Wykład 2: Filozoficzno-psychologiczne podłoŜe systemu edukacji w Polsce.
Edukacja monologowa a wpływ psychologii rozwoju i psychologii
humanistycznej – implikacje dla pedagogiki i dydaktyki. Edukacja holistyczna
i dialogowa w szkole
B.D.Gołębniak , Szkoła wspomagająca rozwój, w: Pedagogika. Podręcznik akademicki, (red.)
Z. Kwieciński, B.Śliwerski cz 2, str.99 -107 (wybrane fragmenty), PWN, Warszawa 2004
Funkcja adaptacyjna i emancypacyjna szkoły - rozwój
jednostki czy społeczeństwa ?
Zewnętrzna presja na adaptację
•
pojawienie
się
państw
narodowych,
rozwój
nowoczesnego
przemysłu,
realizacja
programów
wychowania narodowego, państwowego
•
systemy totalitarne (faszyzm, hitleryzm, komunizm)-
„.kontrolująca” edukacja
Ku szkole dla ucznia
•
przełom XIX i XX w. - szkoły alternatywne, wpływ
poznawczej psychologii rozwojowej Jeana Piageta,
psychoanalizy
Zygmunta
Freuda,
psychologii
indywidualnej Alfreda Adlera
Kryzys
•
koniec lat sześćdziesiątych - pierwsze oznaki kryzysu
oświatowego, rozwój pedagogiki progresywistycznej i
nowych kierunków edukacji humanistycznej, edukacji
refleksyjnej, radykalnej reformy szkoły
za: B.D Gołębniak
Kategoria
porównania
Szkoła tradycyjna
Szkoła
progresywistyczna
Filozofia
Idealizm i realizm;
odwołanie
do
absolutnych,
ponadczasowych
i
uniwersalnych
wartości
oraz
moŜliwości poznania
ś
wiata
poprzez
zmysły
i
rozumowanie
Pragmatyzm, zmiana,
proces i względność
ś
wiata oraz ludzkiego
poznania
Ideologia
Transmisja kulturowa
Romantyczna
i
progresywna
Cel
kształcenia
Akceptacja
swego
miejsca w Ŝyciu
Poprawa jakości Ŝycia,
wspomaganie
demokracji
Uczenie się
Opanowywanie
zorganizowane-
go
materiału nauczania
(głównie faktów i
poglądów)
Kooperatywne
rozwiązywanie
problemów
Program
Zorganizowana,
podzielona
na
przedmioty,
hierarchicznie
ustrukturyzowana
wiedza
odzwierciedlająca
kulturalne
Interdyscyplinarny,
opierający
się
na
doświadczeniach
i
zainteresowaniach
ucznia
dziedzictwo
ludzkości
Model
nauczania
Przekaz
wiedzy,
modelowanie
zachowań
Bezpośrednie,
fenomenologiczne,
przez działanie; akcent
na metodę
Model
oceniania
Ocenianie
produktu
(rezultatów)
kształcenia,
ś
wiadectwa,
pro-
mocje
Ocenianie
formujące
(systematyczne
przekazywanie
informacji
zwrotnej
dotyczącej
sposobu
pracy)
Model
wychowania
Rygoryzm
wychowawczy
Podmiotowe
traktowanie ucznia
Model
motywowania
Zewnętrzny (kary i
nagrody)
Wspieranie motywacji
wewnętrznej
Zmiana
Inicjowana
i
sterowana z zewnątrz
Od
wewnątrz,
od
siebie,
z
pełnym
podzielaniem
przesłanek leŜących u
jej podstaw przez jej
rzeczywistych
realizatorów,
tzn.
nauczycieli
Modele szkoły współczesnej
Szkoła tradycyjna, czyli konserwatywna
•
autokratyczne stosunki: nauczyciele uczniowie
•
dominacja
nauczycieli
:
stosowanie
nauczania
frontalnego, praca pod kierunkiem i według wzoru
prezentowanego uprzednio przez nauczyciela
•
wiedza naukowa, traktowana jako „pewna”, dobrze
ustrukturyzowana i podawana w sposób jasny i
przystępny: szkolne przedmioty nauczania, korzystanie z
pomocy naukowych
•
dbałość o wykształcenie podstawowych umiejętności
- szkolnych (czytania, pisania, rachowania)
- akademickich (zestawiania danych, porównywania,
dowodzenia itp.)
•
surowa dyscyplina na lekcji, sterowanie aktywnością
uczniów za pomocą systemu kar i nagród
•
w strategii motywowania uczniów do nauki waŜną rolę
odgrywają
elementy
rywalizacji
(rankingi
indywidualnych osiągnięć, klas, szkół)
Szkoła romantyczna
•
zindywidualizowane nauczanie: uczniowie uczą się
według
indywidualnych
planów
(semestralnych,
miesięcznych, tygodniowych, dziennych)
•
nauczyciel rezygnuje z autorytetu opartego na władzy na
rzecz
pobłaŜliwości
w
wychodzeniu
naprzeciw
ujawnianym potrzebom edukacyjnym kaŜdej jednostki
•
uczniowie
działają
nie
tyle
według
wzoru
demonstrowanego przez nauczyciela, ile w celu
zrealizowania czegoś dla nich waŜnego
•
akcentuje się nie tyle przedmiot, ile metodę uczenia:
uczniowie, zachęcani do odkrywania wiedzy
•
wzmacnianie motywacji wewnętrznej: duŜa swoboda w
określaniu, czego i jak uczeń chce się uczyć - troska o to,
aby wiedza wynoszona przez uczniów z takiej szkoły
była w pełni usystematyzowana, pozostaje wyraźnie na
drugim planie
•
klasa jako zbiór indywidualności, klimat wzajemnej
akceptacji, gotowości do współdziałania
Szkoła nowoczesna
•
uczenie się w elastycznie tworzonych, małych grupach
roboczych
•
uczniowie realizują autorskie projekty edukacyjne, często
wykraczając poza ramy pojedynczych przedmiotów
szkolnych
•
akcent połoŜony jest na sam proces uczenia się,
doświadczanie, wyzwalanie zachowań kreatywnych
•
wiedza
jest
traktowana
jako
prawdopodobna,
tymczasowa,
wymagająca
stałej
weryfikacji
i
modyfikacji.
