plik

Rozwiązania

Mechanizm haseł jednorazowych

styczeń 2010

Rozwiązania

Mechanizm haseł jednorazowych

www.lpmagazine.org

lin

ftw

Mechanizm

haseł jednorazowych

Od wielu lat hasła są najpopularniejszą metodą uwierzytelniania użytkownika w systemach komputerowych.
Metoda ta, z punktu widzenia bezpieczeństwa nie jest pozbawiona wad. Najczęściej najsłabszym ogniwem
jest tutaj czynnik ludzki. Pozyskanie lub odgadnięcie hasła przez nieuprawnioną osobę pozwala niepowołanej
osobie na dostęp do zasobów. Aby zapobiec takim sytuacjom i znacząco zwiększyć bezpieczeństwo,
opracowano mechanizmy haseł jednorazowych. Jak sama nazwa wskazuje, hasło jednorazowe może być
wykorzystanie w procesie uwierzytelniania tylko jeden raz, po czym traci ważność. W artykule przedstawię
jak działają takie mechanizmy od środka oraz jak zaimplementować je w systemie GNU/Linux.

Bartłomiej Bergier

omimo ciągłego postępu, klasyczne hasła
(wielokrotnego wykorzystania) posiadają
wiele wad. Często zdarza się, że przechowy-
wane w bazie danych hasła nie są szyfrowa-

ne, skąd mogą być z łatwością odczytane. Sprawę dodat-
kowo ułatwia czynnik ludzki, a więc skłonność ludzi do
posiadania słabych haseł (słownikowych) jak np. imiona
osób najbliższych.

Inna metodą pozyskania haseł jest podsłuchiwanie

sieci w momencie logowania się użytkownika do syste-
mu. Protokoły takie jak FTP, HTTP czy telnet przesy-
łają hasła w czystej postaci. Obecnie praktycznie wszę-
dzie, gdzie dba się o bezpieczeństwo wykorzystuje się
silne mechanizmy szyfrowania (protokoły TLS i SSL dla
usług webowych) oraz SSH (ang. Secure Shell) jako za-
miennik usługi telnet. To uniemożliwia przechwycenie
haseł poprzez podsłuch. Jednak i te mechanizmy moż-
na obejść, wykorzystując np. bezpośrednie podsłuchiwa-
nie klawiatury poprzez złośliwie umieszczone w syste-
mie keyloggery, czy też bardziej przyziemne podgląda-
nie haseł przez ramię podczas wpisywania. Duże znacze-
nie ma tutaj czynnik ludzki. Inną często spotykaną prak-

tyką, szczególnie, gdy ktoś posiada wiele haseł do wielu
usług jest po prostu ich zapisywanie na kartkach gdzieś
w pobliżu miejsca pracy.

W systemie Linux standardowo hasła kont użyt-

kowników przechowywane są w pliku /etc/shadow. Są
one zaszyfrowane, a sam plik ma prawa roota. Jednak,
gdy wpadnie w niepowołane ręce można na nim spró-
bować wcześniej wspomnianych metod słownikowych
czy bruteforce (np. za pomocą narzędzia John The Rip-
per).

Zasada działania

mechanizmu haseł jednorazowych

Uwierzytelnianie za pomocą haseł jednorazowych opie-
ra się na autentykacji dwuczynnikowej (ang. two-factor
authentication). Polega to na tym, iż do poprawnej au-
tentykacji wymagane są dwa elementy:

• to co użytkownik wie (jego sekretne hasło)
• to co użytkownik ma (może to być lista haseł jedno-

razowych na papierze, specjalne urządzenie lub pro-
gram zwane kalkulatorem)

