Bakterie, wirusy, grzyby jako czynniki chorobotwórcze
Biologiczne czynniki zagrożenia zawodowego to wszystkie mikro i
makroorganizmy oraz takie substancje i struktury wytwarzane przez te
organizmy, które są szkodliwe dla człowieka i mogą wywoływać choroby.
Zagrożenia biologiczne możemy podzielić na kilka sposobów
-
Priony
-
Bakterie
-
Wirusy
-
Grzyby
-
Pasożyty
Podział ze względu na drogi przenoszenia
-
Czynniki przenoszone drogą oddechową
-
Czynniki przenoszone przez krew
-
Czynniki przenoszone drogą pokarmową
-
Czynniki przenoszone przez skórę, śluzówki i spojówki
Naturalna mikroflora człowieka:
1. mikroflora stała- pożyteczna, odgrywająca ważną rolę w
funkcjonowaniu organizmu
2. mikroflorę przejściową- nieosiedlającą się na stałe, pochodzącą z
otoczenia, niechorobotwórczą
W skład naturalnej mikroflory wchodzą:
• przewód pokarmowy- Escherichia coli i inne pałeczki,
Lactobacillus bifidus, Streptoccocus faecalis
• w skórze- Stafylococcus epidermidis, Staphylococcus aureus
• w jamie ustnej- Staphylococcus epidermidis
• w pochwie- pałeczki kwasotwórcze
Bakterie
Komórki bakteryjne zbudowane są z tych samych części składowych co
komórki roślinne.
Niektóre bakterie mają zdolność wytwarzania przetrwalników, tworząc
formy przetrwalnikowe. Cechuje je znaczna odporność na wysychanie i
działanie środków dezynfekcyjnych oraz ciepłooporność (przeżywają w
temperaturze powyżej 100
°
C).W środowisku optymalnym dochodzi do
kiełkowania spory ze stanu spoczynkowego i ponownego powstania formy
wegetatywnej drobnoustroju
Bakterie wytwarzają toksyczne produkty przemiany materii. Toksyny-
wytwarzane są przez bakterie takie jak; maczugowiec błonicy, laseczka
tężca, laseczka jadu kiełbasianego, paciorkowce.
Rozróżniamy:
1)Ektotoksyny-uwalniane przyżyciowo
2)Endotoksyny-uwalniane w momencie rozpadu komórek bakteryjnych
Chorobotwórczość bakterii
Chorobotwórczość (patogenność)-to potencjalna zdolność mikroorganizmu
do wywołania choroby.
Zjadliwość-jest miarą chorobotwórczości, jest to liczba drobnoustrojów
niezbędnych do wywołania choroby.
Inwazyjność- zdolność do rozmnażania się i rozprzestrzeniania w tkankach.
Powstaje w ścisłym związku z wytworzeniem otoczki.
Toksyczność-zdolność do wytwarzania toksyn i enzymów uszkadzających
tkanki gospodarza.
Stopień chorobotwórczości drobnoustroju może być różny a zatem jego
zjadliwość jest cechą zmienną.
W wielu chorobach o ciężkości ich przebiegu decyduje nie zjadliwość
drobnoustroju lecz okoliczności sprzyjające , którymi są siły obronne
organizmu.
Bakterie Gram –dodatnie
- dwoinki- dwoinka zapalenia płuc, dwoinka rzeżączki
-
gronkowce- gronkowiec złocisty, gronkowiec naskórkowy
-
paciorkowce – paciorkowiec ropny
Bakterie Gram-ujemne
-
pałeczki okrężnicy
-
pałeczki grupy SS – Salmonella, shigella
Chlamydie, riketsje, mykoplazmy- najmniejsze z bakterii, mają wielkość
zbliżoną do dużych wirusów.
Riketsje wywołują choroby odzwierzęce.
Mykoplazmy wywołują zakażenia w obrębie dróg oddechowych.
Chlamydia trachomatis
Przenoszona drogą płciową . Okres wylęgania jest bardzo różny od
kilku dni do 3 tygodni. Cechą charakterystyczna jest pojawienie się w
miejscu zakażenia na prąciu lub wargach sromowych zmiany pierwotnej,
najczęściej w postaci pęcherzyka lub niebolesnego owrzodzenia. Zmiana ta
po kilku dniach ustępuje bez pozostawienia śladu. Z miejsca wprowadzenia
drobnoustrojów zakażenie szerzy się przez naczynia chłonne do tkanek i
węzłów chłonnych.
Skutki zakażenia:
-
powiększenie węzłów chłonnych
-
krwotoczne zapalenie odbytnicy
-
przetoki skórne i okolicy odbytu
-
objawy ogólne (gorączka , dreszcze, bóle głowy i mięśni)
-
zapalenie endometrium
-
trudności z zajściem w ciążę, niepłodność, porody przedwczesne
-
zapalenie przydatków
-
zapalenie otrzewnej miednicy mniejszej
-
u niemowląt- zapalenie spojówek,płuc, ucha środkowego,
bezobjawowe zapalenie gardła, przewodu pokarmowego.
