BIOPALIWA - SZANSA DLA PRODUCENTOW ROLNYCH W UE
Szeroka dyskusja na temat roli i szans odnawialnych surowców energetycznych w
RFN sprawiła, że środowiska rolnicze w tym kraju , w tym zwłaszcza producenci zbóż
oraz buraków cukrowych wykazują wzmożone zainteresowanie rosnącymi
możliwościami przetwórstwa tychże produktów na paliwo w formie bioetanolu .
Praktycznym wsparciem dla działań w tym kierunku stało się wprowadzenie przez
obecną koalicję rządową SPD / Zieloni zwolnienia podatkowego w stosunku do
biopaliw , które otworzyło dla tychże produktów w RFN znakomitą szansę rynkową .
Posunięcia te są zgodne z wcześniejszymi postulatami ekspertów z Komisji
Europejskiej w Brukseli zalecającymi wdrożenie szeroko już uprzednio
dyskutowanego w tych kręgach projektu dyrektywy UE w tej sprawie . Zgodnie z
nowo wydaną dyrektywą Komisji Europejskiej , zaakceptowaną przez Radę UE i
przegłosowaną w maju br., przez Parlament Europejski udział biopaliw na
europejskim rynku paliw powinien systematycznie wzrastać . Dyrektywa zakłada
bowiem , że do końca 2005 roku biopaliwa stanowić będą 2% wszystkich paliw
stosowanych w ruchu drogowym, a w 2010 roku ich udział ma wzrosnąć do 5,75%
całkowitego udziału w rynku paliwowym . Do lipca 2004 roku wszystkie państwa
członkowskie UE powinny opracować plany wprowadzania biopaliw do obrotu
detalicznego . Dyrektywa ma wprawdzie na razie charakter rekomendacji, ale
komisarz ds. energetyki Loyola de Palacio grozi sankcjami, o ile członkowie UE nie
będą jej przestrzegać . Ze względu na zróżnicowane warunki klimatyczne w UE ,
które stawiają wysokie wymagania wobec biopaliw i uwzględniając przy tym
niepokoje właścicieli samochodów , którzy obawiają się, że biopaliwa nie sprawdzą
się przy niskich temperaturach, Komisja Europejska zaleciła krajom członkowskim , w
celu popularyzacji ich stosowania, wprowadzenie ulg podatkowych na biopaliwa .
Zdaniem ekspertów trudno byłoby bowiem oczekiwać, ażeby tankowanie przez
kierowców biopaliw , których jednym z elementów jest etanol nastąpiło na obszarze
całej UE bez wprowadzenia odczuwalnych, widocznych w cenach detalicznych ulg
podatkowych . Dlatego też szereg krajów UE przygotowuje już plany stałego objęcia
biopaliw ulgami podatkowymi . Tak np. ulga podatkowa przyznana ostatnio przez
Ministerstwo Finansów Finlandii na tego typu benzynę wynosi 30 centów od litra .
Techniczne możliwości wykorzystania bioetanolu jako paliwa są rożne , poczynając
od zastosowania jako czystego paliwa po wykorzystywanie w formie mieszanki
bioetanolu z benzyną w rożnej jego ilości . Dla producentów rolnych szczególnie
ważny pozostaje przy tym fakt, że rożne komponenty benzyny mogą być
stosunkowo bezproblemowo zastępowane przez podobne z biokomponentow.
Specjaliści oceniający aktualnie rynek benzynowy w RFN na około 57 mil. ton
uważają udział bioetanolu w tym rynku paliwowym w wysokości ok. 3 mil. ton za w
pełni możliwy. Ich zdaniem bioetanol będzie posiadać w energetyce odnawialnej
zasadniczy udział . Natomiast wytwarzany z rzepaku biodiesel znajdzie zdaniem
części specjalistów początkowo tylko ograniczone możliwości zastosowania .