Rozwiązania

Mechanizm haseł jednorazowych

styczeń 2010

Rozwiązania

Mechanizm haseł jednorazowych

www.lpmagazine.org

Na początku użytkownik musi ustalić sekret-
ne hasło, które pamięta. Hasło to zna również
serwer. W procesie autentykacji użytkownik
otrzymuje od serwera wyzwanie (ang. chal-
lenge).  Jest  to  określony  rodzaj  ciągu  zna-
ków.  Wprowadza  go  wraz  ze  swoim  zapa-
miętanym  sekretnym  hasłem  do  kalkulato-
ra  (urządzenia  sprzętowego  lub  programu).
Kalkulator,  stosując  znane  sobie  algorytmy,
oblicza  odpowiedź,  którą  użytkownik  prze-
syła  do  serwera.  Serwer  zna  sekretne  hasło
użytkownika, więc oblicza spodziewaną od-
powiedź  i  porównuje  z  tą,  którą  wprowa-
dził  użytkownik.  Każdorazowo  użytkownik
otrzymuje  inne  wyzwanie.  Dzięki  podejściu
dwuczynnikowej autentykacji wejście w po-
siadanie jednego z elementów na nic się nie
zda atakującemu.

Rodzaje systemów

haseł jednorazowych

Przedstawiony  powyżej  system  haseł  opie-
ra się o mechanizm wyzwania i odpowiedzi
(ang. challenge-response). Systemy tego ty-
pu  zwane  są  również  asynchronicznymi.
W  tego  typu  systemach  odpowiedź  na  we-
zwanie generowana jest przy pomocy kalku-
latora. Kalkulatorem może być albo dedyko-
wane  urządzenie  (sprzętowy  token),  który
użytkownik zawsze przy sobie nosi lub też
odpowiednie  oprogramowanie,  instalowane
na komputerze użytkownika, w jego telefo-
nie komórkowym czy na pendrive'ie. Inny-
mi metodami generowania odpowiedzi, sto-
sowanymi szczególnie w bankach do prze-
prowadzania  operacji  są  pregenerowane  li-
sty  haseł  jednorazowych  jak  również  hasła
dostarczane za pośrednictwem SMSów. Po-
lega to na tym, iż początkowo, po ustaleniu
sekretnego hasła, na jego podstawie specjal-
ny  program  generuje  określoną  ilość  haseł
jednorazowych.  Lista  ta  zostaje  wydruko-
wana i użytkownik cały czas nosi ją przy so-
bie. Z każdą nową operacją czy też logowa-
niem  do  systemu  jako  wyzwanie  użytkow-
nik otrzymuje numer hasła z listy haseł jed-
norazowych i wprowadza go wraz ze swoim
sekretnym hasłem. Tak się dzieje aż do wy-
czerpania zbioru haseł. Wtedy należy wyge-
nerować nową listę haseł.

Innym rodzajem systemów haseł jedno-

razowych są systemy oparte na synchroniza-
cji czasu serwera i użytkownika (ang. clock-
based), zwane synchronicznymi. W tego ty-
pu rozwiązaniach serwer OTP synchronizu-
je token sprzętowy i zdalną maszynę, do któ-
rej użytkownik chce się zalogować. Nowe ha-
sło generowane jest przez token przeważnie
co 30-60 sekund. Sekretne hasło użytkowni-

ka jest tutaj wykorzystywane albo do aktywa-
cji tokenu, albo do permutowania hasła gene-
rowanego przez token. Wadą systemów syn-
chronicznych jest szybkie wyczerpywanie się
baterii sprzętowych tokenów, gdyż cały czas
muszą pozostać włączone jak również ryzy-
ko rozsynchronizowania się na skutek róż-
nych czynników zewnętrznych (np. pogody)
tokenu i serwera. Można to korygować po-
przez zwiększenie okna ważności hasła, jed-
nak kosztem bezpieczeństwa.

Podatność na ataki

Niestety  nie  ma  rzeczy  doskonałych.  Ha-
sła  jednorazowe  również  podatne  są  na  kil-
ka  rodzajów  ataków.  Jednym  z  nich  jest  po
prostu atak polegający na kradzieży listy ha-
seł lub tokenów sprzętowych. By temu zapo-
biec  stosuje  się,  jak  już  napisano  wcześniej
dodatkowy sekret (hasło), które stanowi dru-
gi element konieczny do poprawnej autenty-
kacji. Nie zapominajmy jednak, że gdy ata-
kujący wejdzie w posiadanie listy haseł, mo-
że próbować zdobyć sekretne hasło użytkow-
nika, używając wcześniej opisanych technik
na zwykłe hasła.

