1
10.
M
ĄDROŚĆ
S
YRACHA
:
J
AK BYĆ RODZEŃSTWEM SOLIDARNYM WOBEC RODZICÓW
?
(S
YR
3,1-
16)
Cel
• rozumienie potrzeby wspólnego realizowania czwartego przykazania BoŜego
• poznanie treści czwartego przykazania BoŜego w oparciu o Katechizm Kościoła Katolickiego
Materiały
• tekst Syr 3,1-16 do pracy metodą „papierka lakmusowego” (zał.10.1)
• Katechizm Kościoła Katolickiego o czci dla rodziców (zał. 10.2)
• biblijne „słowa Ŝycia” o czci dla rodziców (zał. 10.3)
Metody
• papierek lakmusowy
• wywiad
• słoneczko
• słowo Ŝycia
W
PROWADZENIE BIBLIJNE
Wyjątkowość Księgi Syracha w Piśmie Świętym
Tytuł Księgi „Mądrość Syracha” wywodzi się od imienia autora wzmiankowanego w Syr 50,27:
„Jezus, syn (hebr. ben) Syracha”, przez co często uŜywa się równieŜ tytułu „Ben Syrach”. Księga
została ułoŜona ok. 180 r. przed Ch. w języku hebrajskim. Wnuk autora przełoŜył ją ok. 132 r.
przed Ch. w Egipcie na język grecki. Mądrość Syracha jest księgą mądrościową, w której Ben
Syrach, doświadczony mędrzec i nauczyciel, udziela rad pewnemu młodzieńcowi. Ma on dzięki
tym pouczeniom stać się człowiekiem zasobnym i głową rodziny, jak równieŜ być przygotowanym
do pełnienia funkcji w Ŝyciu publicznym. Ten rodzaj kształcenia trzeba sytuować w kontekście
Ŝ
ycia wspólnoty Ŝydowskiej w Jerozolimie na przełomie III i II w. przed Ch., kiedy to musiała ona
stawić czoła wyzwaniom hellenizacji, czyli wpływom greckim na jej kulturę, obyczaje i religię
(hellenizm tamtego czasu moŜna porównać procesem amerykanizacji współczesnego świata). Nie
znaczy to jednak, Ŝe jest to księga przeszłości. Jej aktualność płynie z faktu, Ŝe przekazuje ona
róŜnego rodzaju rady w zakresie praktycznych i uniwersalnych doświadczeń ludzkich.
Mądrość proponowana przez Syracha
Trudno wskazać w Księdze jakiś przejrzysty plan. Raczej ma się wraŜenie chaosu
spowodowanego przeplataniem się róŜnych tematów, pouczeń i środków literackich. Zasadnicza
teza Ben Syracha jest jasna: prawdziwa mądrość znajduje się w BoŜym Prawie (Torze) i wyraŜa się
w postawie bojaźni BoŜej, czyli Ŝywej i osobowej relacji miłości z Bogiem (1,28–2,6; por. 32,14-
16), odznaczającej się pokorą i poddaniem się wspaniałości Boga (3,17-20) oraz zaufaniem Jego
dobroci i miłosierdziu (2,6-14; por. 34,13-17). Wśród tematów poruszanych przez Mądrość Syracha
pojawia się równieŜ kwestia dotycząca relacji między rodzicami i dziećmi (3,1-16; 7,23-25; 16,1-4;
30,1-13; 41,5-10; 42,9-14). Z tych tekstów zostanie poddany analizie pierwszy fragment (3,1-16)
ukazujący postawę, jaką winny zająć dzieci wobec rodziców.
