Asystent_operatora_dzwieku_313[06].O1.06

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Przykładowe scenariusze zajęć

Ćwiczenia

5.1.

Historia języka polskiego. Zasady poprawnej wymowy

5.1.1. Ćwiczenia

5.2.

RóŜnice między mową a pismem

5.2.1. Ćwiczenia

5.3.

Budowa aparatu oddechowego fonacyjnego i artykulacyjno-rezonacyjnego

5.3.1. Ćwiczenia

5.4.

Klasyfikacja samogłosek i spółgłosek. Sposób wymawiania i brzmienia

5.4.1. Ćwiczenia

5.5.

Zgłoski i grupy zgłosek

5.5.1. Ćwiczenia

5.6.

Składnia i styl. Rytm i rym

5.6.1. Ćwiczenia

5.7.

Zasady prawidłowego akcentowania

5.7.1. Ćwiczenia

5.8.

Oddychanie. Frazowanie

5.8.1. Ćwiczenia

Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych, który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole
kształcącej w zawodzie Asystent operatora dźwięku 313[06].

W poradniku zamieszczono:

−−−−

wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć juŜ
ukształtowane, aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−−−−

cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,

−−−−

przykładowe scenariusze zajęć,

−−−−

przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania–
uczenia się oraz środkami dydaktycznymi,

−−−−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego,

−−−−

literaturę uzupełniającą.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone róŜnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia
kierowanego, tekstu przewodniego.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróŜnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

313[06].O1.03

Rozpoznawanie trendów

muzycznych

313[06].O1.05

Rozpoznawanie

tradycyjnych

i elektronicznych

instrumentów muzycznych

313[06].O1

Podstawy zawodu

313[06].O1.04

Określanie właściwości

akustycznych róŜnych

pomieszczeń

313[06].O1.07

Stosowanie urządzeń

elektrycznych i sprzętu

dźwiękowego

313[06].O1.02

Analizowanie rynku

mediów w Polsce i na

wiecie

313[06].O1.01

Stosowanie przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy, ochrony

przeciwpoŜarowej oraz ochrony

rodowiska

313[06].O1.06

Doskonalenie dykcji

i fonetyki

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:

−

korzystać z róŜnych źródeł informacji,

−

obsługiwać róŜne urządzenia do nagrywania i odtwarzania,

−

znać podstawowe pojęcia z zakresu gramatyki,

−

formułować wnioski,

−

uŜytkować komputer,

−

współpracować w grupie

−

czytać ze zrozumieniem,

−

znać podstawowe pojęcia z zakresu stylistyki,

−

znać zasady ortograficzne,

−

poprawnie pisać pod względem ortograficznym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:

−

wyjaśnić historię języka polskiego,

−

rozróŜnić rodzaje samogłosek i spółgłosek,

−

wyjaśnić zasady poprawnej wymowy,

−

wyjaśnić róŜnice pomiędzy mową a pismem,

−

wyjaśnić zasady poprawnej fonetyki i dykcji,

−

scharakteryzować zasady prawidłowego akcentowania,

−

wyjaśnić zasady prawidłowego oddechu oraz poprawnego frazowania,

−

rozpoznać i poprawić błędy językowe, fonetyczne i dykcyjne słyszane u innych osób,

−

posłuŜyć się poprawną polszczyzną,

−

wyjaśnić pojęcia: głoska, litera, ortografia, pisownia, wymowa, niejednolitość wymowy,
upodobnienia,

−

wyjaśnić budowę i funkcje aparatu oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjno-
-rezonacyjnego człowieka,

−

wyjaśnić sposób wymawiania oraz brzmienia samogłosek i spółgłosek,

−

scharakteryzować zgłoski i grupy zgłosek,

−

określić wpływ stylu i składni zdań na sposób wymowy,

−

określić wpływ rytmu i rymu wiersza na sposób wymowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

..............................................................................................

Modułowy program nauczania

Asystent operatora dźwięku 313[06]

Moduł

Posługiwanie się poprawną polszczyzną w zakresie dykcji
i fonetyki 313[06].O1

Jednostka modułowa

Doskonalenie dykcji i fonetyki 313[06].O1.06

Temat: Inscenizacja rozmowy z rodzicami na temat wyjazdu do pracy za granicę.

Konflikt racji.

Cel ogólny: Kształcenie umiejętności wypowiadania się, dyskusji.

Po zakończeniu zajęć uczeń powinien umieć:

−

ocenić poprawność dykcji w zakresie podstawowym,

−

posłuŜyć się poprawną polszczyzną,

−

rozpoznać i poprawić błędy językowe,

−

przeprowadzić dyskusję,

−

umiejętnie argumentować.

Metody nauczania–uczenia się:

−

drama,

−

dyskusja,

−

wiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w grupach.

Czas: 90 min.

Środki dydaktyczne:

−

magnetofon, dyktafon,

−

odtwarzacz.

Przebieg zajęć
1.

Wprowadzenie

Uświadomienie celów zajęć.

Przebieg zajęć.

A. Ćwiczenia wyjaśniające

−

wyjaśnienie niektórych technik dramowych, takich jak wejście w rolę,
improwizacja.

B. Nakreślenie sytuacji wyjściowej inicjującej fikcję dramatyczną

−

podanie zestawu pytań pomocniczych,

−

przygotowanie uczestników do wejścia w rolę w formie rozmowy, dyskusji,
scenariusza sytuacji, ewentualnie rozpisanie ról.

C. Inscenizacja rozmów

−

ukazanie konfliktu racji,

−

nagrywanie dialogów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

D. Analiza ćwiczeń

−

odtwarzanie nagrań,

−

ocena argumentów,

−

ocena sposobu dyskusji, wypowiadania się, słownictwa, dykcji, artykulacji,
intonacji.

E. Podsumowanie

Dyskusja na temat „Czy sposób mówienia w trakcie ma wpływ na adwersarzy i ich
reakcję”.

Zakończenie zajęć

Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ich zaangaŜowania.

Praca domowa

Sporządzenie sprawozdania z przebiegu zajęć

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od uczniów po zakończonych zajęciach:

−

wywiad.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

..............................................................................................

Modułowy program nauczania

Asystent operatora dźwięku 313[06]

Moduł

Posługiwanie się poprawną polszczyzną w zakresie dykcji
i fonetyki 313[06].O1

Jednostka modułowa

Doskonalenie dykcji i fonetyki 313[06].O1.06

Temat: Przygotowanie audycji radiowej.

Cel ogólny: Kształcenie umiejętności ustnego i pisemnego wypowiadania się w róŜnych

formach. Skuteczne komunikowanie się w róŜnych sytuacjach

Po zakończeniu zajęć uczeń powinien umieć:

−

posłuŜyć się poprawną polszczyzną,

−

rozpoznać i poprawiać błędy językowe, fonetyczne i dykcyjne,

−

przeprowadzić wywiad,

−

poprowadzić dyskusję,

−

sformułować wnioski.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektu,

−

dyskusja,

−

wiczenia.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w zespołach,

−

praca indywidualna.

Czas: 90 minut.

Środki dydaktyczne:

−

magnetofon,

−

dyktafon,

−

odtwarzacz.

Uczestnicy: Uczniowie technikum.

Przebieg zajęć:
1)

Wybór projektu, dobór tematyki

−

wiczenia przygotowujące do pracy nad projektem,

−

sformułowanie problemu do rozwiązania,

−

zawarcie kontraktu z nauczycielem,

−

podział na grupy.

Realizacja projektu

−

opracowanie przez uczniów planu działania, podanie terminów, sposobu realizacji
projektu.

