości, czy
warto zacieśniać więzi z „ostatnią dyktaturą w Europie”. Jednak
z czasem przeważył pogląd, że dotychczasowa polityka izolowania
tego kraju okazała się nieskuteczna i na szczycie Rady UE w marcu
2009 r. podjęto decyzję o zaproszeniu Białorusi do udziału w pro‑
jekcie bez dodatkowych warunków. Szczyt inauguracyjny odbył się
7 maja 2009 r. w Pradze w trakcie prezydencji Czech przy udziale re‑
prezentantów wszystkich państw UE i sześciu krajów partnerskich.
Cele i mechanizm działania Partnerstwa Wschodniego zostały za‑
warte we wspólnej deklaracji państw UE i krajów partnerskich
5
.
3
Oprócz państw członkowskich UE do Unii dla Morza Śródziemnego
należą: Albania, Algieria, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Czarnogóra,
Egipt, Izrael, Jordania, Liban, Libia, Mauretania, Monako, Maroko, Okupo‑
wane Terytoria Palestyny, Syria, Tunezja i Turcja.
4
Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady. Partnerstwo
Wschodnie, KOM(2008) 823, wersja ostateczna.
5
Wspólna deklaracja przyjęta podczas szczytu Partnerstwa Wschodniego
w Pradze, Bruksela, 7 maja 2009 r., http://www.consilium.europa.eu/ueDocs/
cms_Data/docs/pressdata/PL/er/107647.pdf [dostęp: 2 sierpnia 2009 r.].
3
dów państw członkowskich UE i krajów partnerskich zwoływane
co dwa lata. Mają one służyć wyznaczaniu ogólnych kierunków
współpracy w ramach Partnerstwa. Coroczne zebrania ministrów
spraw zagranicznych będą poświęcone podsumowaniu postę‑
pów w realizacji wspólnych projektów oraz wypracowywaniu
szczegółowych wskazówek do dalszych działań. Wysocy rangą
urzędnicy odpowiedzialni za reformy w danym sektorze będą się
zbierać co najmniej 2 razy do roku. Na miejsce zebrań wyznaczo‑
no Brukselę, a przewodzić im będzie Komisja Europejska. Uczest‑
nicy zebrań zajmować się będą dziedzinami pogrupowanymi
według czterech platform tematycznych:
•
demokracja, rządy prawa i stabilność,
•
integracja gospodarcza i konwergencje z politykami sektoro‑
wymi UE,
•
bezpieczeństwo energetyczne,
•
kontakty międzyludzkie.
Prace tych gremiów powinny doprowadzić do przyjęcia istot‑
nych i realistycznych celów współpracy. W okresie pomiędzy
spotkaniami, w zależności od potrzeb, mają odbywać się panele
przygotowujące realizację zadań każdej platformy. Lista tema‑
tów wspólnych działań ma być okresowo aktualizowana, a po‑
stępy oceniane. Efekty współpracy będą prezentowane podczas
corocznych spotkań ministrów spraw zagranicznych
6
. Istnieje
możliwość zaproszenia państw trzecich oraz innych organizacji –
w tym organizacji pozarządowych – do współpracy na zasadzie
ad hoc, gdy ich obecność może się przyczynić do realizacji pro‑
jektów Partnerstwa Wschodniego. Pierwsze spotkanie odbyło się
w czerwcu 2009 r.
6
Komisja Europejska, Eastern Partnership Multilateral Platforms. General
Guidelines and Rules of Procedure, Bruksela, 5 czerwca 2009 r., http://ec.eu‑
ropa.eu/external_relations/eastern/platforms/rules_procedure_en.pdf
[dostęp: 10 sierpnia 2009 r.].
Oprócz funduszy już przewidzianych w ra‑
mach Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa
i Partnerstwa UE planuje w latach 2010–2013
przeznaczyć na potrzeby Partnerstwa Wschod‑
niego 600 mln euro. Z tej sumy 350 mln euro to
nowe fundusze, a 250 mln euro zostało wyasy‑
gnowane ze środków współpracy regionalnej
EPS. W rezultacie środki przeznaczone dla kra‑
jów partnerskich mają wzrosnąć z ok. 450 mln
euro w 2008 r. do 785 mln euro w 2013 r.
