Konstytucja  

Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej  

z 22 Lipca 1952 r.

 

   

Polska Rzeczpospolita Ludowa jest republik  ludu pracuj cego.  

Polska Rzeczpospolita Ludowa nawi zuje do najszczytniejszych post powych tradycji 
Narodu Polskiego i urzeczywistnia idee  
wyzwole cze polskich mas pracuj cych.  

Polski lud pracuj cy pod przewodem bohaterskiej klasy robotniczej, opieraj c si  na sojuszu 
robotniczo-chłopskim, walczył  
dziesi tki lat o wyzwolenie z niewoli narodowej, narzuconej przez pruskich, austriackich i 
rosyjskich zaborców-kolonizatorów, tak  
samo jak walczył o zniesienie wyzysku polskich kapitalistów i obszarników.  

W okresie okupacji Naród Polski toczył nieust pliw , bohatersk  walk  z krwawym najazdem 
hitlerowskim. Historyczne  
zwyci stwo Zwi zku Socjalistycznych Republik Radzieckich nad faszyzmem wyzwoliło 
ziemie polskie, umo liwiło polskiemu ludowi  
pracuj cemu zdobycie władzy i stworzyło warunki narodowego odrodzenia Polski w nowych, 
sprawiedliwych granicach. Na  
wieczne czasy powróciły do Polski Ziemie Odzyskane.  

Wcielaj c w  ycie wiekopomne wskazania Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia 
Narodowego z dnia 22 lipca 1944 r. i  
rozwijaj c jego zasady programowe, władza ludowa - dzi ki ofiarnym i twórczym wysiłkom 
polskiego ludu pracuj cego, w walce z  
zaciekłym oporem rozbitków starego ustroju kapitalistyczno-obszarniczego - dokonała 
wielkich przeobra e  społecznych. W  
wyniku rewolucyjnych walk i przemian obalona została władza kapitalistów i obszarników, 
utrwaliło si  pa stwo demokracji  
ludowej, kształtuje si  i umacnia nowy ustrój społeczny, odpowiadaj cy interesom i d eniom 
najszerszych mas ludowych.  

Zasady prawne tego ustroju ustanawia Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.  

Podstaw  obecnej władzy ludowej w Polsce stanowi sojusz klasy robotniczej z chłopstwem 
pracuj cym. W sojuszu tym rola  
kierownicza nale y do klasy robotniczej jako przoduj cej klasy społecze stwa, opieraj cej si  
na rewolucyjnym dorobku polskiego i  
mi dzynarodowego ruchu robotniczego, na historycznych do wiadczeniach zwyci skiego 
budownictwa socjalistycznego w Zwi zku  
Socjalistycznych Republik Radzieckich, pierwszym pa stwie robotników i chłopów.  

Wypełniaj c wol  Narodu Polskiego i zgodnie ze swym powołaniem - Sejm Ustawodawczy 
Rzeczypospolitej Polskiej uchwala  

uroczy cie niniejsz  Konstytucj  jako ustaw  zasadnicz , któr  Naród Polski i wszystkie 
organy władzy polskiego ludu pracuj cego  
kierowa  si  winny w celu:  

umacniania pa stwa ludowego jako podstawowej siły, zapewniaj cej najpełniejszy rozkwit 
Narodu Polskiego, jego niepodległo  i  
suwerenno ,  

przy pieszania rozwoju politycznego, gospodarczego i kulturalnego Ojczyzny oraz wzrostu 
jej sił,  

pogł biania uczu  patriotycznych, jedno ci i zwarto ci Narodu Polskiego w walce o dalsze 
polepszenie stosunków społecznych, o  
całkowite zniesienie wyzysku człowieka przez człowieka, o urzeczywistnienie wielkich idei 
socjalizmu,  

zacie niania przyja ni i współpracy mi dzy narodami, opartych na sojuszu i braterstwie, które 
ł cz  dzi  Naród Polski z miłuj cymi  
pokój narodami  wiata w d eniu do wspólnego celu: uniemo liwienia agresji i utrwalenia 
pokoju  wiatowego.  

Rozdział 1.  

Ustrój polityczny.  

Art. 1.  

1. Polska Rzeczpospolita Ludowa jest pa stwem demokracji ludowej.  

2. W Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej władza nale y do ludu pracuj cego miast i wsi.  

Art. 2.  

1. Lud pracuj cy sprawuje władz  pa stwow  przez swych przedstawicieli, wybieranych do 
Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej  
Ludowej i do rad narodowych w wyborach powszechnych, równych, bezpo rednich, w 
głosowaniu tajnym.  

2. Przedstawiciele ludu w Sejmie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i w radach narodowych 
s  odpowiedzialni przed swymi  
wyborcami i mog  by  przez nich odwoływani.  

Art. 3.  

Polska Rzeczpospolita Ludowa:  

1) stoi na stra y zdobyczy polskiego ludu pracuj cego miast i wsi, zabezpiecza jego władz  i 
wolno  przed siłami wrogimi ludowi,  

2) zapewnia rozwój i nieustanny wzrost sił wytwórczych kraju przez jego uprzemysłowienie, 
przez likwidacj  zacofania  
gospodarczego, technicznego i kulturalnego,  

3) organizuje gospodark  planow , opieraj c si  na przedsi biorstwach stanowi cych 
własno  społeczn ,  

4) ogranicza, wypiera i likwiduje klasy społeczne,  yj ce z wyzysku robotników i chłopów,  

5) zabezpiecza stały wzrost dobrobytu, zdrowotno ci i poziomu kulturalnego mas ludowych,  

6) zapewnia wszechstronny rozwój kultury narodowej.  

