Historia myśli społecznej.
Ewolucja poglądów na naukę socjologię i metody badań społecznych
Methods of inquiry – metody dociekania istoty.
Herbert Spencer – Angielski socjolog, zastosował teorię ewolucjonizmu, zaczerpniętej
od Darwina, za pomocą tej teorii tłumaczył zjawiska społeczne. Punktem wyjścia tej teorii
były 3 tezy:
rzecz, która podlega procesom rozwojowym, ulega przemianom;
przemiany mają charakter stały i stopniowy;
przemianu dokonują się w jednym kierunku, według jednego prawa rozwoju.
Poznanie jest zjawiskiem społecznym (August Comte)
Postęp jest gwarantem ładu społecznego
Przypisanie nowoczesności pojęcia rozumu naukowego, przyjmowane jest jako punkt
zwrotny w roli człowieka w organizowaniu rzeczywistości społecznej. Polega
on na odwoływania się do nowoczesnej nauki w budowaniu nowej kultury uniwersalnego
człowieka oraz systemu politycznego. Odwoływanie się do naukowych metod poznania
miało prowadzić do takiej racjonalizacji, która przy wykorzystaniu optymalizacji środków
pozwalałby osiągnąć planowane cele. Zgodnie z tym duchem modernizowano formację
kulturową, co oznaczało racjonalizację działań w różnych segmentach rzeczywistości
społecznej. W formacjach tych przebiegały rozbieżności w rozwoju systemów
autorytarnych i demokratycznych. Centralną pozycję w kulturze modernistycznej
przejmuje proces racjonalizacji zachowań. Przełom oświecenia rozumiany jest
jako postęp myśli w kierunku poszukiwania metody naukowej i eliminowanie
przypadkowości w badaniu zmiany społecznej. Chodziło tylko o krystalizację naukowych
metod poznania, ale wykształcenie również społeczności naukowych.
Idee są produktem społecznych sytuacji, oznacza, że idee (np. państwa, naród klasy,
sprawiedliwość, wolność itp.) mają zawsze swoich twórców.
Rekonstruujemy idee, doktryny, zadajemy pytania dlaczego właśnie wówczas myślano,
ale też wyjaśniamy ich społeczną genezę
1) nawet tezy ściśle teoretyczne są zawsze czyimiś wypowiedzeniami
2) dlaczego idee należy rozpatrywać w szerszym kontekście społeczno – kulturowym
3) dopiero w kontekście konkretnych stosunków społecznych możliwe jest:
i. korzystanie z przemyśleń jej autorów
ii. praktyczne wykorzystanie doświadczeń grup społecznych do jakich
ci twórcy należą
Kontekstualizm / historycyzm
Historyk idei pyta wyłącznie „czym były idee w ich historycznym kontekście”. Cokolwiek
w historii idei jest rzeczywiste – jest tym samym rozumiane albowiem musiało być
właśnie takie, jakie było.
Myśliciele nie mówią głupstw, mówią tyle ile „pozwala” im epoka, klasa, język i panująca
ideologia. Kontekstualista uchyla pytanie o uniwersalną ważność poznawczą czy moralną
idei.
the clasies as date
Prezentyzm – jego przedstawiciele uważają, że mają niezawodną zdolność rozróżniania
prawdy i fałszu, dobra i zła. Wyposażany w tą zdolność badacz współczesny byłby w
stanie orzec, kto spośród dawniejszych myślicieli miał rację, kto się mylił, kogo skazać na
zapomnienie. Prezentyzm powie, że myśliciele przeszłości interesują go jako nauczyciele,
partnerzy do rozmów, jako koledzy.
The classies as collegues
Przełom myśli społecznej.
Wyodrębnienie porządku ludzkiego z doświadczonego pierwotnie jako całości porządku
przyrody. Stąd zainteresowanie starożytnymi myślicielami. Sięganie do myśli greckiej,
bo doświadczenie rodzaju systematycznej dyskusji o zjawiskach społecznych, zaczęło się
wraz z Grekami, którzy dokonali przejścia od naiwnego monizmu do krytycznego
dualizmu.
Naiwny monizm -> pogląd, według którego społeczeństwo żyje w kręgu niezmiennych
tabu, praw i obyczajów, które doświadcza się tak samo nieuchronnie „jak wschód słońca
czy inne regularności przyrody”.
Symptomem początku nauki społecznej było uświadomienie sobie przez myślicieli
potrzeby rozróżnienia dwóch elementów środowiskach i człowieka:
- Środowisko przyrodnicze
- i środowisko społecznego
co złożyło się na powstanie krytyczne dualizmu.
