plik

dla początkujących

BASH

październik 2006

dla początkujących

BASH

www.lpmagazine.org

lpm

ine

Skrypty powłoki

w systemie Linux

Wykonywanie codziennych czynności w systemie operacyjnym jest męczące, gdy za każdym razem
trzeba wpisywać te same zestawy komend. Znacznie wygodniej byłoby zapisać je w plikach, które
możemy później uruchomić w dowolnej chwili. Pod Linuksem, dzięki możliwości tworzenia skryptów
powłoki (shella) wykonamy te zadania bez problemu; co więcej, znajomość shella bywa konieczna,
gdyż opiera się na nim duża część konfiguracji systemu....

Łukasz Sosna

krypty powłoki (shella) to ciągi jego instruk-
cji zapisane w postaci zwykłych plików teksto-
wych, które mogą zostać uruchomione w po-
włoce i wykonać za nas określone operacje. Taki

skrypt może też zawierać instrukcje warunkowe, pozwa-
lające m.in. przeprowadzić wybrane działanie po wpisa-
niu odpowiedniego parametru w linii poleceń (po nazwie
skryptu), pętle wykonujące zapisane przez nas instrukcje
określoną ilość razy czy wspomniane już argumenty po-
dawane w linii poleceń, które przekształcimy na zmienne,
którymi z kolei będzie można dowolnie manipulować.

Ponieważ powłoka traktuje skrypty jako zwykłe ko-

mendy, po każdym zapisanym w skrypcie poleceniu musi
być znak nowej linii: w przeciwnym razie skrypt zakończy
się niepowodzeniem. Ta sama zasada dotyczy instrukcji
warunkowych, pętli, itd, które wstawiamy do pliku. Po-
między instrukcją, a otaczającymi ją znakami bądź zmien-
nymi powinien też zostać zachowany odpowiedni odstęp.
Przykładowo, ten skrypt będzie zapisany prawidłowo:

#!/bin/bash
vdir /home

Natomiast ten jest nieprawidłowy, gdyż linia została zła-
mana w nieodpowiednim miejscu:

#!/bin/bash
vdir
/home

Pierwsza linia każdego skryptu musi zawierać wywołanie
shella, pod którym skrypt będzie wykonywany. Najpopu-
larniejszą powłoką dla systemu Linux jest bash, znajdujący
się najczęściej w katalogu z plikami binarnymi (/bin).
W podanych przykładach przedstawiliśmy zawartość tej
linii dla basha (

#!/bin/bash

). Pamiętajmy, że niezależnie

od typu shella, linia ta zaczyna się zawsze od znaku „#”.

Aby skrypt wykonywał się na naszym komputerze,

trzeba mu nadać odpowiednie uprawnienia. Ustawiamy
je za pomocą polecenia

chmod

i muszą one mieć wartość

dla osoby, która będzie wykonywała skrypt (owner, group
lub other). W naszych przykładach ustawimy te prawa na
7 dla wszystkich użytkowników, więc każdy będzie mógł
je uruchamiać; pamiętajmy jednak, że nie zawsze jest to
zalecane; czasem ze względów bezpieczeństwa warto wy-

dla początkujących

BASH

październik 2006

dla początkujących

BASH

www.lpmagazine.org

łączyć uprawnienia np. dla użytkowników
oznaczonych jako other. Oto przykładowe
wywołanie

chmod

chmod 777 skrypt

Nasz skrypt zapiszemy w pliku o nazwie

skrypt. Aby go wywołać, nie wystarczy wpisać
jego nazwy nawet będąc w tym samym kata-
logu, gdyż powłoka będzie szukała polecenia
o tej nazwie w ścieżce PATH i jeżeli go nie znaj-
dzie, zwróci błąd. Musimy podać pełną ścież-
kę dostępu do skryptu, zaczynającą się od /
– jeżeli jesteśmy w tym samym katalogu, wpi-
sujemy ./skrypt:

[lukasz@localhost ~]$ ./skrypt

Inną możliwością uruchomienia skryptu jest
wywołanie powłoki i wpisanie pliku ze skryp-
tem jako jej argumentu:

bash skrypt

Zamiast wpisywać nazwę powłoki, może-
my też użyć znaku kropki: wywołana zo-
stanie powłoka, w której aktualnie jesteśmy:

[lukasz@ localhost ~]$ . skrypt.

My będziemy korzystali z pierwszej me-

tody, gdyż jest ona najbardziej przystępna
i najczęściej używana przez programistów
w środowisku Linux.

