Mechanik _precyz_731[03]_Z2.06

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Procedura napraw i regulacji narzędzi i przyrządów pomiarowych – analogie

do procedury napraw i regulacji mechanizmów precyzyjnych

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Narzędzia i przyrządy oraz zakres demontażu przed naprawą narzędzi

i przyrządów pomiarowych. Ocena jakości napraw i dokumentacja
serwisowa

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Naprawa narzędzi i przyrządów pomiarowych przez wymianę części

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Naprawa narzędzi i przyrządów pomiarowych przez usunięcie uszkodzenia

4.4.1 Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Naprawa narzędzi i przyrządów pomiarowych przez regenerację lub

dorobienie części

4.5.1 Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Kontynuujesz naukę zawodu w systemie modułowym, w którym treści nauczania

są podzielone na jednostki modułowe. Jednostka modułowa „Wykonywanie napraw
i regulacji przyrządów pomiarowych”, do której otrzymałeś poradnik jest szóstą z kolei
jednostką w module” Eksploatacja maszyn, urządzeń i przyrządów i pomiarowych.

Zadaniem tego modułu jest pomóc Ci zdobyć wiedzę dotycząca prawidłowej obsługi,

napraw i regulacji maszyn i urządzeń precyzyjnych. Do takiej wiedzy zalicza się także ta
dotycząca regulacji i napraw przyrządów pomiarowych. Dzięki niej poprawnie, zgodnie
z zasadami wykonasz naprawę i regulację przyrządów pomiarowych..

Poradnik dla ucznia ma pomóc Ci w opanowaniu wiedzy zawartej w jednostce

„Wykonywanie  napraw  i  regulacji  przyrządów  pomiarowych.  Zawiera  materiał  nauczani
i ćwiczenia  wraz  ze wskazówkami,  potrzebnymi  do  zaliczenia  jednostki  modułowej.  Przed
rozpoczęciem  nauki  zapoznaj  się  z  celami  tej  jednostki.  Dowiesz  się  na  tej  podstawie,  co
będziesz  umieć  po  jej  zakończeniu.  Poniżej  masz  przegląd  jednostek  modułowych,  które  już
zrealizowałeś,  a  nabyte  umiejętności  wykorzystasz  do  zrealizowania  ostatniej  jednostki
modułowej i rozwiązania testu osiągnięć.

Jednostka podzielona została na 5 tematów:

1. Procedura napraw i regulacji narzędzi i przyrządów pomiarowych – analogie do

procedury napraw i regulacji mechanizmów precyzyjnych.

2. Narzędzia i przyrządy oraz zakres demontażu przed naprawą narzędzi i przyrządów

pomiarowych. Ocena jakości napraw i dokumentacja serwisowa.

3.  Naprawa narzędzi i przyrządów pomiarowych przez wymianę części.
4.  Naprawa narzędzi i przyrządów pomiarowych przez usunięcie uszkodzenia.
5.  Naprawa narzędzi i przyrządów pomiarowych przez regenerację lub dorobienie części.

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczeń sprawdź, czy jesteś do nich odpowiednio

przygotowany.  W  tym  celu  wykorzystaj  zestaw  pytań  zamieszczony  po materiale  nauczania
do  każdego  z  tematów.  Na  końcu  opracowania  każdego z tematów, po ćwiczeniach znajduje
się sprawdzian  postępów, który pozwoli Ci określić swoje osiągnięcia w zakresie zdobywanej
wiedzy.  Jeśli  uzyskasz  pozytywne  wyniki,  będziesz  mógł  przejść  do  następnego  ćwiczenia,
a  jeśli  nie,  to  wiadomości  i umiejętności  powinieneś  uzupełnić,  powtórzyć  przy  pomocy
nauczyciela.  Ponadto  proponowane  ćwiczenia  są  tak  skonstruowane,  by  pomóc  Ci  ocenić
stopień opanowania wiedzy.

Jednostka kończy się testem. Stanowić on będzie podstawę zaliczenia tej jednostki

modułowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

731[03].Z2

Eksploatacja maszyn, urządzeń

i przyrządów pomiarowych

731[03].Z2.01

Organizowanie stanowiska pracy

731[03].Z2.02

Obsługiwanie maszyn i urządzeń

precyzyjnych

731[03].Z2.03

Diagnozowanie przyczyn

nieprawidłowej pracy maszyn i urządzeń

precyzyjnych

731[03].Z2.04

Wykonywanie napraw i regulacji

mechanizmów precyzyjnych

731[03].Z2.05

Wykonywanie napraw i regulacji

maszyn precyzyjnych

731[03].Z2.06

Wykonywanie napraw i regulacji

przyrządów pomiarowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

charakteryzować sposoby naprawy maszyn i urządzeń precyzyjnych,

–

rozróżniać etapy procesu naprawczego maszyn i urządzeń precyzyjnych,

–

rozróżniać narzędzia i przyrządy używane w procesie naprawy i regulacji,

–

dobierać narzędzia i przyrządy niezbędne do wykonania naprawy zdiagnozowanego
uszkodzenia maszyny i urządzenia precyzyjnego,

–

wykonywać demontaż maszyny i urządzenia precyzyjnego w zakresie niezbędnym do
wykonania naprawy zdiagnozowanego uszkodzenia,

