Lista kontrolne -meble 03

Czynniki chemiczne – oceń zagroŜenia

Zapobiegaj wypadkom i chorobom zawodowym

LISTA KONTROLNA DLA MAŁYCH FIRM BRANśY MEBLARSKIEJ

JAK KORZYSTAĆ Z LISTY

1. Przeczytaj pytania.
2. Zaznacz odpowiedzi w odpowiednich rubrykach.
3. W przypadku zakreślenia odpowiedzi NIE( lub TAK w pkt. nr 5 i 17), odczytaj propozycje działań
korygujących.
4. Po wdroŜeniu działań korygujących dokonaj oceny ryzyka dla czynników chemicznych , zgodnie
z:

„Uproszczon

metodologi

oceny zagro

enia, wypadkiem, po

arem lub wybuchem ...” opracowan

przez Health & Safety Executive - Instytut Nadzoru BHP w skrócie nazywanej ( COSSH Essentials) .

Lp.

Pytanie / problem

Tak

Nie

dotyczy

Propozycje działań

korygujących

Czy stosujesz w procesie produkcji mebli czynniki
chemiczne?

Gdy odpowiedź negatywna – odstąp
od dalszej oceny

Czy czynniki chemiczne występujące podczas pracy
stale lub okresowo zostały zidentyfikowane i
zinwentaryzowane?
- czy jest spis substancji / mieszanin chemicznych
sklasyfikowanych jako niebezpieczne
(magazynowanych, stosowanych, powstających,
odpadowych)?

Sporządzić spis zmagazynowanych
oraz uŜytkowanych w zakładzie
substancji i mieszanin chemicznych.

Czy oryginalne opakowania niebezpiecznych czynników
chemicznych są oznakowane na etykiecie w języku polskim
m.in. nazwą, znakiem graficznym (piktogramem) i słownym
opisem stwarzanego zagroŜenia?

Po otrzymaniu dostawy sprawdzać
etykietę na opakowaniu. W przypadku
braku etykiety w języku polskim
zwrócić się do dystrybutora o
uzupełnienie. Nie usuwać oryginalnych
etykiet.

Czy po przelaniu substancji lub mieszaniny do innych
pojemników (nieoryginalnych) opisano je taką samą
nazwą jak na etykiecie opakowania oryginalnego?

Oznakować pojemniki i zbiorniki
robocze zgodnie z oznakowaniem
oryginalnym, co najmniej nazwą i
piktogramem z interpretacją słowną
znaku.

Czy zbiorniki/ pojemniki napełniane są naprzemiennie
róŜnymi chemikaliami- jeŜeli tak, to:
- czy dokonywane jest sprawdzanie stopnia oczyszczenia
zbiorników / pojemników, przed ich powtórnym
napełnieniem inną mieszaniną?

Zapewnić odpowiednią ilość odrębnych
pojemników i zbiorników w celu
wyeliminowania naprzemiennego ich
napełniania. JeŜeli ze względów
technologicznych jest to niemoŜliwe,
opracować szczegółową procedurę
oczyszczania i sprawdzania stopnia
czystości zbiorników/pojemników.

Czy uzyskano od dostawcy aktualne karty charakterystyki dla
wszystkich niebezpiecznych czynników chemicznych, które
mogą znajdować się na stanowiskach pracy, a jeśli to
konieczne, czy dostępne są wystarczające i odpowiednie
informacje dotyczące niebezpiecznych środków
chemicznych nieposiadających kart (odpady, produkty
pośrednie itd.)?

Uzyskać od dostawcy karty
charakterystyk lub informacje o
produktach dla których nie jest
wymagana karta charakterystyki oraz
sporządzić informacje dla
pracowników.

Czy rozpoznano proces technologiczny w zakresie
moŜliwości powstawania i wydzielania się substancji

Dokonać rozeznania procesu
technologicznego pod względem emisji

Lp.

Pytanie / problem

Tak

Nie

dotyczy

Propozycje działań

korygujących

stwarzających zagroŜenie dla pracownika?

substancji chemicznych – informacje
od producenta, technologów

Czy niebezpieczne czynniki chemiczne przechowuje się w
specjalnych pomieszczeniach zamkniętych, zaleŜnie od
klasy ryzyka i odpowiednio oddzielone (odległość lub
odpowiednia przegroda) od środków, których z nimi
przechowywać nie wolno lub mogących powodować
niebezpieczne reakcje?