Samodzielna praca uczniów nad projektem. Analiza i wyciąganie wniosków.

Pisanie raportu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Raport powinien zawierać:

−

cele projektu,

−

krótki wstęp teoretyczny, w którym powinny znajdować się niezbędne terminy,
pojęcia, definicje dotyczące projektu,

−

opis podjętych działań, dochodzenia do rozwiązania problemu,

−

uzasadnienie podjętych działań i rozwiązań zastosowanych w realizacji projektu,

−

wnioski,

−

streszczenie całości pracy,

−

podziękowania dla osób, które pomogły w realizacji projektu.

Prezentacja.
Publiczna prezentacja opracowanego raportu oraz prezentacja audycji radiowej

Ocena projektu.

−

dyskusja,

−

ustalenie kryteriów oceny.

Zakończenie zajęć
Ocena osiągnięć i aktywności uczniów.

Praca domowa
Sporządzenie tabeli samooceny wkładu własnej pracy.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończeniu zajęć

−

wywiad.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA OCENY

Grupa: ………
Temat: ……………………………………………...
Termin prezentacji: ………….
Etapy realizacji
projektu

Umiejętności

Ocena liczba

punktów 0–10

Temat projektu

Sformułowanie tematu
Określenie celów projektu
Oryginalność projektu

Realizacja projektu Dobór metod, źródeł i przetwarzania informacji

Sposób rozwiązywania problemów
Stopień osiągnięcia celu
Przestrzeganie harmonogramu prac
Współdziałanie w grupie

Opracowanie
raportu

Konstrukcja
Przejrzystość i czytelność
Jakość i estetyka

Prezentacja ustna
i medialna

Prosty i zrozumiały język
Właściwy dobór słownictwa
Poprawna artykulacja
Ciekawy sposób prezentacji

Wzór karty oparty na propozycji M. Grondasa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Ćwiczenia

5.1.

Historia języka polskiego. Zasady poprawnej wymowy

5.1.1.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Podaj kilka przykładów współczesnych wyrazów i form wyrazowych utrwalonych

w powszechnym zwyczaju, które jednak są błędne.

......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien wyjaśnić cel tego

wiczenia oraz podać sposób jego wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

sprawdzić w materiale nauczania jakie błędy językowe popełniają Polacy najczęściej,

wyszukać w róŜnego rodzaju tekstach publicystycznych te formy wyrazów, które są
błędne,

podać przykłady błędów językowych z zakresu fleksji morfologii,

poprawić błędy,

wpisać w tabelkę lub w oznaczone miejsce,

zaprezentować ćwiczenie na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenia,

−

dyskusja,

−

wykład.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

materiał nauczania,

−

teksty publicystyczne,

−

słowniki,

−

arkusz do ćwiczeń.

Ćwiczenie 2

Z podanego fragmentu „Chłopów” W. Reymonta wybierz formy i wyrazy gwarowe,

podaj ich odpowiedniki w języku ogólnym.
„-  za  późno!  Oho,  bydlątko  ostatnią  parę  puszcza  –  rzekł  uroczyście  AmbroŜy  –  Nic  to,  ino
paskudnik  albo  co  innego...  trza  było  zaraz,  kiej  zachorzała  ...  ale  te  baby  to  ino  juchy  do
płakania  są  mądre,  a  jak  trza  radzić,  to  w  bek  kiej    owce.  –  Splunął  pogardliwie,  obszedł
krowę,  zajrzał  jej  w  oczy,  przyjrzał  ozorowi,  obtarł  zakrwawione  ręce  o  jej  miękką,  lśniącą
skórę i zabierał się do odejścia”.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien przypomnieć cechy

najwaŜniejszych gwar polskich, wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

przeczytać uwaŜnie tekst,

wypisać osobno wyrazy gwarowe, osobno formy gwarowe,

podać ich odpowiedniki w języku ogólnym.

Zalecane metody nauczenia–uczenia się:

−

wykład,

−

dyskusja,

−

praca indywidualna.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

arkusz do ćwiczeń,

−

„Słownik poprawnej polszczyzny” St. Szobera,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

UłóŜ słowniczek profesjonalizmów związanych ze swoim zawodem.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien wyjaśnić zasady

tworzenia słowników i sposób ich opracowania oraz wyjaśnić znaczenie słowa „etymologia”.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z materiałem nauczania,

przygotować fiszki, na których wypisze znane profresjonalizmy, ich wyjaśnienie, oraz

etymologię wyrazu,

ułoŜyć alfabetycznie,

sporządzić słowniczek.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wykład,

−

wiczenia,

−

praca w grupie,

−

dyskusja

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

Słownik poprawnej polszczyzny, Słownik języka polskiego.

−

fiszki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2.

RóŜnice między mową a pismem

5.2.1.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Z podanego tekstu wypisz róŜnice zachodzące między mową a pismem.

Powodzenie szkolnego czytania „Sennika współczesnego”, pozostaje w prostej

zaleŜności  od  wcześniejszych  doświadczeń  czytelniczych.  MłodzieŜowi  odbiorcy,  mając  za
sobą  lekturę  utworów  prozatorskich  o  nowszej  konwencji,  nie  będą  usiłowali  dokonać
streszczenia  fabuły,  układać  jej  w  związki  przyczynowe,  szukać  chronologii  wydarzeń  czy
autorytetu  narratora  stwierdzającego,  co  wydarzyło  się  „naprawdę”.  JeŜeli  jednak  horyzont
uczniowskich  oczekiwań  będzie  się  rozwijał  z  dyrektywami  konkretyzacyjnymi  zawartymi
w utworze, przybliŜenie powieści nastręczy wiele trudności. (T. Konwicki)

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien zapoznać uczniów

z systemem znaków pisowni fonetycznej, zaprezentować sposób zapisu na dowolnym
przykładzie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z systemem znaków pisowni fonetycznej,

przeczytać tekst i nagrać go,

zapisać tekst fonetycznie,

wypisać róŜnice i nazwać je,

sprawdzić czy ćwiczenie zostało poprawnie wykonane, prezentując je na forum klasy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenia praktyczne,

−

dyskusja,

−

wykład.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

zestaw ćwiczeń fonetycznych,

−

tabela systemu znaków pisowni fonetycznej,

−

prosty system do nagrywania i odtwarzania,

−

arkusz do ćwiczeń.

Ćwiczenie 2

Zapisz fonetycznie następujący tekst:

„Wokół  Henryka  PoboŜnego  zebrało  się  pod  Legnicą  rycerstwo  śląskie,  krakowskie
i wielkopolskie,  Wezwano  równieŜ  piechotę  chłopską.  Pierwsze  uderzyło  rycerstwo.
Walczyło ono na cięŜkich koniach w Ŝelaznych zbrojach, za rycerzami posuwali się uzbrojeni
słudzy,  obok  nich  walczyła  chłopska  piechota.  Wojsko  polskie  powitał  deszcz  strzał
olbrzymiej  masy  Tatarów.  PrzeraŜone  konie  rycerskie  stanęły  dęba.  Tatarzy  ponadto  zaczęli
zachodzić  tyły  Polakom  z  prawa  i  z  lewa.  Bitwa  skończyła  się  klęską,  chociaŜ  Polacy
walczyli  bohatersko.  KsiąŜę  Henryk  poległ.  Część  wojska  polskiego  zdąŜyła  się  schronić
w pobliskim zamku w Legnicy”. wg G. Markowskiego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia, przypomnieć system znaków pisowni fonetycznej,
przypomnieć zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

dokładnie zapoznać się z systemem znaków pisowni fonetycznej,

poprosić kolegę o podyktowanie tekstu,

sprawdzić poprawność zapisu fonetycznego,

poprawić błędy,

odpowiedzieć na pytanie, czy stosowanie pisowni fonetycznej jest łatwiejsze niŜ pisanie
zgodne z istniejącymi przepisami ortograficznymi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenia praktyczne,

−

dyskusja.

rodki dydaktyczne:

−

system znaków pisowni fonetycznej,

−

Słownik poprawnej polszczyzny, słownik ortograficzny,

−

arkusze do ćwiczeń,

−

prosty system do nagrywania,

Ćwiczenie 3

Przeczytaj głośno niŜej podany tekst gwarowy. Odpowiedz na pytanie, których

właściwości wymowy nie oddaje wiernie nasza tradycyjna pisownia.