–

wykonywać naprawę maszyny i urządzenia precyzyjnego przez dorobienie uszkodzonego
elementu,

–

wykonywać naprawę maszyny i urządzenia precyzyjnego przez usunięcie uszkodzeń
mechanizmów,

–

wykonywać naprawę maszyny i urządzenia precyzyjnego przez wymianę części,

–

wykonywać montaż maszyny i urządzenia precyzyjnego po wykonaniu naprawy,

–

wykonywać regulację maszyny i urządzenia precyzyjnego,

–

dobierać sposób konserwacji maszyny i urządzenia precyzyjnego,

–

wykonywać konserwację maszyny i urządzenia precyzyjnego,

–

oceniać jakość naprawy,

–

posługiwać się dokumentacją serwisową.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

zastosować przepisy bhp i ochrony środowiska naturalnego podczas wykonywania prac
związanych z naprawą i regulacją przyrządów pomiarowych,

–

scharakteryzować sposoby naprawy przyrządów pomiarowych,

–

rozróżnić fazy procesu naprawczego przyrządów pomiarowych,

–

rozróżnić narzędzia i przyrządy obsługowo - naprawcze,

–

dobrać

narzędzia

przyrządy

niezbędne

wykonania

naprawy

zdiagnozowanego uszkodzenia przyrządu pomiarowego,

–

wykonać demontaż przyrządów pomiarowych w zakresie niezbędnym do wykonania
naprawy zdiagnozowanego uszkodzenia,

–

wykonać naprawę przyrządów pomiarowych przez dorobienie uszkodzonego elementu,

–

wykonać naprawę przyrządów pomiarowych przez usunięcie uszkodzeń mechanizmów,

–

wykonać naprawę przyrządów pomiarowych przez wymianę części,

–

wykonać naprawę precyzyjnych elementów mechanicznych elektrycznych przyrządów
pomiarowych,

–

wykonać montaż przyrządów pomiarowych po wykonaniu naprawy,

–

wykonać regulację przyrządów pomiarowych,

–

dobrać i uzasadnić wybór sposobu konserwacji przyrządów pomiarowych,

–

wykonać konserwację przyrządów pomiarowych,

–

ocenić jakość naprawy,

–

posłużyć się dokumentacją serwisową.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Procedura napraw i regulacji narzędzi i przyrządów

pomiarowych – analogie do procedury napraw i regulacji
mechanizmów precyzyjnych

4.1.1. Materiał nauczania

Przedmiotem sprawdzań narzędzi i przyrządów pomiarowych jest sprawdzenie cech

technicznych i metrologicznych oraz cech użytkowych, które wymagają specjalnych metod
i środków, a przeprowadza je wytwórca w ramach perspektywicznych i rozwojowych badań
jakości produkowanych narzędzi lub przyrządów pomiarowych.

W zależności od budowy, dokładności i zakresu pomiarowego każde narzędzie

pomiarowe lub przyrząd pomiarowy wymagają właściwych metod i środków sprawdzania.
Podstawą przy sprawdzaniu narzędzi pomiarowych są wymagania ustalone w przepisach
Głównego Urzędu Miar, Polskich Normach i atestach technicznych.

Przebieg sprawdzania narzędzi pomiarowych dzielimy na grupy i podgrupy czynności

według sprawdzanych cech, które mogą dotyczyć lub nie dotyczyć poszczególnych narzędzi
pomiarowych zależnie od ich rodzaju. Rozróżnia się niżej wymienione grupy czynności
wykonywanych przy sprawdzaniu narzędzi do pomiarów:
–

czynności przygotowawcze,

–

badanie ogólnego stanu narzędzia,

–

sprawdzenie cech technicznych,

–

sprawdzenie cech metrologicznych,

–

sprawdzenie cech użytkowych,

–

czynności końcowe.
Narzędzia pomiarowe i przyrządy powinno się w szczególnych przypadkach poddawać

regulacji, czyli justowaniu, które sprowadza się do manipulacji specjalnymi urządzeniami
przeznaczonymi do tego celu.

Błędy wskazań mogą być skutkiem wielu przyczyn a przykładem jest nieprawidłowe

ustawienia elementów przyrządu, rozregulowanie się jednego lub kilku elementów oraz
zużycie przyrządu.

Bardzo często przyrządy pomiarowe optyczne po zmontowaniu wymagają wstępnego

justowania  najpierw  zespołów,  potem  następuje  justowanie  całego  przyrządu.  Justowanie
(regulowanie)  odbywa  się  przez  pasowanie  pierścieniowych  podkładek,  wykasowywanie
luzów  pomiędzy  wkrętami  a  otworami  w  elementach,  przemieszczanie  poszczególnych
zespołów  za  pomocą  specjalnie  przeznaczonych  do  tego  celu  śrub.  Przy  justowaniu  całego
przyrządu  lub  jego  zespołów  należy  utrzymać  kolejność  operacji,  aby  justowanie  następnego
elementu nie zmieniło położenia już poprzednio wyjustowanej części przyrządu.

Regulację przyrządu optycznego przeprowadza się przy użyciu urządzeń specjalnych

składających się z kolimatorów i lunet. Regulacja ta ma na celu osiągnięcie dobrego obrazu
i wymaganej dokładności przyrządu. Kolejność operacji regulacyjnych ustala się tak, aby
regulacja następna nie naruszała poprzedniej.