Sprawdzić dostosowanie magazynu do
rodzaju przechowywanych środków i
zgodnie z informacjami zawartymi w
kartach charakterystyki ( informacjach
dla produktów nie wymagających karty
charakterystyki).

Czy w magazynie jest zapewniona  skuteczna
wentylacja  grawitacyjna, a jeśli to konieczne
równieŜ  wentylacja mechaniczna lub awaryjna,
zgodnie wymogami przepisów i informacjami
zawartymi w kartach charakterystyki?

Wykonać odpowiednią wentylację,
zapewnić odpowiednią krotność
wymiany powietrza w magazynie
zamkniętym i sprawdzać jej
efektywność.

Czy w obszarach przechowywania, stosowania i
produkcji  jest moŜliwe gromadzenie i usuwanie
wycieków lub rozlanych niebezpiecznych czynników
chemicznych do bezpiecznych pojemników lub na tzw.
tace przeciwrozlewowe;
czy istnieją specjalne środki do neutralizacji i usuwania
rozlanych czynników lub usuwania wycieków;
czy istnieją odpowiednie instrukcje?

Zapewnić odpowiednie pojemniki na
zebrane wycieki;  zbiorniki  i aparaty
technologiczne posadowić w wannach
(tacach) zbierających wyciekające
chemikalia; zapewnić  środki
neutralizujące; opracować  i wdroŜyć
procedury  postępowania, zgodnie z
informacjami zawartymi w kartach
charakterystyki i przepisami ochrony
środowiska [ 8 ].

Czy wprowadzono zakaz stosowania
„niekontrolowanych" źródeł zapłonu w miejscach
przechowywania łatwopalnych niebezpiecznych środków
chemicznych, a zakaz jest przestrzegany i
kontrolowany?

Wprowadzić zakaz uŜywania
otwartego ognia oraz innych źródeł
zapłonu.

Czy opakowania zawierające niebezpieczne środki
chemiczne mają wystarczającą odporność fizyczną oraz
chemiczną i czy nie są na nich widoczne Ŝadne ślady
uderzeń, rozcięć lub odkształceń?

Kontrolować stan opakowań, a
uszkodzone wymienić na nowe tego
samego typu / atestowane lub
odpowiednie dla danego środka
chemicznego.

Czy unika się ręcznego przelewania środków
chemicznych z otwartych pojemników?

WyposaŜyć stanowiska w urządzenia
do przelewania, np. pompy, dozowniki

Czy  do transportu (ręcznego i mechanicznego)
zastosowano sprzęt pomocniczy lub  wyposaŜenie
gwarantujące  stabilne zamocowanie,  zabezpieczające
przed uszkodzeniem; czy opracowano i wdroŜono
instrukcje transportu ręcznego / mechanicznego?

Zapewnić sprzęt pomocniczy lub
urządzenia transportowe, albo zmienić
system dostarczania chemikaliów na
stanowisko pracy (np. rurociąg, pompa
dozująca). Wydać odpowiednie
instrukcje i zapoznać z nimi
pracowników.

Czy ilość niebezpiecznego czynnika chemicznego
przechowywana na stanowisku / w pomieszczeniu pracy,
nie przekracza ilości technologicznej dla jednej zmiany
roboczej?

Zapewnić magazyny podręczne.

Czy zastosowano ochronę przed gromadzeniem się
ładunku elektrostatycznego podczas przelewania
cieczy łatwopalnych; czy kontrolowana jest okresowo
skuteczność  zastosowanej instalacji odprowadzającej
ładunki elektrostatyczne.

Wykonać instalację do odprowadzania
ładunków elektrostatycznych, np. stałe
przewody połączone z pojemnikiem lub
jego obudową, końcówki zaciskowe
(klemy) przewodów instalacji
odprowadzającej ładunki,
umoŜliwiające podpięcie przenośnych

Lp.

Pytanie / problem

Tak

Nie

dotyczy

Propozycje działań

korygujących

pojemników; wykonywanie okresowych
badań i pomiarów skuteczności
działania w/w instalacji.

Czy stosowane, magazynowane lub wydzielające
się substancje / mieszaniny chemiczne powodują
moŜliwość powstania atmosfery wybuchowej: pyłu,
gazu?

