Ekologia

Wykład z dnia 10.01.2010

Ekosystemy na świecie

Biogeografia – geografia biosfery, wyróżniamy fito- i zoogeografię

łączna biomasa organizmów – ok. 2500 km

3

(w tym 4 km

3

zoomasy)

Zasięg – obszar zajmowany przez osobniki tego samego gatunku (organizmy zonalne –

odpowiadające jakiejś strefie klimatycznej i azonalne – przywiązane do siedliska). Zasięg to nie to

samo co areał, zasięg jest sumą areałów.

Endemit – gatunek unikalny dla danego miejsca albo regionu, występujący na ograniczonym

obszarze, nigdzie indziej nie występujący naturalnie. (neo- i paleoendemity)

neoendemity – dopiero wyewoluowały na danym, ograniczonym w naturalny sposób obszarze (np.

wyspa, góry), poza którym nie zdążył lub nie zdołał się dalej rozprzestrzenić

Paleoendemity- współcześnie żyjące endemity roślin, których pochodzenie jest datowane od
trzeciorzędu.
Relikt - współczesne organizmy, zarówno roślinne jak i zwierzęce, mające w przeszłości szerszy zasięg

geograficzny, lecz obecnie żyjące na terenie znacznie mniejszym. Zmniejszenie zasięgu może

świadczyć o tendencji gatunku do wymierania.

W systematyce mianem reliktu ewolucyjnego określa

się "niedobitki" różnych form życia, pozostałe po wymarłych grupach systematycznych

geograficzny

siedliskowy

systematyczny

filogenetyczny

Malina moroszka – relikt polodowcowy rośnie na torfowiskach

Wikariant – dwa lub trzy gatunki spokrewnione ze sobą lecz występujące w różnych regionach

geograficznych (wikariant geograficzny) bądź różnych siedliskach (wikariant siedliskowy)

Teoria Wegenera - pierwsza teoria zakładająca wędrówkę kontynentów

Krainy zoogeograficzne i Państwa roślinne

- obszary (dużo endemitów na poziomie rodzajów i rodzin)

- prowincje (dużo endemitów na poziomie gatunków)

- regiony (charakterystyczna kombinacja gatunków neoendemitów)

- podregiony (co najmniej 75% identyczności)

- fauna i flora lokalna

Krainy zoogeograficzne i Państwa roślinne zostały wyróżnione i opisane na przełomie XIX i XX wieku.

KRAINA PALEARKTYCZNA - kraina zoogeograficzna obejmująca cały kontynent europejski, Wyspy
Kanaryjskie, Azory, Maderę, Wyspy Zielonego Przylądka, Afrykę powyżej zwrotnika Raka, Półwysep
Arabski poza pasem przybrzeżnym zaliczanym do krainy etiopskiej, Wyspy Japońskie, Azję Mniejszą i
te regiony Azji, które leżą na północ od Himalajów. Jest największą powierzchniowo krainą
zoogeograficzną.

Prawie cała Palearktyka leży w strefie klimatu zimnego i umiarkowanego, jedynie w południowej
części – podzwrotnikowego.

Niezbyt bogata, jak na tak wielki obszar, fauna jest typowa dla poszczególnych stref klimatyczno-
roślinnych, ułożonych równoleżnikowo – od tundry na północy, przez tajgę, lasy liściaste i zarośla
wiecznie zielone, po stepy i pustynie na południu. Najbardziej charakterystyczne gatunki zwierząt:
w strefie okołobiegunowej: niedźwiedź polarny, lis polarny, renifer, zając bielak, lemingi, sowa
śnieżna, pardwa górska;
w strefie umiarkowanej: ssaki kopytne: żubr, jeleń, sarna, piżmowiec, daniel, muflon, wielbłądy itp.;
drapieżne: niedźwiedź brunatny, irbis; ssaki z rodziny łasicowatych; wiele gatunków gryzoni.

Część gatunków na południowych krańcach Palearktyki to przybysze z krainy etiopskiej, np.: antylopy
– adaks i oryks, drapieżniki: lampart i gepard, a ponadto hiena pręgowana, ichneumon i jeżozwierz
afrykański. Elementami orientalnymi w faunie części azjatyckiej są m.in: syberyjski podgatunek
tygrysa - tygrys syberyjski, liczna grupa bażantów oraz przedstawiciel ssaków naczelnych – makak
japoński.

Gadów jest mało, a z płazów głównie występują ogoniaste. Z licznej gromady ptaków żyje tu
niespełna 1 000 gatunków i tylko jedna rodzina endemiczna – płochacze. Wśród ssaków są jedynie
dwie endemiczne rodziny gryzoni: ślepce i selewinki. Wynika to z faktu, że większość zwierząt
Palearktyki należy do rzędów i rodzin szeroko rozmieszczonych, których przedstawiciele zamieszkują
głównie obszary tropikalne i subtropikalne.

KRAINA NEARKTYCZNA -

kraina zoogeograficzna obejmująca północną część Meksyku, Amerykę

Północną i Grenlandię.

Nearktyka leży w strefie klimatu zimnego i umiarkowanego.

Najbardziej charakterystyczne gatunki zwierząt:
ssaki
niedźwiedź czarny i grizzly - głównie w Górach Skalistych
piżmowół - w tundrze
karibu i łoś (amerykańskie podgatunki) - w tajdze
jeleń wirginijski i skunks - w lasach liściastych na wschodzie kontynentu
bizon - dawniej na preriach, obecnie tylko w parkach narodowych
pekari
ptaki: kardynały, tanagry, kolibry, dzikie indyki i in.
gady: grzechotniki, gekony, legwany, helodermy i in.
płazy: salamandry, ambystomy i in.
ryby: niszczuki, amia, liczne okoniowate i karpiowate.

Stosunkowo niewiele jest tu endemitów. Można do nich zaliczyć jadowite jaszczurki - helodermy,
płazy - ambystomy i amfiumy, a ze ssaków: skunksa, szopa pracza, niedźwiedzia grizzly, widłorogie
oraz gryzonie: ursona, goffery, szczuroskoczki i sewele.

Część gatunków na południowych krańcach Nearktyki to przybysze z krainy neotropikalnej, dzięki
utworzonemu pod koniec trzeciorzędu połączeniu z Ameryką Południową (most lądowy Beringa), np.
ptaki - kolibry i kondory, ssaki - dydelf północny, pancernik peba.