Włosy

13 X 2014


prof. Brzezińska-Wcisło

Cykl włosowy u ludzi jest cyklem niezsynchronizowanym — sąsiadujące ze sobą mieszki
włosowe znajdują się w rożnych okresach cyklu włosowego, niezależnie od siebie; każdy z nich
posiada charakterystyczną morfologię mikroskopową. Najlepszym modelem trychologicznym są
myszy, szczury i króliki.

Włos anagenowy = włos rosnący; czynnik toksyczny (na przykład lek) działa tylko na mieszek
włosowy rosnący, a nie działa na katagen czy telogen.

6 typów anagenu:

-

I — tworzenie się zawiązka włosa

-

II — tworzenie się opuszki i brodawki włosa

-

III — tworzenie się macierzy włosa

-

IV — włos tworzy się i rośnie do ujścia (podstawy gruczołu łojowego) a następnie…

-

V — rośnie do powierzchni naskórka

-

VI — włos przebija się na zewnątrz

Włos katagenowy = okres inwolucji (dolnej części) mieszka = okres pośredni = katagen.
Wczesny katagen — włos bardziej przypomina włos anagenowy, charakteryzuje się częścią
oderwanej opuszki zawierającej barwnik, po czym w wyniku rogowacenia zarysowuje się kolba.

Włos telogenowy = okres spoczynkowy — martwy włos, który później wypadnie, zakończony jest
torbą telogenową.

Włos dystroficzny — wygląda jak zaostrzony ołówek. Kąt jaki tworzy oś długa włosa z
ramieniem przewężenia świadczy o działaniu czynnika toksycznego (kąt rozwarty i szybkie
odłamanie — czynnik silnie działający).

Włos dysplastyczny — równomiernie ścieńczały, pozbawiony pochewek włos. Zdaniem
niektórych tego rodzaju włosy powstają wskutek nieprawidłowego wyrywania.

Określenie stanu korzeni włosów = trichogram — podstawowa metoda badania, umożliwia
rozpoznanie mechanizmu łysienia. Określenie stanu korzeni włosów polega na:

-

obejrzeniu pod mikroskopem około 100 wyrwanych korzeni włosów

-

obliczeniu odsetka włosów znajdujących się w poszczególnych okresach cyklu oraz włosów
wykazujących zaburzenia wzrostu

W przypadku łysienia rozlanego bierze się włosy z 3 okolic np. ze szczytu głowy, z okolicy
skroniowej. W okolicy potylicznej są najlepsze włosy, więc stamtąd się nie bierze. W łysieniu
plackowatym bada się włosy z obwodu. Są choroby, które dotyczą tylko łodyg włosów. Wtedy nie
trzeba wyrywać tylko wystarczy obciąć.

Prawidłowy trichogram

-

okres anagenu na głowie trwa średnio 4-6 lat; w prawidłowym trichogramie stanowi 80-90%.
Niektóre kobiety mają włosy sięgające talii, cykl włosowy u nich cykl musi trwać nawet do 10 lat.

-

okres przejściowy (katagen) trwa 2-4 tyg i włosów w tym okresie w trichogramie jest 2-3%

-

okres telogenu trwa 2-4 miesiące; pozostały procent (10-20%) włosów przypada na ten okres

-

3-5% (maksymalnie 8%) mogą stanowić patologiczne postacie włosów anagenowych:
dystroficzne i dysplastyczne

Chorzy mogą uskarżać się na wypadanie włosów (effluvium) lub łysinę (allopecia).

z

1

9

Patomechanizmy łysienia (3)

-

noxa silna np. cytostatyk — 16 dni (~2 tygodnie) — łysienie dystroficzne (= anagenowe) przez
zahamowanie podziałów komórkowych i wytworzenie zaostrzonych ołówków

-

noxa słaba np. choroby zakaźne, cukrzyca — 3-4 miesiące — łysienie telogenowe przez
skrócenie fazy wzrostu włosa (anagenu) przy niezmienionej fazie katagenu i telogenu