WIRUSY
Wirusy to:
1)Twory submikroskopowe, ściśle wewnątrzkomórkowe i potencjalnie
patogenne z fazą niezakaźną. Wirus , wnikając do komórki gospodarza ,
przekazuje jej swój materiał genetyczny, który powoduje, że komórka
gospodarza zaczyna reprodukować materiał genetyczny wirusa
(reprodukcja wirusa ).
2)Reprodukowane ze świeżego materiału genetycznego i rozmnażające się w
formie materiału genetycznego; mają tylko jeden typ kwasu nukleinowego;
niezdolne do wzrostu i do rozmnażania przez podział poprzeczny;
pozbawione układu enzymatycznego, umożliwiające syntezę biologiczną .
Budowa wirusa
Cząstka wirusa składa się z 3 części:
-z części wewnętrznej, zwanej genomem, zbudowanej z substancji o dużej
gęstości optycznej;
-z otaczającej ją części wewnętrznej zwanej kapsydem, opornej na działanie
związków chemicznych, składających się z licznych kapsomerów.
-z błony zewnętrznej, która nie występuje u wszystkich wirusów.
Najbardziej niebezpieczne wirusy i najczęściej występujące przenoszone są
przez krew.
Wirus HBV- jest odporny na większość czynników dezynfekcyjnych( znosi
temperaturę do 121 stopni przez godzinę w autoklawie).
Wirus HCV- jest bardziej wrażliwy na sterylizację –częściowej inaktywacji
ulega po zadziałaniu temperatury 100 stopni w ciągu 5 minut lub w 60
stopniach w ciągu 10 godzin.
Wirus HIV- Jest wrażliwy na działanie środków dezynfekcyjnych i ginie w
temperaturze 56 stopni po 30 minutach
Wirusy powodujące zmiany skórne- wirusy brodawczaków , wirusy
opryszczki, wirusy ospy wietrznej i półpaśćca, wirusy mięczaka zakaźnego
Inne wirusy- przenoszone drogą kropelkową , wirus różyczki, grypy, ,
cytomegalii
Grypa- jest to ostra ,bardzo zaraźliwa choroba układu oddechowego
przebiegająca z gorączką, bólami głowy i mięśni oraz osłabieniem.
Występuje w okresie jesienno-zimowym i wczesną wiosną. Żródłem
zakażenia jest chory człowiek w każdym wieku. Zakażenie przenosi się
drogą kropelkową przez kaszel lub śluz z nosa , przez kontakty pośrednie.
Osoba zakażona wydala wirusa na 1-6 dni przed wystąpieniem objawów
aż do tygodnia od ustąpienia choroby. Replikacja wirusa w komórce
gospodarza trwa 6 godzin.
Okres wylęgania trwa 1-7 dni, zwykle 2-3 dni.
Objawy to:
Gorączka 38-41 stopni
Dreszcze, rozlane bóle głowy , stawów, mięśni, astenia, kichanie, katar, bóle
gardła, suchy napadowy kaszel, zapalenie spojówek
Szczególnie niebezpieczny przebieg ma grypa u osób powyżej 65 roku życia
i u dzieci i młodzieży od 6 miesiąca do 18 roku życia, kobiet ciężarnych.
GRZYBY
Mykologia -to nauka o grzybach chorobotwórczych dla człowieka.
Drożdże i grzyby należą do roślin , które nie zawierają chlorofilu , w
związku z czym nie mogą odżywiać się samodzielnie, jak rośliny zielone i
dlatego pasożytują na żywych organizmach lub żywią się ich butwiejącymi
szczątkami.
Grzyby dzielimy na
-Doskonałe – stwierdza się u nich rozmnażanie płciowe
-Niedoskonałe-nie stwierdza się u nich rozmnażania płciowego
Większość grzybów chorobotwórczych dla czlowieka należy do grzybów
niedoskonałych.
Grzybice u ludzi przebiegają w postaci zakażenia włosów ,skóry,
paznokci,błon śluzowych,tkanki podskórnej i kości oraz zakażeń
układowych(narządowych)
Grzybice wywołane przez dermatofity:
-grzyb strzygący – wywołuje grzybicę strzygącą
-grzyb woszczynowy wywołuje grzybicę woszczynową
-grzyb pachwinowy wywołuje grzybicę pachwinową
-grzyb drobnoziarnisty grzybicę drobnozardnikową
-grzyb sporotrychozy- sporotrychozę
Grzybice wywołane przez drożdżaki:
-Bielnik biały
-Pneumocystis carini(Pneumocytoza)
-Drożdżak kryptokokozy
Grzybica stóp
W niektórych środowiskach( sportowcy , żołnierze, rolnicy,) stwierdzona
jest u około 15-70% populacji.
Odmiana międzypalcowa atakuje najczęściej szpary międzypalcowe nóg (
zwłaszcza między palcami III i IV oraz Iv i V) . skóra jest rozpulchniona ,
zmacerowana , wygląda jak po długim moczeniu w wodzie. Pojawiają się
zaczerwienienie, pękanie , złuszczanie naskórka i świąd. Odmiana ta może
mieć przebieg ostry lub przewlekły.