„Prziśli hłopcy, straśnie mocni byli, kie krocyli, to jaze na polu słyhno beło ciupazkami

ik brzęceć, fcieli się dziewkom straśnie siumnie pokazać. Pomyślałek se, co onni hań na
zbójnickiego w sieni namówili, straśnie bukowanie się fcieli przed biołcanami z tańcami
pokazać”.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni  fragment  rozdziału  z  poradnika,  nauczyciel  powinien  omówić  zakres  i  technikę
wykonania  ćwiczenia  z  uwzględnieniem  przepisów  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy.  Przed
przystąpieniem  do  wykonania  ćwiczenia  naleŜy  przypomnieć  najwaŜniejsze  cechy  gwar
polskich.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

przeczytać głośno, uwaŜnie tekst, następnie go nagrać i odtworzyć,

zapisać fonetycznie,

odpowiedzieć na pytanie postawione w poleceniu ćwiczenia,

wypisać róŜnice występujące między mową a pismem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wykład,

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenia praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

prosty system do nagrywania i odtwarzania,

−

arkusz ćwiczeń,

−

materiał nauczania,

−

system znaków pisowni fonetycznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3.

Budowa aparatu oddechowego fonacyjnego, artykulacyjno-
-rezonacyjnego

5.3.1.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wymawiaj kilkakrotnie szeptem szereg spółgłosek przedniojęzykowych twardych

w połączeniu z samogłoskami: a, e, y, o, u, ą, ę.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien wyjaśnić cel tego

rodzaju ćwiczeń oraz pokazać, w jaki sposób powinno być wykonane.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

wypisać spółgłoski przedniojęzykowe twarde,

połączyć je z samogłoskami,

wypisać wg wzoru: da - ta - sa - ...,

wymieniać je kilkakrotnie,

nagrać ćwiczenie i sprawdzić jego efekt.
Ć

wiczenie to ma usprawnić mięśnie języka i sprawić, Ŝe wymowa będzie wyrazista.

wiczenie wykonuj w tempie 1:2:4.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenia praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

arkusz ćwiczeń,

−

prosty system do nagrywania i odtwarzania.

Ćwiczenie 2

Wymyśl takie połączenie głosek, które pomogą Ci w usprawnieniu narządów mowy

i sprawią, Ŝe Twoja wymowa będzie wyraźna i jasna.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien objaśnić cel

wiczenia oraz wytłumaczyć sposób jego wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

wybrać te spółgłoski, których wymawianie sprawia mu kłopot,

połączyć je z samogłoskami,

wymawiać je szeptem w tempie 1;2;4,

nagrać i sprawdzić jaki jest efekt ćwiczeń.
Połączenia głosek mogą być róŜne, nawet takie, które nie istnieją w mowie potocznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Klasyfikacja samogłosek i spółgłosek. Sposób wymawiania

i brzmienia

5.1.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odpowiedz na pytanie: czy wiedza o mechanizmie powstawania głosek moŜe mieć

zastosowanie w Twojej pracy zawodowej?

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien wyjaśnić, jaki jest

cel tego ćwiczenia oraz przeprowadzić pogadankę na temat specyfiki pracy w zawodzie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

dokładnie przeczytać materiał nauczania,

opisać mechanizm powstawania głosek,

odpowiedzieć pisemnie na pytanie,

skonsultować swoją odpowiedź z nauczycielem zawodu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka,

−

pokaz z objaśnieniem,

−

dyskusja.

rodki dydaktyczne:

−

materiał nauczania,

−

arkusz ćwiczeń,

−

foliogramy przedstawiające aparat mowy.

Ćwiczenie 2

Na podstawie rentgenogramu i palatogramu określ dokładnie miejsce artykulacji i stopień

zbliŜenia narządów mowy wybranych głosek.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien wyjaśnić sposób

wykonania ćwiczenia, cel tego typu ćwiczeń oraz podać przykład.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

wybrać kilka spółgłosek i samogłosek,

wskazać na palatogramach i rentgenogramach miejsce artykulacji wybranych głosek,

opisać miejsce artykulacji wybranych głosek,

opisać stopień zbliŜenia narządów mowy,

zaprezentować ćwiczenie i dokonać ewentualnej korekty.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenia praktyczne,

−

dyskusja.

rodki dydaktyczne:

−

palatogramy i rentgenogramy,

−

materiał nauczania,

−

arkusz ćwiczeń.

Ćwiczenie 3

Wymawiaj szeptem kilkakrotnie w tempie 1:2:4 następujące wyrazy: szczapa, szczaw,

szczebel, szczecina, szczygieł, szczypce, Szczebrzeszyn, chrząszcz, chrabąszcz, świerszcz,
francuszczyzna, główszczyzna, oszczerstwo, oszczypek, parafiańszczyzna, swojszczyzna,
tatarszczyzna, dŜdŜystą, róŜdŜka.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien wyjaśnić cel ćwiczeń

głosowych, a takŜe zaprezentować sposób wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

wymawiać kilkakrotnie poszczególne wyrazy szeptem,

nagrać swój sposób wymawiania,

po odtworzeniu, dokonać korekty.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenia praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

arkusz ćwiczeń,

−

materiał nauczania,

−

prosty system do nagrywania i odtwarzania,

−

komputer.

Ćwiczenie 4

Dokonaj wyboru wyrazów (około 30), w których występuje nagromadzenie spółgłosek

np. przymknięcie, rozdraŜnienie, trznadel itp. Wymawiaj je kilkakrotnie głośno i wyraźnie, aŜ
artykulacja głosek będzie poprawna.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien wyjaśnić cel tego

typu ćwiczeń a takŜe zaprezentować sposób ich wykonania, czuwać równieŜ nad kondycją
uczniów i w momencie, kiedy zauwaŜy zmęczenie ucznia, przerwać ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

dokonać wyboru wyrazów (30),

wypisać je,

wymawiać głośno, artykułując głoski,

nagrać, następnie odtwarzać.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenia praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

słowniki: Słownik języka polskiego pod redakcją St. Skorupki, Słownik poprawnej
polszczyzny pod redakcją St. Szobera lub Nowy słownik poprawnej polszczyzny pod
redakcją A. Markowskiego.