-

łysienie mieszane — łączy cechy dwóch powyższych

Fizjologiczne łysienie

-

u osesków — zwykle zapoczątkowane w okolicy potylicznej; w krótkim czasie dochodzi do
wymiany włosów pod koniec 1 roku życia

-

w okresie pokwitania — występuje u 20% dziewcząt i nieco częściej u chłopców w postaci
nieznacznego przerzedzenia włosów w kątach czołowo-skroniowych, co związane jest z
czynnością hormonów płciowych męskich; ustępują, ale sporadycznie może być początkiem
łysienia typu męskiego u obojga płci

-

u obu płci powyżej 60 roku życia (menopauza)

Główne typy włosów:

-

lanugo — włosy długie, delikatne, bez pigmentu, które fizjologicznie wypadają jeszcze w życiu
płodowym i znajdują się w mazi płodowej; mogą być obecne u wcześniaków

-

vellus — krótkie, cienkie, zazwyczaj bez pigmentu, pokrywają całe ciało rodzącego się dziecka,
oprócz powierzchni dłoniowych i podeszwowych

-

włosy dojrzałe — długie, grube, pigmentowane, obecne u rodzącego się dziecka na głowie,
brwiach i rzęsach

-

włosy zależne od płci — włosy dojrzałe, rozwijają się w okresie pokwitania pod wpływem
androgenów

-

włosy łonowe i w dole pachowym — u obu płci rozwijają się pod wpływem niskiego poziomu
androgenów

-

broda i owłosienie całego ciała — wymaga poziomów androgenów występujących tylko u
mężczyzn

-

brwi i rzęsy są niezależne od androgenów

Estrogeny zmniejszają czynność gruczołów łojowych i działają stymulująco na wzrost włosów u
człowieka, przedłużając okres wzrostu włosa. Z kolei zmniejszona utrata włosów podczas ciąży jak
i zwiększenie wypadania w okresie przekwitania wskazują na udział hormonu pęcherzykowego w
zachowaniu prawidłowego owłosienia głowy. Androgeny hamują wzrost włosów na głowie
natomiast pobudzają go poza skórą głowy zarówno u mężczyzn jak kobiet.

Typy siwienia

-

siwienie fizjologiczne — wiek, w którym zaczyna się jest różny, od 20 do 60-70 roku życia (około
50 roku życia połowa ludzi rasy białej ma połowę siwych włosów). Najpóźniej siwieją włosy
pachowe, łonowe i brwi.

-

przedwczesne — rzadkie zjawisko; zaczyna się przed 20 rokiem życia u osób rasy białej;
występuje najczęściej z nadmierną potliwością i wadami zębów

Siwienie przedwczesne może wystąpić na skutek:

-

nadczynność tarczycy

-

niedożywienie

-

niedokrwistość złośliwa

-

chemioterapia

-

w chorobach z wysoką gorączką np zimnica

„Siwienie nagłe” — siwy włos wyrasta wiele miesięcy dlatego jedynym możliwym wyjaśnieniem
może być nagłe wypadnięcie dużej liczby włosów ciemnych, podczas gdy włosy białe, bardziej
oporne, pozostają. Leczenie siwienia: albo farbowanie albo radość ze zmiany wyglądu.

z

2

9

W każdym mieszku występują okresy wzrostu włosa (anagen), zahamowania wzrostu i inwolucji
mieszka (katagen) i spoczynku (telogen). Ich naprzemienne występowanie = cykl włosowy. W
ciągu życia człowieka mieszek może przechodzić średnio 20-30 cykli.