Producenci paliw biorą przy tym pod uwagę fakt, że stosowana dotychczas w
transporcie samochodowym benzyna posiada już określoną normę DIN, co sprawiło,
że na początkowym etapie możliwym stało się tylko systematyczne podnoszenie
ilości domieszek biokomponentow w benzynie do 5, 75 % . Zdaniem ekspertów
przewiduje się jednakże ,że po roku 2010 nastąpi dalszy wzrost tego udziału, nawet
do 15%. Podstawowym problemem pozostają przy tym stosunkowo wysokie koszty
wytwarzania bioetanolu, które w dalszym ciągu są około dwukrotnie wyższe aniżeli
produkcja tradycyjnego paliwa benzynowego z ropy naftowej . Koszty te kształtują się
aktualnie w RFN w wysokości ca. 0, 50 Euro za litr bez uwzględniania
obowiązującego podatku od paliwa. Koszty produkcji są więc w przybliżeniu dwa razy
wyższe aniżeli produkcja tradycyjnej benzyny, której wytwarzanie kształtuje się na
poziomie ca. 0, 24 Euro za litr plus 0,65 Euro podatku za litr benzyny . Ocenia się,
że obecnie w RFN w rożnych fazach prac planistycznych znajdują się instalacje na
produkcję 1,65 mil. ton bioetanolu .
Z tego 0,38 mil. ton przypada na koncerny Nord – i Sudzucker zaś 1,27 mil. ton na
konsorcjum producenckie poszukujące dotychczas inwestorów na rynku kapitałowym
i planujące budowę instalacji produkcji bioetanolu w Meklemburgii – Pomorzu
Przednim . Zasadniczą przesłanką mogącą sprzyjać szybszej realizacji dalszych
planów rozwoju produkcji bioetanolu w RFN stanowi możliwość wprowadzenia
odpowiednich regulacji ograniczających taki import w stosunku do innych regionów
świata . Odnosi się to szczególnie do importu Brazylii, która w tym zakresie jest
bezkonkurencyjna , głownie ze względu na niskie koszty produkcji i stosunkowo
słabą walutę . Istotnym czynnikiem pozostaje jednakże, jak dotychczas brak
większych umów o odbiorze surowców wyjściowych do produkcji biopaliw dla
rolnictwa. Wielkie koncerny paliwowe są w tym zakresie bardzo ostrożne co może
stanowić ewentualną szansę dla małych i średnich przedsiębiorstw . Zdaniem
specjalistów , w warunkach europejskich , najlepszym surowcem wyjściowym do
produkcji bioetanolu są buraki cukrowe oraz zboża , zwłaszcza pszenica . Dlatego
też mimo, że wydajność przy produkcji bioetanolu z buraków cukrowych jest ponad
dwukrotnie wyższa aniżeli przy zastosowaniu jako surowca wyjściowego do tejże
produkcji pszenicy to ze względu na znaczne ilości surowca niezbędnego dla tej
produkcji brane są pod uwagę obydwa kierunki upraw rolnych. Eksperci już obecnie
oceniają, że może to mieć bardzo istotne znaczenie np. : dla przyszłego odciążenia
sytuacji na rynku zbóż UE jeżeli już w 2010r., około 4 mil ton pszenicy
przeznaczonych zostanie na produkcję bioetanolu . Próby technologiczne
przeprowadzone przez koncern cukrowy Pfeifer & Lange wskazują , że produkcja
bioetanolu z innych surowców np.: z ziemniaków nie jest zbyt opłacalna ponieważ
jest zbyt droga. Również żyto i jęczmień, ze względu na niższe wyniki uzyskiwane z
tych surowców przy produkcji bioetanolu są mniej konkurencyjne w porównaniu z
pszenicą . Interesujący staje w tej sytuacji fakt, że ażeby zrealizować zaplanowaną
na rok 2005 w RFN tylko 2% domieszkę bioetanolu do benzyny niezbędne będą w
Niemczech znaczące tereny uprawowe . Dla przykładu ; przy udziale przy produkcji
bioetanolu jako surowców wyjściowych 70% pszenicy i 30 % buraków cukrowych
niezbędnych będzie 260 tys. ha powierzchni upraw zbożowych i 46 tys. ha
powierzchni dla upraw cukrowych. Natomiast przy wzroście wielkości domieszki
bioetanolu do benzyn w 2010r., w wysokości 5,75% ażeby wyprodukować
planowane 2,4 mil. ton bioetanolu niezbędna stanie się powierzchnia 682 tys. ha
pszenicy i 121 tys. ha buraków cukrowych . Podobna sytuacja kształtuje się również
przy produkcji biodiesla z rzepaku. Tylko 2% domieszka w 2005r., wymagałaby
bowiem uprawy rzepaku na powierzchni 530 tys. ha, zaś 5,75% domieszka w 2010r.,
1,4 mil. ha. Statystycznie rzecz biorąc oznacza to dla Unii Europejskiej , że
produkcja 8-9 mil. bioetanolu wymagać będzie około 45 mil ha powierzchni
uprawowej dla produkcji surowców wyjściowych na to paliwo .