JeŜeli odpowiedź TAK, to przejść do
następnego pytania, jeŜeli odpowiedź
NIE to przejść do pytania 26.

Czy dokonano oceny ryzyka wystąpienia atmosfery
wybuchowej?

Dokonać oceny ryzyka wystąpienia
atmosfery wybuchowej? [6]

Czy sporządzono dokument zabezpieczenia
stanowiska pracy przed wybuchem?

Sporządzić dokument zabezpieczenia
stanowiska przed wybuchem? [6]

Czy dokonano oznaczenia strefa zagroŜonych
wystąpieniem atmosfery wybuchowej?

Oznaczyć strefy zagroŜenia
wystąpieniem atmosfery wybuchowej
zgodnie z wyznaczonymi strefami –
ocena ryzyka wystąpienia atmosfery
wybuchowej i dokument
zabezpieczenia stanowiska przed
wybuchem.

Czy narzędzia i urządzenia stosowane w obszarach
zagroŜonych wybuchem spełniają wymagania
dyrektywy ATEX do pracy w takich atmosferach?

Sprawdzić narzędzia i urządzenia
pracujące w strefie zagroŜonej
wystąpieniem atmosfery wybuchowe,
czy posiadają dokumenty deklarujące
moŜliwość ich pracy w takich
miejscach i czy posiadają oznaczenie
Ex w sześciokącie oraz stosowne
oznaczenie kodowe, informujące o
moŜliwości pracy w takich atmosferach

Czy pracownicy zostali wyposaŜeni w obuwie i
odzieŜ roboczą posiadające właściwości
antyelektrostatyczne?

Zapewnić pracownikom obuwie i
odzieŜ roboczą odprowadzające
ładunki elektrostatyczne –
wyposaŜenie to powinno posiadać
stosowne deklaracje

Czy instalacja elektryczna uŜywana w miejscach
zagroŜonych wybuchem jest w wykonaniu
antywybuchowym?

Dostosować instalację elektryczną do
skuteczności działania

Czy na drzwiach prowadzących do pomieszczeń
pracy, gdzie moŜe wystąpić atmosfera wybuchowa,
umieszczono stosowny znak ostrzegawczy?

Umieścić na drzwiach trójkątny Ŝółty
znak z napisem „EX” i czarną obwódką

Czy instalacje elektryczne wykonane są w sposób
zapewniający odporność na działanie
chemikaliów; czy corocznie sprawdzana jest
skuteczność działania zastosowanej ochrony
przed poraŜeniem prądem elektrycznym?

Dostosować instalację, sprawdzać jej
stan techniczny i skuteczność
działania.

Czy urządzenia, osprzęt i instalacje
technologiczne zostały dobrane w sposób
gwarantujący ich odporność na działanie
chemikaliów, czy ich stan techniczny jest
okresowo kontrolowany?

Dostosować urządzenia, osprzęt i
instalacje technologiczne do
właściwości chemikaliów;
sprawdzać okresowo ich  stan
techniczny  (w ustalonych
czasookresach);
poddawać okresowej konserwacji w
sposób zaplanowany.

Czy pokrycia ścian, sufitów i posadzek oraz
podesty robocze i zabezpieczenia kanałów

Pokryć ściany, sufity, posadzki
powłokami chemoodpornymi.

Lp.

Pytanie / problem

Tak

Nie

dotyczy

Propozycje działań

korygujących

technologicznych są odporne na agresywne
działanie chemikaliów; czy ich stan techniczny
gwarantuje bezpieczeństwo?

Zakonserwować przed działaniem
chemikaliów elementy konstrukcji (np.
drewniane podesty, metalowe pokrycia
kanałów technologicznych itp.).
Okresowo kontrolować stan
techniczny, zgodnie z ustalonym
planem kontroli.

Czy czynności, które mogą grozić uwolnieniem gazu, par,
pyłów itd. niebezpiecznych czynników chemicznych, są
wykonywane w układzie zamkniętym albo co najmniej w
obszarach dobrze wentylowanych lub w instalacjach
wyposaŜonych w wyciąg miejscowy, ze szczególnym
uwzględnieniem stanowisk lakierniczych?

Zastosować odpowiednie środki,
zgodnie z przepisami i kartą
charakterystyki [2, 5 ].

Czy wprowadzono środki zapobiegające
rozprzestrzenianiu się czynników chemicznych
niebezpiecznych na inne stanowiska pracy lub do
innych pomieszczeń pracy?