Najczęstsze choroby owłosionej skóry głowy:

-

łupież: zwykły (pospolity = suchy) lub tłusty

-

łuszczyca owłosionej skóry głowy (najbardziej nasilone w potylicy)

-

grzybica owłosionej skóry głowy (odmianą jest grzybica woszczynowa z tarczkami
woszczynowymi — strupy, których ucisk powoduje niedokrwienie; ta odmiana obecnie nie
występuje); nie wolno podawać sterydów w grzybicy bo ją nasilają

-

łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS) — dotyczy 1-3% populacji

Przyczyny wypadania włosów:

-

wiek biologiczny (oseski, okres dojrzewania i 60+)

-

używki

-

nieprawidłowe odżywianie (odchudzanie)

-

stres, przemęczenie

-

promieniowanie UV

-

anemia

-

sezonowość: wiosna i jesień

-

zła pielęgnacja włosów: detergenty w szamponach, lakiery do włosów, farby do włosów,
niewłaściwe fryzury

-

łysienie związane z chorobami ustroju

Łysienie w chorobach ustroju
Zaburzenia hormonalne:

Nadczynność tarczycy

-

włosy cienkie, jedwabiste o wzmożonym połysku

-

liczba telogenowa mała lub nie występuje;

-

łysienie może przyjmować postać rozlaną lub ograniczoną (głównie okolicy czołowej)

-

przerzedzenie włosów na narządach płciowych i w innych okolicach

Niedoczynność tarczycy

-

włosy są przerzedzone, suche, szorstkie, łamliwe

-

u części chorych obserwuje się podwyższony odsetek włosów telogenowych

-

objaw Hertogha = wyłysienie 1/3 zewnętrznej części brwi

Hypokalcemia — następstwo niedoczynności przytarczyc, może spowodować wypadanie włosów
i ich odłamanie nie tylko w obrębie głowy, ale również całego owłosienia człowieka (brwi, rzęs,
dołów pachowych i wzgórka łonowego).

Niedoczynność przysadki — brak owłosienia pach i okolic płciowych

Nadczynność kory nadnerczy — hipertrichoza poza skórą głowy, natomiast na głowie osób ze
skłonnością do łysienia występuje przerzedzenie włosów.

Cukrzyca

-

łysienie ma charakter rozlany z największym nasileniem na szczycie głowy

-

mechanizm telogenowy, a wyjątkowo mieszany

-

zwiększona utrata włosów zawsze poprzedzona jest cukrzycą na wiele miesięcy lub lat

-

procent włosów telogenowych nie zależy od okresu utrzymywania się cukrzycy, czasu trwania
łysienia oraz stopnia przerzedzenia włosów

-

insulina wpływa korzystnie, przedłuża fazę anagenu — lepszy stan owłosienia głowy i wyższy
odsetek anagenu (a niższy telogenu) u chorych otrzymujących insulinę. U pacjentów z DM

z

3

9

niewyrównaną łysienie występuje najczęściej w III i IV dekadzie życia (częściej u kobiet) wraz z
nasilonym łojotokiem

Choroby zakaźne

-

czynnikiem zasadniczym powodującym łysienie jest wysokość i czas trwania gorączki

-

mechanizm — najczęściej telogenowy, rzadziej mieszany

-

choroby zakaźne mogą też powodować objaw Pohla-Pinkusa (odcinkowe ścieńczenie łodygi
włosów, które występuje też przy podawaniu niektórych cytostatyków)

-

łysienie ma charakter rozlany z nasileniem w okolicy czołowo-skroniowej

Łysienie kiłowe — „futro wyjedzone przez mole”; występuje w postaci ogniskowej i rozlanej.
Mechanizm najczęściej telogenowy.

Łysienie w chorobach tkani łącznej

-

SLE — łysienie rozlane o patomechanizmie dystroficznym lub mieszanym; odwracalne (łysienie,
przerzedzenie włosów jest jednym z kryteriów pomocniczych ARA)

-

DLE (toczeń rumieniowaty krążkowy) — łysienie bliznowaciejące, nieodwracalne

-

DDLE — jw

Dermatomyositis (zapalenie skórno-mięśniowe) — zmiany strukturalne w obrębie łodygi włosów
(trichorrhexix nodosa — odłamanie łodygi na różnej ich wysokości); przy czym w korzeniu nie ma
patologii, a makroskopowo włosy są brzydkie.