Zmienne

Zmienne  to  oznaczone  nazwami  miejsca
w  pamięci  przechowujące  pewne  warto-
ści, które do nich przypiszemy. W powło-
ce istnieją zmienne mogące przechowywać
wartości  logiczne,  tekst  i  liczby.  Zmien-
ne w bashu deklarujemy na bieżąco, przy-
pisując  wartości  za  pomocą  znaku  „=”:

zmienna="tekst"

. Jeżeli chcemy przypisać

do zmiennej wartość zawierającą spacje, na-
leży ją umieścić w cudzysłowach (warto to
robić niezależnie od tego, czy tekst zawie-
ra spacje, bo zapobiega to wielu potencjal-
nym błędom) – inaczej mogą wystąpić błę-
dy. Przy deklarowaniu nie poprzedzamy
zmiennej żadnym znakiem specjalnym.

Jeżeli chcemy wyświetlić zawartość zmien-

nej, musimy poprzedzić jej nazwę znakiem do-
lara „$”:

#!/bin/bash
zmienna="tekst"
echo $zmienna

W innym wypadku nazwa zmiennej będzie po-
traktowana jako zwykły tekst i po prostu wy-
świetlona:

#!/bin/bash
zmienna="tekst"
echo zmienna

Wypisywanie tekstu na ekranie

Do wyświetlania tekstu na ekranie służy kil-
ka poleceń powłoki, z których najczęściej uży-
wamy

echo

#!/bin/bash
echo To jest tekst

Po wywołaniu skryptu ujrzymy napis

To jest

tekst

Wartości logiczne

Tak, jak w każdym innym języku programo-
wania, w bashu występują wartości logiczne:

TRUE

(prawda) i

FALSE

(fałsz). Są one reprezen-

towane za pomocą cyfr (

- prawda i 1 (lub ja-

kakolwiek inna niż

) – fałsz). Są one zwracane

przez różne polecenia i umieszczane w specjal-
nej zmiennej

#!/bin/bash
vdir /home/lukasz
echo $?

Skrypt spróbuje wylistować katalog (może
się to nie powieść, jeśli nie mamy odpowied-
nich uprawnień dostępu) i pokaże informacje
o tym, czy udało się to wykonać:

[lukasz@localhost ~]$ ./skrypt
drwx------  5 lukasz lukasz 4096 gru
29 19:50 Desktop
drwxrwxr-x  2 lukasz lukasz 4096 lis
24  2005 Dokumenty
0

Oto parametry polecenia

echo

, które nale-

ży podawać (w linii poleceń lub skrypcie)
przed tekstem do wypisania:

•

-n

na końcu linii nie będzie wypisywany

znak przejścia do nowej linii, więc tekst
wypisany przez kilka kolejnych

echo

zo-

stanie wyświetlony “ciurkiem”,

•

-e

pozwala zinterpretować wszystkie

znaki specjalne, które wpisujemy, po-
przedzając je znakiem backslash “\”,

•

-E

powoduje, że w wyświetlanym tek-

ście nie będą interpretowane znaki spe-
cjalne. Zostaną one pominięte, a powło-
ka wyświetli jedynie ich symbole,

•

spowoduje pojawienie się alarmu

dźwiękowego na naszym komputerze
(głośniczek),

•

po wyświetleniu tekstu cofa kursor

(pozycję końca tekstu) o jeden znak w le-
wo,

•

powoduje pojawienie się nowego

wiersza po zakończeniu wypisywania
bieżącego,

•

wypisuje znak nowego wiersza na

końcu linii,

•

powoduje powrót karetki do począt-

ku wiersza po wypisaniu odpowiednie-
go fragmentu tekstu,

•

powoduje pokazanie się znaku tabu-

lacji w poziomie,

•

powoduje pokazanie się znaku tabu-

lacji w pionie,

•

powoduje pokazanie się znaku back-

slasha (\). Używamy dwóch backslashy
(\), aby wypisać jeden, gdyż normalnie
jest on znakiem sterującym,

•

wypisuje znak pojedynczego apo-

strofu (analogicznie jak w przypadku
backslashy: apostrof jest z kolei ogra-
nicznikiem tekstu w zmiennych),

•

\”

pozwala wypisać podwójny cudzy-

słów (analogicznie jak w przypadku apo-
strofów),

•

\nnn

pozwala na wypisanie znaku z ta-

beli kodów ASCII o ósemkowej notacji
(gdzie

nnn

to kod znaku),

Parametry polecenia echo

Listing 1.

Blok instrukcji warunkowej if

z użyciem else

#!/bin/bash
a = 3
if [ “$a” = 3 ]
then
  echo Wartosc zmiennej a wynosi 3
else
  echo Wartosc zmiennej a jest
       rozna od 3
fi

Listing 2.

