Spisała: Ewa L. Cetnar, kontakt: akaszik@interia.pl, GG: 389155 

Procesy poznawcze – wykład 3 (Pani dr Maria Zając, 7 marca 2005r.) 

 
Zalecenia i sugestie 

• 

Psychologia 

i 

poznanie 

pod 

redakcją 

Materskiej 

i 

Tyszki 

-  Rozdział  1  autorstwa  Kaliny  Domańskiej  Metafora  komputerowa  w  psychologii 
poznawczej (14 III) 

• 

Miller, Galanter i Pribram Plany i struktura zachowania – Prolog i Rozdział 1 Obrazy 
i plany (14 III) 

 
Dygresje 

• 

Empiryści twierdzą, Ŝe percepcja jest źródłem wszelkiego poznania i wiedzy. Pamięć i 
wyobraźnia to pochodne i pokrewne percepcji zmysłowej. 

• 

Pod  koniec  lat  sześćdziesiątych  Ulric  Neisser  opublikował  pracę  Cognitive 
psychology,  która  stała  się  przełomem  w  sposobie  myślenia  o  mechanizmach 
ludzkiego  zachowania.  (...)  przeciwstawił  się  koncepcji  człowieka  pasywnego  i 
zaproponował  koncepcje  aktywnego  umysłu.  Samą  psychologię  poznawczą  traktował 
jako naukę o mechanizmach funkcjonowania umysłu.

1

 

• 

Kolejny do kolekcji modeli maszynowo – informatycznych uogólniony model uczenia 
się  według  koncepcji  przetwarzania  informacji  ze  120  strony  2  tomu  Vademecum 
Akademickiego pod redakcją Jana Stralau. Myślenie funkcjonuje w nim jako pamięć, 
a procesy percepcji zaznaczone są jako rejestr sensoryczny. 

• 

Komentarz 

do 

modelu 

Idy 

Kurcz: 

-  badacz  pamięci  Tulving  przyczynił  się  do  utrwalenia  pojęć  analizator  sensoryczny 
oraz 

epizodyczny, 

- śledząc schemat od lewej do prawej moŜna powiedzieć, Ŝe mowa się intelektualizuje, 
a wiedza o świecie werbalizuje. 

• 

Zestaw  wyrazów  bliskoznacznych  dla  pojęcia  reprezentacji  poznawczej:  odbicie, 
odzwierciedlenie, obraz, doświadczenie, wiedza. 

• 

Uczenie się percepcyjne jest uczeniem się reakcji. (Gibson) 

 
Wykład właściwy 
 
 

Informacyjne 

Ekologiczne 

Proces 

Kategoryzacji 

Specyfikacji 

Wynik 

Powstanie reprezentacji 

Reakcja adaptacyjne 

Funkcja 

Rozpoznawanie 

UmoŜliwienie działania 

 

W  myśl  konstruktywizmu  poznawczego  (charakterystycznego  m.in.  dla  współczesnej 

psychologii  społecznej)  człowiek  aktywnie  konstruuje  obraz  świata  posługując  się  danymi 
dostarczonymi  mu  przez  narządy  zmysłów,  które  są  rezultatem  jego  aktywności  oraz 
informacjami wydobytymi z pamięci. 

Inaczej:  spostrzeganie  w  tym  podejściu  wynika  z  stymulacji  sensorycznej  i  systemu 

poznawczego. 
 

W opozycji do opcji ekologicznej stoi realizm poznawczy, który głosi Ŝe spostrzeganie 

dostarcza człowiekowi dokładnego

2

 obrazu otaczającego świata, a zatem świat jest dokładnie 

taki, jakim się jawi w świadomości. 
                                                 

1

 Vademecum Akademickie pod redakcją Jana Stralau, tom I, 2.2.5 

2

 Przystosowanie wymaga tego, aby reprezentacja była dokładna. 

Spisała: Ewa L. Cetnar, kontakt: akaszik@interia.pl, GG: 389155 

 

PoniewaŜ reprezentacja jest niejako dana w tej koncepcji percepcja nie jest aktywnym 

procesem. 
 
Funkcje spostrzegania (Fodor, Pylyshyn, Nowell, Simon, Show) 

• 

Bezpośrednia, - kierowanie zachowaniem i regulacja działania; 

• 

Reprezentacyjna (rozpoznawanie), - formułowanie sądów i prawdziwych przekonań o 
ś

wiecie.  Dostarczanie  danych  na  wejściu  dla  wyŜszych  procesów  umysłowych: 

podejmowania decyzji i zaspakajania potrzeb w świecie. 

 
Spostrzeganie zaleŜy od: 

• 

Obiektywnie  istniejącego  bodźca,  (m.in.  ustalenie  się  reakcji,  prawo  Webera  – 
Fechnera), 

• 

Warunków spostrzegania, (procesy kontekstowe), 

• 

Czynników  podmiotowych,  (gotowość  percepcyjna,  zręczność  i  wprawa  nabyte  w 
procesie uczenia się). 