Innym atakiem, na jaki podatne są sys-

temy OTP jest atak Man-in-The-Middle. Jest
to atak polegający na podsłuchu i modyfika-
cji wiadomości przesyłanych przez dwie stro-
ny, bez ich wiedzy, przez osobę trzecią (ata-
kującego).  Atakujący  przekierowuje  ruch
przez swój komputer, co jest możliwe dzię-
ki słabości protokołów DNS czy ARP. Moż-
na się przed tym bronić łącząc jednorazowe
hasła  z  technologiami  bezpiecznej  warstwy
gniazdowej  (szyfrowanie  dzięki  protokołom
SSL/TLS),  mechanizmu  klucza  publicznego
czy bezpiecznej powłoki (SSH).

Jeszcze innym atakiem, wymyślonym

specjalnie w celu przechwytywania haseł jest
atak na ostatni znak (ang. LCA – Last Cha-
racter Attack). Polega on na tym, że ataku-
jący podsłuchuje klawiaturę użytkownika do
momentu aż ten wpisze wszystkie znaki ha-
sła oprócz ostatniego. W tym momencie stara
się wykonać atak DoS na stację użytkownika,
uniemożliwiając mu ukończenie wprowadza-
nia hasła. Próbuje wtedy nawiązać wiele jed-
noczesnych połączeń i w każdej sesji wpro-
wadza znaną mu część hasła zakończoną in-
nym znakiem. Przedstawiona później imple-

Rysunek 1.

Generowanie haseł algorytmem S/KEY

��

�

��

Listing 1.

Fragment wygenerowanej listy haseł jednorazowych

000 g6Jk bpJk  056 eO%D ZmhZ  112 dG6F PRO3  168 7KE6 x53Q  224 bk5+ 22xk
001 FC%8 MhZq  057 u3SR 84Vf  113 w%wy e9cA  169 rROf LD6c  225 v5Zg uMaQ
002 UeWE mDk%  058 noB7 mKCM  114 Cmxv vLE+  170 t%mY TLkr  226 %Cz9 74er
003 wMsi rd:b  059 4Gi/ Vk:b

115

=s+v xquF 171 OuCJ EBjy 227 J9o7 UdMG

004 in3% mmGw 060 JZR3 96Pn 116

=%r 172 Xr3s cbn+ 228 Gv5q Ofzv

005

SyV

= eWgp 061 DkdH fDzI 117 8Vd7 tBPz 173 59U5 kBBI 229 %HW4 R2uJ

styczeń 2010

Rozwiązania

Mechanizm haseł jednorazowych

www.lpmagazine.org

Rozwiązania

Mechanizm haseł jednorazowych

mentacja OTPW chroni się przed tym tak, iż
w przypadku wykrycia równoczesnych sesji
prosi o wprowadzenie nie jednego lecz zlep-
ku trzech różnych haseł jednorazowych.

Implementacje

Jedną z pierwszych implementacji haseł jed-
norazowych dla systemów typu Unix był sys-
tem autentykacji S/KEY opracowany pod ko-
niec lat 80-tych przez firmę Bellcore. Korzy-
sta  on  z  algorytmu  Leslie  Lamporta. Algo-
rytm  ten  bazuje  na  pseudolosowym  ziarnie
i wielokrotnym wywoływaniu kryptograficz-
nej funkcji skrótu. Na początku sekretne ziar-
no  jest  dostarczane  przez  użytkownika  lub
generowane przez komputer. Na ziarnie wy-
konywana  jest  określoną  ilość  razy  funkcja
skrótu,  tworząc  pewną  ilość  haseł  jednora-
zowych. Ziarno jest odrzucane, a użytkownik
otrzymuje listę haseł, wydrukowanych w od-
wrotnym kierunku niż były generowane. Na
serwerze jest przechowywane tylko pierwsze
hasło z listy haseł użytkownika. Użytkownik,

