Ekologia 

Wykład z dnia 10.01.2010 

 

Ekosystemy na świecie 

 Biogeografia – geografia biosfery, wyróżniamy fito- i zoogeografię 

 

łączna biomasa organizmów – ok. 2500 km

3

 (w tym 4 km

3

 zoomasy) 

 

Zasięg – obszar zajmowany przez osobniki tego samego gatunku (organizmy zonalne – 

odpowiadające jakiejś strefie klimatycznej i azonalne – przywiązane do siedliska). Zasięg to nie to 

samo co areał, zasięg jest sumą areałów. 

Endemit – gatunek unikalny dla danego miejsca albo regionu, występujący na ograniczonym 

obszarze, nigdzie indziej nie występujący naturalnie. (neo- i paleoendemity) 

neoendemity – dopiero wyewoluowały na danym, ograniczonym w naturalny sposób obszarze (np. 

wyspa, góry), poza którym nie zdążył lub nie zdołał się dalej rozprzestrzenić 

Paleoendemity- współcześnie żyjące endemity roślin, których pochodzenie jest datowane od 
trzeciorzędu. 
Relikt - współczesne organizmy, zarówno roślinne jak i zwierzęce, mające w przeszłości szerszy zasięg 

geograficzny, lecz obecnie żyjące na terenie znacznie mniejszym. Zmniejszenie zasięgu może 

świadczyć o tendencji gatunku do wymierania.

 

W systematyce mianem reliktu ewolucyjnego określa 

się "niedobitki" różnych form życia, pozostałe po wymarłych grupach systematycznych 

geograficzny 

siedliskowy 

systematyczny 

filogenetyczny 

Malina moroszka – relikt polodowcowy rośnie na torfowiskach 

Wikariant – dwa lub trzy gatunki spokrewnione ze sobą lecz występujące w różnych regionach 

geograficznych (wikariant geograficzny) bądź różnych siedliskach (wikariant siedliskowy) 

 

Teoria Wegenera - pierwsza teoria zakładająca wędrówkę kontynentów 

 

Krainy zoogeograficzne i Państwa roślinne 

- obszary (dużo endemitów na poziomie rodzajów i rodzin) 

- prowincje (dużo endemitów na poziomie gatunków) 

- regiony (charakterystyczna kombinacja gatunków neoendemitów) 

- podregiony (co najmniej 75% identyczności) 

- fauna i flora lokalna 

 

Krainy zoogeograficzne i Państwa roślinne zostały wyróżnione i opisane na przełomie XIX i XX wieku.  

 

KRAINA PALEARKTYCZNA - kraina zoogeograficzna obejmująca cały kontynent europejski, Wyspy 
Kanaryjskie, Azory, Maderę, Wyspy Zielonego Przylądka, Afrykę powyżej zwrotnika Raka, Półwysep 
Arabski poza pasem przybrzeżnym zaliczanym do krainy etiopskiej, Wyspy Japońskie, Azję Mniejszą i 
te regiony Azji, które leżą na północ od Himalajów. Jest największą powierzchniowo krainą 
zoogeograficzną. 
 

Prawie cała Palearktyka leży w strefie klimatu zimnego i umiarkowanego, jedynie w południowej 
części – podzwrotnikowego. 
 
Niezbyt bogata, jak na tak wielki obszar, fauna jest typowa dla poszczególnych stref klimatyczno-
roślinnych, ułożonych równoleżnikowo – od tundry na północy, przez tajgę, lasy liściaste i zarośla 
wiecznie zielone, po stepy i pustynie na południu. Najbardziej charakterystyczne gatunki zwierząt: 
w strefie okołobiegunowej: niedźwiedź polarny, lis polarny, renifer, zając bielak, lemingi, sowa 
śnieżna, pardwa górska; 
w strefie umiarkowanej: ssaki kopytne: żubr, jeleń, sarna, piżmowiec, daniel, muflon, wielbłądy itp.; 
drapieżne: niedźwiedź brunatny, irbis; ssaki z rodziny łasicowatych; wiele gatunków gryzoni. 
 
Część gatunków na południowych krańcach Palearktyki to przybysze z krainy etiopskiej, np.: antylopy 
– adaks i oryks, drapieżniki: lampart i gepard, a ponadto hiena pręgowana, ichneumon i jeżozwierz 
afrykański. Elementami orientalnymi w faunie części azjatyckiej są m.in: syberyjski podgatunek 
tygrysa - tygrys syberyjski, liczna grupa bażantów oraz przedstawiciel ssaków naczelnych – makak 
japoński. 
 
Gadów jest mało, a z płazów głównie występują ogoniaste. Z licznej gromady ptaków żyje tu 
niespełna 1 000 gatunków i tylko jedna rodzina endemiczna – płochacze. Wśród ssaków są jedynie 
dwie endemiczne rodziny gryzoni: ślepce i selewinki. Wynika to z faktu, że większość zwierząt 
Palearktyki należy do rzędów i rodzin szeroko rozmieszczonych, których przedstawiciele zamieszkują 
głównie obszary tropikalne i subtropikalne. 
 
KRAINA NEARKTYCZNA - 

 

kraina zoogeograficzna obejmująca północną część Meksyku, Amerykę 

Północną i Grenlandię.  
 
Nearktyka leży w strefie klimatu zimnego i umiarkowanego.  
 
Najbardziej charakterystyczne gatunki zwierząt: 
ssaki  
niedźwiedź czarny i grizzly - głównie w Górach Skalistych 
piżmowół - w tundrze 
karibu i łoś (amerykańskie podgatunki) - w tajdze 
jeleń wirginijski i skunks - w lasach liściastych na wschodzie kontynentu 
bizon - dawniej na preriach, obecnie tylko w parkach narodowych 
pekari 
ptaki: kardynały, tanagry, kolibry, dzikie indyki i in. 
gady: grzechotniki, gekony, legwany, helodermy i in. 
płazy: salamandry, ambystomy i in. 
ryby: niszczuki, amia, liczne okoniowate i karpiowate. 
 
Stosunkowo niewiele jest tu endemitów. Można do nich zaliczyć jadowite jaszczurki - helodermy, 
płazy - ambystomy i amfiumy, a ze ssaków: skunksa, szopa pracza, niedźwiedzia grizzly, widłorogie 
oraz gryzonie: ursona, goffery, szczuroskoczki i sewele. 
 
Część gatunków na południowych krańcach Nearktyki to przybysze z krainy neotropikalnej, dzięki 
utworzonemu pod koniec trzeciorzędu połączeniu z Ameryką Południową (most lądowy Beringa), np. 
ptaki - kolibry i kondory, ssaki - dydelf północny, pancernik peba.