Blok instrukcji warunkowej if

z użyciem elif i else

#!/bin/bash
a = 3
if [ “$a” = 3 ]
then
  echo Wartosc zmiennej a wynosi 3
elif [ “$a” = 4 ]
  echo Wartosc zmiennej a wynosi 4
else
echo Wartosc zmiennej a jest rozna
     od 3 i od 4
fi

październik 2006

dla początkujących

BASH

www.lpmagazine.org

dla początkujących

BASH

Polecenie test

Polecenie

test

służy do testowania wyrażeń

logicznych, czyli porównywania wartości.
Ma ono wiele możliwości, np. pozwala
sprawdzić, czy

jest mniejsze od

, czy wy-

brany plik jest katalogiem lub czy łańcuch
tekstowy ma długość większą od

. Na przy-

kład efektem działania skryptu:

#!/bin/bash
test 2 -gt 3
echo $?

Będzie sprawdzenie, czy

jest większe (

-gt

od ang. greater) od

i zwrócenie wyniku, któ-

ry oczywiście jest fałszywy (

) i który wyświe-

tlimy używając

echo $?

. Większą listę para-

metrów

test

zamieszczamy w Ramce Parame-

try polecenia test.

Instrukcja if

to podstawowa instrukcja warunkowa

w bashu: testuje podane przy słowie

wy-

rażenie i jeżeli ono jest prawdziwe, wykonuje
blok kodu zawarty pomiędzy

then

(

jest

zakończeniem całego bloku

). Przykład:

#!/bin/bash
if [ 1 = 1 ]

then
echo Wartosci sa takie same
fi

Bardzo ważne są odstępy pomiędzy nawiasa-
mi kwadratowymi a instrukcją

i wyraże-

niem. Pamiętajmy też o konieczności ich za-
chowania z lewej i prawej strony znaku

. Nie-

stety, bash jest pod tym względem bardzo wy-
magający  (możnaby  powiedzieć,  że  sztywny
i nieprzyjazny) i niestosowanie się do tych za-
sad  może  zaowocować  błędami.  Pomiędzy
blokiem  kodu  wykonywanym  przy  spełnio-
nym  wyrażeniu  a  słowem

można wstawić

instrukcję

else

: zamieszczony w jej ramach

blok kodu zostanie wykonany przy niespeł-
nieniu wyrażenia podanego przy

. Oczywi-

ście, sprawdzanie wyrażeń typu

1 = 1

nie ma

żadnego sensu – lepiej jest użyć zmiennych czy
nazw plików, stosując te same operatory, co
w poleceniu

test

. Spójrzmy na Listing 1: spraw-

dzamy, czy zmienna a jest równa

. W wyraże-

niu używamy nazwy zmiennej poprzedzo-
nej znakiem

. Co więcej, otaczamy ją cudzy-

słowem, co zapobiega wielu przykrym niespo-
dziankom związanym ze specyficznym trakto-
waniem zmiennych przez basha.

Nic nie stoi na przeszkodzie, aby w jednym

bloku

zawrzeć więcej warunków: służy do

tego słowo

elif

(Listing 2), które pozwala do-

dawać kolejne wyrażenia (u nas: czy a jest równe
4?). Blok zapisany pod else zostanie wykonany
jedynie wtedy, gdy żadne z wymienionych
wyrażeń nie będzie spełnione (u nas: gdy

jest

różne zarówno od

, jak i od

Instrukcja case

Instrukcja

case

jest podobna do instrukcji

, ale różni się od niej składnią. Nic nie stoi

na przeszkodzie, aby używać obu instrukcji
zamiennie (

zamiast case i vice versa). Oto

składnia

case

case warunek in
odpoweidz1)
pierwszy blok kodu
;;
Esac

Spójrzmy na Listing 3, na którym zamieściliś-
my przykład użycia

case

. Jak widzimy, blok

case

zaczyna się od słowa

case

, a kończy na

esac

. Poszczególne warunki są oznaczone

prawymi nawiasami okrągłymi (np.

)

i oddzielone od siebie podwójnymi znakami
średnika (

;;

). Przy słowie

case

wymieniamy

zmienną (ponownie ze znakiem

na początku

i otoczoną cudzysłowami), której wartość bę-
dziemy sprawdzali oraz słowo kluczowe

Użycie gwiazdki (

) pozwala nam uwzględ-

nić wartości niewymienione w kolejnych wa-
runkach (u nas np.