Sclerodermia (twardzina) — b. dobry stan owłosienia głowy potwierdzony badaniem
trichologicznym (wyższy niż w warunkach fizjologicznych odsetek włosów rosnących).

W niektórych przypadkach raka narządów wewnętrznych, zwłaszcza żołądka — na skroniach
oraz w obrębie łuków brwiowych i brody występują tzw. włosy Schriddego — bardzo grube,
ciemne i bez połysku. W raku i marskości wątroby — zwiększenie odsetka włosów telogenowych
i dystroficznych, a klinicznie występowanie łysienia rozlanego; związane z zaburzeniami
metabolizmu aminokwasów (cysteiny i metioniny). U mężczyzn może wystąpić kobiecy typ
owłosienia łonowego = objaw Chvostka; a u obu płci przerzedzenie lub brak włosów
pachowych

Cytostatyki

-

objaw flagi (odrastanie włosów innego koloru)

-

włosy szopa (o innym utkaniu, konsystencji np. u osoby z prostymi włosami odrost włosów
falistych) po chemioterapii.

Głównie łysienie o mechanizmie mieszanym lub dystroficznym. Nie ma korelacji między wiekiem i
płcią a podatnością na łysienie. Nigdy wszystkie włosy nie wypadną — na obwodzie zawsze trochę
ich zostanie, co jest naukowo wytłumaczalne większą opornością tych włosów na czynniki
toksyczne. Łysienie dotyczy głównie wierzchołka głowy, ponieważ na obwodzie włosy są bardziej
oporne na czynniki toksyczne niż na szczycie głowy. Włosy innych okolic nie wypadają ponieważ
mają krótki cykl włosowy i nim cytostatyk zacznie działać rozpocznie się kolejny cykl włosowy w
danym mieszku. Nie wypadają po cytostatykach brwi, rzęsy czy inne owłosienie o krótkim cyklu
włosowym. Objaw Pohla-Pinkusa — odcinkowe przewężenie w obrębie łodygi.

Skóra owłosiona głowy jest często lokalizacją przerzutów, zwłaszcza raka piersi. Nacieki z
komórek nowotworowych mogą uszkadzać mieszki włosowe i doprowadzają do wyłysienia.

Nowoczesne metody diagnostyczne w chorobach włosów — trichoskopia. W diagnozowaniu
i monitorowaniu chorób włosów wykorzystuje się dermatoskop z oprogramowaniem
komputerowym i cyfrowym aparatem fotograficznym (wideodermatoskop). Dzięki systemowi
optycznemu możliwe jest powiększenie 20-70x. Badanie jest nieinwazyjne, niebolesne, łatwe w
użyciu i pozwala na obiektywną ocenę aktywności choroby (droga metoda). Nie ma konieczności

z

4

9

zgolenia i farbowania włosów; jedynie wymagane jest duże doświadczenie oceniającego.
Trichoscany i fototrichogramy wymagają specjalnego oprogramowania, golenia i farbowania
włosów. Metody te są mało precyzyjne, mają niewielką wartość w praktyce klinicznej i są
pracochłonne.

Przeszczepianie włosów daje dobre rezultaty u mężczyzn, a u kobiet gorzej ze względu na
rozlany charakter przerzedzenia. Jest to żmudna i długotrwała metoda wymagająca cierpliwości.
Łyse okolice pokrywa się przeszczepami drobnych kępek skóry zawierającymi mieszki włosowe,
pobranymi z miejsc obwodowych głowy, w których włosy są zachowane.

Wskazania do przeszczepiania:

-

łysienie androgenowe

-

bliznowaciejąca

-

rekonstrukcja brwi

Przeciwwskazania

-

przesadne oczekiwania pacjenta

-

aktywne choroby skóry

-

niekorzystny stosunek obszaru dawcy do wielkości łysiny

-

predyspozycja do keloidów

Przeszczepianie daje dobry efekt kosmetyczny u osób z łysieniem o małym lub średnim nasileniu.
Efekt ten zależy w dużym stopniu od gatunku włosów i braku powikłań po przeszczepach.