mając  ziarno  i  odpowiednie  oprogramowa-
nie, jest natomiast w stanie obliczyć hasło o
żądanym numerze (lub podać z listy już obli-
czone). Serwer nie prosi o podanie tego hasła,
które pamięta, lecz o poprzednie. Użytkow-
nik przesyła je, a serwer na podanych danych
wykonuje raz jeszcze funkcję skrótu, porów-
nując wynik z zapamiętanym sekretem. Jeśli
rezultaty są zgodne, serwer pozwala się zalo-
gować i zapamiętane rozwinięcie zostaje za-
stąpione przez wartość ostatnio podaną przez
użytkownika.  Funkcją  skrótu  w  przypad-
ku  S/KEY  jest  MD4.  Wewnętrznie  S/KEY
używa liczb 64-bitowych, jednak dla wygo-
dy użytkownika każda liczba jest mapowana
na sześć angielskich słów (każde o długości
od 1 do 4 liter). Bezpieczeństwo systemu ba-
zuje na nieodwracalności funkcji haszującej.
Jednak jest ona podatna na opisywane ataki
man-in-the middle oraz wszelkie ataki oparte
na sytuacji wyścigu (ang. race condition) ta-
kie jak LCA. Jeśli zostanie poznane sekretne
ziarno, cały system zostaje skompromitowa-

ny. Wadą algorytmu jest również to, że znając
dowolne hasło z listy, możemy wygenerować
na jego podstawie wszystkie poprzednie ha-
sła. System S/KEY dokładnie opisany jest w
dokumencie RFC 1760. Mechanizm genero-
wania haseł dla algorytmu S/KEY przedsta-
wia Rysunek 1.

Kontynuacją rozwiązań zastosowanych

w S/KEY jest implementacja o nazwie OPIE
(One Time Password In Everything). Bazuje
ona na funkcji haszującej MD5. Dla systemu
Linux dostępna jest w formie modułów PAM.
Niestety, jako że również opiera się o algo-
rytm Leslie Lamporta, posiada wszystkie wa-
dy  swojego  poprzednika.  System  bazuje  na
założeniach  przedstawionych  w  dokumen-
cie  RFC  2289.  Strona  projektu  jest  niestety
martwa, należy liczyć więc jedynie na pacz-
ki dla konkretnych dystrybucji. Jako, że du-
żo lepszą alternatywą z punktu widzenia wy-
gody użytkowania i bezpieczeństwa jest im-
plementacja  OTPW,  w  artykule  nie  będzie-
my  zajmować  się  integracją  systemu  OPIE
z usługami systemu GNU/Linux.

OTPW

Projekt OTPW, w przeciwieństwie do OPIE
nie bazuje na algorytmach określonych w do-
kumencie RFC 2289. Jest o wiele prostszym
systemem, a przy tym bardziej bezpiecznym.
Autorem projektu jest Markus Kuhn z Uni-
wersytetu Cambrigde.

Zasada działania

OTPW bazuje na generowanej liście ha-
seł jednorazowych. Pierwszym etapem jest
utworzenie listy haseł jednorazowych za po-
mocą komendy otpw-gen. Program zapyta o
hasło, które będzie podstawą wygenerowania
listy haseł jednorazowych. Fragment listy ha-
seł jednorazowych przedstawia Listing 1.

Domyślnie hasła jednorazowe przed-

stawiane są w postaci ciągów wygenero-
wanych funkcją base64. Spacje są widoczne
tylko dla czytelności i nie należy ich wpro-
wadzać w procesie logowania. Dla wygody
użytkownika znaki, które można łatwo po-
mylić ze sobą są zastępowane innymi (0,1,l
przez :,=,%).