Proces naprawy przyrządów pomiarowych – zasady:

–

podczas naprawy przyrządów pomiarowych zachodzi często konieczność wymiany lub
naprawy poszczególnych części; części po demontażu należy umyć i zweryfikować,

–

ocena poszczególnych części podczas weryfikacji polega na obserwacji wzrokowej i na
dokładnych pomiarach,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

stopień zużycia części określa się przez porównanie wymiarów zużytych części
z wymiarami nowych części, a graniczne dopuszczalne luzy powinny być podane
w instrukcji naprawczej danego przyrządu pomiarowego,

–

podczas weryfikacji części dzieli się na trzy grupy: zużyte nie nadające się do
regeneracji, zużyte nadające się do regeneracji, nie zużyte do ponownego montażu,

–

części należy regenerować tylko wówczas, gdy naprawa jest tańsza od kosztu nowej
części i pod warunkiem, że jakość naprawionej części będzie równa jakości nowej części;
niekiedy odbiega się od tej zasady, jeżeli nie ma możliwości otrzymania części
zamiennej,

–

części zamienne powinny być wykonywane z tych samych materiałów, co części nowe;
należy sprawdzać w dokumentacji lub na rysunkach rodzaj materiału i wymaganą
obróbkę,

–

po każdej naprawie narzędzie pomiarowe lub przyrząd pomiarowy powinien podlegać
legalizacji i otrzymać stosowny dokument (świadectwo legalizacji lub świadectwo
uwierzytelnienia przyrządu).

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są różnice między procedurą napraw i regulacji mechanizmów precyzyjnych

a procedurą napraw i regulacji narzędzi i przyrządów pomiarowych?

2. Które czynności wymagają szczególnej uwagi w procedurze napraw i regulacji narzędzi

i przyrządów pomiarowych?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wskaż podobieństwa i różnice w procedurach: napraw i regulacji mechanizmów oraz

napraw i regulacji narzędzi i przyrządów pomiarowych

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  porównać zakres naprawy narzędzi i przyrządów pomiarowych,
2)  wskazać podobieństwa i różnice w poszczególnych procedurach napraw i regulacji,
3)  ułożyć poprawną procedurę naprawy i regulacji narzędzi i przyrządów pomiarowych,
4)  zadanie wykonać w zespole trzyosobowym na plakacie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zeszyt,

–

procedury napraw i regulacji mechanizmów precyzyjnych oraz napraw i regulacji
narzędzi i przyrządów pomiarowych

–

arkusze papieru formatu A0,

–

środek do mocowania plakatów na tablicy,

–

literatura i inne źródła informacji zgodnie z rozdziałem 6,

–

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Narzędzia i przyrządy oraz zakres demontażu przed naprawą

narzędzi i przyrządów pomiarowych. Ocena jakości napraw
i dokumentacja serwisowa

4.2.1. Materiał nauczania

Demontaż przyrządów pomiarowych:
–

sposób demontażu połączenia rozłącznego zależy od jego typu i rodzaju; łatwiej jest
przeprowadzać demontaż, jeżeli zna się budowę połączenia oraz sposób i technologię
montażu,

–

przy demontażu należy zwracać uwagę na zastosowane zabezpieczenia (plomby,
kontrnakrętki, zawleczki itp.

–

opracowanie  ogólnego  planu  technologicznego  demontażu  jest  niemożliwe  z  uwagi  na
różnorodność  konstrukcji;  można  jedynie  zalecić,  aby  do  demontażu  nie  przystępować
przed  zapoznaniem  się  z  konstrukcją,  budową  i  działaniem  całego  przyrządu  oraz
poszczególnych jego zespołów,

–

szczegółowy opis demontażu określają warunki techniczne.

Regulacja przyrządów pomiarowych:
–

dokładność pomiarów zależy od stanu narzędzi pomiarowych, a ich stan – od
prawidłowości użytkowania i konserwacji,

–

konserwacja  obejmuje  czynności  zmniejszające  przebieg  zużycia  części  i  zespołów,  czyli
utrzymanie  przyrządu  w  należytej  czystości,  smarowanie  jego  zgodnie  z  instrukcją,
zabezpieczenie  powierzchni  przed  korozją  i  porysowaniem  oraz  dociąganie  śrub
i nakrętek, a także usuwanie luzów,

–

narzędzia i przyrządy pomiarowe w czasie użytkowania ulegają rozregulowaniu oraz
uszkodzeniom; mogą to być uszkodzenia nieoczekiwane lub postępowe, tzn.
spowodowane normalnym stopniowym zużyciem lub starzeniem się elementów,

–

użytkownicy  przyrządów  pomiarowych  mają  obowiązek  okresowego  ich  sprawdzania;
w tym  zakresie obowiązują odpowiednie przepisy opracowane przez Główny Urząd Miar
dla  każdego  rodzaju  przyrządu.  Sposób  konserwacji  określają  odpowiednie  warunki
techniczne  lub  instrukcje  obsługi;  określają  one  również  środki  niezbędne  do
przeprowadzania konserwacji.