 
Mechanizmy pośredniczące gotowości percepcyjnej (Bruner, str. 59) 

• 

Grupowanie  i  integracja  –  zarówno  wskazówek,  jak  i  prawdopodobieństw 
sekwencyjnych (nie ma izolowanych zdarzeń, są tylko epizody). 

• 

Regulowanie dostępności kategorii 

• 

Sygnalizowanie  zgodności  i  jej  braku  pomiędzy  informacjami  na  wejściu 
(wskazówkami), a zestawem cech swoistych dla danego pojęcia (kategoria). Powoduje 
to powstawanie emocji. ObciąŜenia systemu poznawczego niezgodnością. 

• 

Blokowanie  wskazówek,  które  ma  miejsce  szczególnie  przy  zakończeniu  procesu 
kategoryzacji (zakończeniu potwierdzania). 

 

James  J.  Gibson  zwrócił  uwagę  na  bezpośredniość  procesu  spostrzegania.  Danuta 

Gierulanka

3

  wskazuje,  Ŝe  w  percepcji  ukazuje  się  spostrzegającemu  sam  przedmiot 

spostrzeŜenia, coś lub ktoś we własnej osobie, w swojej cielesności i samobecności. Nie zaś 
jako symbol – znak czy obraz będący pośrednikiem. 
 

Proces  specyfikacji  (specify)  określa  relację  między  elementami  światła

4

  i  bodźcami 

akustycznymi  (S1),  a  elementami  topografii  środowiska  i  niezniennikami  przedmiotów (S2). 
Obserwator  wykorzystuje  pojawienie  się  S1  do  sprecyzowania  (wyszczególnienia)  S2. 
Pozwala to na wykonywanie fizycznych czynności w fizycznym otoczeniu. 

 
Affordances  to  właściwości  środowiska,  które  na  coś  pozwalają.  Aby  móc  sprawnie 

funkcjonować,  trzeba  zachowywać  się  w  zgodności  z  nimi.  Przykładem  moŜe  być  sznurek 
wiąŜący dwie części rozkładanego krzesła, - po rozwiązaniu pozwala on na jego rozłoŜenie. 

Affordances  są  szybko  identyfikowane.  Interesują  tylko  w  danym  kontekście,  np. 

zmęczony  człowiek  szuka  w  otoczeniu  płaskiej  powierzchni,  aby  usiąść  lub  się  połoŜyć.

5

 

Właściwości  środowiska  istnieją  i  są  takie  same  dla  wszystkich  organizmów,  niezaleŜnie  od 
ich poziomu rozwoju. 

Inaczej  mówiąc  affordances  są  to  takie  cechy  otoczenia,  które  mają  znaczenie  dla 

poznania i zachowania. 

                                                 

3

 Przedstawicielka psychologii fenomenologicznej, matematyczka, filozof i psycholog, uczennica Romana 

Ingardena 

4

 Wejście sensoryczne jako kombinacja światła docierającego bezpośrednio do obserwatora. 

5

 W tym przykładzie affordance jest płaska powierzchnia. 

Spisała: Ewa L. Cetnar, kontakt: akaszik@interia.pl, GG: 389155 

 

Odbiór  bodźców  związany  jest  z  doznaniami  psychicznymi:  wraŜeniami  i 

spostrzeŜeniami.  Według  Włodzimierza  Szewczuka  wraŜenie  to  najprostsza,  najbardziej 
podstawowa informacja o świecie, odzwierciedlająca własność przedmiotu. 
 

WraŜenia  (...)  doświadczenie  lub  recepcja  prostych  właściwości  bodźców,  takich  jak  na 

przykład  jasność,  kolor,  głośność  czy  siła  dotyku.  Spostrzeganie  natomiast  jest 
doświadczeniem  złoŜonej  charakterystyki  bodźców,  na  przykład  konkretnych  przedmiotów  w 
otaczającym środowisku, łatwo rozpoznawanych i nazywanych.

6

 

 
WraŜenia, jako zmienne psychologiczne w widzeniu to: 

• 

Jasność  zaleŜna  w  pierwszym  rzędzie  od  intensywności  światła,  drugim  długości  fali 
ś

wietlnej i akomodacji oka; 

• 

Kolor  zaleŜny  od  długości  fali  świetlnej,  a  takŜe  struktury  widma  i  odcienia  światła 
otaczającego daną powierzchnię; 

• 

Nasycenie  (soczystość  barwy)  zaleŜy  w  pierwszym  rzędzie  od  struktury  widma, 
następnie otaczającego światła. 

 
WraŜenia dla słuchu to głośność i barwa głosu. 

                                                 

6

 Vademecum Akademickie pod redakcją Jana Stralau, tom II, 14.1