1 

 

DEMOGRAFIA  

Tematyka wykładów 

1.  Wprowadzenie do przedmiotu. Pojęcia wstępne. Zaludnienie świata, wielkich regionów oraz 

wybranych krajów. Miejsce Polski na demograficznej mapie świata i Europy. Teorie 
ludnościowe. 

2.  Struktura ludności według podstawowych cech społeczno-demograficznych. 

3.  Urodzenia i małżeoskośd. Tendencje zmian modelu rodziny.  

4.  Długośd życia i ekonomiczne konsekwencje jego zmian; tablice trwania życia. Umieralnośd. 

5.  Migracje: determinanty i kierunki. Globalizacja międzynarodowych migracji.  

6.  Metody prognozowania demograficznego. 

7.  Perspektywy zmian liczby ludności Polski i świata. 

Literatura 

Podstawowa: 

1. Holzer J. Z.: Demografia. Warszawa, PWE 2005. 

2. Kędelski M., Paradysz J.: Demografia. Poznao, Wydawnictwo AE w Poznaniu 2006. 

3. Demografia. Metody analizy i prognozowania. Red. M. Cieślak. Warszawa, PWN 1992. 

4. Okólski M.: Demografia. Podstawowe pojęcia, procesy i teorie w encyklopedycznym zarysie. 
Warszawa. Wydawnictwo Naukowe Scholar 2004. 

5. Procesy demograficzne i metody ich analizy. Red. J. Kurkiewicz. AE Kraków 2007. 

Uzupełniająca: 

1. Balicki J., Frątczak E., Nam Ch. B.: Przemiany ludnościowe. Fakty – interpretacje – opinie. 
Warszawa. Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyoskiego 2003. 

2.  National Population Policies 2001. United Nations. New York 2002.  

 Strony internetowe: 

www.prb.org

  

www.stat.gov.pl

  

2 

 

WYKŁAD 1. WPROWADZENIE DO PRZEDMIOTU. POJĘCIA WSTĘPNE. 

Demografia [gr. dḗmos ‘lud’, gráphō ‘piszę’] 

Demografia jako nauka zajmuje się obserwacją, analizą i prognozowaniem procesów ludnościowych, 
badaniem powiązao zdarzeo demograficznych   oraz wzajemnym oddziaływao zjawisk 
demograficznych i warunków bytu ludności. 

Procesy demograficzne – przedmiot badao  

Podstawową jednostką badanych zbiorowości w demografii jest pojedynczy człowiek, rodzina lub 
gospodarstwo domowe.  

Jednakże demografia nie zajmuje się analizą zachowania pojedynczych jednostek, lecz analizą 
prawidłowości obserwowanych w procesach zachodzących w badanej, dostatecznie licznej,  
zbiorowości, na którą składają się pojedyncze jednostki.  

Zatem proces demograficzny jest skutkiem zachowania się zbioru jednostek. 

Demografia powiązana jest z: 

o   statystyką 

o   ekonomią 

o   socjologią 

o   psychologią 

o  medycyną. 

Główne procesy demograficzne 

Ruch naturalny  

•  urodzenia 

•  zgony 

•  małżeostwa 

•  rozwody 

Ruch wędrówkowy(migracyjny)  

•  emigracje 

•  imigracje 

Konsekwencją ruchu naturalnego i wędrówkowego są zmiany w stanie i strukturze ludności danego 
obszaru. 

3 

 

Statystyka ludności, dostarcza danych liczbowych niezbędnych przy badaniu prawidłowości rozwoju 
ludności. 

Źródła informacji demograficznej: 

1. Powszechne spisy ludności 

2. Rejestracja bieżąca urodzeo, zgonów, zmian stanu cywilnego i miejsca zamieszkania ludności 

3. Specjalne badania ankietowe przeprowadzane wśród odpowiednio wylosowanych respondentów.  

Jak mierzyd procesy demograficzne? 

Dla wykrycia lub potwierdzenia prawidłowości zjawisk ludnościowych posługujemy się wielkościami 
absolutnymi i względnymi. 

Wielkości absolutne 

- zasoby - np. : liczba ludności, liczba kobiet 

- strumienia - np.: liczba urodzeo, liczba zgonów. 

Wielkości względne częściej są wykorzystywane w opisie procesów demograficznych. Stosuje się  
współczynniki demograficzne.  

Współczynniki demograficzne: 



 

struktury (udziału) 

100

L

l

W

i





 



 

natężenia 

C

L

F

W





, F – liczba faktów demograficznych, L – liczba ludności, C – stała (1, 100, 1000, 

10000) 



 

dynamiki 

100

F

F

W

0

n





, F

n

 – liczba faktów demograficznych w okresie badanym n, F

0

 – liczba faktów 

demograficznych w okresie podstawowym 0 



 

inne – np. określające wiek  

mediana wieku (średni wiek) 

przeciętne dalsze trwanie życia 

średni wiek kobiety w momencie porodu. 

4 

 

Co zapamiętad? 

•  Co jest przedmiotem badania w demografii? 

•  Jakie są podstawowe procesy demograficzne? 

•  Jakie są źródła danych demograficznych? 

•  Jakie wielkości wykorzystywane są do pomiaru zjawisk demograficznych? 

Gdzie zgłębid wiedzę? 

•  Holzer – rozdz. 1, rozdz. 2, rozdz. 3.1, 3.2 (strony 13 – 78) 

•  Kędelski, Paradysz – rozdz. 1.1, 1.2, 1.3 (strony 5 – 20) 

•  Cieślak – rozdz. 1.1, rozdz. 2.1      (strony 9 – 22, 54 – 61) 

•  Kurkiewicz – rozdz. 1.1, 1.2, 1.4 (strony 15-22, 31-40)