7
. Part‑
nerstwo Wschodnie przewiduje także dodatko‑
we źródła finansowania. Państwa uczestniczące
w Partnerstwie zwróciły się do Europejskiego
Banku Inwestycyjnego (EBI), Europejskiego Ban‑
ku Odbudowy i Rozwoju i innych międzynaro‑
dowych organizacji finansowych o kredytowe
wsparcie wspólnych działań. EBI wyraził za‑
interesowanie uczestnictwem w projektach
dotyczących głównych obszarów działalności
Banku: w sektorach transportu, energii, tele‑
komunikacji i infrastruktury środowiskowej.
Wsparcie otrzymają także małe i średnie przed‑
siębiorstwa
8
. Oprócz tego, dodatkowe fundusze
mogą być przekazane przez poszczególne pań‑
stwa członkowskie UE i/lub kraje trzecie zainte‑
resowane wspieraniem wybranych projektów
Partnerstwa Wschodniego.
różne wizje partnerstwa wschoDniego
Zarówno kraje członkowskie UE, jak i kraje partnerskie różnią
się między sobą w opiniach o Partnerstwie Wschodnim. Przede
wszystkim dotyczy to oceny jego stosunku do ewentualnego
rozszerzenia Unii. Choć nowa inicjatywa ani nie oznacza, ani nie
wyklucza perspektywy członkostwa w UE, część krajów postrzega
Partnerstwo jako substytut rozszerzenia Unii (np. Francja i Niemcy),
część zaś postrzega jako krok w jego stronę (np. Polska). Kolejną
sporną kwestią jest relacja i podział kompetencji pomiędzy Part‑
nerstwem a pozostałymi inicjatywami regionalnymi: Synergią Czar‑
nomorską i Wymiarem Północnym (zob. ramka na s. 4). Rumunia,
Bułgaria i Grecja obawiają się, że Partnerstwo może obniżyć rangę
Synergii Czarnomorskiej, na której zależy im bardziej niż na Part‑
nerstwie. Pewne obawy ma Finlandia zainteresowana rozwojem
Wymiaru Północnego, który, choć nie obejmuje krajów partner‑
skich, jednak może stracić na znaczeniu wobec o wiele większego
projektu, jakim jest Partnerstwo Wschodnie. Stosunek pomiędzy
Partnerstwem Wschodnim a Unią dla Morza Śródziemnego też
nie jest jasny. Obie inicjatywy pozostają elementami Europejskiej
Polityki Sąsiedztwa, więc zmuszone będą do rywalizacji o środki
z jednej puli. Obie inicjatywy mają również swoich stanowczych
zwolenników: kraje Europy Środkowej bardziej skłonne są wspie‑
rać politycznie Partnerstwo, a krajom Europy Południowej bardziej
zależy na Unii dla Morza Śródziemnego
9
.
Także państwa sąsiedzkie mają różne wizje Partnerstwa. Dla
władz Ukrainy Partnerstwo jest przede wszystkim krokiem
7
Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady. Partnerstwo
Wschodnie, op. cit.
8
EIB welcomes call to support SMEs in Eastern Partnership countries,
EIB, 8 maja 2009 r., http://www.eib.org/about/press/2009/2009‑070‑ei‑
b‑welcomes‑call‑to‑support‑smes‑in‑eastern‑partnership‑countries.htm
[dostęp: 10 sierpnia 2009 r.].
9
Szerzej na temat reakcji państw UE na Partnerstwo Wschodnie zob.
Partnerstwo Wschodnie. Raport otwarcia, M. Gniazdowski, B. Wojna (red.),
PISM, Warszawa 2009.
Unia Europejska i jej sąsiedzi – współpraca wielostronna
UE
Europejska Polityka Sąsiedztwa
Partnerstwo Wschodnie
Unia dla Morza Śródziemnego
Opracował: W. Mańkowski, Ośrodek Studiów Wschodnich.