Rodzeństwo wobec rodziców
Przykazanie: „Czcij swego ojca i matkę” (Wj 20,12; Pwt 5,16) mówi, jak powinna wyraŜać się
bojaźń Pańska w stosunkach rodzinnych. Adresatami pouczenia Syracha są raczej dorosłe dzieci
(„moi synowie”), którym wyjaśnia przyczyny, skutki oraz korzyści płynące z czci rodziców. Jego
pouczenia podejmują obietnicę biblijną: „abyś długo Ŝył i aby ci się dobrze powodziło na ziemi”
(Pwt 5,16). Podstawowym powodem, dla którego dzieci powinny czcić swoich rodziców, jest
2
ustanowiony przez Boga porządek społeczny, w którym rodzicom przysługuje władza nad swoimi
dziećmi (3,1-2). Szereg szczegółowych zdań („Kto..., kto...., kto...” w 3,3-7) opisuje duchowe
błogosławieństwa wypływające ze czci rodziców: odpuszczenie grzechów, skarby duchowe, długie
i szczęśliwe Ŝycie itd. Troska o rodziców w ich starszym wieku zostanie nagrodzona przez Boga
(„Miłosierdzie względem ojca nie pójdzie w zapomnienie, a miejsce grzechów zamieszka u ciebie”,
3,14). Poemat kończy się (3,16) nawiązaniem do 3,2 i przestrzega, Ŝe zaniedbywanie ojca i matki
jest bluźnierstwem.
K
ONSPEKT SPOTKANIA
I. Co to znaczy być „córką/synem”?
• Metoda „wywiadu”
• SondaŜ słuŜący ukazaniu, w jaki sposób młodzieŜ rozumie IV przykazanie BoŜe
II. Rady Syracha do budowania relacji z rodzicami
• Lektura Syr 3,1-16
• Metoda „papierka lakmusowego”
• Praktyczne wskazówki odnośnie realizacji IV przykazania BoŜego
III. Cześć dla rodziców wnosi „słońce” w nasze Ŝycie
• Praca z tekstem KKK 2214-2219
• Metoda „słoneczka”
• Cześć dla rodziców w ujęciu innych tekstów biblijnych
• „Słowo Ŝycia”
S
CENARIUSZ SPOTKANIA
I. Co to znaczy być „córką/synem”?
• Wyjaśnienie uczestnikom celu spotkania
Bycie siostrą/bratem nakłada się na bycie córką/synem. Te dwie relacje wzajemnie się
warunkują i kształtują. Analiza historii Jakuba czy Józefa pokazała, jak bardzo relacja dzieci z
rodzicami moŜe determinować relacje w rodzeństwie. Stąd pytanie o to, jak kształtować swoją więź
z rodzicami w perspektywie bycia siostrą/bratem. Pomocą posłuŜą nam teksty zaczerpnięte z ksiąg
mądrościowych Biblii (tu moŜna wspólnie przyjrzeć się układowi Pisma świętego i wskazać te
księgi).
•
Metoda „wywiadu”
• SondaŜ słuŜący ukazaniu, w jaki sposób młodzieŜ rozumie IV przykazanie BoŜe
Prowadzący informuje uczestników, Ŝe jest reporterem miesięcznika psychologicznego
„Charaktery”, który robi sondaŜ wśród młodzieŜy na temat ich rozumienia IV przykazania
Dekalogu o okazywaniu czci rodzicom. Uczestnicy mogą mówić nie tylko w swoim imieniu, ale teŜ
w imieniu swoich kolegów i koleŜanki. W ten sposób wyraŜone zostanie całe spektrum opinii na ten
temat.
Celem tego działania ma być nie tyle systematyzacja tych poglądów, ile raczej stworzenie
moŜliwości dla wypowiedzi, które stanowić będą swoiste „tło Ŝyciowe” dla dalszego poszukiwania
w oparciu o Biblię zrozumienia zamysłu stojącego za przykazaniem czci dla rodziców.
II. Rady Syracha dla budowania relacji z rodzicami
1. Odczytanie Syr 3,1-16
3
2. Praktyczne wskazówki odnośnie realizacji IV przykazania BoŜego w tekście Syracha 3,1-16
• Metoda „papierka lakmusowego”
• Praca w grupach
Zadaniem uczestników jest zakreślenie w tekście Syr 3,1-16 (zał.10.1) zdań, które by
odpowiadały na następujące pytania:
Sugestie dla prowadzącego
ad a) w.2 – okazywanie czci rodzicom jest wolą samego Boga; w.6 – wynika z posłuszeństwa
Bogu;
ad 2) praktycznie cały poemat „utkany” jest z praktycznych rad. Warto zauwaŜyć, Ŝe ww.12-15
zwracają uwagę na okazywanie czci rodzicom, którzy są podeszli w wieku;
ad 3) zbawienie, przebaczenie grzechów; błogosławieństwo BoŜe; długie Ŝycie; radość z
własnych dzieci (w.5a wyraŜa prawdę, Ŝe dzieci uczą się czci dla swoich rodziców od nich samych,
widząc, jak oni sami otaczają czcią dziadków).