−

arkusz ćwiczeń,

−

prosty system do nagrywania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.5

. Zgłoski i grupy zgłosek

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Z podanego tekstu wypisz upodobnienia wewnątrzwyrazowe.
„Zajazd przed domem, posypany Ŝwirem i ocieniony wzdłuŜ Ŝelaznego parkanu kilkoma

klonami, przechodził w bok od bramy w niewielki ogródek, ręka gospodarza dbała widocznie
ostatnio tylko o to, by nie dać zarosnąć ścieŜkom między grządkami. Mur z obu stron zajazdu
znikł juŜ całkowicie pod zbyt rozkrzewionym pokrowcem bluszczu i dzikiego wina. Tylne,
zawsze ciemne pokoje wychodziły wprost na pochyłość zarośniętą na pół zwiędłymi
krzakami jeŜyn i spalonymi przez słońce chaszczami” G. Herlin Grudziński „WieŜa”.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien wyjaśnić sposób

wykonania ćwiczenia, podać przykłady upodobnień wewnątrzwyrazowych. Zalecić podobnie
ć

wiczenie jako pracę domową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

przeczytać uwaŜnie tekst,

zapisać go fonetycznie,

wypisać wyrazy, w których zachodzą upodobnienia,

określić jaki to rodzaj upodobnień,

zaprezentować ćwiczenie na forum grupy.

dokonać ewentualnej korekty.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenia praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

materiał nauczania,

−

system znaków pisowni fonetycznej,

−

prosty system do nagrywania,

−

arkusz do ćwiczeń.

Ćwiczenie 2

Z podanego tekstu wypisz połączenia wyrazów, między którymi wystąpiły upodobnienia

międzywyrazowe.

„Judym szedł prędko, mrucząc coś do siebie. Mury o kolorze zasuszonego grynszpanu

albo jakiejś zrudziałej czerwoności, niby pstre, ubłocone gałgany, nasunęły mu się przed
oczy. Ciepła... Chodniki były jak niegdyś zdruzgotane, bruk pełen wędołów. Nie było tu juŜ
ani jednego przechodnia w cylindrze rzadko trafiała się dama w kapeluszu. Ogół idących
podobny był do murów tej ulicy. Szli ludzie w ubraniach do pracy fizycznej, najczęściej bez
kołnierzyków. PrzejeŜdŜająca doroŜka zwracała uwagę wszystkich” St. śeromski.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien wyjaśnić sposób

wykonania ćwiczenia, podać przykłady upodobnień międzywyrazowych. Zalecić podobnego
typu ćwiczenie jako pracę domową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

przeczytać uwaŜnie tekst,

wypisać upodobnienia międzywyrazowe,

wpisać do tabeli,

zaprezentować ćwiczenie na forum grupy,

dokonać ewentualnej korekty.

Upodobnienia pod względem
dźwięczności

Upodobnienia pod względem
miejsca artykulacji

Upodobnienia pod względem
zbliŜenia narządów mowy

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wykład,

−

wiczenia.

rodki dydaktyczne:

−

arkusz do ćwiczeń,

−

materiał nauczania.

−

literatura.

Ćwiczenie 3

WskaŜ w podanym niŜej tekście wyrazy, w których nastąpiło uproszczenie grup

spółgłoskowych.

„Wszedłszy do gabinetu doktór Węglichowski zmierzył badawczym spojrzeniem (...)

wszystkie sprzęty, usiadł na podanym krześle z dala od stolika, strzepnął jakąś prószynkę
z klapy surduta, zmruŜył powieki i wlepił w Judyma swe mądre oczy....

Był to człowiek lat pięćdziesięciu kilku, niski, bodaj za mały, chudy kościsty. NaleŜał do

rasy jędrnych, zdrowych, zwinnych staruszków, którzy prawie nie zmieniają się w ciągu
piętnastu, dwudziestu lat od czasu, gdy posiwieli” St. śeromski.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego cel

i zaprezentować sposób jego wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

przeczytać uwaŜnie tekst,

ponownie przeczytać go głośno,

wypisać wyrazy, w których występują uproszczenia grup spółgłoskowych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zapisać je fonetycznie,

podać przyczynę uproszczeń,

zaprezentować ćwiczenie na forum grupy,

dokonać ewentualnej korekty.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenia.

rodki dydaktyczne:

−

arkusz ćwiczeń,

−

materiał nauczania,

−

tabela systemu znaków pisowni fonetycznej.

Ćwiczenie 4

W podanych wyrazach określ upodobnienia oraz uproszczenia grup spółgłoskowych.
Austriak,

barszcz,

bezdźwięczny,

bezwstyd,

brzdęk,

marszczyć,

mordka,

moŜnowładztwo,  myślistwo,  nadjeŜdŜać,  najeźdźca,  obsmaŜyć,  odświętny,  opatrzność,
parafiańszczyzna,  pierwszyzna,  podstarzały,  przeciwstawić,  Pszczyna,  randka,  rozkrzewić,
rozkwit,  roztropny,  roztwór,  sąsiedztwo,  sprzątaczka,  sprzeczka,  strzał,  stwarzać  trwać,
trwoga,

ujeŜdŜać,

uszczknąć,

wietrzny,

wszczynać,

zajeŜdŜać,

zmarszczka,

zmartwychwstanie.

Zanim przystąpisz do wykonania poleceń, nagraj sposób wymawiania.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien wyjaśnić sposób

wykonania ćwiczenia, podać przykłady, zalecić ćwiczenia głosowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

nagrać zestaw wyrazów,

zapisać fonetycznie podane wyrazy,

podkreślić upodobnienia i określić ich rodzaj,

podkreślić uproszczenia grup spółgłoskowych,

sporządzić tabelę,

zaprezentować ćwiczenie na forum grupy,

dokonać ewentualnej korekty.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenia praktyczne,

−

dyskusja.

rodki dydaktyczne:

−

prosty system do nagrywania,

−

arkusz ćwiczeń,

−

materiał nauczania,

−

tabela systemu znaków pisowni fonetycznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.6.

Składnia i styl. Rytm i rym

5.6.1.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Z podanych zdań wypisz grupy podmiotu i grupy orzeczenia:
Ksiądz Robak po dziedzińcu wolnym chodził krokiem. – Właśnie dwukonną bryką

wjechał młody panek – Pan Wojski z Tadeuszem idą pod las drogą. – O dwa tysiące kroków
zamek stał za domem. – Śmiech młodzieŜy mowę Wojskiego zagłuszył. – Czasem do Litwy
kwestarz z obcego klasztoru przyszedł.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien wyjaśnić sposób

wykonania ćwiczenia, podać przykłady odpowiednich grup. Nauczyciel powinien
przypomnieć wiadomości o częściach zdania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

w poszczególnych zdaniach wyszukać wyrazy, które stanowią podmiot i wyrazy, które są
orzeczeniem,

odszukać wyrazy określające podmiot i orzeczenie, podać jakie to części zdania,

wpisać do tabelki, którą sam sporządzi,

zaprezentować na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wykład,

−

wiczenia praktyczne,

−

dyskusja.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

arkusz ćwiczeń,

−

materiał nauczania.

Ćwiczenie 2

Na podstawie analizy niŜej przytoczonego fragmentu prozy poetyckiej odpowiedz na

pytanie: od czego zaleŜy stopień zrytmizowania języka?
„Nie przeto wyrzekam na ciebie, Poezjo, matko Piękności i Zbawienia. – Ten tylko
nieszczęśliwy, kto na światach poczętych, na światach mających zginąć, musi wspominać lub
przeczuwać ciebie – zginąć, musi wspominać lub przeczuwać ciebie – bo jedno tych gubisz,
którzy się poświęcili tobie, którzy się stali Ŝywymi głosami twej chwały”
Z. Krasiński „ Nie – Boska komedia”

Sposób wykonania ćwiczenia

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien wyjaśnić sposób

wykonania ćwiczenia, zaprezentować metodę na innym przykładzie, przygotować stanowisko
do nagrania tekstu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

uwaŜnie przeczytać tekst,

ponownie odczytać na głos,

nagrać,

odpowiedzieć pisemnie na pytanie postawione w ćwiczeniu,

zaprezentować wynik na forum grupy.