Przełącznik

-p1

programu otpw-gen po-

zwala  na  wygenerowanie  mniej  bezpiecz-
nych,  ale  bardziej  czytelnych  haseł  jedno-
razowych,  gdzie  każde  jest  sekwencją  pię-
ciu  angielskich  słów  czteroliterowych.  Ha-
sła takie szybciej się wpisuje, jednak są bar-
dziej podatne na podglądanie, gdyż o wiele
łatwiej podejrzeć ciąg słów niż przypadko-
we znaki. Każde hasło jednorazowe posiada
unikalny numer porządkowy na liście. Pro-

Rysunek 2.

Generowanie listy haseł jednorazowych z parametrem -p1

styczeń 2010

Rozwiązania

Mechanizm haseł jednorazowych

www.lpmagazine.org

Rozwiązania

Mechanizm haseł jednorazowych

ces generowania listy widoczny jest na Ry-
sunku 2.

Oto fragment listy haseł wygenerowanej

z parametrem -p1:

Możemy formatować listę haseł za po-

mocą przełączników

-h

oraz

-w

. Przełącz-

nik

-h

określa ilość linii (wraz z nagłówkiem,

który zajmuje 4 linie). Przełącznik

-w

nato-

miast określa liczbę znaków w poziomie.

Innymi przełącznikami są -s, pozwalają-

cy na określenie liczby stron wysyłanych na
wyjście oraz

-e

, określający entropię. Czym

jego wartość większa, tym większa możliwa
liczba kombinacji haseł – dokładnie możliwa
liczba haseł to 2 do potęgi określonej przez
ten parametr.

Lista haseł jest zapisywana w pliku .otpw

znajdującym się w katalogu domowym użyt-
kownika.  Skasowanie  tego  pliku  powodu-
je  wyłączenie  korzystania  z  OTPW  dla  da-
nego użytkownika. W momencie logowania
użytkownik po podaniu loginu zamiast stan-
dardowego monitu o hasło otrzymuje monit
o wprowadzenie hasła jednorazowego o da-
nym numerze z listy haseł. Prezentuje to Ry-
sunek  4.  Teraz  musi  wprowadzić  swoje  se-
kretne  hasło  sklejone  z  hasłem  z  listy  haseł
o podanym numerze.

OTPW od środka

Hasła  znajdujące  się  w  pliku  .otpw  są  ge-
nerowane przy pomocy funkcji mieszającej
RIPEND160, dającej 160 bitowy skrót. Ge-
nerator haseł jest inicjowany poprzez haszo-
wanie wyniku działania kilku komend shel-
lowych.  Pierwsze  72  bity  skrótu  są  prze-
puszczane  przez  zmodyfikowany  algorytm
base64, pozostałe 88 stanowią wewnętrzny
stan  losowego  generatora.  Modyfikacja  al-
gorytmu base64 polega na zastąpieniu zna-
ków,  które  się  mylą,  innymi.  Przykładowy
plik .otpw prezentuje poniższy Listing.

Pierwsza linia określa format pliku. Dru-

ga zawiera po kolei:

• liczbę wygenerowanych haseł
• liczbę cyfr składających się na numer

hasła (3)

• liczbę znaków na zakodowany hash ba-

se64 (12)

• liczbę znaków hasła jednorazowego (8)

Każda kolejna linia zawiera 3 cyfrowy nu-
mer hasła, po którym następuje hasz wygene-
rowany z połączenia sekretnego hasła użyt-
kownika i hasła jednorazowego. Po wykorzy-
staniu danego hasła jest ono zastępowane cią-
giem myślników by nie można go było użyć
powtórnie.