Biopsja skóry owłosionej głowy zawsze powinna być wykonywana pod kątem wzrostu włosa;
biopsja pionowa przecina liczne mieszki włosowe i jest trudna do interpretacji.

Nadmierne owłosienie (hipertrichosis) — nadmierny porost włosów z powodu konwersji włosów
meszkowych typu vellus we włosy dojrzałe. Natomiast hirsutyzm oznacza nadmierny porost
włosów związanych z płcią, wirylizacja = połączenie hirsutyzmu z innymi cechami maskulinizacji:
przerost łechtaczki, niski głos, przerost mięśni, brak miesiączki. Często hipertrichosis i hirsutyzm
występują razem

Leczenie nadmiernego owłosienia

-

golenie — najmniej popularne ale najtrwalsze i najskuteczniejsze; zgolone włosy są na przekroju
owalne i robią wrażenie grubszych

-

wyrywanie — staroświecka metoda, nadaje się jedynie do usuwania niewielkich ilości powoli
rosnących włosów, np. brwi

-

depilacja woskiem

-

elektroliza — za pomocą cienkiej igły doprowadza się do mieszka włosowego prąd stały

-

termoliza — unowocześniona metoda elektrolizy

-

fotodestrukcja — usuwanie laserem

Hypotrichosis — zmniejszona liczba mieszków włosowych; atrichia — całkowity brak mieszków.
Wrodzona hypotrichosis jest nieuleczalna; można szukać wad wrodzonych genetycznych i nosić
peruki.

Łysienie plackowate (allopecia areata)

Etiopatogeneza (!)

-

wpływ czynników dziedzicznych

-

zaburzenia układu nerwowego (ważne)

-

obecność wewnątrzustrojowych ognisk zakażenia

-

współistnienie schorzeń atopowych, bielactwa i chorób tarczycy

-

immunologiczne uwarunkowania łysienia plackowatego

-

wpływ czynników zapalnych

z

5

9

Łysienie wężykowate; łysienie złośliwe — wszystkie włosy wypadają, można podać steryd.

Typy łysienia plackowatego:
1. łysienie plackowate rozlane
2. wężykowate
3. całkowite — głowa
4. uniwersalne — utrata włosów na całym ciele
5. złośliwe — trwa długo, nie poddaje się leczeniu i dotyczy całego owłosienia

Szczególną cechą łysienia plackowatego jest zjawisko Renböka — u chorych z łysieniem
plackowatym i z chorobami zapalnymi (łuszczyca i łojotokowe zapalenie skóry). Renbök jest
czytanym od tyłu nazwiskiem Köbner. W zjawisku Köbnera choroba rozwija się w miejscach
podrażnionych lub stymulowanych, a w Renböka — w tych miejscach powracają normalne
procesy. Renbök to od tyłu Köbner

Do czynników rokowniczo złych należą:

-

utrzymywanie się ognisk wyłysienia powyżej roku

-

zaostrzenie lub początek łysienia przed okresem dojrzewania

-

dodatni wywiad rodzinny

-

zmian typu ophiasis — łysienie wężykowate

-

zmiany paznokci (płytki paznokciowe naparstkowate)

-

atopia

Nie ma skutecznych metod leczenia łysienia plackowatego. Strategia terapeutyczna wykorzystuje
działanie leków przeciwzapalnych i immunosupresyjnych (sterydy, cyklosporyna A);
immuomodulujących (PUVA, immunoterapia miejscowe alergenami kontaktowymi), DCP,
miejscowo drażniących (cygnolina, tretinoin) i nieswoiście stymulujących wzrost włosów
(minoksydyl). Zewnętrznie stosuje się minoksydyl, GKS, cygnolina; miejscowo immunoterapia;
ogólnie — fotochemioterapia, GKS, i cyklosporyna.