Zalecane metoda nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenia praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

arkusz ćwiczeń,

−

prosty system do nagrywania,

−

materiał nauczania.

Ćwiczenie 3

Scharakteryzuj strukturę rytmiczną fragmentu wiersza:

„Czyli łąki nietknięte tak gwarzą,

Czyli kwiaty wycięte się skarŜą –
Czyli łąki i łany się kłonią
Czyli wiatru przygięte pogonią.

Czy to lasów stoki się chwieją,
Czy tak wieńce jodłowe wonieją ...
Czy to lasy sosnowe się kłonią,
Czyli wiatru przygięte pogonią „

St. Wyspiański „Kazimierz Wielki”

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien wyjaśnić sposób

wykonania ćwiczenia, odczytać fragment wiersza w taki sposób, by uwydatnić strukturę
rytmiczną wiersza. Zalecić wykonanie podobnego ćwiczenia jako pracę domową. MoŜna
równieŜ zaprezentować nagrania wierszy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

podzielić poszczególne wersy na sylaby,

zaznaczyć akcent,

odpowiedzieć pisemnie na pytanie jaki to rodzaj wiersza (sylabiczny, sylabotoniczny,
toniczny),

zaprezentować wykonane ćwiczenie na forum grupy

dokonać korekty ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wykład,

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenia praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

arkusz ćwiczeń,

−

materiał nauczania

−

nagrania wierszy w wykonaniu artystów scen polskich.

Ćwiczenie 4

Odpowiedz na pytanie. Jakie rodzaje rymów występują w niŜej podanych fragmentach

wierszy?
„Nie chciał, bo wszędzie tęsknił i czuł się niezdrowym,

JeŜeli nie oddychał powietrzem zamkowym”

A. Mickiewicz „Pan Tadeusz”

„Sponad wiślanych leci fal

wiosenny, chłodny wiatr,
leci ku mojej ziemi w dal,
ku śnieŜnym szczytom Tatr”.

K. Tetmajer. „Pozdrowienie”
„Wiosna! Wiosna!

Wieść radosna”

M. Ilnicka „Wiosna”

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien wyjaśnić sposób

wykonania ćwiczenia, podać przykłady rodzajów rymów. Nauczyciel powinien zalecić
wykonanie podobnego ćwiczenia jako pracę domową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

dokładnie przeczytać materiał nauczania,

określić symbolami rodzaj rymu,

zaprezentować ćwiczenie na forum grupy.

Zalecane metoda nauczania–uczenia się:

−

wykład,

−

wiczenia praktyczne,

−

dyskusja.

rodki dydaktyczne:

−

arkusz ćwiczeń,

−

materiał nauczania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.7.

Zasady prawidłowego akcentowania

5.7.1.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Podkreśl akcentowaną sylabę w niŜej wymienionych wyrazach, określ rodzaj akcentu.

Mieliśmy,  czesaliby,  pisalibyśmy,  walczyliby,  rwaliśmy,  aŜeby,  ofiara,  gramatyka,
Waszyngton, muzyka, koncert, osiemset, w ogóle, polemika, dopiero, dobranoc, rozmaity, za
granicą,  tysiące,  zgubiłem,  napad,  nad  morzem,  lubię  ją,  pod  oknem,  wielowyrazowy,
polimorficzny.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien wyjaśnić sposób

wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z materiałem nauczania,

nagrać i odtworzyć wymawiane wyrazy,

podkreślić w poszczególnych wyrazach akcentowaną sylabę i nazwać rodzaj akcentu,

zaprezentować ćwiczenie na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego,

−

wiczenia praktyczne,

−

dyskusja.

rodki dydaktyczne:

−

materiał nauczania,

−

prosty system do nagrywania,

−

arkusz do ćwiczeń.

Ćwiczenie 2

W podanym niŜej tekście wskaŜ wyrazy nieakcentowane. Określ, które z nich noszą

nazwę enklityk, a które proklityk.

„Niezgrabnie, potykając się na dywanach, zawadzając o meble, przyszedł wreszcie,

prowadzony  przez  Czernisza,  do  kozetki,  z  której  podniosła  się  śliczna  kobieta.  Miała  moŜe
lat  trzydzieści.  Była  ubrana  bez  elegancji,  ale  z  takim  wdziękiem,  obłuczyły  ją  te  proste
suknie, Ŝe Judym uczuł zaraz swoją wrodzoną szewską strachliwość i wprowadził w czyn nie
mniej  szewskie  ukłony  oraz  maniery.  Pani  Czerniszowa  spostrzegła  to  jego  stropienia  się
i wnet  nie  tylko  zrozumiała  je  z  całą  Ŝyczliwością  natur  szlachetnych,  ale  sama  czuła  się
równie zmieszana i nieszczęśliwa.” St. śeromski

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien wyjaśnić uczniom

zagadnienia związane z akcentowaniem wyrazów oraz podać przykłady.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

poprosić o przeczytanie tekstu kolegę,

podkreślić sylaby akcentowane i nieakcentowane,

wpisać do tabelki,

zaprezentować ćwiczenie do oceny.

enklityki

proklityki

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wykład,

−

dyskusja,

−

wiczenia praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

materiał nauczania.

−

arkusz ćwiczeń,

Ćwiczenie 3

W podanym niŜej fragmencie wiersza dokonaj analizy rozłoŜenia akcentów wyrazowych,

określając sylaby akcentowane przez „S”, nieakcentowane „s”.

„O szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny

I pluszcze jednaki, miarowy, niezmienny,
DŜdŜu krople padają i tłuką w me okno...
Jęk szklany ... płacz szklany ... i szyby w mgle mokną,
I światła szarego blask sączy się senny ...
O szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny...”

L. Staff

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien wyjaśnić metodę

wykonania ćwiczenia na dowolnym przykładzie, zaprezentować nagranie wiersza
w wykonaniu profesjonalnym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

przeczytać kilkakrotnie fragment wiersza,

podzielić poszczególne wersy na sylaby,

zaznaczyć akcenty wyrazowe,

określić jaki jest rozkład akcentów,

zaprezentować ćwiczenie na forum grupy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenia praktyczne.

rodki dydaktyczne

−

materiał nauczania,

−

arkusz ćwiczeń.

Ćwiczenie 4

Podkreśl akcent logiczny w przytoczonym fragmencie „Pana Tadeusza” A. Mickiewicza.
„Tadeusz z kilku gośćmi poszedł do stodoły.

A czuł się pomięszany, zły i niewesoły,
Rozbierał myślą wszystkie dzisiejsze wypadki,
Spotkanie się, wieczerzą przy boku sąsiadki,
A szczególniej mu słowo „ciocia” koło ucha
Brzęczało ciągle jako naprzykrzana mucha,
Pragnąłby u Wojskiego lepiej się wypytać
O pani Telimenie, lecz nie mógł go schwytać;
Wojskiego teŜ nie widział, bo zaraz z wieczerzy
Wszyscy poszli za gośćmi, jak sługom naleŜy,
Urządzając we dworze izby do spoczynku„

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien wyjaśnić sposób

wykonania ćwiczenia, zaprezentować nagranie wiersza w wykonaniu profesjonalnym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

przeczytać kilkakrotnie wiersz,

zaznaczyć akcent logiczny,

zaprezentować wykonane ćwiczenie na forum grupy,

dokonać korekty.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenia praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

materiał nauczania,

−

arkusz ćwiczeń,

−

płyta z nagraniem fragmentu Pana Tadeusza.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.8.