Bezpieczeństwo

System  OTPW  minimalizuje  w  znacznym
stopniu ryzyko ataku na ostatni znak (LCA).
W  momencie,  gdy  zostanie  wykryta  więcej
niż jedna sesja dla danego użytkownika, wy-
zwanie składa się nie z jednego, ale z trzech
numerów  haseł  jednorazowych.  Przypadek
taki przestawiony jest na Rysunku 5. Wyglą-
da to w ten sposób:

berdzi@debian:~$ ssh localhost
Password 180/258/048:

Wtedy  użytkownik  musi  wprowadzić  swo-
je  sekretne  hasło,  połączone  z  trzema  skle-
jonymi ze sobą hasłami z listy haseł. To po-
woduje, że wykonanie ataku LCA wymaga-
łoby  nawiązania  wielu  tysięcy  połączeń,  co
czyni go bardzo trudnym, a w praktyce nie-
wykonalnym.

Jeśli z jakichś względów logowanie zo-

stanie  przerwane  (np.  w  wyniku  załamania
się  systemu),  w  katalogu  domowym  użyt-
kownika  tworzony  jest  link  symboliczny
o  nazwie  .otpw.lock  wskazujący  na  numer
hasła  jednorazowego,  o  które  pytał  system
w  momencie,  gdy  logowanie  zostało  prze-
rwane. Wygląda on tak:

$ ls -al
lrwxrwxrwx 1 berdzi berdzi 3
paź 8 16:06 .otpw.lock -> 081

OTPW  korzysta  z  dwuczynnikowego  uwie-
rzytelniania – do poprawnej autentykacji wy-
magane jest jedno z haseł z listy, poprzedzo-
ne  sekretnym  hasłem  użytkownika  (prefik-
sem). To zapewnia, że  kradzież samej listy
haseł  jednorazowych  lub  tylko  podsłucha-
nie  sekretnego  hasła  nie  pozwoli  na  dostęp
do systemu.

System OTPW , inaczej niż opisywana

implementacja S/KEY, nie bazuje na algoryt-

mie Lamporta, w którym każde hasło jednora-
zowe jest haszem powstałym poprzez haszo-
wanie hasła następnego. Tak więc, podejrzenie
ostatniego hasła na liście, nie umożliwia ata-
kującemu odtworzenia poprzednich haseł.

Jeśli chodzi o podglądanie haseł to

OTPW wykazuje się tutaj większą odporno-
ścią, stosując zmodyfikowany algorytm ba-
se64. To znacznie utrudnia szybkie podejrze-
nie i zapamiętanie hasła.

Instalacja

Źródła  możemy  pobrać  ze  strony  projektu
http://www.cl.cam.ac.uk/~mgk25/download/
otpw-1.3.tar.gz.  Kompilacja  sprowadza  się
do  rozpakowania  i  zbudowania  za  pomocą
komendy

make

$ wget http://www.cl.cam.ac.uk/
~mgk25/download/otpw-1.3.tar.gz
$ tar zxvf otpw-1.3.tar.gz
$ cd otpw
$ make

W  naszym  przypadku  skorzystamy  jed-
nak  z  gotowych  pakietów  dystrybucji  De-
bian.  Pobieramy  i  instalujemy  odpowied-
nie paczki:

• $ wget http://ftp.pl.debian.org/debian/pool/

main/o/otpw/otpw-bin_1.3-2_i386.deb

• $ su -c 'dpkg -i otpw-bin_1.3-2_i386.deb'
• $ wget http://ftp.pl.debian.org/debian/pool/

main/o/otpw/libotpw-dev_1.3-2_i386.deb

• $ su -c 'dpkg -i 'libotpw-dev_1.3-2_i386.deb'

Całość składa się w zasadzie z dwóch ele-
mentów:

• otpw-gen – polecenie służące do genero-

wanie list haseł jednorazowych

• pam_otpw – moduł PAM, pozwalają-

cy wykorzystywać OTPW w połączeniu

Rysunek 3.

Logowanie z użyciem systemu OTPW

styczeń 2010

Rozwiązania

Mechanizm haseł jednorazowych

www.lpmagazine.org

Rozwiązania

Mechanizm haseł jednorazowych

z usługami, które korzystają z systemu
modułów PAM

W pakiecie znajduje się również przykłado-
wy program demologin – przerobiona ko-
menda login, korzystająca z mechanizmu ha-
seł jednorazowych.