Łysienie bliznowaciejące = nieodwracalne uszkodzenie mieszków włosowych. Należy do
trwałych łysień nabytych lub wrodzonych i jest wywoływane przez czynniki zewnątrzpochodne:

-

mechaniczne — łysienie pourazowe bliznowaciejące niemowląt (alopecia cicatrisans)

-

fizyczne — promienie X, krioterapia, oparzenia, laseroterapia

-

chemiczne — oparzenia

-

biologiczne — zakażenia wirusowe, bakteryjne, grzybicze

Leczenie - przeszczepienie włosów

Wrodzone łysienie bliznowaciejące

-

wrodzony niedorozwój skóry (aplasia cutis congenita) — blizny zanikowe lub brak skóry oraz
dodatkowe palce lub zrośnięte oraz wodogłowie i rozszczep podniebienia

-

znamiona

-

rogowacenia mieszkowe kolczyste wyłysiające

Do rzadkich przyczyn łysienia bliznowaciejącego należą: nowotwory, choroba Dariera, sarkoidoza,
rozrosty limforetykularne, rybia łuska, nietrzymanie barwnika, twardzina cięcia szablą, przewlekła
reakcja GVH (graft vs host)

Ogniska blizny zanikowej lub braku skóry oraz dodatkowych palców lub zrośniętych oraz
wodogłowia i rozszczepu podniebienia występują we wrodzonym niedorozwoju skóry.

Folliculitis decalvans
Początkowo powstają zmiany w postaci grudek i krost przymieszkowych, często pokrytych strupem
i niemal zawsze najpierw pojawiających się na szczycie głowy. W końcu powstaje ognisko łysiny z

z

6

9

kępkami szczątkowych włosów = objaw pędzla. Skóra staje się atroficzna, na obwodzie nadal
powstają krostki okołomieszkowe.

Leczenie

-

antybiotykoterapia: rifampicyna i klindamycyna (300 mg 2x dziennie przez 4-10 tyg)

-

niemal wszyscy zdrowieją i pozostają wolni od choroby przez długi czas, chociaż z reguły
następują nawroty

Etat pseudopeladique, tj. łysienie rzekomoplackowate = ślady stóp na śniegu. Głównie kobiety i
osoby z ciemnymi włosami. Leczenie retinoidami

cd. 20 X 2014

Łysienie androgenowe — postępujące przerzedzenie i cieńczenie włosów długich związane z
przekształceniem włosów długich we włosy meszkowe (tzw. miniaturyzacja mieszków) oraz zbyt
wczesnym wchodzeniem w fazę telogenu w wyniku skrócenia okresu wzrostu (anagenu).

Typy łysienia androgenowego

-

wzór łysienia typu męskiego — zaczyna się od kątów czołowo-skroniowych, do których
dołącza się tonsura na szczycie głowy; następnie przerzedzenie włosów rozprzestrzenia się w
kierunku skroni i ciemienia, pozostawiając koronę włosów na potylicy i częściowo w okolicach
skroniowych. Występuje zarówno u kobiet jak i u mężczyzn

-

wzór typu kobiecego — dotyczy wyłącznie u kobiet, granica owłosienia na czole jest dobrze
zachowana, a przerzedzenie włosów zaczyna się 2-3 cm w kierunku okolic ciemieniowych i
szczytu głowy

Wzór łysienia męski u kobiet występować może w okresie przedmenopauzalnym i menopauzie. U
płci żeńskiej znacznie rzadziej występuje łysienie zajmujące kąty czołowe i szczyt głowy; taka
forma dotyczy głównie kobiet po okresie menopauzy. Łojotok to oznaka stymulacji przez
androgeny. Dalszą cechą łysienia androgenowego poza spadkiem gęstości włosów jest
zmniejszenie grubości łodygi.

W etiopatogenezie czynniki genetyczne i androgenowe. Typ dziedziczenia autosomalny
dominujący (wielogenowe), znaczenie ma zwiększona przemiana testosteronu w
dihydrotestosteron pod wpływem enzymu 5α-reduktazy typu II, co zachodzi u kobiet i mężczyzn.
Eunuchowie nie łysieją, a kastraci leczeni androgenami tracą włosi.