Oddychanie. Frazowanie

5.8.1.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj szybko wdech. Zatrzymaj powietrze na 3 sekundy, następnie wydychaj je

powoli.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczeń nauczyciel przypomina zasady

prawidłowego  oddechu.  Nauczyciel  demonstruje  ćwiczenie  uczniom,  by  pokazać  metodę.
Czuwa  nad  przebiegiem  i  prawidłowością  wykonanych  ćwiczeń,  przerywa  je,  kiedy
zaobserwuje  zmęczenie  uczniów.  Ćwiczenia  naleŜy  wykonywać  na  powietrzu  lub  w  dobrze
przewietrzonym pomieszczeniu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Ć

wiczenie to powinno być wykonane przez kilka dni, następnie stopniowo naleŜy

zwiększać pauzę, po trzech tygodniach do 10 sekund, a po upływie następnych 10 dni moŜna
zwiększyć pauzę do 20 sekund.

Ćwiczenie 2

Wykonaj następujące ćwiczenie:

−

wykonaj 3 wydechy, wymawiając literę „s” z jednakową głośnością,

−

wykonaj 3 wydechy, wymawiając literę „s” jak najciszej,

−

wykonaj 3 wydechy, dmuchając na skrawek papieru trzymany w ręce. Odchylenie
papieru powinno być cały czas jednakowe,

−

wykonaj wydech i wymawiaj literę „s” raz ciszej, raz głośniej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczeń nauczyciel przypomina zasady

Sposób wykonania ćwiczenia

Ć

wiczenie to wykonaj kilkakrotnie, ma ono na celu wyrabianie równomierności siły

wydechu.

Ćwiczenie 3

Wykonaj następujące ćwiczenia:

wykonaj wdech jednocześnie z szybkim wzniesieniem rąk do boku, a wydech
z powolnym przesuwaniem rąk do przodu, aŜ do ich skrzyŜowania,

wykonaj wdech z jednoczesnym wzniesieniem rąk bokiem do góry, a następnie opuszczaj
wolno ręce, wydychając powoli powietrze,

połóŜ dłonie na karku, przy wdechu przesuń łokcie do przodu aŜ do ich zetknięcia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wykonaj szybki wdech jednocześnie skręcając tyłów w bok, powoli wdychaj powietrze
i tułów wraca do pozycji wyjściowej,

pochyl tyłów do przodu, ręce zwisają swobodnie, wyprostuj tułów i podnieś ręce do góry
wykonując jednocześnie wdech, powtórz skłon wykonując wydech,

uklęknij, dłonie oprzyj na podłodze , przy wdechu unieść głowę i spójrz w sufit, przy
wydechu opuszczaj powoli głowę.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczeń nauczyciel przypomina zasady

Ćwiczenie 4

Przeczytaj kilka razy następujący tekst:
Krótkie były Sędziego z synowcem witania,
Dał mu powaŜnie rękę do pocałowania
I w skroń ucałowawszy, uprzejmie pozdrowił,

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien wyjaśnić cel

wiczenia, a następnie pokazać, w jaki sposób wykonać to ćwiczenie uwzględniając przepisy

bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

przeczytać tekst na jednym oddechu. Zaczerpnąć głęboko powietrze i recytować nie
robiąc Ŝadnych pauz,

przeczytać tekst zuŜywając jeden oddech (wdech i wydech) na kaŜdy wers,

przeczytać cały tekst zuŜywając dwa oddechy (wdech i wydech),

opisać swoje spostrzeŜenia, wyciągnąć wnioski.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenia praktyczne.

Ćwiczenie 5

Sprawdź, czy twój sposób oddychania ma wpływ na zrozumienie czytanego tekstu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien wyjaśnić sposób

wykonania ćwiczenia, uwzględniając przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

dokonać wyboru kilku róŜnych tekstów (opowiadanie, artykuł naukowy, przemówienie,
wiersz),

zaznaczyć miejsca, gdzie naleŜy odetchnąć,

przeczytać trzykrotnie:

−

pierwszy raz przestrzegając dokładnie oznaczonych miejsc,

−

drugi raz, czytać tak, by tekst był zrozumiany przez słuchaczy i dokonać korekty
oddechu, zaznaczając zmianę,

−

trzeci raz czerpiąc oddech w nowo oznaczonych miejscach,

odpowiedzieć na pytanie, dlaczego naleŜało zmienić miejsca zaczerpnięcia oddechu,

zaprezentować ćwiczenie na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenia praktyczne,

−

dyskusja.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

prosty system do nagrywania i odtwarzania,

−

arkusz ćwiczeń,

−

teksty (opowiadanie, artykuł naukowy, przemówienie, wiersz).

Ćwiczenie 6

Przygotuj tekst do recytacji stosując znaki konwencjonalne.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia, zapoznać uczniów z systemem znaków konwencjonalnych
oraz zasadami przygotowania tekstu do wygłoszenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

dokonać wyboru tekstu,

opracować go wg następujących zasad:

−

dokonać analizy ideowej utworu,

−

zaznaczyć akcenty, zwłaszcza akcent logiczny,

−

zaznaczyć w jakich miejscach dokonać pauz, zmian tonu głosu, posłuŜyć się w tym
celu znakami konwencjonalnymi,

−

dokonać wyboru odpowiedniej barwy dźwiękowej głosu.

wygłosić wybrany tekst,

nagrać wybrany tekst,

dokonać ewentualnej korekty,

zaprezentować ćwiczenie na forum grupy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

−

wiczenia praktyczne,

−

dyskusja,

−

pokaz z objaśnieniem.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

prosty system do nagrywania,

−

tabela znaków konwencjonalnych,

−

arkusz ćwiczeń,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Doskonalenie dykcji
i fonetyki”

Test składa się z zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−−−−

zadania 1, 2, 3, 7, 8, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 18, 19, są poziomu podstawowego,

−−−−

zadania 4, 5, 6, 9, 17, 20 są poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−−−−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−−−−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 5 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. c, 3. b, 4. b, 5. a, 6. a, 7. a, 8. a, 9. a, 10. b, 11. a,
12. b, 13. a, 14. c, 15. a, 16. b, 17. c, 18. a, 19. d, 20. b

Plan testu

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Rozpoznać pochodzenie języka polskiego

Zdefiniować dialekt

Zdefiniować Ŝargon

OdróŜnić normę językową od systemu języka

Określić na czym polegają zmiany językowe

Rozpoznać przyczyny błędów językowych

Określić, na czym polega poprawność językowa

Określić zakres poszczególnych działów
gramatyki

Wyjaśnić budowę aparatu mowy i mechanizm
powstawania mowy

10 Wymienić rodzaje upodobnień i sklasyfikować je

11 Określić pojęcie i zakres składni

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12 Zidentyfikować inwersję

13 Wskazać cechy dobrego stylu

14 Wskazać rytmizację języka

15 Zidentyfikować rym

16 Wyjaśnić zasady akcentowania

17 Scharakteryzować proliktyki

18 Zidentyfikować intonację

19 Zdefiniować termin „frazowanie”

20 Przypisać wyrazy do stylu

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.

Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.

Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliŜającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie zbyt trudne odłóŜ jego rozwiązanie na później i wróć
do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−−−−

instrukcja,

−−−−

zestaw zadań testowych,

−−−−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Prajęzykiem, od którego wywodzi się język polski jest
a)

język starocerkiewnosłowiański.

język indoeuropejski.

język prasłowiański.

język zachodnio-słowiański.

Dialekt to
a)

narzecze.

gwara.

zespół gwar wiejskich.

zespół gwar.

argon to

gwara uczniowska.

grypsera.

gwary zawodowe.

słownictwo fachowe.