4
Wydawca:
Wydawnictwo Sejmowe dla Biura Analiz Sejmowych
ul. Zagórna 3, 00‑441 Warszawa, tel. 022 694 17 27, faks 022 694 10 05, www.bas.sejm.gov.pl
Projekt graficzny:
Bogdan Żukowski
Redakcja:
Jolanta Adamiec, Jakub Borawski (redaktor naczelny), Dorota Grodzka (sekretarz redakcji), Jan Lipski,
Justyna Osiecka‑Chojnacka, Albert Pol, Mirosław Sobolewski
Kontakt:
tel. 022 694 18 66, 022 694 17 53, e‑mail: dorota.grodzka@sejm.gov.pl
Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu służy eksperckim wsparciem posłom i organom Sejmu.
Wydaje m.in.: „Infos”, „Studia BAS”, „Zeszyty Prawnicze”, „Przed pierwszym czytaniem”.
„Infos” – w zwięzłej formie podejmuje aktualne zagadnienia istotne dla polskiego społeczeństwa i gospodarki.
Szymon Ananicz
– analityk w Ośrodku Studiów Wschodnich im. Marka Karpia w Dziale Ukrainy, Białorusi i Państw Bałtyckich.
w stronę członkostwa w UE oraz wsparciem dla konkretnych
reform (np. sektora energetycznego). Władze Białorusi nastawio‑
ne są głównie na ułatwienia eksportowe do UE, zagraniczne in‑
westycje i kredyty oraz liberalizację reżimu wizowego ze Strefą
Schengen. Jednak poważne wątpliwości budzą deklaracje bia‑
łoruskich władz o gotowości do reform politycznych, o których
mowa w inau guracyjnej deklaracji. Prezydent Mołdawii kilka‑
krotnie podkreślał swoje rozczarowanie brakiem perspektywy
członkostwa w UE, ale wyraził też nadzieję na zawarcie umowy
stowarzyszeniowej. Państwa Kaukazu Południowego deklarują
zadowolenie z Partnerstwa Wschodniego, choć z różnych po‑
wodów. Azerbejdżanowi zależy głównie na współpracy energe‑
tycznej. Jednak wciąż aktualne pozostaje pytanie, czy prezydent
Ilham Alijew zdeterminowany jest do głębokich reform demo‑
kratycznych. Armenia ma nadzieję na umowę stowarzyszeniową
z UE, choć i tu trudno dostrzec polityczną wolę do przeprowa‑
dzenia zmian. Wydaje się, że spośród państw Kaukazu Południo‑
wego na szeroką współpracę w ramach Partnerstwa gotowa jest
jedynie Gruzja, której prezydent nazwał Partnerstwo „godną od‑
powiedzią Unii” na sierpniową wojnę rosyjsko‑gruzińską
10
. Osob‑
10
Reakcje na szczyt inauguracyjny Partnerstwa Wschodniego, „Tydzień
na Wschodzie. Biuletyn Analityczny OSW” 2009, nr 18(93).
ną kwestią jest reakcja nienależącej do Partnerstwa Federacji
Rosyjskiej, która kilkakrotnie oznajmiła niezadowolenie z nowej
inicjatywy
11
. Kreml twierdzi, że Partnerstwo zagraża interesom
Rosji w jej uprzywilejowanej strefie wpływów.
perspektywy
O sukcesie Partnerstwa Wschodniego zadecyduje przede
wszystkim wola polityczna oraz zdolności państw członkow‑
skich UE i krajów partnerskich do wysuwania kolejnych inicja‑
tyw współpracy, a następnie do ich skutecznej realizacji. Istnieje
jednak obawa, że brak perspektywy członkostwa może sprawić,
że kraje partnerskie nie znajdą dość motywacji to zbliżenia swo‑
ich norm i instytucji do standardów europejskich. Jednocześnie
należy podkreślić, że główny cel inicjatywy – czyli zbliżenie sys‑
temów politycznych i społeczno‑gospodarczych krajów partner‑
skich do standardów UE – może zostać osiągnięty jedynie w dłu‑
giej perspektywie. Partnerstwo nie jest więc receptą na bieżące
problemy braku stabilności regionu.