U mężczyzn z łagodną i umiarkowaną utrata włosów można rozpocząć leczenie od 5 do 2%
roztworu minoksydylu lub finasteryd 1 mg/dz po. (powoduje zaburzenia w strefie seksualnej). U
kobiet w przypadku łysienia androgenowego można zastosować dowolny antyandrogen, np. octan
cyproteronu.

Badania do wykonania (!)

-

fT3 i fT4; TSH

-

PRL

-

progesteron

-

testosteron

-

morfologia

-

poziom cukru, białka, żelaza, ferrytyny, fosfatazy alkalicznej

W ramach ciekawostki — co można stosować? Na początku mogą to być preparaty witaminowe.
Dobrym preparatem, podawanym w iniekcjach jest witamina B6 w ampułkach (1 amp/dz przez 30
dni). Innym preparatem jest Merz Spezial (drażetki), Gelacet (saszetki i kaps. — 1 saszetka 1x/dz
przez 3 tyg, potem przerwa 2 tyg. i znowu 3 tygodnie 1 dziennie): mieszanka aminokwasów,
cysteiny, B6, pantoteinianu. Pantowigar (Pantowigar N, Pantogar) — 3x dz. przez 3 miesiące.
Biotyna — w postaci iniekcji lepiej się wchłania (5 mg lub w problemach z paznokciami 2,5 mg).
Dermena 2 tabl./dz przez 3+ miesiące.

z

7

9

Wrodzone i nabyte zmiany strukturalne włosów.
Najważniejsze nieprawidłowości strukturalne:

-

obrączkowate

-

skręcone

-

wełniaste

-

paciorkowate

-

bambusowate

-

węzełkowate

-

bańkowate

Oprócz tego do tej grupy należy:

-

rozszczep węzłowaty i podłużny włosa

-

trichoschisis

-

trichotiodystrofia

Do tego typu zaburzeń dochodzi przez uwarunkowania genetyczne lub na drodze nabytej,
związanej np. z nieprawidłowymi zabiegami fryzjerskimi. Włosy są cienkie, łamliwe, matowe bez
połysku, suche, ćme, kruche. Nie ma dobrego leczenia; można unikać zabiegom kosmetycznym
na włosach, co umożliwia odrost prawidłowych włosów; zażywać preparaty witaminowe, głównie
biotynę (witamina H) lub A; często zaleca się ich krótkie obcięcie. Zaburzenia występują częściej u
kobiet jasnowłosych, przyczyną jest zwykle uraz; szczególnie zajęte są włosy głowy.

Urazem może być:

-

nadmierne i niewłaściwe czesanie oraz szczotkowanie włosów

-

trwała ondulacja

-

obcinanie włosów tępymi narzędziami

-

prostowanie ich

-

używanie suszarek, szczotek cz lokówek ze zbyt gorącym powietrzem

-

intensywne działanie promieni słonecznym

-

ciasne splątanie warkocza

-

rozjaśnianie i barwienie włosów

-

kąpiele w słonej wodzie

-

drapanie lub pocieranie skóry głowy z powodu chorób owłosionej skóry głowy

Ze względu na głuchotę tak często towarzyszącą włosom skręconym w różnych sytuacjach
klinicznych zaleca się wykonywanie badań słuchu u wszystkich niemowląt ze skręconymi włosami.
Znamię z włosami wełnistymi — ograniczona kępka włosów wełnistych

Monilethrix = włosy paciorkowate; zespół uwarunkowany genetycznie, występuje wzmożone
rogowacenie przymieszkowe. Włosy paciorkowate wyglądają jak przypalone. Oprócz zmian we
włosach mogą być zmiany w płytkach paznokciowych.