Podjąć działania zapobiegawcze np.:
zapewnić hermetyzację procesu,
przemieścić stanowiska niezwiązane z
procesem technologicznym do innego
pomieszczenia, rozdzielić ścianką
działową pomieszczenie produkcyjne,
wykonać szczelne drzwi pomiędzy
pomieszczeniami, wykonać kurtynę
powietrzną pomiędzy
pomieszczeniami, w pomieszczeniach
sąsiadujących zastosować wentylację
mechaniczną nadciśnieniową.

Czy została zagwarantowana kontrola dostępu
pracowników nieuprawnionych i osób z zewnątrz do
obszarów przechowywania, przetwarzania, załadunku
i rozładunku niebezpiecznych środków chemicznych?

Oznakować strefy i pomieszczenia w
sposób ustalony przepisami; zapewnić
zamknięcia pomieszczeń
uniemoŜliwiające dostęp osobom
nieuprawnionym , a jednocześnie
zapewniające moŜliwość swobodnego
opuszczenia pomieszczenia przez
obsługę; opracować instrukcje
informowania osób/ firm zewnętrznych
(np. serwis, usługi) o zagroŜeniach i
sposobach ochrony.

Czy ustalono wykaz prac szczególnie
niebezpiecznych, obejmujący prace z chemikaliami?
Czy opracowano szczegółowe wymagania bhp przy
wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych?

Ustalić wykaz, opracować procedury.

Czy pracownicy i inne osoby świadczące pracę na rzecz
pracodawcy zostali we właściwy sposób poinformowani o
ryzyku związanym z niebezpiecznymi środkami
chemicznymi i przeszli odpowiednie szkolenie w zakresie
stosowanych środków zapobiegawczych i ochronnych?

Opracować instrukcje.
Poinformować pracowników i inne
osoby świadczące pracę oraz osoby/
firmy zewnętrzne (np. serwis, usługi) o
zagroŜeniach i sposobach ochrony.
Poddawać pracowników okresowym
szkoleniom z zakresu bhp nie rzadziej
niŜ raz w roku.

Czy istnieją pisemne instrukcje stanowiskowe,
dotyczące wykonywania czynności z
niebezpiecznymi środkami chemicznymi?

Opracować i udostępnić pracownikom
instrukcje.

Czy istnieje instrukcja określająca sposób gospodarowania
odpadami niebezpiecznymi, zgodna z przepisami i czy jest

Opracować instrukcję gospodarki
odpadami, wdroŜyć do stosowania.

Lp.

Pytanie / problem

Tak

Nie

dotyczy

Propozycje działań

korygujących

kontrolowane jej przestrzeganie?

Czy wprowadzono odpowiednie zasady higieny osobistej
(mycie rąk, zmiana odzieŜy, zakaz jedzenia, picia i palenia
na stanowiskach pracy itd.), a ich stosowanie jest
kontrolowane?

WdroŜyć odpowiednie zasady i zapisać
je w instrukcjach stanowiskowych.

Czy istnieją instrukcje postępowania w sytuacjach
awaryjnych na wypadek np. wycieku, zmieszania,
poŜaru, wybuchu chemikaliów?

Opracować instrukcję, wdroŜyć je do
stosowania, przeprowadzać okresowe
ćwiczenia pozorowane.

Czy w zakładowym wykazie środków ochrony
indywidualnej uwzględniono środki niezbędne dla
ograniczenia naraŜenia inhalacyjnego i kontaktowego z
uwzględnieniem informacji zawartych w kartach
charakterystyki;
czy ustalone środki ochrony indywidualnej są na bieŜąco
wydawane;
czy jest kontrolowane ich odpowiednie stosowanie,
przechowywanie i konserwacja?

Ustalić odpowiednie do zagroŜenia
rodzaje ochron indywidualnych oraz
odzieŜy ochronnej i obuwia;
poinformować uŜytkowników o
zasadach i sposobie ich stosowania,
przechowywania i konserwacji; wydać
do indywidualnego uŜytku ustalone
środki i umoŜliwić ich wymianę w
przypadku zniszczenia lub utraty cech
ochronnych, przez cały czas
wykonywania pracy.

Czy w pobliŜu miejsc stosowania i magazynowania
chemikaliów o własnościach łatwopalnych są natryski
ratunkowe do obmycia całego ciała i oddzielne natryski
ratunkowe do płukania oczu.