Przykłady konserwacji wybranych przyrządów pomiarowych

Konserwacja mikrometrów: mikrometry należy chronić przed wstrząsami, uderzeniami,

porysowaniem  i  innego  rodzaju  uszkodzeniami,  a  również  przed  wilgocią  i  szkodliwymi
oparami,  pyłem  szlifierskim,  silnym  nagrzaniem  lub  namagnesowaniem;  po  użyciu  należy
wymyć  je  w  rozpuszczalniku,  wytrzeć  starannie  czystą  ściereczką,  a  powierzchnie  łatwo
ulegające  korozji  nasmarować  pędzelkiem  czystą  wazeliną  lub  innymi  środkami  ochronnymi;
mikrometry powinny być przechowywane w temperaturze około 20

Konserwacja ciśnieniomierzy sprężynowych: w tym przypadku czynności obsługowe

i konserwacyjne są ściśle ze sobą związane i obejmują:
–

przegląd stanu instalacji, sprawdzanie czystości i przedmuchiwanie przewodów ciśnienia,
badanie szczelności przewodów i ich połączeń, wymiana uszczelek,

–

utrzymywanie czystości przyrządów, konserwacja dostępnych części i urządzeń,

–

przeprowadzanie kontroli punktu zerowego i sprawdzanie za pomocą ciśnieniomierza
kontrolnego,

–

usuwanie drobniejszych usterek, jeżeli pozwala na to cecha legalizacyjna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Konserwacja termometrów oporowych: polega na kontroli złączy i styków

w przełącznikach oraz smarowaniu bezkwasową wazeliną. Dokonuje się okresowej kontroli
rzetelności wskazań przy użyciu termometrów kontrolnych; niezależnie poddaje się je
kontroli w laboratorium.

Każdy przyrząd pomiarowy po naprawie podlega kontroli jakości naprawy.

Przeprowadzenie  kontroli  jakości  po  naprawie  należy  do  obowiązków  działu  kontroli
technicznej.  Podstawą  odbioru  po  naprawie  są  odpowiednie  dokumenty  (zlecenie  wykonania
naprawy,  protokół  przeglądu,  Polskie  Normy  sprawdzania  dokładności,  dokumentacja
techniczna przyrządu), dokumentacja serwisowa: dokumentacja techniczno-ruchowa.

Jedną z operacji końcowego etapu montażu jest regulacja wskazań zmontowanego przyrządu

na  specjalnie  do  tego  zbudowanych  stanowiskach  kontrolno-badawczych.  Regulacji  wskazań
dokonuje  się  przez  porównanie  ze wskazaniami przyrządu wzorcowego lub zgodnie z warunkami
technicznymi dla danego przyrządu. Regulacja odbywa się w warunkach podobnych do warunków
eksploatacyjnych  przyrządu  (temperatura,  ciśnienie,  wilgotność).  Odchyłki  wskazań  przyrządu
poddanego regulacji nie powinny przekraczać dopuszczalnych wartości przewidzianych warunkami
technicznymi.  Oprócz  sprawdzenia  prawidłowości  wskazań  przyrządy  pomiarowe  mogą  być
poddane  innym  próbom  na  przykład  próbie  niezawodności  (badanie  przyrządu  na  prawidłowe
wskazania  przy  pracy  ciągłej  bezusterkowej  w  określonym  przez  warunki  techniczne  czasie,
odporności  na  wstrząsy,  pyłoszczelności,  wodoszczelności  i tym  podobne).  Przyrządy,  które  nie
odpowiadają  przewidzianym  warunkom  technicznym,  wracają  ponownie  na specjalnie  wydzielone
do tego celu stanowiska montażowe, gdzie są poddawane dokładnym przeglądom.
Przykłady przyrządów mikrometrycznych, które będziesz sprawdzał i naprawiał w czasie ćwiczeń.

a) b)

Rys 5. Przykłady przyrządów mikrometrycznych a) mikrometr zewnętrzny, b) mikrometr

szczękowy dwustronny [8]

a) b)

Rys 6. Przyrządy mikrometryczne a) głębokościomierz mikrometryczny, b)średnicówka[8]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podstawowe operacje i czynności montażowe:
–

mycie i rozkonserwowanie,

–

dopasowywanie części,

–

wykonywanie połączeń spoczynkowych nierozłącznych,

–

wykonywanie połączeń spoczynkowych rozłącznych,

–

wykonywanie połączeń ruchowych,

–

regulowanie luzów i pomiary ustawcze,

–

próby i badania,

–

montaż połączeń nierozłącznych,

–

łączenie elementów przez ich odkształcenie trwałe (łączenie za pomocą łapek, przez
zawalcowanie, przez punktowanie, przez zagniecenie, przez zawinięcie, za pomocą
nitowania,

–

łączenie przez zalanie, zaprasowanie lub wtopienie,

–

łączenie za pomocą klejenia,

–

montaż połączeń rozłącznych.
Połączenia wtłaczane – powstają przez wtłaczanie jednej części łączącej z drugą, przy

czym część obejmująca ma otwór o wymiarach mniejszych od wymiarów części
obejmowanej; wtłaczanie może być dokonane przez ogrzewanie części obejmującej i/lub
chłodzenie części obejmowanej.