Pętla while

Pętla

while

służy do powtarzania czynno-

ści w niej zawartych, a jej struktura jest na-
stępująca:

While polecenie
do
blok czynności do wykonania
done

Czynności zapisane w bloku kodu pomiędzy
słowami

done

będą powtarzane (iterowa-

ne) tak długo, aż warunek postawiony pętli nie
zostanie spełniony. Spójrzmy na Listing 4: zde-
finiowana na nim zmienna

ma początkową

wartość

. Następnie wartość ta jest wyświetla-

na w pętli

while

instrukcją

echo

i zwiększana

(inkrementowana) o 1 z każdym przebiegiem
pętli. Zawarte w nagłówku while wyrażenie

[ $i -lt 5 ]

powoduje, że instrukcje w pętli

będą wykonywane, aż zmienna

osiągnie

wartość

Pętla for

Pętla

for

, której konstrukcja jest inna niż

whi-

, powtórzy czynności zapisane w bloku po-

między

done

wobec każdego elementu li-

sty, którą jej podstawimy (może być nią też np.
tablica albo katalog na dysku). Jej konstrukcja
jest następująca:

Listing 3.

Przykład skryptu sprawdzającego jaką

wartość ma zmienna

#!/bin/bash
wartosc=1
case "$wartosc" in
1)
  echo Liczba ma wartosc 1
  ;;
2)
  echo Liczba ma wartosc 2
  ;;
*)
  echo Liczba ma inna wartosc
  ;;
Esac

Listing 4.

Pętla while, która wyświetla liczbę

i zwiększa jej wartość o 1, aż do osiągnięcia 5

#!/bin/bash
i=0
while [ $i -lt 5 ]
do
echo $i
i=`expr $i + 1`
done

Listing 5.

Pętla for wyświetlająca w kolejnych

liniach nazwy systemów operacyjnych

#!/bin/bash
for system in Linux Windows MacOS
do
echo $system
done

Listing 6.

Polecenie continue nie pokazuje napi-

su „kolejny system” po systemie Linux

#!/bin/bash
for system in Windows Linux MacOS
do
  echo $system
  if [ "$system" = "Linux" ]
  then
    continue
  fi
  echo kolejny system
done

październik 2006

dla początkujących

BASH

For zmienna in lista
do
blok_kodu_do_wykonania
done

Spójrzmy na Listing 5. Przedstawiona tam pę-
tla

for

przypisze zmiennej

system

kolejne war-

tości. Każdą z nich wypiszemy używając

echo

uzyskując tym samym listę popularnych syste-
mów operacyjnych (każda nazwa w osobnej li-
nijce). Możemy też używać innej składni pętli

for

, przypominającej tę z języka C/C++:

for ((wyrażenie1; wyrażenie2;
wyrażenie3))

Przykładowo:

for ((licznik=5; licznik <= 23;
licznik++))
do
echo wartosc zmiennej licznik:
$licznik
done

W tym przypadku, w pierwszym przebiegu
pętli

for

zmiennej

licznik

zostanie przy-

pisana wartość

, która będzie wzrastać

z każdym kolejnym przebiegiem (decyduje
o tym

wyrażenie3

, w naszym przypadku

licznik++

), aż osiągnie wartość

Instrukcje continue i break

Polecenie

continue

wymusza przejście do na-

stępnego kroku w pętli (iteracji). Polecenia te-
go używamy z warunkiem, po którym ma się
ono wykonać, gdyż inaczej pętla się w ogóle
nie wykona. Spójrzmy na Listing 6. Po natra-
fieniu na nazwę

Linux

, pętla

for

przeskoczy

do następnego elementu, więc nie ujrzymy na-
pisu kolejny system. Polecenie

break

może za-

kończyć działanie dowolnej pętli, jeżeli poda-
my warunek jej zakończenia, np. liczbę po-
wtórzeń dla pętli. Przykład użycia

break

za-

mieściliśmy na Listingu 7: tym razem, po na-

Polecenie

test

wykorzystuje parametry

i operatory pozwalające wykonywać za-
awansowane porównania, np.:

•

-d

sprawdza, czy plik jest katalogiem

(

test -d nazwa_pliku

)

•

-f

sprawdza, czy plik ma prawa do wy-

konywania (

test -f nazwa_pliku

)

•

-L

informuje, czy plik jest dowiązaniem

symbolicznym do innego miejsca (

test

-L nazwa_pliku

)

•

-r

sprawdza, czy plik istnieje i czy są

mu nadane prawa do odczytu (

test -r

nazwa_pliku

)