Fakt podjęcia na szerszą skalę produkcji bioetanolu będzie miał również znaczny
wpływ na europejski rynek pasz . Ponieważ bioetanol wytwarzany z buraków
cukrowych produkowany jest z zawartego w nich cukru na każde 100 kg
uzyskiwanego etanolu powstaje ca. 60 kg wytłoków cukrowych w formie palet .
Natomiast przy zastosowaniu pszenicy powstaje ok. 90 kg produktów
powarzelnianych . Ich spożytkowanie wymagać więc będzie dużych producentów
rolnych celem ich zagospodarowania np. w formie zwiększonej hodowli zwierzęcej .
Eksperci podkreślają, że bioetanol może być używany jako paliwo zarówno w czystej
postaci jak również w formie domieszek od 2 % do 85 % . Specjaliści zaznaczają
przy tym ,że 10% domieszka bioetanolu do paliw nie wymagać będzie w
eksploatowanych obecnie samochodach posiadających silniki Otto żadnych zmian w
silnikach . Natomiast przy zastosowaniu domieszki bioetanolu do benzyn w wyższej
ilości wymagane jest dostosowanie silnika do spalania tej mieszanki przez
zastosowanie specjalnego materiału uszczelniającego . Warto zaznaczyć, że już
obecnie firmy Ford i Saab wprowadziły do produkcji silniki , które samodzielnie
rozpoznają skład paliwa i regulują pracę silnika przy zastosowaniu bioetylenu .
Dalsze możliwości zastosowania bioetanolu istnieją w zakresie tzw. dodatków
biokomponentow do paliw. Tradycyjne paliwa posiadają bowiem celem poprawy
ilości posiadanych oktanów specjalny dodatek MTBE . Ten ostatni może być
jednakże bezproblemowo zastąpiony produkowanym z biokomponentow od 15 lat we
Francji i Hiszpanii dodatkiem ETBE .
Produkcja bioetanolu z ekonomicznego punktu widzenia wymaga utrzymania
stosunkowo niskich cen surowców wyjściowych do jego wytwarzania . Zakłada się,
że przy kosztach 0,52 Euro za litr produkcja bioetanolu w RFN jest konkurencyjna w
stosunku do dotychczasowych paliw przy utrzymywaniu się niskich cen surowców do
jego produkcji tj przy cenach buraków cukrowych na poziomie cen grupy C ,
względnie przy cenie pszenicy ca. 100 Euro za tonę . Eksperci podkreślają przy tym ,
że wymagać to będzie również wprowadzenia odpowiednich odpisów
inwestycyjnych na okres 10 lat oraz podejmowania produkcji w instalacjach o
wielkości powyżej 150 tys. ton . Instalacje takie do produkcji bioetanolu są bowiem
w RFN stosunkowo kapitałochłonne np.: koszty instalacji do produkcji o wydajności
ok. 250 tys. ton wynoszą ca. 140 mil. Euro. Generalnie koszty produkcji bioetanolu w
rożnych krajach są bardzo zróżnicowane . Np. :w USA wynoszą one ok. 33 centów
USD, przy czym bioetanol produkowany jest stosunkowo tanio z kukurydzy natomiast
w Brazylii wynosi ok. 20 centów USD co związane jest z niskimi cenami używanego
do produkcji bioetanolu cukru z trzciny cukrowej .
Ocenia się, że światowa produkcja bioetanolu wynosi obecnie ok. 31,4 mil ton .
Z tego Brazylia produkuje ok. 12 mil. ton , zaś USA 7,6 mil. ton . Nie ulega przy tym
wątpliwości, że przy braku odpowiedniej ochrony celnej na rynku europejskim
Brazylia mogłaby stać się szybko dostawcą bioetanolu na rynek UE . Stąd postulat,
ażeby w toku dalszych prac w UE dążyć do zastosowania ostrzejszych przepisów
dotyczących min. pochodzenia surowców do produkcji biokomponentow . Brak
takiego zapisu o pochodzeniu biopaliw z surowców z terenów UE może przyczynić
się bowiem do powstawania nowych miejsc pracy, ale poza granicami Unii
Europejskiej . Pomimo wielu zalet wypowiadanych przez ekspertów pod adresem
bioetanolu stanowisko przemysłu paliw płynnych oraz przemysłu samochodowego
oceniane jest jako stosunkowo zachowawcze . Obydwa te sektory wychodzą z
założenia , że tradycyjna benzyna i diesel także i w przyszłości będą odgrywać na
rynku zasadniczą rolę . Tym niemniej wzrastający nacisk ze strony sił politycznych
UE oraz opinii publicznej szeregu krajów na stosowanie biopaliw odpowiadających
wysokim normom ochrony środowiska naturalnego i mniej zanieczyszczającego
powietrze skłaniają koncerny paliwowe do nowych przemyśleń i przygotowywanie
się do wprowadzenia zmian .