Połączenia śrubowe – mogą być pośrednie (za pomocą łączników gwintowanych –

wkrętów, śrub i nakrętek) lub bezpośrednie (części łączące na swych końcach mają wykonane
gwinty zewnętrzne, które bezpośrednio wkręca się w otwory gwintowane części łączonych)

Połączenia kołkowe – wyróżnia się kołki łączące (zadaniem ich jest przenoszenie

określonych sił) i kołki ustalające (ich zadaniem jest ustalenie wzajemnego położenia części
względem siebie).

Dokumentacja montażu
W produkcji seryjnej dokumentacja montażu składa się z kart technologicznych montażu

poszczególnych zespołów i całego przyrządu pomiarowego.

W produkcji jednostkowej dokumentację montażu ogranicza się do rysunków

zestawieniowych zespołów i całego przyrządu pomiarowego; niekiedy zamiast rysunków
zestawieniowych stosuje się poglądowe rysunki montażowe.

Duży wpływ na przejrzystość dokumentacji montażu ma numeracja części i zespołów;

prawidłowe oznaczenie powinno składać się z czterech elementów:
–

symbolu gotowego wyrobu,

–

numeru zespołu,

–

numeru części oraz liczby części użytych do montażu.
Montaż części odbywa się zarówno w procesie produkcyjnym jak i w procesie

naprawczym; budowa i wykazy zużywających się elementów są zawarte w dokumentacji
techniczno-ruchowej.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie są kryteria oceny jakości napraw i regulacji narzędzi i przyrządów pomiarowych?
2.  Jak przeprowadza się regulacje narzędzi i przyrządów pomiarowych?
3.  Jakie  narzędzia  i  przyrządy  służą  do  demontażu,  naprawy  i  montażu  narzędzi

i przyrządów pomiarowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie opisów przykładowych napraw przygotowanych przez nauczyciela określ

zakres  demontażu  i  zaproponuj  odpowiednią  konserwację.  Zadanie  wykonaj  w  zeszycie.
Następnie  porównaj  swoje  propozycje  z  rozwiązaniami  nauczyciela.  Zastanów  się  nad
przyczynami  ewentualnych  błędów  i  zaplanuj  ich  uniknięcie.  Opisz  zasady  i środki  bhp
niezbędne przy demontażu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z opisami napraw,
2)  przygotować plan demontażu,
3)  zaproponować odpowiednią konserwację,
4)  porównać zaproponowaną konserwację przygotowaną przez nauczyciela ze swoją,
5)  powstałe błędy usunąć i zaplanować konserwację ponownie, ale poprawnie,
6)  wszystkie  poprawne  zasady  i  niezbędne  środki  bhp  potrzebne  do  konserwacji  zapisać

w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

opisy napraw przygotowane przez nauczyciela,

–

opisy zakresu demontażu i konserwacji do napraw, przygotowane przez nauczyciela
(otrzymasz po wykonaniu oceny zakresu demontażu i konserwacji samodzielnie,

–

dokumentacja techniczna,

–

literatura i inne źródła informacji, zgodnie z rozdziałem 6,

–

przepisy bhp,

−

poradnik dla ucznia.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić zakres demontażu w celu wykonania naprawy

narzędzi i przyrządów pomiarowych?

2) określić rodzaj konserwacji niezbędnej przy danej naprawie?

3) dokonać oceny jakości naprawionych narzędzi i przyrządów

pomiarowych według kryteriów jakości?

4) dokonać stosownych wpisów do dokumentacji serwisowej?

5) określać przyczyny swoich błędów?

6) zaplanować działania mające na celu uniknięcie błędów?

7) wykonać zadania zgodnie z zasadami bhp?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Naprawa narzędzi i przyrządów pomiarowych przez

wymianę części

4.3.1. Materiał nauczania

Podczas naprawy narzędzi i przyrządów pomiarowych zachodzi często konieczność

wymiany poszczególnych części. W zasadzie części należy naprawić, czyli regenerować,
tylko wówczas, jeżeli naprawa jest tańsza od kosztu części nowej i pod warunkiem, że jakość
naprawionej części będzie równa jakości nowej. W niektórych jednak przypadkach, z powodu
braku możliwości otrzymania części zamiennych, naprawia się poszczególne części, nawet,
jeżeli koszt naprawy przekracza cenę części zamiennej.

Części, które w czasie weryfikacji zostały zakwalifikowane do wymiany, należy zastąpić

nowymi.  W  związku  z  tym  należy  dysponować  częściami  zamiennymi.  Części
znormalizowane,  jak:  śruby,  nakrętki,  wkręty  są  łatwo  dostępne.  Części  zamienne  do
mechanizmów  precyzyjnych  produkowanych  masowo  lub  w  dużych  seriach,  jak  na  przykład
maszyn  do szycia,  pralek,  lodówek,  są ujęte  w katalogach  i można  je  zakupić w hurtowniach
i sklepach  specjalistycznych.  Dokumentacja  Techniczno-Ruchowa  danego  urządzenia
precyzyjnego  zawiera  zawsze  katalog  najważniejszych  części  zamiennych  wraz  z  numerami,
co ułatwia ich zamawianie.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Na czym polega naprawa przez wymianę części?
2. W jakich sytuacjach naprawia się narzędzia i przyrządy pomiarowe przez wymianę

części?