Art. 4.  

1. Prawa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej s  wyrazem interesów i woli ludu pracuj cego.  

2.  cisłe przestrzeganie praw Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jest podstawowym 
obowi zkiem ka dego organu pa stwa i  
ka dego obywatela.  

3. Wszystkie organy władzy i administracji pa stwowej działaj  na podstawie przepisów 
prawa.  

Art. 5.  

Wszystkie organy władzy i administracji pa stwowej opieraj  si  w swej działalno ci na 

wiadomym, czynnym współdziałaniu  

najszerszych mas ludowych i obowi zane s :  

1) zdawa  narodowi spraw  ze swej działalno ci,  

2) uwa nie rozpatrywa  i uwzgl dnia  słuszne wnioski, za alenia i  yczenia obywateli w 
my l obowi zuj cych ustaw,  

3) wyja nia  masom pracuj cym zasadnicze cele i wytyczne polityki władzy ludowej w 
poszczególnych dziedzinach działalno ci  
pa stwowej, gospodarczej i kulturalnej.  

Art. 6.  

Siły zbrojne Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stoj  na stra y suwerenno ci i niepodległo ci 
Narodu Polskiego, jego  
bezpiecze stwa i pokoju.  

Rozdział 2.  

Ustrój społeczno-gospodarczy.  

Art. 7.  

1. Polska Rzeczpospolita Ludowa, opieraj c si  na uspołecznionych  rodkach produkcji, 
wymiany, komunikacji i kredytu, rozwija  

ycie gospodarcze i kulturalne kraju na podstawie narodowego planu gospodarczego, w 

szczególno ci przez rozbudow   
pa stwowego przemysłu socjalistycznego, rozstrzygaj cego czynnika w przekształcaniu 
stosunków społeczno-gospodarczych.  

2. Pa stwo posiada monopol handlu zagranicznego.  

3. Zasadniczym celem planowej polityki gospodarczej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 
jest stały rozwój sił wytwórczych kraju,  
nieustanne podnoszenie poziomu  yciowego mas pracuj cych, umacnianie siły, obronno ci i 
niezale no ci Ojczyzny.  

Art. 8.  

Mienie ogólnonarodowe: zło a mineralne, wody, lasy pa stwowe, kopalnie, drogi, transport 
kolejowy, wodny i powietrzny,  rodki  
ł czno ci, banki, pa stwowe zakłady przemysłowe, pa stwowe gospodarstwa rolne i 
pa stwowe o rodki maszynowe, pa stwowe  
przedsi biorstwa handlowe, przedsi biorstwa i urz dzenia komunalne - podlega szczególnej 
trosce i opiece pa stwa oraz  
wszystkich obywateli.  

Art. 9.  

1. Polska Rzeczpospolita Ludowa planowo wzmacnia spójni  gospodarcz  mi dzy miastem i 
wsi  na podstawie braterskiej  
współpracy robotników i chłopów.  

2. W tym celu Polska Rzeczpospolita Ludowa zapewnia nieustanny wzrost produkcji 
przemysłu pa stwowego, słu cej  
wszechstronnemu zaspokajaniu potrzeb wytwórczych i konsumpcyjnych ludno ci wiejskiej, 
jednocze nie planowo wpływaj c na  
stały wzrost towarowej produkcji rolniczej, która zaopatruje przemysł w surowce, a ludno  
miejsk  w  ywno .  

Art. 10.  

1. Polska Rzeczpospolita Ludowa otacza opiek  indywidualne gospodarstwa rolne 
pracuj cych chłopów i udziela im pomocy - w  
celu ochrony przed wyzyskiem kapitalistycznym, zwi kszenia produkcji, podwy szenia 
poziomu rolniczo-technicznego oraz  
podniesienia ich dobrobytu.  

2. Polska Rzeczpospolita Ludowa udziela szczególnego poparcia i wszechstronnej pomocy 
powstaj cym na zasadzie dobrowolno ci  
rolniczym spółdzielniom produkcyjnym - jako formom gospodarki zespołowej. Dzi ki 
zastosowaniu metod najbardziej wydajnej  
wspólnej uprawy i mechanizacji pracy gospodarka zespołowa umo liwia pracuj cym 

chłopom osi gni cie przełomu w produkcji i  
jest  rodkiem do całkowitego usuni cia wyzysku na wsi oraz do szybkiego i znacznego 
podniesienia jej dobrobytu i kultury.  

3. Głównymi formami poparcia i pomocy pa stwa dla rolniczych spółdzielni produkcyjnych 
s : pa stwowe o rodki maszynowe,  
daj ce mo no  stosowania nowoczesnej techniki, oraz tanie kredyty pa stwowe.  

Art. 11.  

Polska Rzeczpospolita Ludowa popiera rozwój ró nych form ruchu spółdzielczego w mie cie 
i na wsi oraz udziela mu  
wszechstronnej pomocy w wypełnianiu jego zada , a własno ci spółdzielczej, jako własno ci 
społecznej, zapewnia szczególn   
opiek  i ochron .  

Art. 12.  

Polska Rzeczpospolita Ludowa uznaje i ochrania na podstawie obowi zuj cych ustaw 
indywidualn  własno  i prawo dziedziczenia  
ziemi, budynków i innych  rodków produkcji nale cych do chłopów, rzemie lników i 
chałupników.  

Art. 13.  

Polska Rzeczpospolita Ludowa por cza całkowit  ochron  oraz prawo dziedziczenia 
własno ci osobistej obywateli.  