Włosy rzekomopaciorkowate — paciorki nie są w równych odstępach, a makroskopowo podobne

Zespół Nethertona

-

włosy bambusowate — wgłobienie części odsiebnej do dosiebnej

-

aminoacyduria

-

zaburzenia wzrostu

-

niedorozwój umysłowy

-

zmiany skórne z grupy rybiej łuski czy schorzeń alergicznych

Trichotiodystrofia — włosy kruche, łamliwe o prawidłowym zabarwieniu, które powstają w wyniku
defektu metabolizmu siarki. Może występować łysienie plackowate, choroba jest nieuleczalna.
Dzieci są najczęściej upośledzone umysłowo.

z

8

9

Zespoły z trichotiodystrofią (!):

-

BIDS — włosy kruche, niska inteligencja, obniżona płodność, niski wzrost

-

IBIDS — rybia łuska i BIDS

-

PIBIDS — nadwrażliwość na światło i IBIDS

Trichotillomania — nawykowe, przymusowe wyrywanie włosów. Łysienie spowodowane jest
umyślnym, chociaż czasami nieświadomym działaniem pacjenta, który jest pod wpływem stresu
lub ma zaburzenia psychiczne. Nigdy nie są idealnie wyrwane (w przeciwieństwie do łysienia
plackowatego, gdzie obszary są całkowicie ich pozbawione), trichogram jest dobry. Zaleca się
krótkie obcięcie włosów.

Nawykowe wyrywanie włosów występuje dwa razy częściej u kobiet niż u mężczyzn. Szczyt
występowania przypada u dzieci w wieku 2-6 lat. U dziecka powstaje nawyk okręcania włosów
wokół palców i pociągania ich. Ten nawyk jest tylko częściowo świadomy i może zastąpić nawyk
ssania kciuka czy obgryzania paznokci.

Najbardziej typowym objawem jest występowanie obszaru pozbawienia włosów w okolicy czołowo-
skroniowej. U osób praworęcznych zmiana lokalizuje się zwykle po stronie lewej i na odwrót.
Ogniska mają geometryczny kształt, co różni je od naturalnego procesu łysienia. W obrębie pola
wyłysienia mogą być długie włosy jak i ułamane; bez bliznowacenia. W trichogramie przeważają
dysplastyczne włosy anagenowe, bo telogenowe zostały wyrwane. Rzadko trichotillomania
ustępuje samoistnie

Trichotillomania tonsurowa — rzadsza, źle rokująca forma, gdzie pasmo włosów na obwodzie
głowy otacza skórę całkowicie ich pozbawioną. Utrzymuje się przez dziesiątki lat; występuje
przede wszystkim u kobiet poczynając od wczesnego okresu dojrzewania do 40 roku życia.
Niekiedy u chorych pojawia się pragnienie wyrywania włosów innym osobom lub wyrywania
włosów z lalek, swetrów czy dywanów. Rzadziej spotyka się nawyk wyrywania rzęs, brwi i brody,
wzgórka łonowego czy okolicy odbytu. Leczenie trichotillomanii tonsurowej jest bardzo trudne, w
niektórych przypadkach udaje się wyleczyć pacjenta, jednak u wielu leczenie kończy się
niepowodzeniem.

Trichofagia — wyrywanie włosów i zjadanie ich, prowadzi do powstania kamienia włosowego w
przewodzie pokarmowym; dochodzi do dysfagii, wymiotów, zaparcia i bólów brzucha. Ten objaw
jest u około 10% dzieci z trichotillomanią.

Trichotemnomania — golenie i obcinanie włosów

Trichodaganomania — kompulsywne gryzienie i ogryzanie własnych włosów w różnych
dostępnych ustom obszarów skóry owłosionej np. przedramion.

Trichoteiromania — kompulsywne pocieranie włosów i drapanie głowy, które prowadzą do utraty
włosów. W trichogramie przeważają dysplastyczne włosy anagenowe, bo włosy telogenowe
zostały przez pacjenta wyrwane. Leczenie: leki p/depresyjne, SSRI (komipramina)

KS

z

9

9