3.  Jakie etapy procedury obowiązują przy naprawie przez wymianę części?
4.  Jakich zasad należy przestrzegać przy naprawie przez wymianę części?
5.  Na czym polega konserwacja narzędzi i przyrządów pomiarowych przy wymianie części?
6.  Jak  należy  przygotować  naprawiony  narzędzia  i przyrządy  pomiarowe  do  odbioru

i magazynowania?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Napraw niesprawne narzędzia i przyrządy pomiarowe przez wymianę części. Dokonaj

naprawy  postępując  zgodnie  z  procedurą  napraw.  Pamiętaj  o  odpowiednim  przygotowaniu
naprawionego  narzędzia  czy  przyrządu  do  odbioru  lub  magazynowania.  Skorzystaj  z  rad
i doświadczenia  nauczyciela.  Ćwiczenie  powtórz  dla  różnych  narzędzi  i przyrządów
pomiarowych. Za każdym razem zachowaj zasady i przepisy bhp.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z dokumentacją techniczną sprawdzanych narzędzi i przyrządów

pomiarowych,

2)  dokonać diagnozy, co w narzędziu lub przyrządzie pomiarowym jest niesprawne,
3)  dobrać odpowiednią część na wymianę,
4)  przygotować narzędzie lub przyrząd pomiarowy do naprawy przez wymianę,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5)  dokonać naprawy przez  wymianę,
6)  przygotować narzędzie lub przyrząd pomiarowy do odbioru i magazynowania,
7)  sprawdzić  swoje  wykonanie  zadania  z  procedurą  wzorcową  proponowaną  przez

nauczyciela,

8) dokonać analizy, co było wykonane poprawnie, a co należy powtórzyć, by uniknąć

błędów,

9) czynności wykonać dla różnych narzędzi i przyrządów pomiarowych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

niesprawne narzędzia i przyrządy pomiarowe,

–

stanowisko naprawcze wyposażone w niezbędne narzędzia i przyrządy części zamienne,

–

dokumentacja techniczno-ruchową narzędzi i przyrządów pomiarowych,

–

literatura i inne źródła informacji,

–

środki i przepisy bhp.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) naprawić narzędzia i przyrządy pomiarowe przez wymianę części

zgodnie z procedurą napraw?

2) wykonać konserwację przy wymianie części?

3) oceniać jakość naprawy przez wymianę części?

4) przygotować narzędzia i przyrządy pomiarowe po naprawie do

odbioru lub magazynowania?

5) skorzystać z dokumentacji techniczno-ruchowej?

6) zastosować zasady i środki bhp?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Naprawa narzędzi i przyrządów pomiarowych przez

usunięcie uszkodzenia

4.4.1 Materiał nauczania

Naprawa elementów przez usunięcie uszkodzenia jest wykonywana z powodu braku

możliwości  otrzymania  części  zamiennych  lub  uszkodzenie  nie  wpływa  na  pracę  całego
narzędzia  lub  przyrządu  pomiarowego  i  na  jego  wskazania.  Bardzo  często  stosujemy,  gdy
nastąpiło  minimalne  wykruszenie,  pęknięcie  lub  odłamanie  w  tych  miejscach,  które  nie  mają
wpływu  na  pracę  narzędzia  lub  przyrządu.  Stosuje  się  odpowiednie  metody  naprawy,  na
przykład  naprawa,  regeneracja  za  pomocą  chromowania,  które  polega  na  odtworzeniu  ubytków
materiału  na  powierzchniach  części  przez  elektrolityczne  nałożenie  warstwy  chromu.  Stosuje  się
tę  metodę  w przypadku  małego  zużycia,  gdyż  grubość  nakładanej  warstwy  chromu  nie  powinna
przekraczać 0,5 mm.

Do regeneracji uszkodzeń stosuje się również żelazowanie, niklowanie i nakładanie stopów

żelazo-manganowych i żelazocynkowych.

Ponadto do usuwania uszkodzeń stosuje się naprawy części przez nakładanie warstw

tworzywa sztucznego. Jest to regeneracja polegająca na natryskiwaniu warstwy tworzywa
sztucznego (poliamidów) na miejsca uszkodzone.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Na czym polega naprawa przez usunięcie uszkodzenia?
2.  Jakiego typu uszkodzenia podlegają usunięciu?
3.  Jakich zasad należy przestrzegać przy usuwaniu uszkodzenia?
4.  Jaka  dokumentacja  może  być  pomocna  w  realizacji  naprawy  przez  usuniecie

uszkodzenia?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Napraw niesprawne narzędzia i przyrządy pomiarowe przez usunięcie uszkodzenia.