Art. 14.  

1. Praca jest prawem, obowi zkiem i spraw  honoru ka dego obywatela. Prac  swoj , 
przestrzeganiem dyscypliny pracy,  
współzawodnictwem pracy i doskonaleniem jej metod lud pracuj cy miast i wsi wzmacnia 
sił  i pot g  Ojczyzny, podnosi dobrobyt  
narodu i przy piesza całkowite urzeczywistnienie ustroju socjalistycznego.  

2. Przodownicy pracy otoczeni s  powszechnym szacunkiem narodu.  

3. Polska Rzeczpospolita Ludowa coraz pełniej wprowadza w  ycie zasad : "od ka dego 
według jego zdolno ci, ka demu według  
jego pracy".  

Rozdział 3.  

Naczelne organy władzy pa stwowej.  

Art. 15.  

1. Najwy szym organem władzy pa stwowej jest Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.  

2. Sejm jako najwy szy wyraziciel woli ludu pracuj cego miast i wsi urzeczywistnia 
suwerenne prawa narodu.  

3. Sejm uchwala ustawy oraz sprawuje kontrol  nad działalno ci  innych organów władzy i 
administracji pa stwowej.  

Art. 16.  

1. (1) Sejm składa si  z 460 posłów.  

2. Wa no  wyboru posła stwierdza Sejm.  

3. Poseł nie mo e by  poci gni ty do odpowiedzialno ci karno-s dowej ani aresztowany bez 
zgody Sejmu, a w okresie kiedy Sejm  
nie obraduje - bez zgody Rady Pa stwa.  

Art. 17.  

1. Sejm obraduje na sesjach. Sesje Sejmu zwołuje Rada Pa stwa co najmniej dwa razy do 
roku. Rada Pa stwa obowi zana jest  
zwoła  sesj  równie  na pisemny wniosek jednej trzeciej ogólnej liczby posłów.  

2. Pierwsza sesja nowoobranego Sejmu powinna by  zwołana w ci gu miesi ca od dnia 
wyborów.  

Art. 18.  

1. Sejm wybiera ze swego grona Marszałka, wicemarszałków i komisje.  

2. Marszałek lub w jego zast pstwie wicemarszałek kieruje obradami i czuwa nad tokiem prac 
Sejmu.  

3. Obrady Sejmu s  jawne. Sejm mo e uchwali  tajno  obrad, je eli wymaga tego dobro 
pa stwa.  

4. Porz dek prac Sejmu, rodzaj i liczb  komisji okre la regulamin uchwalony przez Sejm.  

Art. 19.  

1. Sejm uchwala narodowe plany gospodarcze na okresy kilkuletnie.  

2. Sejm uchwala corocznie bud et pa stwa.  

Art. 20.  

1. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje Radzie Pa stwa, Rz dowi i posłom.  

2. Ustawy uchwalone przez Sejm podpisuj  Przewodnicz cy Rady Pa stwa i jej Sekretarz. 
Ogłoszenie ustawy w Dzienniku Ustaw  
zarz dza Przewodnicz cy Rady Pa stwa.  

Art. 21.  

Sejm mo e powoła  komisj  dla zbadania okre lonej sprawy. Uprawnienia i tryb działania 
komisji ustala Sejm.  

Art. 22.  

Prezes Rady Ministrów lub poszczególni ministrowie obowi zani s  do udzielenia w ci gu 
siedmiu dni odpowiedzi na interpelacj   
posła.  

Art. 23.  

1. Sejm jest wybierany na okres lat czterech.  

2. Wybory do Sejmu zarz dza Rada Pa stwa nie pó niej ni  na miesi c przed upływem 
kadencji Sejmu, wyznaczaj c dat   
wyborów na dzie  wolny od pracy, przypadaj cy w ci gu dwóch miesi cy po upływie 
kadencji Sejmu.  

Art. 24.  

1. (2) Sejm wybiera ze swego grona na pierwszym posiedzeniu Rad  Pa stwa w składzie:  

Przewodnicz cy Rady Pa stwa,  

czterej zast pcy Przewodnicz cego,  

Sekretarz Rady Pa stwa,  

jedenastu członków.  

2. Marszałek Sejmu i wicemarszałkowie mog  by  wybrani do Rady Pa stwa jako zast pcy 
Przewodnicz cego lub członkowie.  

3. Po upływie kadencji Sejmu Rada Pa stwa działa a  do wyboru Rady Pa stwa przez 
nowoobrany Sejm.  

Art. 25.  

1. Rada Pa stwa:  

1) zarz dza wybory do Sejmu,  

2) zwołuje sesje Sejmu,  

3) ustala powszechnie obowi zuj c  wykładni  ustaw,  

4) wydaje dekrety z moc  ustawy,  

5) mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w 
innych pa stwach,  

6) przyjmuje listy uwierzytelniaj ce i odwołuj ce akredytowanych przy Radzie Pa stwa 
przedstawicieli dyplomatycznych innych  
pa stw,  

7) ratyfikuje i wypowiada umowy mi dzynarodowe,  

8) obsadza stanowiska cywilne i wojskowe, przewidziane ustawami,  

9) nadaje ordery, odznaczenia i tytuły honorowe,  

10) stosuje prawo łaski,  

11) wykonuje inne funkcje, przewidziane dla Rady Pa stwa w Konstytucji lub przekazane jej 
przez ustawy.  

2. Rada Pa stwa podlega w całej swojej działalno ci Sejmowi.  

3. Rada Pa stwa działa na zasadzie kolegialno ci.  

4. Rad  Pa stwa reprezentuje Przewodnicz cy lub jego zast pca.  

Art. 26.  