Integracja z usługami

Istnieją dwie metody zintegrowania OTPW
z systemem logowania:

• przerabianie źródeł narzędzi, z który-

mi chcemy zintegrować system haseł
jednorazowych, takich jak login, su,
sshd, ftp

• integracja z systemem poprzez system

modułów PAM (ang. Plugabble Authen-
tication Modules)

Pierwsza  z  metod  jest  pracochłonna,  ma-
ło  elastyczna  i  niebezpieczna.  Konieczne
by  było  przerabianie  wszystkich  plików

źródłowych  oraz  rekompilacja  każdorazo-
wo po pojawieniu się nowych wersji. Dużo
wygodniejszym sposobem jest wykorzysta-
nie modułów PAM. System modułów PAM
(ang.  Pluggable  Authentication  Modules)
to  zbiór  bibliotek,  które  określają  w  jaki
sposób przebiega autentykacja użytkowni-
ka dla konkretnych usług w systemie. Dzię-
ki  nim  można  elastycznie  przełączać  się
między  sposobami  autentykacji  bez  ko-
nieczności zmiany samych usług.

Jest to najprostsza metoda integracji sys-

temu haseł jednorazowych z usługami w sys-
temie.

Dzisiaj praktycznie każda dystrybu-

cja  korzysta  domyślnie  z  tego  mechanizmu
(wyjątkiem  jest  np.  Slackware,  aczkolwiek
w  nim  również  można  doinstalować  odpo-
wiednie pakiety).

Wykorzystywanie haseł jednorazowych

najczęściej  ma  sens  w  przypadku,  gdy  lo-
gujemy  się  zdalnie  na  maszynę  z  innej  nie-
zaufanej  maszyny.  Dlatego  też  pokażę  jak

zintegrować OTPW z usługą SSH. W tym
celu musimy odpowiednio zmienić plik /etc/
pam.d/sshd. W sekcji auth znajduje się wpis
odpowiedzialny za standardową autentyka-
cję w systemie:

# Standard Un*x authentication.
@include common-auth

Mamy dwie możliwości. Możemy albo prze-
łączyć  się  na  korzystanie  tylko  z  haseł  jed-
norazowych,  albo  skonfigurować  system
tak, aby najpierw pytał o hasło jednorazowe,
a gdy nie będziemy chcieli go użyć, wciska-
my  [Enter]  i  logujemy  się  w  standardowy
sposób. Sytuację tę przedstawia Rysunek 6.

W pierwszym przypadku musimy wy-

edytować plik w następujący sposób:

# Standard Un*x authentication.
#@include common-auth
auth required pam_
otpw.so

W drugim przypadku natomiast wygląda to
tak:

auth sufficient
pam_otpw.so
# Standard Un*x authentication.
@include common-auth

Wpisy

auth

oraz

session

oznaczają okre-

ślona sekcję. Sekcja

auth

jest odpowiedzial-

na za autentykację, gdzie PAM sprawdza, czy
użytkownik jest tym za kogo się podaje przy
pomocy monitu o hasło lub w tym przypad-
ku monitu o hasło jednorazowe. Sekcja

ses-

sion

jest odpowiedzialna za wykonanie in-

nych czynności przed lub po otrzymaniu do-
stępu do usługi.

Wpisy

required

sufficient

oraz

optional

oznaczają sekcję kontroli. Wpis

Rysunek 4.

Zabezpieczenie w przypadku wykrycia kilku sesji

Rysunek 5.

Dwa sposoby logowania się

Listing 2.