Uzus jest nazwą odnoszącą się do
a)

normy językowej.

zwyczaju językowego.

systemu języka.

jednego z systemów języka.

Największe zmiany w języku zachodzą w
a)

słownictwie.

słowotwórstwie.

we fleksji.

w składni.

Przyczyną błędów językowych jest
a)

nieznajomość norm językowych.

zbyt szybkie mówienie.

brak wykształcenia.

zły sposób wymawiania.

Poprawność językowa polega na
a)

zgodności tekstu mówionego i pisanego z przyjętymi normami.

zgodności tekstu mówionego z przyjętymi normami.

prawidłowej artykulacji głosek.

sprawności językowej.

Fonetyka – jednym z działów gramatyki, zajmuje się
a)

badaniem dźwięków mowy.

odmianą wyrazów.

budową wyrazów.

badaniem cech dźwięków mowy ludzkiej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Mechanizm mówienia polega na
a)

wzbudzaniu fal dźwiękowych w powietrzu.

ruchu wiązadeł głosowych.

ruchu warg.

ruchu mięśni narządów mowy.

10.

Upodobnienie to
a)

ubezdźwięcznienie głosek.

zmiana artykulacji głoski zaleŜna od sąsiedztwa.

uproszczenie grup spółgłoskowych.

rozbieŜność między mową a pismem.

11.

Składnia, jeden z działów gramatyki zajmuje się
a)

budową wypowiedzi.

budową wyrazów.

wzajemnym stosunkiem wyrazów w zdaniu.

sposobem połączeń wyrazowych w zdaniu.

12.

Inwersja to
a)

szyk wyrazów w zdaniu.

szyk przestawny w zdaniu.

instrumentacja głosowa.

sposób konstrukcji wypowiedzi.

13.

Podstawową cechą dobrego stylu jest
a)

komunikatywność.

zwięzłość.

odpowiedni dobór środków językowych.

zgodność z regułami gramatyki.

14.

Zrytmizowanie języka szczególnie wyraźnie występuje w
a)

prozie publicystycznej.

prozie poetyckiej.

wierszach.

przemówieniach.

15.

Rym to
a)

toŜsamość brzmienia ostatnich głosek w wersie.

całkowita zgodność brzmienia wyrazów.

zbieŜność brzmienia ostatnich sylab w wersie.

całkowita identyczność ostatnich sylab w wersie.

16.

Akcent jest zjawiskiem fonetycznym, polegającym na
a)

zwiększeniu siły wydechu w czasie wymawiania wyrazów.

zmianie w natęŜeniu głosu.

zmianie intonacji.

wyróŜnieniu sylaby w wyrazie poprzez zmianę intonacji głosu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17.

Proklityki to
a)

wyrazy pozbawione samodzielnego akcentu.

wyrazy łączące się w jedną całość akcentową z wyrazem poprzedzającym.

wyrazy łączące się w jedną całość akcentowaną z wyrazem następnym.

przyimki stojące przed wyrazami wielosylabowymi.

18.

Intonacja to inaczej
a)

akcent toniczny.

akcent emocjonalny.

akcent zdaniowy.

ton wypowiedzi.

19.

Frazowanie to
a)

odcinek tworzący całość wyrazową.

prawidłowe rozłoŜenie akcentów w wierszu.

sposób rozczłonkowania tekstu na grupy oddechowe.

metoda przygotowania tekstu do wygłoszenia.

20.

Do jakiego stylu wypowiedzi naleŜą wyrazy: dygnitarz, gigantyczny, zamierzchły,
nawałnica
a)

naukowego.

artystycznego.

publicystycznego.

potocznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Doskonalenie dykcji i fonetyki

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Test 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Doskonalenie dykcji

i fonetyki”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 8, 9, 12, 13, 15, 16, 17, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 6, 7, 10, 11, 14 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. a, 3. c, 4. b, 5. a, 6. b, 7. d, 8. b, 9. b, 10. c, 11. b,
12. a, 13. d, 14. c, 15. c, 16. d, 17. a, 18. b, 19. a, 20. b.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Zidentyfikować cechy artykulacji
głosek

Wskazać narzędzie artykulacyjne przy
wymawianiu spółgłosek

Wskazać rezonans aparacie mowy

Nazwać metody badania artykulacji
głosek

Zdefiniować głoskę

Wymienić róŜnice w artykulacji
samogłosek i spółgłosek

Sklasyfikować spółgłoski

Zidentyfikować spółgłoski palatalne

Zidentyfikować zgłoskę

10 Określić rolę rytmu w wypowiedzi

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11 Określić środki rytmizacji wiersza

12 Wyjaśnić funkcję rymu

13 Zdefiniować akcent inicjalny

14 Scharakteryzować mazurzenie

15 Podać cechę normy językowej

16 Zdefiniować równowaŜnik zdania

Wskazać zdanie, w którym występuje
szyk przestawny

18 Zidentyfikować enklityki

Wyjaśnić, na czym polega szyk
wyrazów w zdaniu

20 Zidentyfikować akcent zestrojony

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

Poinformuj uczniów o rodzajach zadań zawartych w zestawie oraz o zasadach
punktowania.

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).

Zapewnij uczniom moŜliwość samodzielnej pracy.

Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, określ czas przeznaczany
na udzielanie odpowiedzi.

Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich moŜliwości).

Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.

10.

Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.

11.

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

12.

Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mające na celu uniknięcia niepowodzeń
dydaktycznych

−

w przypadku słabych wyników przeprowadzonego sprawdzianu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Instrukcja dla ucznia

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Przeczytaj zestaw zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań o róŜnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.

Za kaŜdą poprawną odpowiedź moŜesz uzyskać 1 punkt.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla kaŜdego zadania podane
są cztery moŜliwe odpowiedzi: a, b, c, d i tylko jedna odpowiedź jest poprawna, i zaznacz
ją znakiem X.

Staraj się wyraźnie zaznaczyć odpowiedzi. JeŜeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz
odpowiedź, otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedź, którą uwaŜasz
za poprawną.

Pracuj samodzielnie.

Po rozwiązaniu testu sprawdź czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na karcie
odpowiedzi.

10.

Na rozwiązanie zadań testu masz 35 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−−−−

instrukcja,

−−−−

zestaw zadań testowych,

−−−−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Artykulacja to
a)

ruchy i układ narządów mowy.

współbrzmienie dźwięków.

drganie wiązadeł głosowych.

wypowiadanie się.

Przy wymawianiu spółgłosek najwaŜniejszym narzędziem artykulacyjnym jest
a)

podniebienie miękkie.

podniebienie twarde.

język.

dolna szczęka.

Rezonatorem w aparacie mowy są
a)

wiązadła głosowe.

struny głosowe.

nasada.

krtań.

Czynność języka bada metoda
a)

labiografii.

lingwografii.

patolografii

kimografii.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Głoska to
a)

sylaba.

litera.

samogłoska.

najwaŜniejszy element mowy.

NajwaŜniejszą róŜnicą przy wymawianiu spółgłosek i samogłosek jest
a)

róŜnica pod względem miejsca artykulacji.

pod względem stopnia rozwarcia narządów mowy.

udział wiązadeł głosowych w artykulacji.

artykulacja samogłosek wymaga większego, otwarcia kanału ustnego.

Spółgłoski b, d, ź, g, r są głoskami
a)

dźwięcznymi.

bezdźwięcznymi.

rodkowojęzykowo-dziąsłowymi.

rodkowojęzykowymi.