1. W okresach mi dzy sesjami Sejmu Rada Pa stwa wydaje dekrety z moc  ustawy. Rada 
Pa stwa przedstawia dekrety Sejmowi  
na najbli szej sesji do zatwierdzenia.  

2. Dekrety wydane przez Rad  Pa stwa podpisuj  Przewodnicz cy Rady Pa stwa i jej 
Sekretarz. Ogłoszenie dekretu w Dzienniku  
Ustaw zarz dza Przewodnicz cy Rady Pa stwa.  

Art. 27.  

Rada Pa stwa sprawuje zwierzchni nadzór nad radami narodowymi. Szczegółowe 
uprawnienia Rady Pa stwa w tej dziedzinie  
okre la ustawa.  

Art. 28.  

1. Postanowienie o stanie wojny mo e by  powzi te jedynie w razie dokonania zbrojnego 
napadu na Polsk  Rzeczpospolit   
Ludow  albo gdy z umów mi dzynarodowych wynika konieczno  wspólnej obrony 
przeciwko agresji. Postanowienie takie  
uchwala Sejm, a gdy Sejm nie obraduje - Rada Pa stwa.  

2. Rada Pa stwa mo e wprowadzi  stan wojenny na cz ci lub na całym terytorium Polskiej 
Rzeczypospolitej Ludowej, je eli  

wymaga tego wzgl d na obronno  lub bezpiecze stwo pa stwa. Z tych samych powodów 
Rada Pa stwa mo e ogłosi  cz ciow   
lub powszechn  mobilizacj .  

Rozdział 3a. (3)  

Najwy sza Izba Kontroli  

Art. 28a.  

1. Najwy sza Izba Kontroli powołana jest do kontroli działalno ci gospodarczej, finansowej i 
organizacyjno-administracyjnej  
naczelnych i terenowych organów administracji pa stwowej oraz podległych im jednostek z 
punktu widzenia legalno ci,  
gospodarno ci, celowo ci i rzetelno ci.  

2. Najwy sza Izba Kontroli mo e równie  przeprowadza  kontrol  organizacji i instytucji 
społecznych oraz jednostek gospodarki nie  
uspołecznionej w zakresie zada  zleconych przez Pa stwo, jak równie  w innych 
przypadkach okre lonych w ustawie.  

Art. 28b.  

1. Najwy sza Izba Kontroli podlega Sejmowi.  

2. Rada Pa stwa sprawuje nadzór nad Najwy sz  Izb  Kontroli w zakresie okre lonym 
ustaw .  

Art. 28c.  

1. Prezesa Najwy szej Izby Kontroli powołuje i odwołuje Sejm.  

2. Najwy sza Izba Kontroli działa na zasadzie kolegialno ci w ramach okre lonych ustaw .  

3. Organizacj  i sposób działania Najwy szej Izby Kontroli okre la ustawa.  

Art. 28d.  

Najwy sza Izba Kontroli przedstawia corocznie Sejmowi uwagi o wykonaniu bud etu 
Pa stwa i Narodowego Planu  
Gospodarczego oraz wnioski w przedmiocie absolutorium dla Rz du.  

Rozdział 4.  

Naczelne organy administracji pa stwowej.  

Art. 29.  

1. Sejm powołuje i odwołuje Rz d Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej - Rad  Ministrów lub 
poszczególnych jej członków.  

2. W okresach mi dzy sesjami Sejmu Rada Pa stwa na wniosek Prezesa Rady Ministrów 
powołuje i odwołuje członków Rady  
Ministrów. Rada Pa stwa przedstawia swoj  uchwał  Sejmowi na najbli szej sesji do 
zatwierdzenia.  

Art. 30.  

1. Rada Ministrów jest naczelnym wykonawczym i zarz dzaj cym organem władzy 
pa stwowej.  

2. Rada Ministrów odpowiada i zdaje spraw  ze swojej działalno ci przed Sejmem, a gdy 
Sejm nie obraduje - przed Rad  Pa stwa.  

Art. 31.  

W skład Rady Ministrów wchodz :  

Prezes Rady Ministrów jako jej przewodnicz cy,  

wiceprezesi Rady Ministrów,  

ministrowie,  

przewodnicz cy okre lonych w ustawie komisji i komitetów sprawuj cych funkcje 
naczelnych organów administracji pa stwowej.  

Art. 32.  

Rada Ministrów:  

1) koordynuje działalno  ministerstw i innych podległych sobie organów oraz nadaje 
kierunek ich pracy,  

2) uchwala corocznie i przedstawia Sejmowi projekt bud etu pa stwa, uchwala i przedstawia 
Sejmowi projekt narodowego planu  
gospodarczego na okres kilkuletni,  

3) uchwala roczne narodowe plany gospodarcze,  

4) zapewnia wykonanie ustaw,  

5) czuwa nad wykonaniem narodowego planu gospodarczego i bud etu pa stwa,  

6) przedstawia Sejmowi corocznie sprawozdanie z wykonania bud etu pa stwa,  

7) zapewnia ochron  porz dku publicznego, interesów pa stwa i praw obywateli,  

8) na podstawie ustaw i w celu ich wykonania wydaje rozporz dzenia, podejmuje uchwały 
oraz czuwa nad ich wykonaniem,  

9) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi pa stwami,  

10) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronno ci kraju i organizacji sił zbrojnych 
Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz  
okre la corocznie kontyngent obywateli powoływanych do czynnej słu by wojskowej,  

11) (4) kieruje prac  organów wykonawczych i zarz dzaj cych rad narodowych.  