Ważne dla powodzenia tej inicjatywy będzie też instytucjo‑
nalne umiejscowienie Partnerstwa Wschodniego w strukturach
UE. Istnieje możliwość, że w przypadku pozostania Partnerstwa
w Dyrekcji Generalnej ds. Stosunków Zewnętrznych, po wejściu
w życie Traktatu lizbońskiego i połączeniu stanowiska Wysokie‑
go Przedstawiciela ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpie‑
czeństwa ze stanowiskiem Komisarza ds. Stosunków Zewnętrz‑
nych, Partnerstwo Wschodnie znalazłoby się w kompetencji
nowego szefa dyplomacji UE. Mogłoby to oznaczać obniżenie
rangi Partnerstwa na liście priorytetów UE, ponieważ przed‑
stawiciel Unii byłby bardziej skupiony na bieżących sprawach
polityki globalnej. Dodatkowo znaczenie Partnerstwa mógłby
obniżyć brak formalnych ram instytucjonalnych takich, jakie
ma Unia dla Morza Śródziemnego. Utrzymaniu rangi Partner‑
stwa, co by odpowiadało strategicznym celom Polski, służyłoby
pozostawienie go w gestii Komisji Europejskiej, np. w Dyrekcji
Generalnej ds. Rozszerzenia lub też powołanie oddzielnego se‑
kretariatu Partnerstwa.
Znaczenie będzie miało ustalenie relacji pomiędzy Partner‑
stwem a innymi organizacjami regionalnymi promowanymi
przez UE, przede wszystkim – Synergią Czarnomorską, Unią dla
Morza Śródziemnego, a także Wymiarem Północnym. Wszel‑
kie decyzje muszą brać pod uwagę interesy zainteresowanych
państw UE, gdyż tylko wtedy uda się uzyskać poparcie politycz‑
ne członków UE dla Partnerstwa w przyszłości i w konsekwencji
wzmocnić jego wiarygodność w krajach partnerskich.
11
Medwedew: „Wostocznoje partniorstwo” nie dołżno stanowit’sja part-
niorstwom protiw Rossii, www.Regnum.ru [dostęp: 22 maja 2009 r.].
partnerstwo wschodnie a inne inicjatywy regionalne ue w europie wschodniej
•
Synergia Czarnomorska – inicjatywa Komisji Europejskiej z 2007 r.
obejmuje państwa basenu Morza Czarnego: Bułgarię, Gruzję, Ro‑
sję, Rumunię, Turcję, Ukrainę, a także Armenię, Azerbejdżan i Gre‑
cję. Celem Synergii Czarnomorskiej jest stymulowanie regionalnej
współpracy w basenie Morza Czarnego w takich dziedzinach, jak
energetyka, transport, ochrona środowiska, przepływ osób i bezpie‑
czeństwo. Synergia opiera się na trzech procesach: EPS, partnerstwo
strategiczne Unii z Rosją oraz proces akcesyjny Turcji.
•
Wymiar Północny, zainaugurowany w 1999 r. z inicjatywy Finlandii.
Uczestniczą w nim obecnie Islandia, Norwegia, Rosja oraz UE. Rozwa‑
ża się też zaproszenie Białorusi. Zadaniem Wymiaru Północnego jest
rozwój współpracy w europejskich rejonach arktycznych i subarktycz‑
nych, głównie w basenach Morza Bałtyckiego, Barentsa i Arktycznego.
Wydaje się, że cele wymienionych inicjatyw są albo zbieżne, albo
się wzajemnie uzupełniają z celami Partnerstwa Wschodniego, choć
dokładny rozdział kompetencji między tymi inicjatywami (zwłaszcza
między Partnerstwem a Synergią) nie jest jeszcze całkiem jasny. Część
krajów członkowskich UE szczególnie zainteresowanych rozwojem
Synergii Czarnomorskiej bądź Wymiaru Północnego obawia się, że
Partnerstwo Wschodnie, jako o wiele większa inicjatywa, obniży rangę
mniejszych platform regionalnych i będzie stanowić konkurencję dla
ich funduszy.
Źródło: J. Popielawska, Perfect Together?: Eastern Partnership in the Con-
text of other EU Initiatives in the East, „Analizy Natolińskie” 2009, nr 6(38).