Zawartość pliku .otpw

OTPW1
280 3 12 8

081ITXZ

=FYcY+eJ

004ZQfAF3dabMOn
208zn7tTBOso+rM
246W9rzFh9CQ7IX
2773gCIk+yrAyhc
179QPTwum+u3phA
2752Korm/Pq=eYG
213vsiQPezLqZMk

045Ypgyo2

=A2y6F

010zo4JkhF9BRkP
076DCignhz/W%qo

styczeń 2010

Rozwiązania

Mechanizm haseł jednorazowych

www.lpmagazine.org

Rozwiązania

Mechanizm haseł jednorazowych

required

oznacza, że jeśli autentykacja

nie powiedzie się, PAM zwróci błąd i użyt-
kownik nie zaloguje się do systemu. Wpis

sufficient

oznacza, że jeśli autentyka-

cja nie powiedzie się, to system przejdzie
do kolejnego sposobu autentykacji. Wpis

optional

oznacza, że sukces czy poraż-

ka dla danego modułu PAM ma znaczenie
tylko wtedy, gdy jest to jedyna metoda au-
tentykacji.

Ważna jest tutaj kolejność wpisów, naj-

pierw musi widnieć wpis odpowiedzialny za
autentykację hasłem jednorazowym, a dopie-
ro po nim ten odpowiedzialny za standardo-

wą. W sekcji

session

, niezależnie od wybra-

nej metody dopisujemy:

session optional pam_
otpw.so

Przykładowy plik konfiguracyjny PAM
dla usługi ssh przedstawiony jest na Ry-
sunku 7.

Oprócz tego konieczne jest jeszcze wy-

edytowanie  pliku  konfiguracyjnego  demo-
na  sshd,  /etc/ssh/sshd_config.  Włączamy
opcję  autentykacji  poprzez  wyzwanie-od-
powiedź:

ChallengeResponseAuthentication yes

Teraz musimy zrestartować demona sshd:

# /etc/init.d/ssh restart
Restarting OpenBSD Secure Shell
server: sshd.

Spróbujmy się zalogować do systemu:

berdzi@debian:~$ ssh localhost
Password 193:
Linux debian 2.6.26-2-686 #1 SMP Wed
Aug 19 06:06:52 UTC 2009 i686

Udało się.

Podsumowanie

Wykorzystanie mechanizmu haseł jednora-
zowych, choć z początku może wydawać się
nieco uciążliwe z punktu widzenia użytkow-
nika, ma sens wszędzie tam, gdzie nie mamy
pełnego zaufania co do miejsca, z którego łą-
czymy się z naszą siecią. Integracja z usłu-
gami w systemie nie jest zbyt skomplikowa-
na, więc warto poświęcić parę minut, by spać
spokojniej.

Rysunek 6.

Plik konfiguracyjny /etc/pam.d/sshd dla usługi ssh

Linuxem interesuje się od kilku lat, głów-
nie pod kątem zastosowań serwerowych.
Hobbystycznie  administrowałem  sieciami
osiedlowymi. Czasami tworzę różne mniej
lub  bardziej  przydatne  programy,  pozna-
jąc dzięki temu nowe techniki i języki pro-
gramowania. Dla relaksu śmigam na mo-
im blaszanym rumaku lub eksploruję tere-
ny górskie i nie tylko. Zawodowo zajmu-
ję  się  tworzeniem  aplikacji  i  portali  inter-
netowych.
Kontakt z autorem: e-mail: bbergier@o2.pl

O autorze

• http://www.cl.cam.ac.uk/~mgk25/otpw.html – projekt OTPW
• http://www.freebsd.org/doc/en/books/handbook/one-time-passwords.html

– informacje na temat systemu OPIE

• http://www.heise-online.pl/security/Ale-to-juz-bylo-i-nie-wroci-wiecej--/features/14/0

– artykuł na temat haseł jednorazowych

• http://www.kernel.org/pub/linux/libs/pam/Linux-PAM-html/sag-introduction.html

– podręcznik administracji modułami PAM

• http://en.wikipedia.org/wiki/S/KEY – informacje na temat systemu S/KEY
• http://tools.ietf.org/html/rfc2289 – dokument RFC opisujący założenia systemu haseł

jednorazowych

• http://tools.ietf.org/html/rfc1760 – dokument RFC opisujący system haseł

jednorazowych S/KEY

W Sieci