Efekty pracy przedstawiamy na wspólnym forum poprzez wywieszenie „kolorowych” tekstów
na tablicy, by móc wspólnie porównać odpowiedzi sugerowane kolorami. W rozmowie nad
propozycjami moŜna postawić dodatkowe pytania: jaka rada była dla nich nowością, gdy chodzi o
ich relację wobec rodziców; jakie rady wydają się być trudne w realizacji?
III. Cześć dla rodziców wnosi „słońce” w nasze Ŝycie
• Praca z tekstem KKK 2214-2219 (zał.10.2)
• Cześć dla rodziców w ujęciu innych tekstów biblijnych
• Wprowadzenie
Mimo pewnego ograniczonego spojrzenia Syr 3,1-16 na relację dzieci wobec rodziców (ma on
na myśli sytuację dziecka juŜ dorosłego), moŜna w Biblii znaleźć szereg innych tekstów, które
rzucają światło na to, w jaki sposób ma się realizować praktycznie cześć dla rodziców równieŜ w
przypadku, gdy jesteśmy dzieci czy nastolatkami. Odkrywamy to, gdy sięgamy do Katechizmu
Kościoła Katolickiego, który w nr 2214-2219 wyjaśnia znaczenie IV przykazania BoŜego:
2214 Ojcostwo BoŜe jest źródłem ojcostwa ludzkiego; jest podstawą czci rodziców.
Szacunek dzieci – niepełnoletnich lub dorosłych – dla ojca i matki karmi się naturalnym
uczuciem zrodzonym z łączącej ich więzi. Tego szacunku domaga się przykazanie BoŜe.
2215 Szacunek dla rodziców (cześć synowska) wynika z wdzięczności wobec tych, którzy
przez dar Ŝycia, swoją miłość i pracę wydali na świat dzieci i pozwolili im wzrastać w latach,
w mądrości i w łasce. „Z całego serca czcij swego ojca, a boleści rodzicielki nie zapominaj!
Pamiętaj, Ŝe oni cię zrodzili, a cóŜ im zwrócisz za to, co oni tobie dali?” (Syr 7, 27-28).
2216 Szacunek synowski przejawia się w prawdziwej uległości i posłuszeństwie. „StrzeŜ,
synu, nakazów ojca, nie gardź nauką matki... Gdy idziesz, niech one cię wiodą, czuwają nad
tobą, gdy zaśniesz; gdy budzisz się – mówią do ciebie” (Prz 6, 20-22). „Syn mądry miłuje
karcenie, naśmiewca nie słucha nagany” (Prz 13, 1).
2217 Tak długo jak dziecko mieszka z rodzicami, powinno być posłuszne kaŜdej prośbie
rodziców, która słuŜy jego dobru lub dobru rodziny. „Dzieci, bądźcie posłuszne rodzicom we
wszystkim, bo to jest miłe w Panu” (Kol 3, 20). Dzieci mają takŜe słuchać rozsądnych
zarządzeń swoich wychowawców i tych wszystkich, którym rodzice je powierzyli. Jeśli
a) Z czego wynika konieczność okazywania czci dla rodziców? kolor Ŝółty
b) W jaki sposób czcić rodziców? kolor zielony
c) Jaki korzyści przynosi dzieciom cześć okazywana rodzicom? kolor niebieski
4
jednak dziecko jest przekonane w sumieniu, iŜ jest rzeczą moralnie złą być posłusznym
danemu poleceniu, nie powinno się do niego stosować.
2217 Wzrastając, dzieci będą nadal szanować swoich rodziców. Będą uprzedzać ich
pragnienia, chętnie prosić o rady i przyjmować ich uzasadnione napomnienia. Posłuszeństwo
wobec rodziców ustaje wraz z usamodzielnieniem się dzieci, pozostaje jednak szacunek, który
jest im naleŜny na zawsze. Ma on bowiem swoje źródło w bojaźni BoŜej, jednym z darów
Ducha Świętego.
2218 Czwarte przykazanie przypomina dzieciom juŜ dorosłym o ich odpowiedzialności
wobec rodziców. W miarę moŜności powinny one okazywać im pomoc materialną i moralną
w starości, w chorobie, samotności lub potrzebie. Jezus przypomina o tym obowiązku
wdzięczności.