Art. 33.  

1. Ministrowie kieruj  okre lonymi działami administracji pa stwowej. Zakres działania 
ministrów okre laj  ustawy.  

2. Ministrowie wydaj  na podstawie ustaw i w celu ich wykonania rozporz dzenia i 
zarz dzenia.  

3. Rada Ministrów mo e uchyli  rozporz dzenie lub zarz dzenie wydane przez ministra.  

Rozdział 5.  

Terenowe organy władzy pa stwowej.  

Art. 34. (5)  

1. Organami władzy pa stwowej w gminach, miastach, dzielnicach wi kszych miast, 
powiatach i województwach s  rady  
narodowe.  

2. Organem władzy pa stwowej w mie cie nie stanowi cym powiatu i s siaduj cej z nim 
gminie mo e by  wspólna rada  
narodowa.  

3. Rady narodowe wybierane s  przez ludno  na okres lat czterech.  

Art. 35.  

Rady narodowe wyra aj  wol  ludu pracuj cego oraz rozwijaj  jego inicjatyw  twórcz  i 
aktywno  w celu pomna ania sił,  
dobrobytu i kultury narodu.  

Art. 36.  

Rady narodowe umacniaj  wi  władzy pa stwowej z ludem pracuj cym miast i wsi, 
przyci gaj c coraz szersze rzesze ludzi pracy  
do udziału w rz dzeniu pa stwem.  

Art. 37.  

Rady narodowe kieruj  w swoim zakresie działalno ci  gospodarcz , społeczn  i kulturaln , 
wi

c potrzeby terenu z zadaniami  

ogólnopa stwowymi.  

Art. 38.  

Rady narodowe troszcz  si  stale o codzienne potrzeby i interesy ludno ci, zwalczaj  
wszelkie przejawy samowoli i  
biurokratycznego stosunku do obywatela, sprawuj  i rozwijaj  kontrol  społeczn  
działalno ci urz dów, przedsi biorstw, zakładów i  
instytucji.  

Art. 39.  

Rady narodowe dbaj  o utrzymanie porz dku publicznego i czuwaj  nad przestrzeganiem 
praworz dno ci ludowej, ochraniaj   
własno  społeczn , zabezpieczaj  prawa obywateli, współdziałaj  w umacnianiu obronno ci 
i bezpiecze stwa pa stwa.  

Art. 40.  

Rady narodowe wykorzystuj  wszelkie zasoby i mo liwo ci terenu dla jego wszechstronnego 
rozwoju gospodarczego i  
kulturalnego, dla coraz lepszego zaspokajania potrzeb ludno ci w zakresie zaopatrzenia i 
usług oraz dla rozbudowy instytucji i  
urz dze  komunalnych, o wiatowych, kulturalnych, sanitarnych i sportowych.  

Art. 41.  

Rady narodowe uchwalaj  terenowe plany gospodarcze oraz bud ety terenowe.  

Art. 42. (6)  

1. Rady narodowe obraduj  na sesjach.  

2. Organami wykonawczymi i zarz dzaj cymi wojewódzkich, powiatowych, miejskich i 
dzielnicowych rad narodowych s   
wybierane przez nie prezydia.  

3. Organami wykonawczymi i zarz dzaj cymi gminnych rad narodowych oraz rad 
narodowych wspólnych dla miast i gmin s   
naczelnicy gmin (miast i gmin).  

4. Organ wykonawczy i zarz dzaj cy rady narodowej podlega swojej radzie narodowej oraz 
prezydium rady narodowej wy szego  
stopnia.  

Art. 43.  

Rady narodowe powołuj  komisje dla poszczególnych dziedzin swojej działalno ci. Komisje 
rad narodowych utrzymuj  stał  i  cisł   
wi  z ludno ci , mobilizuj  j  do współudziału w realizacji zada  rady, wykonuj  z ramienia 
rady kontrol  społeczn  oraz  
wyst puj  z inicjatyw  wobec rady i jej organów.  

Art. 44.  

1. Rada narodowa uchyla uchwał  rady ni szego stopnia lub jej prezydium, je eli uchwała 
jest sprzeczna z prawem lub niezgodna z  
zasadnicz  lini  polityki pa stwa.  

2. Prezydium rady narodowej mo e zawiesi  wykonanie uchwały rady narodowej ni szego 
stopnia i przedstawi  spraw  do  
rozstrzygni cia na najbli szym posiedzeniu swojej rady narodowej.  

Art. 45.  

Szczegółowy skład oraz zakres i tryb działalno ci rad narodowych i ich organów okre la 
ustawa.  

Rozdział 6.  

S d i prokuratura.  

Art. 46.  

1. Wymiar sprawiedliwo ci w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej sprawuj : S d Najwy szy, 
s dy wojewódzkie, s dy powiatowe i  
s dy szczególne.  

2. Ustrój, wła ciwo  oraz post powanie s dów okre laj  ustawy.  

Art. 47.  

S dy wydaj  wyroki w imieniu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.  

Art. 48.  

S dy stoj  na stra y ustroju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, ochraniaj  zdobycze 
polskiego ludu pracuj cego, strzeg   
praworz dno ci ludowej, własno ci społecznej i praw obywateli, karz  przest pców.  

Art. 49.  

Rozpoznawanie i rozstrzyganie spraw w s dach odbywa si  z udziałem ławników ludowych, 
z wyj tkiem przypadków okre lonych  
w ustawie.  