Grecy pierwsi stworzyli typ cywilizacji, która uczyniła człowieka zdolnym do stania się
świadomym siebie samego jako jednostki -> zagadnienie autonomii ludzkiej. A zatem
uczynili, że stosunki pomiędzy ludźmi, problem wymagającym rozwiązania przez samych
ludzi, bez pomocy bogów i tradycji.
wiara
wiedza
synteza nie jest możliwa
odwołuje się od objawienia ponad ludzką
normą prawdy, dane są w objawienia,
transcendencji. Pewność daje tylko
doświadczenie
rozum -> otwarty jest na świat, stale
nową krytyczną wiedzę o świecie
i człowieku.
Racjonalizm – nie mogą istnieć rzeczy,
co przekraczają siły poznawcze ludzkiego
rozumu.
354r. – 430r. – życie św. Augustyna – tworzy w okresie wczesno chrześcijaństwa,
tworzy na gruncie neoplatonizmu.
Paradygmat – społeczeństwa statystycznego został wytworzony przez kulturę
średniowiecza
653r. – początek podbojów arabskich – Persja, Egipt.
711r. – początek podboju Hiszpanii.
1225r. – 1274r. – życie św. Tomasza z Akwinu.
W średniowieczu dominuje organistyczna teoria ładu społecznego.
529r. – zamknięcie Akademii Platońskiej w Atenach, powstanie pierwszego zakonu
benedyktyńskiego na Monte Cassino
480r. – 524r. – życie Boecjusza
Filozofia poznania:
oddalenie nauki od metafizyki i teologii;
obserwacja jako kryterium poznania, obserwacja jako możliwość tworzenia
stwierdzeń;
ograniczenie badań naukowych do zjawisk zewnętrznych;
rezygnacja z poznania istoty rzeczy;
odkrywanie praw ogranicza się do poznania względnego;
rezygnacja z poznania absolutnego;
wyznaczanie nauce zadań praktycznych tj. przewidywanie zjawisk przyszłych na
podstawie znajomości tychże praw;
społeczeństwo jest czymś pierwotnym jednostka wtórnym, stąd jednostka nie
może być rozważana tylko całe społeczeństwo.
Życie społeczne, stworzone przez aktywną podstawą przez aktywną postawę jednostki.
Uznaje człowieka jako konstruktora życia społecznego
BÓG
Prawo wieczne
Prawo natury
Prawo ludzkie (pozytywne
ŹRÓDŁO
August Comte – Stadia rozwoju (Umysł ludzki posługuje się trzema fazami filozofowania)
Trzy fazy historyczne
-> teologiczne (fikcyjne) -> konieczne wyjście umysłu ludzkiego – umysł kieruje swe
badania ku poznaniu wewnętrznej natury istot pierwszych i ostatecznych wszystkich
zauważanych przejawów -> poznanie absolutne, wyobraża sobie, zjawiska jako wynika
bezpośredniego i ciągłego działania podmiotów ponadnaturalnych mniej lub bardziej
licznych, których arbitralne czynny wyjaśniają wszystkie niezrozumiałe zjawiska
zachodzące w świecie.
-> metafizyczne (abstrakcyjne) -> stan przejściowy – przekształcenie stanu
pierwszego, istoty nadnaturalne zostają zastąpione siłami abstrakcyjnymi, prawdziwymi
istotnościami, związanymi ściśle z różnymi składnikami świata, zdolnymi tworzyć same
przez się obserwowane zjawiska, które wyjaśnianie polega na wskazanie działającej
istoty.
-> naukowe (pozytywne) -> stan ostateczny – uznając niemożność uzyskania pojęć
absolutnych, rezygnuje się z szukania początków i przeznaczania świata, z poznania
przyczyn wewnętrznych zjawisk po to, by skupić jedynie uwagę rzeczywistych praw
zjawisk -> niezmiennych stosunków, następstw i podobieństwa. Wyjaśnianie faktów
polega odtąd na ustaleniu związków pomiędzy różnorodności zjawisk szczegółowych
a kilkoma faktami oficjalnymi, których liczba zmniejszyła się w miarę rozwoju nauki.
Umysł ludzki dzięki swej naturze posługuje się trzema stadiami filozofowania.
Na czym polega pomostowa rola renesansu w stosunku do średniowiecza:
skierowanie zainteresowania na człowieka z zainteresowania Boga
elitarny i przestrzennie ograniczonych charakter
rozkład porządku społecznego, kryzys państw gospodarczych
gospodarczych
-ograniczenie
reglamentacji
(upadek
cechowego systemu), odkrycia geograficzne
podważanie hierarchii społecznej, mobilność pomiędzy
grupami, zmiana w sferze układu ładu społecznego
uzależnienie władzy od kościoła
psychologiczne – nasilenie indywidualizmu
proces sekularyzacji państwa
1469r. – 1527r. – Nicolo Machiavelli -> prawnik, filozof z Florencji
„Ludzie chętnie zmieniają Pana w nadziei, że poprawią swój los”
„Ten kto oszukuje, zawsze znajdzie, który da się oszukać”
„Tłum pójdzie z pozorami”