Pan uczcił ojca przez dzieci, a prawa matki nad synami utwierdził. Kto czci ojca, zyskuje
odpuszczenie grzechów, a kto szanuje matkę, jakby skarby gromadził. Kto czci ojca, radość
mieć będzie z dzieci, a w czasie modlitwy swej będzie wysłuchany. Kto szanuje ojca, długo
Ŝ
yć będzie, a kto posłuszny jest Panu, da wytchnienie swej matce. (Syr 3, 2-6)
Synu, wspomagaj swego ojca w starości, nie zasmucaj go w jego Ŝyciu. A jeśliby nawet
rozum stracił, miej wyrozumiałość, nie pogardzaj nim, choć jesteś w pełni sił... Kto porzuca
ojca swego, jest jak bluźnierca, a przeklęty przez Pana, kto pobudza do gniewu swą matkę.
(Syr 3,12-13. 16)
2219 Szacunek synowski sprzyja harmonii całego Ŝycia rodzinnego; obejmuje on takŜe
związki między braćmi i siostrami. Szacunek wobec rodziców opromienia całe środowisko
rodzinne. „Koroną starców – synowie synów” (Prz 17, 6). „Z całą pokorą i cichością, z
cierpliwością, znoście siebie nawzajem w miłości” (Ef 4, 2).
• Metoda „słoneczka”
• Praca w grupach
• Znalezienie we wskazanych wyŜej numerach KKK odpowiedzi na pytanie: w jaki sposób
okazywać cześć rodzicom?
Pytanie to zostaje umieszczone na kole, które zostanie później otoczone przez uczestników
siedmioma „promieniami”. Będą nimi kartki z poszczególnymi numerami Katechizmu, które na
odwrotnej stronie zostaną zapisane przez grupę zdaniem (hasłem) odwołującym się do danej
propozycji okazywania czci rodzicom. Tak zbudowane „słoneczko” (warto, by kartki miały kolor
Ŝ
ółty) zostaje przyklejone na arkusz papieru.
Zakończenie
• Modlitwa prośby, w której poszczególnymi wezwaniami będą zdania zapisane przez
uczestników na promieniach słońca.
• „Słowo Ŝycia”
PrzedłuŜeniem spotkania w tygodniu moŜe być propozycja zabrania do domu jednego z tekstów
biblijnych wskazanych przez analizowany fragment Katechizmu. NaleŜy je umieścić na
pojedynczych paskach papieru, które uczestnicy losują między sobą (zał. 10.3). Teksty mogą się
powtarzać, w zaleŜności od liczby uczestników. Proponujemy, by umieścić to zdanie na widocznym
miejscu tak, by było ono natchnieniem dla okazywanej rodzicom czci.
5
„Słowo Ŝycia” o czci dla rodziców
„Z całego serca czcij swego ojca, a boleści rodzicielki nie zapominaj! Pamiętaj, Ŝe oni cię
zrodzili, a cóŜ im zwrócisz za to, co oni tobie dali?” (Syr 7, 27-28)
„StrzeŜ, synu, nakazów ojca, nie gardź nauką matki... Gdy idziesz, niech one cię wiodą,
czuwają nad tobą, gdy zaśniesz; gdy budzisz się – mówią do ciebie” (Prz 6, 20-22)
„Syn mądry miłuje karcenie, naśmiewca nie słucha nagany” (Prz 13, 1)
„Dzieci, bądźcie posłuszne rodzicom we wszystkim, bo to jest miłe w Panu” (Kol 3, 20)
„Kto czci ojca, zyskuje odpuszczenie grzechów, a kto szanuje matkę, jakby skarby
gromadził” (Syr 3,3)
„Kto czci ojca, radość mieć będzie z dzieci, a w czasie modlitwy swej będzie wysłuchany”
(Syr 3,4) „Kto szanuje ojca, długo Ŝyć będzie, a kto posłuszny jest Panu, da wytchnienie swej
matce” (Syr 3,6)
„Synu, wspomagaj swego ojca w starości, nie zasmucaj go w jego Ŝyciu. A jeśliby nawet
rozum stracił, miej wyrozumiałość, nie pogardzaj nim, choć jesteś w pełni sił” (Syr 3,12-13.
16)