Art. 50.  

1. S dziowie i ławnicy ludowi s  wybierani.  

2. Tryb wyboru oraz kadencj  s dziów i ławników s dów wojewódzkich i powiatowych 
okre la ustawa.  

3. Tryb powoływania s dziów s dów szczególnych okre la ustawa.  

Art. 51.  

1. S d Najwy szy jest naczelnym organem s dowym i sprawuje nadzór nad działalno ci  
wszystkich innych s dów w zakresie  
orzekania.  

2. Tryb wykonywania nadzoru przez S d Najwy szy okre la ustawa.  

3. S d Najwy szy wybiera Rada Pa stwa na okres lat pi ciu.  

Art. 52.  

S dziowie s  niezawi li i podlegaj  tylko ustawom.  

Art. 53.  

1. Rozpoznawanie spraw przed wszystkimi s dami Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 
odbywa si  jawnie. Ustawa mo e okre li   
wyj tki od tej zasady.  

2. Oskar onemu por cza si  prawo do obrony. Oskar ony mo e mie  obro c  z wyboru lub z 
urz du.  

Art. 54.  

1. Prokurator Generalny Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej strze e praworz dno ci ludowej, 
czuwa nad ochron  własno ci  
społecznej, zabezpiecza poszanowanie praw obywateli.  

2. Prokurator Generalny czuwa w szczególno ci nad  ciganiem przest pstw godz cych w 
ustrój, bezpiecze stwo i niezawisło   
Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.  

3. Zakres i tryb działania Prokuratora Generalnego okre la ustawa.  

Art. 55.  

1. Prokuratora Generalnego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej powołuje i odwołuje Rada 
Pa stwa.  

2. Tryb powoływania i odwoływania prokuratorów podległych Prokuratorowi Generalnemu 
jak równie  zasady organizacji i  
post powania organów prokuratury okre la ustawa.  

3. Prokurator Generalny zdaje spraw  Radzie Pa stwa z działalno ci prokuratury.  

Art. 56.  

Organy prokuratury podlegaj  Prokuratorowi Generalnemu Polskiej Rzeczypospolitej 
Ludowej i w sprawowaniu swych funkcji s   
niezale ne od organów terenowych.  

Rozdział 7.  

Podstawowe prawa i obowi zki obywateli.  

Art. 57.  

Polska Rzeczpospolita Ludowa, utrwalaj c i pomna aj c zdobycze ludu pracuj cego, umacnia 
i rozszerza prawa i wolno ci  
obywateli.  

Art. 58.  

1. Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej maj  prawo do pracy, to znaczy prawo do 
zatrudnienia za wynagrodzeniem  
według ilo ci i jako ci pracy.  

2. Prawo do pracy zapewniaj : społeczna własno  podstawowych  rodków produkcji, rozwój 
na wsi ustroju  
społeczno-spółdzielczego, wolnego od wyzysku, planowy wzrost sił wytwórczych, usuni cie 

ródeł kryzysów ekonomicznych,  

likwidacja bezrobocia.  

Art. 59.  

1. Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej maj  prawo do wypoczynku.  

2. Prawo do wypoczynku zapewniaj  robotnikom i pracownikom umysłowym: ustawowe 
skrócenie czasu pracy przez  
urzeczywistnienie o miogodzinnego dnia pracy oraz krótszego czasu pracy w przypadkach 
przewidzianych ustawami, ustawowo  
okre lone dni wolne od pracy, coroczne płatne urlopy.  

3. Organizacja wczasów, rozwój turystyki, uzdrowisk, urz dze  sportowych, domów kultury, 
klubów,  wietlic, parków i innych  
urz dze  wypoczynkowych stwarzaj  mo liwo ci zdrowego i kulturalnego wypoczynku dla 
coraz szerszych rzesz ludu pracuj cego  
miast i wsi.  

Art. 60.  

1. Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej maj  prawo do ochrony zdrowia oraz do 
pomocy w razie choroby lub niezdolno ci  
do pracy.  

2. Coraz szerszemu urzeczywistnianiu tego prawa słu :  

1) rozwój ubezpieczenia społecznego robotników i pracowników umysłowych na wypadek 
choroby, staro ci i niezdolno ci do pracy  
oraz rozbudowa ró nych form pomocy społecznej,  

2) rozwój organizowanej przez pa stwo ochrony zdrowia ludno ci, rozbudowa urz dze  
sanitarnych i podnoszenie stanu  
zdrowotnego miast i wsi, stałe polepszanie warunków bezpiecze stwa, ochrony i higieny 
pracy, szeroka akcja zapobiegania  
chorobom i ich zwalczania, coraz szersze udost pnianie bezpłatnej pomocy lekarskiej, 
rozbudowa szpitali, sanatoriów,  
ambulatoriów, wiejskich o rodków zdrowia, opieka nad inwalidami.  

Art. 61.  

1. Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej maj  prawo do nauki.  

2. Prawo do nauki zapewniaj  w coraz szerszym zakresie:  

1) powszechne, bezpłatne i obowi zkowe szkoły podstawowe,  

2) stała rozbudowa szkolnictwa  redniego ogólnokształc cego i zawodowego oraz 
szkolnictwa wy szego,  

3) pomoc pa stwa w podnoszeniu kwalifikacji obywateli zatrudnionych w zakładach 
przemysłowych i innych o rodkach pracy w  
mie cie i na wsi,  

4) system stypendiów pa stwowych, rozbudowa burs, internatów i domów akademickich oraz 
innych form pomocy materialnej dla  
dzieci robotników, pracuj cych chłopów i inteligencji.  