Znaczący wpływ mają przy tym coraz bardziej alarmujące oceny napływające z
Europejskiej Agencji ds. Środowiska , której zdaniem emisja dwutlenku węgla w
najbliższych 30 latach w świecie powodujących efekt cieplarniany i wzrost średniej
temperatury może bowiem ulec podwojeniu. Eksperci ostrzegają, że jeżeli
działania o ograniczeniu szkodliwych emisji gazów nie zostaną szybko podjęte to
świat czeka katastrofa . Nawet w krajach UE, gdzie strategia ochrony środowiska
naturalnego jest stosunkowo restrykcyjna emisja dwutlenku węgla, najbardziej
szkodliwego gazu dla środowiska wzrośnie po rozszerzeniu UE z 4 do 4,7 mil. ton.
Ocenia się, że znaczący wpływ ma na to również sytuacja w krajach kandydackich
do UE z Europy Środkowo- Wschodniej ,w których biorąc pod uwagę tempo
stosunkowo szybkiego wzrostu gospodarczego w latach 90-tych nastąpił m.in. wzrost
liczby samochodów aż o 61%, a te z kolei są odpowiedzialne za 1/3 szkodliwych
emisji .
Z ocen wynika, że potencjonalnie czołowi „ truciciele” w świecie to Chiny –
przewidywany wzrost emisji dwutlenku węgla w najbliższych 30 latach z 3 do 9 mil.
ton, USA – wzrost z 5,8 do 7,2 mil. ton i Indie – wzrost z 1 do 4,2 mil. ton.
Zdaniem ekspertów z Unii Europejskiej jednym z zasadniczych sposobów na
uniknięcie grożących światu zaburzeń ekologicznych i perturbacji klimatycznych
powodujących już teraz wiele kataklizmów również na naszym kontynencie , jak
pustynnienie regionów na południu Europy / np. w Hiszpanii / czy wzrost o 40%
opadów na północy kontynentu jest rozwój odtwarzalnych źródeł energii .
Systematyczny wzrost udziału na europejskim rynku energii ze strony tychże
alternatywnych odnawialnych źródeł energii wskazuje , że do 2030 roku UE może w
ten sposób zabezpieczyć ponad 1/5 swoich potrzeb energetycznych na pochodzące
z tzw. „czystych” źródeł .
Z dyskusji wynika przy tym , że szersze wprowadzenie do bilansu energetycznego
UE odnawialnych źródeł energii poprzez dalszy rozwój rynku bioetanolu wymagać
jednakże będzie nowego zdefiniowania standardów w zakresie ochrony środowiska
naturalnego uwzględniających jakość użytkowanych paliw . W interesie producentów
rolnych należałoby nie dopuścić przy tym do ukształtowania się takiej sytuacji ,
kiedy rolnictwo zostanie zepchnięte do roli czystego dostawcy surowców
energetycznych zaś zyski będą uzyskiwane przez inne branże . Wydaje się bowiem ,
że produkcja bioetanolu stanowi dla rolnictwa znakomitą i stosunkowo
konkurencyjną szansę pozwalającą przy tym na pozytywne rozwiązanie
społecznego problemu transportu z jego dotychczasowym obciążeniem dla
środowiska naturalnego . Pozytywny image biopaliw jakie posiadają one nie tylko w
oczach europejskiej szerokiej opinii publicznej odbierany jest przy tym również jako
szczególnie ważny dla światowych koncernów paliwowych , które są zainteresowane
w przeniesieniu tego pozytywnego elementu na swoje działania na rynku paliwowym
.
Materiał opracował :Eugeniusz Tyszkowski, Konsul handlowy w KG RP w Hamburgu