Zamontować odpowiednie natryski
zgodnie z przepisami [ 2 ],
kontrolować ich działanie.

Czy zapewniono pomieszczenia higieniczno-sanitarne
dla pracowników i innych osób wykonujących pracę na
rzecz pracodawcy;
Czy w przypadku stosowania chemikaliów
zakwalifikowanych jako toksyczne, draŜniące,
uczulające, a takŜe chemikaliów pylących lub o
nieprzyjemnym zapachu, wydzielono dla pracowników
odrębne szatnie i jadalnie;
Czy przed wejściem do jadalni są przedsionki
umoŜliwiające pracownikom zdjęcie odzieŜy ochronnej
oraz umywalki z bieŜącą, ciepłą wodą;
Czy zapewniono miejsca i urządzenia do oczyszczania
i suszenia odzieŜy ochronnej, obuwia i innych środków
ochrony indywidualnej wymagających oczyszczenia.

Zapewnić odpowiednie pomieszczenia
i urządzenia, zgodnie z przepisami[ 2 ].

1.  ustawa  z  dnia  26  czerwca  1974 r.  Kodeks  pracy  (Dz. U.  z  1998 r.  Nr 21,  poz. 94  ze  zmianami  oraz  z
2009 r. Nr 6, poz. 33),
2.  rozporządzenie  Ministra  Pracy  i  Polityki  Socjalnej  z  dnia  26  września  1997 r.  w  sprawie  ogólnych
przepisów  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy  (Dz. U.  z  2003 r.  Nr 169,  poz. 1650  ze  zmianami  oraz  z  2008 r.
Nr 108, poz. 690),
3.  rozporządzenie  Ministra  Zdrowia  z  dnia  5  marca  2009 r.  w  sprawie  oznakowania  opakowań  substancji
niebezpiecznych  i  preparatów  niebezpiecznych  oraz  niektórych  preparatów  chemicznych  (Dz. U.  Nr 53,
poz. 439),
4.  rozporządzenie  Ministra  Zdrowia  z  dnia  14  marca  2003 r.  w  sprawie  sposobu  oznakowania  miejsc,
rurociągów  oraz  pojemników  i  zbiorników  słuŜących  do  przechowywania  lub  zawierających  substancje
niebezpieczne lub preparaty niebezpieczne (Dz. U. Nr 61, poz. 552),
5.  rozporządzenia  Ministra  Zdrowia  z  dnia  13  listopada  2007 r.  w  sprawie  karty  charakterystyki  (Dz. U.
Nr 215, poz. 1588),

6.  rozporządzenia  Ministra  Gospodarki,  Pracy  i  Polityki  Społecznej  z  dnia  29  maja  2003 r.  w  sprawie
minimalnych  wymagań  dotyczących  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy  pracowników  zatrudnionych  na
stanowiskach pracy, na których moŜe wystąpić atmosfera wybuchowa (Dz. U. Nr 107, poz. 1004 ze zmianami
z 2006 r. Nr 121, poz. 836),
7.  rozporządzenia  Ministra  Zdrowia  z  dnia  30  grudnia  2004 r.  w  sprawie  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy
związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2005 r. Nr 11, poz. 86 oraz z
2008 r. Nr 203, poz.1275),
8.  ustawy  z  dnia  27  kwietnia  2001 r.  o  odpadach  (Dz. U.  z  2007 r.  Nr 39,  poz. 251  ze  zmianami  oraz  z
2009 r. Nr 18 poz. 97),

9.  rozporządzenia  Ministra  Pracy  i  Polityki  Socjalnej  z  dnia  14  marca  2000 r.  w  sprawie  bezpieczeństwa  i
higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz. U. Nr 26, poz. 313 ze zmianami oraz z 2009 r. Nr 56,
poz. 462),
10.  rozporządzenia  Ministra  Gospodarki  i  Pracy  z  dnia  27  lipca  2004 r.  w  sprawie  szkolenia  w  dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860 ze zmianami oraz z 2007 r. Nr 196, poz. 1420).
11.  rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006r.

w sprawie

rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH),
utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylające
rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak równieŜ dyrektywę Rady
76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE,

Opracowanie:
Tomasz Grausz - starszy inspektor pracy w OIP Olsztyn