•

-w

sprawdza, czy plik istnieje i są mu

nadane prawa zapisu (

test -w na-

zwa_pliku

)

•

-x

sprawdza, czy plik istnieje i czy są

mu nadane prawa do jego uruchomie-
nia (

test -x nazwa_pliku

)

•

-s

sprawdza, czy plik istnieje i czy jego

wartość nie jest zerowa (

test -s na-

zwa_pliku

)

•

-nt

porównuje daty zapisu i sprawdza,

czy czy

plik1

jest nowszy (ang. newer

than) od

plik2

(

test plik1 -nt plik2

)

•

-ot

sprawdza, czy plik1 jest starszy

(ang. older than) od plik2 (

test plik1

-ot plik2

)

•

sprawdza, czy ciągi znaków, zmien-

ne bądź liczby są identyczne, czyli rów-
ne sobie (

test liczba1 = liczba2

UWAGA: pomiędzy porównywanymi
wartościami a znakiem “=” muszą być

odstępy o długości jednej spacji z każ-
dej strony,

•

sprawdza, czy ciągi znaków lub licz-

by po jego końcach nie są identyczne
(analogicznie jak

)

•

-z

sprawdza, czy ciąg znaków podany

po nim ma zerową długość (

test -z

ciąg_znaków

)

•

-n

sprawdza, czy ciąg podany za nim

ma niezerową długość (analogicznie
jak

-n

)

•

-eq

sprawdza, czy wartości liczbowe

(wyłącznie one) podane po jego obu
stronach są sobie równe (

test war-

tość1 -eq wartość2

)

•

-ne

sprawdza, czy wartości liczbowe po-

dane po jego obu stronach nie są iden-
tyczne (analogicznie jak

-eq

)

•

-gt

sprawdza, czy pierwsza wartość

liczbowa jest większa od drugiej (

test

liczba1 -gt liczba2

)

•

-ge

sprawdza, czy pierwsza wartość

liczbowa jest większa lub równa drugiej
(

test liczba1 -ge liczba2

)

•

-lt

sprawdza, czy pierwsza wartość

liczbowa jest mniejsza od drugiej (

test

liczba1 -lt liczba2

)

•

-le

sprawdza, czy pierwsza wartość

liczbowa jest mniejsza lub równa drugiej
(

test liczba1 -le liczba2

)

• Wykrzyknik (

) to znak przecze-

nia:  stosujemy  go,  gdy  chcemy  uzy-
skać  wynik  odwrotny  do  wyniku  tekstu
(TRUE  zamiast  FALSE  lub  vice  versa)

Parametry polecenia test

Listing 7.

W tym skrypcie polecenie break koń-

czy działanie pętli po natrafieniu na słowo Linux

#!/bin/bash
for system in FreeBSD Linux Windows
do
  echo $system
  if [ "$system" = "Linux" ]
  then
    break
  fi
done

trafieniu na nazwę

Linux

, pętla

for

zakończy

swoje działanie.

Argumenty z linii poleceń

Jak już wiemy, do skryptu bashowego może-
my przekazać argumenty, które umieszcza-
my za nazwą pliku ze skryptem (w linii po-
leceń albo innym skrypcie, gdyż możliwe jest
wywoływanie jednych skryptów z drugich).
Przykład:

./ulubiony_system super.

Do przekazanych wartości odwołujemy

się za pomocą specjalnych zmiennych numer-
cznych oznaczanych jako

$3,

itd. W na-

szym przykładzie, wartością

będzie

super

Oto skrypt ulubiony_system:

#!/bin/bash
echo "System Linux jest $1”

W efekcie działania skryptu uzyskamy napis:

System Linux jest super

Podsumowanie

W  tym  artykule  przedstawiliśmy  podsta-
we możliwości tworzenia skryptów powło-
ki, które pomogą Ci zacząć przygodę z ba-
shem. Na omówienie wszystkich aspektów
tego shella nie wystarczyłoby miejsca nawet,
gdyby zajmował on cały magazyn Linux+.
Dodajmy, że skrypty bashowe są nie tylko
przydatne w automatyzowaniu powtarzal-
nych czynności (np. montowania i odmon-
towywania dysków, kasowania pamięci ca-
che  przeglądarek  internetowych  czy  porząd-
kowania  plików  tymczasowych),  ale  rów-
nież są wykorzystywane w instalacji i kon-
figuracji  systemu  Linux  i  jego  elementów
(np. sieci). Warto się więc ich nauczyć, do
czego  potrzebna  jest  długotrwała  prakty-
ka: znając basha wykonasz każdą czynność
w Linuksie i cały system będzie pod Two-
ją komendą.