Art. 62.  

1. Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej maj  prawo do korzystania ze zdobyczy 
kultury i do twórczego udziału w rozwoju  
kultury narodowej.  

2. Prawo to zapewniaj  coraz szerzej: rozwój i udost pnienie ludowi pracuj cemu miast i wsi 
bibliotek, ksi ek, prasy, radia, kin,  
teatrów, muzeów i wystaw, domów kultury, klubów,  wietlic, wszechstronne popieranie i 
pobudzanie twórczo ci kulturalnej mas  
ludowych i rozwoju talentów twórczych.  

Art. 63.  

Polska Rzeczpospolita Ludowa dba o wszechstronny rozwój nauki, opartej na dorobku 
przoduj cej my li ludzkiej i post powej my li  
polskiej - nauki w słu bie narodu.  

Art. 64.  

Polska Rzeczpospolita Ludowa troszczy si  o rozwój literatury i sztuki, wyra aj cych 
potrzeby i d enia narodu, odpowiadaj cych  
najlepszym post powym tradycjom twórczo ci polskiej.  

Art. 65.  

Polska Rzeczpospolita Ludowa szczególn  opiek  otacza inteligencj  twórcz  - pracowników 
nauki, o wiaty, literatury i sztuki oraz  
pionierów post pu technicznego, racjonalizatorów i wynalazców.  

Art. 66.  

1. Kobieta w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej ma równe z m czyzn  prawa we 
wszystkich dziedzinach  ycia pa stwowego,  
politycznego, gospodarczego, społecznego i kulturalnego.  

2. Gwarancj  równouprawnienia kobiety stanowi :  

1) równe z m czyzn  prawo do pracy i wynagrodzenia według zasady "równa płaca za 
równ  prac ", prawo do wypoczynku, do  
ubezpieczenia społecznego, do nauki, do godno ci i odznacze , do zajmowania stanowisk 
publicznych,  

2) opieka nad matk  i dzieckiem, ochrona kobiety ci arnej, płatny urlop w okresie przed 
porodem i po porodzie, rozbudowa sieci  
zakładów poło niczych,  łobków i przedszkoli, rozwój sieci zakładów usługowych i  ywienia 
zbiorowego.  

Art. 67.  

1. Mał e stwo i rodzina znajduj  si  pod opiek  i ochron  Polskiej Rzeczypospolitej 
Ludowej. Rodziny o licznym potomstwie  
pa stwo otacza szczególn  trosk .  

2. Urodzenie poza mał e stwem nie uszczupla praw dziecka.  

Art. 68.  

Polska Rzeczpospolita Ludowa otacza szczególnie troskliw  opiek  wychowanie młodzie y i 
zapewnia jej najszersze mo liwo ci  
rozwoju.  

Art. 69.  

1. Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej niezale nie od narodowo ci, rasy i 
wyznania maj  równe prawa we wszystkich  
dziedzinach  ycia pa stwowego, politycznego, gospodarczego, społecznego i kulturalnego. 
Naruszenie tej zasady przez jakiekolwiek  
bezpo rednie lub po rednie uprzywilejowanie albo ograniczenie w prawach ze wzgl du na 
narodowo , ras  czy wyznanie podlega  
karze.  

2. Szerzenie nienawi ci lub pogardy, wywoływanie wa ni albo poni anie człowieka ze 
wzgl du na ró nice narodowo ci, rasy czy  
wyznania, jest zakazane.  

Art. 70.  

1. Polska Rzeczpospolita Ludowa zapewnia obywatelom wolno  sumienia i wyznania. 
Ko ciół i inne zwi zki wyznaniowe mog   
swobodnie wypełnia  swoje funkcje religijne. Nie wolno zmusza  obywateli do niebrania 
udziału w czynno ciach lub obrz dach  
religijnych. Nie wolno te  nikogo zmusza  do udziału w czynno ciach lub obrz dach 
religijnych.  

2. Ko ciół jest oddzielony od pa stwa. Zasady stosunku pa stwa do ko cioła oraz sytuacj  
prawn  i maj tkow  zwi zków  
wyznaniowych okre laj  ustawy.  

3. Nadu ywanie wolno ci sumienia i wyznania dla celów godz cych w interesy Polskiej 
Rzeczypospolitej Ludowej jest karane.  

Art. 71.  

1. Polska Rzeczpospolita Ludowa zapewnia obywatelom wolno  słowa, druku, zgromadze  i 
wieców, pochodów i manifestacji.  

2. Urzeczywistnieniu tej wolno ci słu y oddanie do u ytku ludu pracuj cego i jego 
organizacji drukarni, zasobów papieru, gmachów  
publicznych i sal,  rodków ł czno ci, radia oraz innych niezb dnych  rodków materialnych.  

Art. 72.  

1. W celu rozwoju aktywno ci politycznej, społecznej, gospodarczej i kulturalnej ludu 
pracuj cego miast i wsi Polska Rzeczpospolita  
Ludowa zapewnia obywatelom prawo zrzeszania si .  

2. Organizacje polityczne, zwi zki zawodowe, zrzeszenia pracuj cych chłopów, zrzeszenia 
spółdzielcze, organizacje młodzie owe,  
kobiece, sportowe i obronne, stowarzyszenia kulturalne, techniczne i naukowe, jak równie  
inne organizacje społeczne ludu  
pracuj cego - skupiaj  obywateli dla czynnego udziału w  yciu politycznym, społecznym, 
gospodarczym i kulturalnym.  