Spółgłoski palatalne to
a)

spółgłoski dźwięczne.

spółgłoski miękkie.

zwarte.

szczelinowe.

Zgłoska to
a)

fonem.

połączenie wyrazowe.

sylaba.

spółgłoska nie tworząca sylaby.

10.

Rytm wypowiedzi polega na
a)

regularnym powtarzaniu zespołów brzmieniowych.

regularnie rozłoŜonych akcentach.

regularnej ilości sylab.

szczególnej instrumentacji głosowej.

11.

NajwaŜniejszymi środkami rytmizacji wiersza są
a)

rozkład akcentów.

zestroje akcentowe.

sylaby.

akcent.

12.

Rym na końcu wersu spełnia funkcję
a)

instrumentacyjną.

wierszotwórczą.

rytmizacyjną.

stylistyczną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13.

Akcent inicjalny to akcent
a)

padający na pierwszą sylabę w wyrazie.

padający na ostatnią sylabę w wyrazie.

akcent ruchomy.

padający na przedostatnią sylabę w wyrazie.

14.

Mazurzenie jest charakterystyczne dla dialektu
a)

wielkopolskiego.

kaszubskiego.

małopolskiego.

podhalańskiego.

15.

Charakterystyczną cechą normy językowej jest
a)

zmienność.

stałość.

zgodność z systemem języka.

zmiany w systemie fleksyjnym języka.

16.

RównowaŜnik zdania to
a)

drugorzędna część zdania,

wypowiedź pozbawiona orzeczenia,

układ wyrazów w zdaniu.

najmniejsza cząstka zdania.

17.

Zdanie w którym występuje szyk przestawny to
a)

Schylił się jeszcze bardziej, zgarbił.

Stałem w słońca zachodzie jak płomień.

Jutro w południe pójdziesz do sklepu.

Wokulski ocknął się z dawnych wspomnień.

18.

Enklityki to
a)

wyrazy pozbawione akcentu.

wyrazy łączące się w jedną całość akcentowaną z wyrazem poprzedzającym.

wyrazy łączące się w jedną całość akcentowaną z wyrazem następnym.

przyimki stojące przed wyrazami wielosylabowymi.

19.

Szyk wyrazów w zdaniu w języku polskim przyporządkowany jest
a)

ciśle wytyczonym regułom.

swobodny.

luźny.

zaleŜny od sąsiadujących ze sobą składników zespołu.

20.

Akcent zestrojowy to akcent
a)

wyrazowy.

logiczny.

zdaniowy.

uczuciowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Doskonalenie dykcji i fonetyki

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedzi

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Słownik
Akcent

– (od łac. accentus dźwięk, przycisk) zjawisko fonetyczne polegające na

wyróŜnieniu sylaby za pomocną natęŜenia głosu.

Aparat fonacyjny – aparat głosowy.

Apostrofa

– figura retoryczna, polegająca na bezpośrednim zwróceniu się do kogoś.

Apostrof

– (z grec. apóstrophos’, odwracający) znak pisarski w postaci przecinka

nad linią pisma, oddzielający końcówkę polską w odmianie wyrazów
obcych.

Artykulacja

– (z łac. articulatio’, rozczłonkowanie) wymawianie, ruchy narządów

mowy oraz ich układ.

Asonans

– identyczność ostatniej samogłoski akcentowanej w kolejnych wersach

wiersza.

Dialekt

– (z grec. diálektos’, sposób mówienia) język właściwy ludności

wiejskiej jakiegoś regionu kraju.

Ekspresja

– uzewnętrznienie przeŜycia.

Enklityka

– wyraz nie mający samodzielnego akcentu.

Fleksja

– dział gramatyki zajmujący się odmianą wyrazów.

Fonetyka

– dział gramatyki badający cechy artykulacyjne i akustyczne głosek.

Fonacja

– (z grec. phone’, głos, dźwięk) wymawianie dźwięków mowy za

pomocą ruchów artykulacyjnych, wydawanie głosu przez człowieka.

Frazeologia

– (z grec. phrasis’, mówienie + logos’ słowo, nauka), nauka o związkach

wyrazowych.

Fraza

– podstawowa jednostka frazeologiczna, ma postać zdania

Głoska

– najmniejsza, niepodzielna jednostka dźwiękowa.

Gwara

– mowa ludności mieszkającej na wsi.

Intonacja

– róŜnicowanie wysokości brzmienia dźwięków w mowie.

Konsonans

– współbrzmienie spółgłosek.

Metafora

– przenośnia

Morfologia

– (z grec. morphe’ kształt + forma + logos nauka) dział gramatyki

obejmujący fleksję i słowotwórstwo nauka o budowie i odmianie
wyrazów.

Neologizm

– (z grec. neos’ mowy + logos’ słowo) nowotwór językowy.

Norma językowa – (z łac. norma, wzór, model) zbiór wszystkich reguł gramatycznych

danego

języka,

określających

sposób

tworzenia

konstrukcji

językowych

Proklityki

– (z grec. prokliwo’ nachylam się ku przodowi), wyraz nieakcentowany,

łączący się w całość z wyrazem akcentowanym następującym po nim.

Rym

– toŜsamość

brzmienia

ostatnich

głosek

lub

ich

zespołów

w zakończeniach wersów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rytm

– zjawisko polegające na powtarzalności niektórych elementów

w obrębie jakiejś całości.

Słowotwórstwo

– dział językoznawstwa zajmujący się budową wyrazów

Synonim

– (z grec. synónymia’, równość imienia) wyraz bliskoznaczny.

Upodobnienie

– zmiana w artykulacji głoski zaleŜna od sąsiedztwa fonetycznego.

Uzus

– (z łac. usus’ uŜycie, korzystanie, praktyka) przyjęty w danym

społeczeństwie zwyczaj posługiwania się środkami językowymi.

Wersyfikacja

– zasady, technika tworzenia wierszy.

Zgłoska

– sylaba

argon

– (z franc. jargon) odmiana języka ogólnonarodowego, uŜywana przez

poszczególne grupy społeczne, odznaczająca się specyficznym
słownictwem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

Bartnicka, Dąbrowska B.: Podstawowe wiadomości z dialektologii polskiej. PZ45,
Warszawa 1959

Bąba S.: Na końcu języka. PWN, Warszawa 1992

Buttler D.: Kultura języka polskiego. PWN, Warszawa 1992

Doroszewski W, Wieczorkiewicz B. (red.).: Gramatyka opisowa języka polskiego.
Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1961

Głowiński M.: Zarys teorii literatury. PZWS, Warszawa 1967

Klemensiewicz Z.: Zarys składni polskiej. PWN, Warszawa 1963

Klemensiewicz Z.: Składnia, stylistyka. PWN, Warszawa 1982

Kuziak M.: Sztuka mówienia. Wyd. Park, 2006

Mikuła M.: Kultura Ŝywego słowa. PZWS, Warszawa 1963

10.

Milewski T.: Wstęp do językoznawstwa. PWN, Kraków 1962

11.

Miodek J.: Odpowiednie dać rzeczy słowo. PWN, Warszawa 1987

12.

Nogajowa M.: Słowo do słowa. WSP, Warszawa 1984

13.

Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2002

14.

Sirotwiński S.: Słownik terminów literackich. Ossolineum, Wrocław 1970

15.

Styczek I.: Logopedia. PWN, Warszawa 1981

16.

Szletyńscy Z. i H.: Prawidłowe mówienie. LSW, Warszawa 1975

17.

Szober St.: Słownik poprawnej polszczyzny. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa
1958

18.

Wieczorkiewicz B.: Sztuka mówienia. Wyd. Radia i Telewizji, Warszawa 1977