•
demokratyczny styl kierowania pracą uczniów
•
duŜą wagę przywiązuje się do wielości i róŜnorodności
materiałów edukacyjnych (podręczników, kart pracy,
czasopism, technologii informacyjnej) jako zasobów
naukowych
Trzy wersje szkoły nowoczesnej
Model terapeutyczny
•
wpływ psychologii A.Maslowa i C. Rogersa oraz
wyników badań nad znaczeniem obrazu własnej osoby i
motywacji dla osiągnięć szkolnych ucznia
•
cel edukacji: pełny rozwój jednostki i jej samorealizacja
•
edukacja:
prowadzenie
uczniów
do
pełnego
zrozumienia i akceptacji siebie i innych, poprzez
rozpoznanie mocnych stron i ograniczeń oraz wspieranie
niezaleŜności uczniów
•
uczeń: indywidualność kontrolująca własne uczenie
się
•
rola nauczyciela: tworzenie warunków do ujawnienia
osobistych celów edukacji i pomoc uczniom w ich
określaniu i organizowaniu proces uczenia się i
doświadczania sukcesu
•
nauczanie
- dostosowane do poziomu rozwoju i zdolności uczniów
- szczególna rola informacji zwrotnej i konstruktywnego,
wyraŜania uznania dla osiągnięć i postępów
- kreowanie bogatego w materiały i interakcje środowiska
uczenia się
- dzielenie się wiedzą, praca grupowa, wzajemne
wyraŜanie akceptacji
Model refleksyjny
•
dydaktyczne implikacje teorii Lwa Wygorskiego,
Jeana Piageta, Jerome”a Brunera, wyników badań
nad związkiem między mową a myśleniem
•
przywiązywanie duŜej wagi do rozwoju
poznawczego wspieranego czynnikami
społecznymi (procesami porozumiewania się)
-
uruchamianie wszystkich kanałów komunikacyjnych
(mówienie „od siebie do drugiego”, aktywne słuchanie,
czytanie traktowane jako „wypytywanie” podręczników
itp.)
- język medium porozumiewania się i instrument myślenia.
uczenie się opiera się na aktualne aktywności dzieci, ujętej
w elastyczne ramy organizacyjne w postaci bloków ścieŜek,
czy tematów wiodących
•
duŜa rola wewnętrznej motywacji uczenia się
•
ocenianie formatywne (formujące i kształtujące) :
- diagnozowanie poziomu rozwoju struktur
poznawczych i moralnych kaŜdego ucznia w klasie
- monitorowanie uzyskiwanych przez niego postępów
- rozmowy na temat postępów z uczniem i jego
rodzicami
M. Sielatycki, Metodyka nauczania zintegrowanego, str. 15 – 27, w: Program
Nowa Szkoła. Integracja międzyprzedmiotowa, CODN, Warszawa 1999
INTEGRACJA MIĘDZYPRZEDMIOTOWA
→
integracja procesu nauczania, kształcenia umiejętności i
wychowania – nauczyciele powinni współdziałać na rzecz
tworzenia w świadomości uczniów zintegrowanego systemu
wiedzy, umiejętności i postaw
Wprowadzenie:
1/ kształcenia zintegrowanego w klasach I – III szkoły
podstawowej
2/ bloków przedmiotowych
3/ ścieŜek edukacyjnych
Postulaty:
- przekazywanie spójnej wizji świata;
- odejście od encyklopedyzmu
- przejście od wąskiej specjalizacji poszczególnych
nauczycieli ku ich szerszemu przygotowaniu pedagogicznemu
i zawodowemu;
- połoŜenie nacisku na osiąganie przez uczniów uniwersalnych
umiejętności, a nie jak dotychczas – głównie wiedzy;
- współpraca nauczycieli w szkole, prowadząca do spójności
szkolnych programów nauczania i wychowania
- integrowanie szkoły ze środowiskiem lokalnym, co
powoduje lepsze zaspokojenie lokalnych potrzeb
edukacyjnych uczniów.
PowyŜszy materiał został opracowany przez M. Adamus na podstawie literatury:
1.
B.D.Gołębniak , Szkoła wspomagająca rozwój, w: Pedagogika. Podręcznik
akademicki, (red.) Z. Kwieciński, B.Śliwerski cz 2, str.99 -107 (wybrane fragmenty),
PWN, Warszawa 2004
2.
M. Grondas, Ujęcia holistyczne w edukacji, str. 42-45 (wybrane fragmenty), w:
Program Nowa Szkoła. Integracja międzyprzedmiotowa, CODN, Warszawa 1999.
3.
H. Rylke, GraŜyna Klimowicz , Szkoła dla ucznia. Jak uczyć Ŝycia z ludźmi ,
Warszawa 1992
4.
M. Sielatycki, Metodyka nauczania zintegrowanego, str. 15-27 (wybrane fragmenty),
w: Program Nowa Szkoła. Integracja międzyprzedmiotowa, CODN, Warszawa 1999