3. Tworzenie zrzesze  i udział w zrzeszeniach, których cel lub działalno  godz  w ustrój 
polityczny i społeczny albo w porz dek  
prawny Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, jest zakazane.  

Art. 73.  

1. Obywatele maj  prawo zwracania si  do wszystkich organów pa stwa ze skargami i 
za aleniami.  

2. Skargi i za alenia obywateli powinny by  rozpatrywane i załatwiane szybko i 
sprawiedliwie. Winni przewlekania albo  
przejawiaj cy bezduszny i biurokratyczny stosunek do skarg i za ale  obywateli poci gani 
b d  do odpowiedzialno ci.  

Art. 74.  

1. Polska Rzeczpospolita Ludowa zapewnia obywatelom nietykalno  osobist . Pozbawienie 
obywatela wolno ci mo e nast pi   
tylko w przypadkach, okre lonych ustaw . Zatrzymany powinien by  zwolniony, je eli w 
ci gu 48 godzin od chwili zatrzymania nie  
dor czono mu postanowienia s du lub prokuratora o aresztowaniu.  

2. Ustawa ochrania nienaruszalno  mieszka  i tajemnic  korespondencji. Przeprowadzenie 
rewizji domowej dopuszczalne jest  
jedynie w przypadkach, okre lonych ustaw .  

3. Przepadek mienia mo e nast pi  jedynie w przypadkach przewidzianych ustaw , na 
podstawie prawomocnego orzeczenia.  

Art. 75.  

Polska Rzeczpospolita Ludowa udziela azylu obywatelom pa stw obcych, prze ladowanych 
za obron  interesów mas pracuj cych,  
walk  o post p społeczny, działalno  w obronie pokoju, walk  narodowo-wyzwole cz  lub 
działalno  naukow .  

Art. 76.  

Obywatel Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jest obowi zany przestrzega  przepisów 
Konstytucji i ustaw oraz socjalistycznej  
dyscypliny pracy, szanowa  zasady współ ycia społecznego, wypełnia  sumiennie obowi zki 
wobec pa stwa.  

Art. 77.  

1. Ka dy obywatel Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej obowi zany jest strzec własno ci 
społecznej i umacnia  j  jako  
niewzruszon  podstaw  rozwoju pa stwa,  ródło bogactwa i siły Ojczyzny.  

2. Osoby, które dopuszczaj  si  sabota u, dywersji, szkodnictwa lub innych zamachów na 
własno  społeczn , karane s  z cał   
surowo ci  prawa.  

Art. 78.  

1. Obrona Ojczyzny jest naj wi tszym obowi zkiem ka dego obywatela.  

2. Słu ba wojskowa jest zaszczytnym obowi zkiem patriotycznym obywateli Polskiej 
Rzeczypospolitej Ludowej.  

Art. 79.  

1. Czujno  wobec wrogów narodu oraz pilne strze enie tajemnicy pa stwowej jest 
obowi zkiem ka dego obywatela Polskiej  
Rzeczypospolitej Ludowej.  

2. Zdrada Ojczyzny: szpiegostwo, osłabianie sił zbrojnych, przej cie na stron  wroga - karana 
jest z cał  surowo ci  prawa jako  
najci sza zbrodnia.  

Rozdział 8.  

Zasady prawa wyborczego.  

Art. 80.  

Wybory do Sejmu oraz do rad narodowych s  powszechne, równe, bezpo rednie i odbywaj  
si  w głosowaniu tajnym.  

Art. 81.  

Prawo wybierania ma ka dy obywatel, który uko czył lat 18, bez wzgl du na płe , 
przynale no  narodow  i rasow , wyznanie,  
wykształcenie, czas zamieszkiwania, pochodzenie społeczne, zawód i stan maj tkowy.  

Art. 82.  

Ka dy obywatel mo e by  wybrany do rady narodowej po uko czeniu lat 18, do Sejmu za  - 
po uko czeniu lat 21.  

Art. 83.  

Kobiety maj  wszystkie prawa wyborcze na równi z m czyznami.  

Art. 84.  

Wojskowi maj  wszystkie prawa wyborcze na równi z osobami cywilnymi.  

Art. 85.  

Prawa wyborcze nie przysługuj  osobom chorym umysłowo oraz osobom, które orzeczeniem 
s dowym zostały pozbawione praw  
publicznych.  

Art. 86.  

Kandydatów na posłów i członków rad narodowych zgłaszaj  organizacje polityczne i 
społeczne, zrzeszaj ce obywateli w miastach  
i wsiach.  

Art. 87.  

Poseł i członek rady narodowej powinni zdawa  spraw  wyborcom ze swojej pracy i z 
działalno ci organu, do którego zostali  
wybrani.  

Art. 88.  

Sposób zgłaszania kandydatur i przeprowadzania wyborów oraz tryb odwoływania posłów i 
członków rad narodowych okre la  
ustawa.  

Rozdział 9.  

Godło, barwy i stolica Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.  

Art. 89.  

1. Godłem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jest wizerunek orła białego w czerwonym 
polu.  

2. Barwami Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej s  kolory biały i czerwony.  

3. Szczegóły okre la ustawa.  

Art. 90.  

Stolic  Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jest miasto bohaterskich tradycji Narodu 
Polskiego - Warszawa.  

Rozdział 10.  

Zmiana Konstytucji.  

Art. 91.  

Zmiana Konstytucji mo e nast pi  tylko w drodze ustawy, uchwalonej przez Sejm Polskiej 
Rzeczypospolitej Ludowej wi kszo ci   
co najmniej dwu trzecich głosów w obecno ci co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.