Dokonaj  naprawy  postępując  zgodnie  z  procedurą  napraw.  Uzasadnij,  dlaczego  tak  właśnie
powinno  być  naprawione  narzędzie  lub przyrząd  pomiarowy.  Skorzystaj  z  rad
i doświadczenia  nauczyciela.  Ćwiczenie  powtórz  dla  różnych  narzędzi  i przyrządów
pomiarowych. Za każdym razem zachowaj zasady i przepisy bhp.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z dokumentacją techniczną sprawdzanych narzędzi i przyrządów

pomiarowych,

2)  dokonać diagnozy uszkodzenia narzędzi i przyrządów pomiarowych,
3)  przeprowadzić naprawę przez usunięcie uszkodzenia,
4)  przygotować narzędzie lub przyrząd pomiarowy do odbioru i magazynowania,
5)  sprawdzić  swoje  wykonanie  zadania  z  procedurą  wzorcową  proponowaną  przez

nauczyciela,

6) dokonać analizy, co było wykonane poprawnie a co należy powtórzyć, by uniknąć

błędów,

7) uzasadnić wykonane czynności,
8) ćwiczenie wykonać dla różnych narzędzi i przyrządów pomiarowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

niesprawne narzędzia i przyrządy pomiarowe,

−

stanowisko naprawcze wyposażone w niezbędne narzędzia i przyrządy,

−

dokumentacja techniczno - ruchowa narzędzi i przyrządów pomiarowych,

−

literatura i inne źródła informacji,

−

środki i przepisy bhp,

−

poradnik ucznia,

−

literatura zgodna z rozdziałem 6.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) naprawić narzędzia i przyrządy pomiarowe przez usunięcie

uszkodzenia zgodnie z procedurą napraw?

2) skorzystać z dokumentacji techniczno-ruchowej?

3) zastosować zasady i środki bhp przy naprawie przez usunięcie

uszkodzenia?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Naprawa narzędzi i przyrządów pomiarowych przez

regenerację lub dorobienie części

4.5.1 Materiał nauczania

Dokumentacja techniczna danego narzędzia lub przyrządu pomiarowego zawiera zawsze

katalog  najważniejszych  części  zamiennych  wraz  z  numerami,  co  ułatwia  ich  zamawianie.
Niekiedy  dla  narzędzi  i przyrządów  pomiarowych  powszechnie  używanych  jest  opracowana
dokumentacja  napraw,  która  zawiera  między  innymi  rysunki  wykonawcze  poszczególnych
części.  Na  podstawie  tych  rysunków  można  dorobić  brakujące  części  zamienne  w przypadku
niemożności  ich  otrzymania.  Do  narzędzi  i przyrządów  pomiarowych  starych,  już  nie
produkowanych, trzeba przeważnie części zamienne dorabiać, co jest kosztowne.

Części zamienne powinny być wykonywane z tych samych materiałów, co części nowe.

Obróbka cieplna części zamiennych powinna być również taka sama, jak w produkcji części
nowych. W związku z tym dorabiając części zamienne należy zawsze sprawdzić
w dokumentacji naprawczej lub na rysunkach rodzaj materiału i wymaganą obróbkę cieplną.

Sposoby naprawy części:

–

za pomocą powłok nakładanych elektrolitycznie,

–

za pomocą metalizacji natryskowej,

–

za pomocą spawania i napawania,

–

za pomocą klejenia,

–

za pomocą nakładania warstwy tworzywa sztucznego.
W czujnikowych przyrządach pomiarowych najczęściej występujące uszkodzenia to:

przesuwny  trzpień  pomiarowy  może  być  zatarty,  zgięty  lub  wykazywać  inne  uszkodzenia
mechaniczne,  przekładnia  zębata  lub  dźwigniowa  oraz  sprężyna  spiralna  zwrotna  mogą  być
zanieczyszczone  lub  uszkodzone,  wskazówki  mogą  być  zgięte  lub  całkowicie  zniszczone.
W tych  przypadkach  najczęściej  naprawa  jest  regenerację  lub  dorobinie  części  a  niekiedy
wymianę na nową.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Na czym polega naprawa przez regenerację?
2.  Na czym polega naprawa przez dorobienie części?
3.  Jakich zasad należy przestrzegać przy regeneracji i dorabianiu części?
4.  Jak naprawia się precyzyjne części mechaniczne przyrządu pomiarowego?
5.  Jak naprawia się elektryczne elementy precyzyjne przyrządu pomiarowego?
6.  Jaka  dokumentacja  może  być  pomocna  w  realizacji  naprawy  przez  regeneracje  lub

dorobienie części?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Napraw niesprawne narzędzia i przyrządy pomiarowe przez regenerację lub dorobienie

części. Dokonaj naprawy postępując zgodnie z procedurą napraw. Skorzystaj z rad
i doświadczenia nauczyciela. Ćwiczenie powtórz dla różnych narzędzi i przyrządów
pomiarowych. Za każdym razem zachowaj zasady i przepisy bhp.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z dokumentacją techniczną sprawdzanych narzędzi i przyrządów

pomiarowych,

2)  dokonać diagnozy uszkodzenia narzędzi i przyrządów pomiarowych,
3)  przeprowadzić naprawę przez regenerację lub dorobienie części,
4)  przygotować narzędzie lub przyrząd pomiarowy do odbioru i magazynowania,
5)  sprawdzić  swoje  wykonanie  zadania  z  procedurą  wzorcową  proponowaną  przez

nauczyciela,

6) dokonać analizy, co było wykonane poprawnie a co należy powtórzyć, by uniknąć

błędów,

7) czynności wykonać dla różnych narzędzi i przyrządów pomiarowych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

niesprawne narzędzia i przyrządy pomiarowe,

−

stanowisko naprawcze wyposażone w niezbędne narzędzia i przyrządy,

−

stanowiska inne, niezbędne do wykonania regeneracji i dorobienia części,

−

dokumentacja techniczno-ruchowa narzędzi i przyrządów pomiarowych,

−

środki i przepisy bhp.

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z rozdziałem 6.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) naprawić narzędzia i przyrządy pomiarowe przez regenerację

lub dorobienie części zgodnie z procedurą napraw?

2) skorzystać z dokumentacji technicznej narzędzi i przyrządów

pomiarowych?

3) zastosować zasady i środki bhp przy naprawie przez regenerację

lub dorobienie części?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Sprawdzanie narzędzi ma na celu:

a) porównanie właściwości zgodnie z PN,
b) znalezienie błędów przypadkowych,
c) oględziny zewnętrzne narzędzi,
d) ustalenie błędów.

2. Justowanie to:

a) regulowanie,
b) dopasowanie,
c) wymiana,
d) dokręcenie.

3. Regulacja przyrządów optycznych ma na celu:

a) osiągnięcie dobrego obrazu,
b) wymianę układów optycznych,
c) zmianę elementów optycznych,
d) zabezpieczenie przed użytkowaniem.

4. W jaki sposób określisz stopień zużycia części?

a) na podstawie oględzin,
b) przez porównanie wymiarów zużytych części z wymiarami nowych części,
c) przez wykonanie obliczeń specjalnych,
d) przez obliczenie stopnia zużycia części.

5. Co to jest konserwacja?

a) zabezpieczenie przed korozją,
b) zabezpieczenie przed hałasem,
c) to zmniejszenie zużycie narzędzi,
d) to zapobieganie uszkodzeniom.

6. Do operacji montażowych zaliczamy:

a) regulowanie luzów i pomiary ustawcze,
b) sprawdzanie odporności na wstrząsy,
c) sprawdzanie pracy bezusterkowej,
d) sprawdzanie odporności na szczelność.

7. Montaż odbywa się:

a) w procesie naprawczym,
b) podczas projektowania,
c) w czasie pracy elementów,
d) w trakcie badań diagnostycznych.

8. Co powinna zawierać dokumentacja montażu?

a) rysunki zestawieniowe zespołów, przyrządu,
b) szkice przyrządów,
c) plansze przyrządów,
d) zdjęcia przyrządów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Kiedy dokonujemy regeneracji części?

a) gdy regeneracja jest tańsza od kosztów części nowych,
b) gdy jest dużo pieniędzy w firmie,
c) gdy zależy nam na szybkiej wymianie części,
d) gdy potrafimy to zrobić sami.

10. Jakie procesy stosujemy do regeneracji części?

a) niklowanie,
b) hartowanie,
c) zginanie,
d) malowanie.

11. Która czynność jest czynnością naprawy części?

a) skręcanie,
b) spawanie i napawanie,
c) diagnozowanie,
d) wiercenie.

12. Jakie uszkodzenia mogą wystąpić w czujniku?

a) mała ryska na trzpieniu,
b) minimalna korozja na obudowie czujnika,
c) zgięcie wskazówki zegara czujnika,
d) zarysowania obudowy czujnika.

13. Kontrnakrętka to:

a) rodzaj zabezpieczenia,
b) śruba,
c) zamek,
d) zawias.

14. Konserwacja narzędzi ma wpływ na:

a) dokładność pomiarów,
b) sposób pomiarów,
c) wybór narzędzi do pracy,
d) sposób transportu narzędzi.

15. Kontrola po naprawie narzędzi lub przyrządów jest:

a) zbędna,
b) obowiązkowa,
c) zalecana,
d) zależna od użytkownika.

16. Jakie powinny być odchyłki wskazań narzędzi i przyrządów?

a) nie powinny przekraczać dopuszczalnych wartości przewidzianych warunkami

technicznymi,

b) powinny przekraczać wartości dopuszczalne,
c) obojętne dla użytkownika,
d) zależne od sprawdzającego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17. Które połączenia kołkowe stosujemy do mechanizmów precyzyjnych?

a) kołki stałe,
b) kołki ustalające,
c) kołki wymienne,
d) kołki stożkowe.

18. Które części do wymiany zaliczmy do nieznormalizowanych?

a) nakrętki,
b) śruby,
c) wkręty,
d) obudowy.

19. Na przejrzystość dokumentacji montażu nie wpływa:

a) symbol gotowego wyrobu,
b) numer zespołu,
c) numer części oraz liczba części zużytych,
d) oprawa dokumentacji.

20. Jakie zastosujesz połączenia śrubowe w elementach precyzyjnych?

a) połączenia bezpośrednie,
b) skośne,
c) połączenia dowolne,
d) połączenia, które mamy na magazynie.

21. Z jakich materiałów powinny być wykonane części zamienne?

a) jest to obojętne, z jakiego materiału,
b) jest to zależne od posiadanych funduszy,
c) dobór materiałów nie ma wpływu na części wymieniane,
d) z tych samych materiałów, co części nowe.

22. Jakie właściwości nie mają wpływu na błędy wskazań narzędzi?

a) nieprawidłowe ustawienie narzędzi i jego elementów,
b) rozregulowanie się elementów narzędzi,
c) zużycie się narzędzi,
d) technika konserwacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko

.....................................................................................................

Naprawa i regulacja przyrządów pomiarowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedz

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

Razem: