Wykład 14

Wykład 14

Odczytanie fragmentu Jr 52,12-16

Ks. Michał Bednarz

Zburzenie Jerozolimy i niewola babilońska

Prowadzący: W jakich okolicznościach rozpoczęła się tragedia Izraela?

Wykładowca: Tragedia narodu wybranego rozpoczęła się w chwili, gdy po śmierci Salomona
(931) nastąpił rozpad jego królestwa na dwie części. Królestwo Północne albo Izraelskie zaczęło
szybko chylić się ku upadkowi. Nastąpił on definitywnie wtedy, gdy Asyryjczycy zburzyli Sama-
rię, stolicę Królestwa Izraelskiego (722/721). Mieszkańcy tej części Ziemi Obiecanej dostali się
do niewoli asyryjskiej.

Królestwo Judzkie albo Południowe przetrwało znacznie dłuŜej. Jego upadek nastąpił po nieuda-
nej  reformie,  którą  przeprowadził  król  Jozjasz  (641-609).  Panowanie  tego  władcy  zbiegło  się  z
nagłym upadkiem Asyrii. Młody król myślał o zrzuceniu obcego jarzma. Najpierw musiał jednak
zreorganizować  i  odnowić  naród.  Dlatego  podjął  reformę  polityczną  i  religijną  zmierzającą  do
usunięcia obcych wpływów zarówno w dziedzinie kultu, jak i z Ŝycia społecznego. Sytuacja reli-
gijna  i  moralna  narodu  pozostawiała  bowiem  bardzo  wiele  do  Ŝyczenia.  Obok  Jahwe,  którego
uwaŜano za Boga narodowego, czczono  inne  liczne bóstwa (Baala,  Asztarte). „Królowej nieba”
składano  nawet  ofiary  z  ludzi  (Jr  7,18;  44,17-19.25).  W  tym  okresie  działał  prorok  Jeremiasz.
Wspierał króla w przeprowadzaniu reformy (2 Krn 35,25).

W r. 612 Babilończycy, wsparci przez Medów, zdobyli Niniwę, stolicę Asyrii. Ludność wymor-
dowano,a  miasto  zmieniono  w  ruinę.  Wschód  powitał  z  radością  upadek  Niniwy  (por.  Na  2-3).
TakŜe niewielka Judea odetchnęła. Ale nadzieje prysły jak bańka mydlana, kiedy do sporu dołą-
czył  Egipt.  Na  pomoc  upadającemu  imperium  asyryjskiemu  pospieszyło  wojsko  egipskie  pod
wodzą  faraona  Neko  II,  który  usiłował  utrzymać  równowagę  sił  na  Wschodzie.  Pospieszył  na
pomoc upadającej Asyrii. Drogę zastąpił mu Jozjasz. W bitwie pod Megiddo król został ranny i
umarł  (r.  609).  Klęska  pogrzebała  marzenia  o  reformie  Królestwa  Judzkiego  i  stała  się  począt-
kiem  upadku  państwa.  Faraon  zakuł  w  kajdany  nowego  króla  –  Joachaza  a  na  państwo  nałoŜył
wielkie daniny.

Prowadzący: Dlaczego doszło do niewoli babilońskiej?

Wykładowca: Na Wschodzie zrodziła się nowa potęga – Babilonia. W Królestwie Judzkim wy-
buchły wewnętrzne walki. W r. 604 Nabuchodonozor – król babiloński - wyruszył na zachód.
Jerozolima musiała się poddać. W Królestwie Judzkim do głosu doszła jednak partia proegipska i
król Jojakim zbuntował się przeciw Babilończykom. W r. 598 Nabuchodonozor rozpoczął oblę-
Ŝ

enie Jerozolimy. Kolejnemu królowi, Jojakinowi, nie pozostało nic innego jak poddać się. Zwy-

cięzca złupił skarbiec świątyni i deportował do Babilonii króla wraz z całą rodziną i większością
dostojników, rzemieślników i Ŝołnierzy. Na króla wyznaczył Mattaniasza, zmieniając mu imię na
Sedecjasz. Nowy król okazał się słaby i niestały. Nie potrafił zapanować nad dwoma rywalizują-
cymi ze sobą partiami: jedna, reprezentowana przez Jeremiasza, radziła zachować spokój i pod-
dać  się  Babilończykom,  a  druga,  silniejsza,  szukała  wsparcia  w  Egipcie.  Stronnictwo  antybabi-
lońskie  zdobyło  przewagę.  Nabuchodonozor  na  nowo  podjął  długotrwałe  oblęŜenie  Jerozolimy.
W lipcu r. 587 Babilończycy zrobili wyłom  w murach miasta. Sedecjasz został schwytany  i od-
stawiony do głównej kwatery Nabuchodonozora w Ribla. Tutaj, w jego obecności, zamordowani
zostali jego synowie a jemu wydłubano oczy  i skazano go na wygnanie do Babilonii. Zburzono
mury miasta, świątynię oraz budynki, a święte naczynia zabrano do Babilonu. Królestwo Judzkie

zostało  całkowicie  zdewastowane.  Wielu  ludzi  poszło  do  niewoli,  inni  zginęli  czy  to  od  miecza
czy  od chorób lub  głodu, a jeszcze inni uciekli dobrowolnie z kraju. ChociaŜ –  z czysto  gospo-
darczego  punktu  widzenia  –  los  śydów,  którzy  pozostali  w  kraju,  był  dosyć  znośny,  to  jednak
musieli  się  uporać  z  waŜnymi  problemami  religijnymi.  Wywołały  je  zburzenie  Jerozolimy  oraz
pojawienie  się  obcych  religii.  Właśnie  dlatego,  Ŝe  warstwa  wykształcona  i  kapłańska  w  całości
znalazła  się  na  wygnaniu,  w  religijnej  sytuacji  kryzysowej  zabrakło  męŜów,  którzy  potrafiliby
podjąć jasne decyzje i udzielić jakichś napawających otuchą wskazówek na przyszłość. Nie było
proroka  Pańskiego,  brakło  nawet  Ŝarliwego  kapłana,  który  by  tchnął  nowego  ducha  w  wątpiące
serca. Wielu sądziło, Ŝe nawet Bóg zapomniał o swym ludzie.

Znaczna  część  narodu  znalazła  się  w  niewoli  w  Babilonii.  Stanowiła  elitę  Izraela.  Byli  to  prze-
waŜnie przywódcy polityczni i religijni. W Babilonii nie zamykano śydów ani w więzieniach ani
w obozach. Zasiedlono nimi pewne enklawy, np. dolny bieg Eufratu i Tygrysu czy nawet okolice
Babilonu. Nie zmierzano pozbawić Izraelitów toŜsamości narodowej. Z Księgi Ezechiela, jedne-
go z najwaŜniejszych źródeł dla oceny stosunków panujących na wygnaniu, moŜna wyczytać, Ŝe
wygnańcy mieli prawo nabywać domy i posiadłości ziemskie. Niektórzy śydzi osiągnęli znaczny
poziom  dobrobytu.  Odgrywali  wiodącą  rolę  w  dziedzinie  finansów  i  kierowali  bankami.  Wielu
czuło się w  Babilonii tak dobrze, iŜ  po dekrecie Cyrusa nie chcieli  wracać do ojczyzny. Jednak
znaczna część Hebrajczyków z utęsknieniem marzyła o powrocie do ojczyzny i Świętego Miasta.

Prowadzący: Jakie były skutki niewoli babilońskiej?

Wykładowca: Wydarzenia związane z klęską wstrząsnęły wiarą wielu Izraelitów i dlatego ulegli
wpływom  kultury  babilońskiej.  Dla  wielu  przykre  doświadczenia  stały  się  pretekstem,  aby  ze-
rwać z przeszłością, a dla innych okazją do refleksji. Inne jednak problemy absorbowały śydów,
którzy pozostali w Palestynie, a inne – deportowanych do Babilonii. Do niezwykle intensywnej i
radykalnej rozprawy ze wszystkimi pojawiającymi się problemami doszło na wygnaniu babiloń-
skim równieŜ dlatego, Ŝe tam deportowano warstwę kapłańską i ludzie wykształconych. Powstało
decydujące  pytanie:  czy  naród  Ŝydowski,  reprezentowany  przez  wyŜszą  warstwę  kapłańską  (a
takŜe  przez  proroków),  posiada  w  ogóle  jeszcze  dość  siły  i  religijnej  mocy,  aby  przezwycięŜyć
aktualną  katastrofę,  czy  teŜ  utonie  w  beznadziejnej  rezygnacji  i  błędnie  odczyta  dotychczasową
tradycję religijną, a przez to i własną przyszłość, czy teŜ sprawy te staną się dlań obojętne.

W tajemniczym planie Opatrzności niewola była najpłodniejszym okresem w historii Izraela. Na-
ród wybrany lepiej poznał swego Boga. Jego obecność nie była juŜ związana ani ze świątynią ani
z jakimkolwiek ołtarzem. Dokonał się proces bardziej duchowego i etycznego pojmowania Boga.
UwaŜano, Ŝe Bóg rozbił namiot swej obecności tam, gdzie przestrzegane są wiernie Jego przyka-
zania i gdzie sprawuje się prawdziwą słuŜbę BoŜą. Drogę torowało więc sobie nowe rozumienie
Boga.

Naród Ŝydowski, Ŝyjąc w świecie pogańskim, czynił wysiłki, by zachować toŜsamość. Swą naro-
dową  godność  i  cześć  starał  się  ocalić  w  ten  sposób,  Ŝe  nie  tylko  nie  brał  udziału  w  religijnych
uroczystościach  pogańskich,  lecz  takŜe  niezmierną  wagę  przywiązywał  do  własnych  świąt  reli-
gijnych. Tak więc święcono zwłaszcza szabat jako dzień Ŝarliwego  wyznania  wiary w Boga oj-
ców i przyznania się do wielkiej tradycji narodu izraelskiego. Uznano obrzezanie za szczególne
znamię,  które  Bóg  polecił  zachować.  W  niewoli  Izraelici  uświadomili  sobie,  Ŝe  Asyryjczycy  i
Babilończycy nie znają obrzezania. Dlatego stało się ono dla Izraelitów narodowym i religijnym
znakiem przymierza. Skrupulatniej teŜ niŜ dawniej dokonywano obmyć rytualnych i unikano tzw.
„nieczystych” pokarmów.

Zniknęła świątynia, a z nią takŜe doskonale wypracowany kult. Ludziom wiernym Bogu nie po-
zostawało nic innego jak powrócić do starych tradycji. Skierowali wzrok w przeszłość, próbując
wskrzesić pierwiastki, które leŜały u podstaw dawnej pomyślności i stabilizacji. Zwrócili się za-
tem do tradycji MojŜeszowej, starając się nie uronić nic z jej skarbnicy, a zwłaszcza zreorgani-

zować religię opartą na moŜliwie czystych podstawach MojŜeszowych. Została definitywnie zre-
dagowana  tzw.  historia  deuteronomiczna,  czyli  następujące  księgi  Starego  Testamentu:  Pię-
cioksiąg,  Księga  Jozuego  i  Sędziów  oraz  Księgi  Samuela  i  Królewskie  oraz  wypowiedzi  proro-
ków. W dziełach tych odbija się objawienie a takŜe doświadczenie narodu. Literaturę deuterono-
miczną  przepaja  koncepcja  nieuniknionej  sprawiedliwości  BoŜej,  której  palec  dosięga  zarówno
indywidualnego złoczyńcę, jak i cały naród.

W tym okresie cały sztab kapłanów i ludzi świeckich zabrał się z niezwykłą gorliwością do zbie-
rania  i  przepisywania  ksiąg  świętych,  przyniesionych  przez  wyznawców  na  obczyznę.  Ich  stu-
diowanie  stało  się  tak  powszechne,  Ŝe  ukształtował  się  specjalna  grupa  ludzi  biegłych  w  znajo-
mości  Pisma  Świętego,  a  w  szczególności  Prawa  MojŜeszowego.  Nazwano  ich  pisarzami,  na-
uczycielami czy uczonymi w Piśmie. Powoli nacjonalistyczna wspólnota Izraela zaczyna się prze-
kształcać we wspólnotę duchową.

Wytworzył się zwyczaj gromadzenia się na modlitwę grup ludzi u tych osób, które dysponowały
większym pomieszczeniem. W ten sposób z czasem powstaną domy modlitwy, czyli synagogi.

Cały ten oŜywiony ruch religijny zwiemy judaizmem. Stanowił swoisty rozkwit poboŜności izra-
elskiej. Skłaniał Izraelitów do izolowania się od obcych i bronił przed pogańskimi wpływami i
moralnym zepsuciem.

Ks. Piotr Łabuda

Traktat o kanonie

Prowadzący: Dziś zajmiemy się kolejnym traktatem w ramach introdukcji: traktatem o kanonie.
Co oznacza to tajemnicze stwierdzenie – kanon tekstu?

Wykładowca:  Księgi  tak  Starego  jak  i  Nowego  Testamentu  naleŜą  do  kanonu  Pisma  Świętego.
Stąd teŜ określa się je  mianem ksiąg kanonicznych. Sam wyraz „kanon” pochodzi od greckiego
słowa kanon, które oznaczało łodygę trzciny, pręt trzcinowy, laskę pomiarową długości 6 łokci i
jednej dłoni. Termin ten uŜywany był często w sensie przenośnym , gdzie miał róŜnorodne zna-
czenia:  miara  (np.  Ez  40,3.5),  prowincja  lub  teren  działalności  (np.  2  Kor  10,10.13.15),  reguła
gramatyczna lub zasada obowiązująca w sztuce (np. u Pliniusza), norma moralna (np. Ga 6,16).
Często  równieŜ  nazwy  kanon  uŜywano  w  znaczeniu  biernym  dla  oznaczenie  rzeczy,  która  jest
mierzona. Kanonem nazywano równieŜ katalog, bądź spis np. królów lub tabele chronologiczne.

Począwszy  od  św.  Klemensa  Rzymskiego,  Ojcowie  i  pisarze  Kościoła  określenie  kanon  zaczęli
odnosić  do  prawd  wiary  i  obyczajów,  dekretów  synodalnych  obowiązujących  duchownych,  do
liturgii, zwłaszcza zaś do Pisma Świętego. PoniewaŜ poza księgami czytanymi w czasie publicz-
nych  naboŜeństw  liturgicznych  istniały  inne  budujące  pisma,  które  nie  wszyscy  uwaŜali  za  na-
tchnione, dlatego zaczęto sporządzać spisy ksiąg natchnionych, co do których nie było wątpliwo-
ś

ci, iŜ mogą być czytane publicznie. Początkowo od II wieku nazwą kanon określano całokształt

wiary objawionej, jednakŜe poniewaŜ zasadniczo prawdy te zawarte są w księgach Pisma Świę-
tego, stąd teŜ zaczęto zbiór ksiąg biblijnych zwać kanonem, a księgi zawarte w tym zbiorze ka-
nonicznymi. W ten sposób powstał katalog ksiąg świętych.

Od połowy IV w. pojęcia: księga kanoniczna i kanon biblijny weszły na stałe do terminologii ko-
ś

cielnej. Pod mianem księgi kanonicznej rozumiano pismo znajdujące się w katalogu ksiąg na-

tchnionych. Kanonem zaś biblijnym określano oficjalny spis – katalog ksiąg (pism) natchnio-
nych. Kanon więc to oficjalny, zaaprobowany przez Kościół, katalog ksiąg natchnionych. Zatem
określenie „kanoniczny” przysługuje tylko tym dziełom, których natchnienie zostało potwierdzo-
ne przez Kościół przez włączenie ich do kanonu ksiąg świętych.

Prowadzący: Czy zatem określenia „natchnione” i „kanoniczne” są takie same? MoŜna ich uŜy-
wać zamiennie?

Wykładowca: Pamiętać naleŜy, iŜ terminy kanoniczny i natchniony w odniesieniu do Pisma Świę-
tego, chociaŜ pokrywają się, poniewaŜ odnoszą się do tych samych ksiąg świętych, to jednak nie są
to pojęcia zamienne, gdyŜ róŜnią się pod względem formalnym. MoŜna powiedzieć, iŜ określenia
„natchniony” i „kanoniczny” pokrywają się oznaczając ten sam zbiór ksiąg widzianych jednak pod
innym aspektem. Księga natchniona to dzieło, którego Bóg jest autorem i dzięki autorytetowi Bo-
Ŝ

emu jest ono rzeczywistym, pisanym słowem BoŜym. Natomiast księga kanoniczna to dzieło, któ-

re Kościół uznał za naleŜące do zbioru ksiąg natchnionych i podał wiernym, aby stanowiło dla nich
regułę wiary i postępowania.

Natchnienie zatem księgi Pisma Świętego zaleŜy jedynie od Boga. Kanoniczność zaś jej jest uza-
leŜniona  bezpośrednio  od  Kościoła  Nauczającego,  który  działa  autorytatywnie  w  imieniu  Chry-
stusa (KO 10). Z tego wynika, Ŝe kanoniczność księgi suponuje jej natchnienie. Natchnienie zaś
domaga się oficjalnego uznania i potwierdzenia przez Ŝywy  Nauczycielski Urząd Kościoła. Bez
tego  uznania  i  potwierdzenia  księga  nie  jest  kanoniczną  i  nie  moŜe  słuŜyć  wiernym  jako  nie-
omylna reguła wiary i obyczajów. Jedynie księgi natchnione mogą być kanonicznymi. Kanonicz-
ność  natomiast  domaga  się,  aby  Kościół  potwierdził  natchniony  charakter  księgi,  przyjął  ją  do
zbioru ksiąg św. i podał wiernym do wierzenia i stosowania w praktyce.

Co więcej. Wiemy z kart Pisma Świętego, Ŝe były pewne księgi, które są wymienione w księgach
ś

więtych, a które nie dotarły do naszych czasów. Stary Testament wspomina Księgę Sprawiedli-

wego (Joz 10,13), Księgę Kronik Królów Izraela (1 Krl 14,19), Księga Kronik Królów Judy (1
Krl 14, 29) i inne (zob. 1 Krn 29,29; 2 Krn 9,29). Natomiast w Nowym Testamencie mowa jest o
listach do Koryntian (1 Kor 5,9), do Laodycejczyków (Kol 4,16). JednakŜe, jako, Ŝe pisma te nie
zachowały się, ponadto tradycja milczy na ich temat, stąd nie moŜemy uwaŜać ich za natchnione,
poniewaŜ nie zostały przyjęte przez Kościół do kanonu ksiąg natchnionych. Gdyby zatem odkry-
to dziś którąś z tych ksiąg nie moŜna, by włączyć jej do Pisma Świętego.

JeŜeli zaś przyjmie się, Ŝe wymienione pisma, które nie dotarły do naszych czasów, uchodziły za
natchnione, to mielibyśmy do czynienia z faktem zaginięcia ksiąg natchnionych. Jest to moŜliwe
do przyjęcia tylko w przypadku, gdy przyjmie się, iŜ pisma te nie były powszechnie uznane za
natchnione i Nauczycielski Urząd Kościoła nie włączył ich do kanonu Ksiąg Świętych, czyli, Ŝe
księgi te nie były kanoniczne. W przypadku bowiem zaginięcia jakiejkolwiek księgi kanonicznej
Kościół nie wypełniłby swojej misji bycia stróŜem depozytu wiary (KO 10).

Prowadzący: Czy są zatem jakieś kryteria, które mówią, które księgi są kanoniczne, a które nie?

Wykładowca:  Do  kanonu  ksiąg  świętych  naleŜą  tylko  księgi  natchnione.  Natchnienie  jest  rze-
czywistością nadprzyrodzoną, niedostrzegalną, dlatego o jego istnieniu moŜna mówić jedynie na
podstawie BoŜego świadectwa.  Stąd  teŜ  moŜna  mówić, iŜ istnieje tylko jedno zasadnicze  kryte-
rium natchnienia i kanoniczności Ksiąg Świętych, którym jest podane przez nieomylny Nauczy-
cielski  Urząd  Kościoła  nauczanie  Chrystusa  i  apostołów,  czyli  tradycja  Bosko-apostolska  (zob.
KO 8). GdyŜ to właśnie Kościół otrzymał od Chrystusa dar nieomylnego orzekania w sprawach
wiary i dlatego tylko Kościół moŜe stwierdzić natchniony charakter księgi. Jako, Ŝe natchnienie
jest faktem nadprzyrodzonym, stąd teŜ jego istnienie  moŜna poznać tylko z objawienia BoŜego,
zawartego w Piśmie Świętym i Tradycji. Orzeczenie, Ŝe jakaś księga Pisma Świętego jest kano-
niczną, prowadzi do twierdzenia, iŜ Jezus albo apostołowie uznali ową księgę za natchnioną. Ta
właśnie  Bosko-apostolska  tradycja  daje  podstawę  Nauczycielskiemu  Urzędowi  Kościoła,  który
autorytatywnie działa w imieniu Chrystusa, i który wskazuje, które pisma są natchnione i święte,
a które nie są.

Rzecz jasna, iŜ moŜna wskazać na inne kryteria kanoniczności, które jednakŜe nie są wystarcza-
jące, aczkolwiek wspomagają zasadnicze kryterium. Wskazać tu moŜna na czytanie liturgiczne
księgi w kościele jako księgi Pisma Świętego, apostolskie pochodzenie księgi, które moŜe pole-
gać na tym, Ŝe albo apostoł był jej autorem, albo autor oparł jej treść na informacjach, kateche-
zach lub nauczaniu apostolskim, oraz na budującą treść, zgodną z nauką proroków czy hagiogra-
fów Nowego Testamentu.

Podsumowując moŜemy powiedzieć, iŜ Kościół nie moŜe z księgi nie napisanej pod natchnie-
niem Ducha Świętego uczynić księgi natchnionej. MoŜe natomiast autorytatywnie orzec, czy ja-
kaś księga została rzeczywiście napisana pod natchnieniem Ducha Świętego i włączyć ją do spisu
Ksiąg Świętych, w ten sposób czyniąc ją kanoniczną. Termin kanoniczność słuŜy zatem do okre-
ś

lenia wewnętrznej wartości księgi natchnionej. Akcentuje jej Bosko-ludzkie pochodzenie i BoŜy

autorytet oraz zaangaŜowanie Kościoła, który stwierdza jej przynaleŜność do kanonu Pisma
Ś

więtego.

Prowadzący: Część jednak ksiąg w Biblii określana jest jako protokanioncza, są jednakŜe i takie,
co do których często mówi się, iŜ są deuterokanoniczne. Dlaczego takie nazewnictwo?

Wykładowca:  Księgi  biblijne,  które  wchodzą  w  skład  dzisiejszego  kanonu  nie  od  razu  zostały
przyjęte w całym Kościele. Od czasów Sykstusa ze Sieny OP (+1566) datuje się podział na księgi
protokanoniczne  (protos  –  pierwszy,  najwcześniejszy),  czyli  takie,  które  zostały  od  razu  uznane
za natchnione  i deuterokanoniczne (deuteros – w znaczeniu czasowym następny, drugi z kolei),
czyli księgi, co do których przez pewien czas utrzymywały się wątpliwości co do ich charakteru
natchnionego.  Podział  na  księgi  proto-  i  deuterokanoniczne  ma  na  uwadze  róŜnicę  czasową  w
uznaniu  przez  cały  Kościół  poszczególnych  ksiąg  za  natchnione  oraz  ich  przyjęcie  do  kanonu
Pisma Świętego. Księgi protokanoniczne Ojcowie Kościoła nazywali jednomyślnie uznane. Są to
te pisma, które od początku przez wszystkie gminy chrześcijańskie w całym Kościele były uzna-
wane za natchnione. Księgi deuterokanoniczne lub wtórokanoniczne, Ojcowie określali  mianem
spornych, lub dyskutowanych. Co do tych pism wśród pewnych gmin chrześcijańskich przez pe-
wien czas były wątpliwości, czy są natchnione i przez pewien czas nie były zaliczane do kanonu
ksiąg świętych.

Zatem terminy proto- i deuterokanoniczny nie wskazują na róŜnicę co do natchnienia wśród ksiąg
Pisma Świętego, na podział na księgi pierwszej czy drugiej kategorii. Nazwa deuterokanoniczny
mówi jedynie, Ŝe istniały wśród niektórych gmin w pierwszych wiekach wątpliwości dotyczące
ich natchnionego charakteru, iŜ nie od razu wszystkie księgi Pisma Świętego zyskały przywilej
kanoniczności.

Wszystkich  ksiąg  określanych  jako  deuterokanoniczne,  czyli  taki  co  do  których  istniały  pewne
wątpliwości, jest czternaście. Traktując List Jeremiasza, znajdujący się w Księdze Barucha (Bar
6)  jako  osobną  księgę  Pisma  Świętego,  jest  ich  piętnaście.  Do  tej  liczby  doliczyć  naleŜy  takŜe
niektóre perykopy znajdujące się w księgach protokanonicznych, co do których równieŜ istniały
wątpliwości.

MoŜna zatem wskazać następujące księgi deuterokanoniczne:

Stary Testament – 8 ksiąg:

Tobiasza, Judyty, Barucha, List Jeremiasza (Bar 6), 1-2 Machabejska, Syracha i Mądrości oraz
następujące perykopy: Est 10,4-16,24 (według Wulgaty), Dn 3, 24-90; 13-14 (według Wulgaty).

Nowy Testament – 7 ksiąg:

6 Listów: do Hebrajczyków, św. Jakuba, 2 św. Piotra, 2-3 św. Jana i św. Judy oraz Apokalipsa.
Ponadto przez niektórych współczesnych krytyków podawane w wątpliwość, jako Ŝe brak ich w
niektórych kodeksach i przekładach, następujące perykopy: Mk 16,9-20; Łk 22,43-44; J 5,3.4 i
7,53-8,11.

Wszystkie  powyŜsze  księgi  deuterokanoniczne  Starego  Testamentu,  śydzi  nie  uwaŜali  za  na-
tchnione i nie zostały one przyjęte do śydowskiego kanonu Ksiąg Świętych. Podobnie i protestan-
ci,  którzy  przyjęli  za  podstawę  kanon  palestyński  Pisma  Świętego,  nie  uznają  ksiąg  deuterokano-
nicznych za natchnione i kanoniczne. Z tego teŜ powodu wszystkie księgi deuterokanoniczne Sta-
rego  Testamentu  zostały  nazwane  apokryfami  (od  gr.  apokrypto  –  rzecz,  księga  tajemna,  ukryta).
Rzeczywiste zaś apokryfy zostały przez nich nazwane pseudepigrafami (pseudoepigrafo – posiada-
jący fałszywy napis, nieautentyczny).

Obecnie więc zaliczenie pewnych pism do ksiąg deuterokanonicznych jest zabiegiem praktycz-
nym, wskazującym, iŜ jakaś księga biblijna nie znajduje się w kanonie judaistycznym bądź prote-
stanckim. Nie obniŜa to wartości księgi, gdyŜ Kościół uznaje za natchnione zarówno księgi proto-
jak i deuterokanoniczne.

MoŜna więc obecnie wskazać na trzy kanony biblijne: katolicki, protestancki i judaistyczny. Ka-
non katolicki zawiera 73 księgi: z czego Stary Testament obejmuje 46, a Nowy Testament 27
ksiąg. Kanon protestancki nie uznaje ksiąg deuterokanonicznych, stąd teŜ protestancka biblia li-
czy 66 ksiąg: Starego Testamentu 39, Nowego Testamentu 27. Kanon judaistyczny zawiera tylko
księgi protokanoniczne Starego Testamentu i liczy 39 ksiąg.

ANON śYDOWSKI

Izraelici dzielili Biblię na części, które łącznie obejmowały 39 pism. Niektórzy jednak wskazują,
iŜ wszystkich Ksiąg Świętych było tylko 24. Liczba ta wnika z połączenia ksiąg 1-2 Samuela, 1-2
Królów, 1-2 Kronik, 1-2 Ezdrasza (Ezdrasz i Nehemiasz) jako jedną. Podobne połączenie w jed-
ną księgę dotyczyło 12 Proroków mniejszych, zaś Józef Flawiusz łączył Księgę Rut z Księgą Sę-
dziów i Księgę Lamentacji z Księgą Jeremiasza. W ten sposób liczba Ksiąg Świętych równała się
liczbie liter w alfabecie hebrajskim (22).

Prolog do Księgi Syracha, powstały około 132-117 r. przed Chr., dzieli Biblię na trzy grupy:
Prawo, Prorocy i księgi pozostałe, czyli Pisma. RównieŜ późniejsze świadectwa potwierdzają, Ŝe
kaŜda Księga Święta naleŜała do którejś z tych grup oraz miała swoją własną nazwę.

Pierwsze pięć Ksiąg zostało nazwane Pięcioksiągiem MojŜesza bądź teŜ Prawem (torah). Po-
szczególne zaś księgi noszą nazwy będące pierwszymi słowami danych ksiąg:

- Beresit (na początku) — Księga Rodzaju;

- weelleh semot (oto imiona) — Księga Wyjścia;

- wajjiqra (wezwał) — Księga Kapłańska;

- bemidbar (na pustyni) — Księga Liczb;

- elleh haddebarim (tymi słowami) — Księga Powtórzonego Prawa.

Kolejna grupa, Prorocy (nebiim) została podzielona na dwa zbiory:

- Prorocy pierwsi (według niektórych wcześniejsi) (nebiim risonim). Zaliczano tu Księgi Jozu-
ego, Sędziów, 1-2 Samuela i 1-2 Królów.

- Prorocy późniejsi (nebiim aharonim), w skład których wchodziły Księgi: Izajasza, Jeremiasza i
Ezechiela oraz Dwunastu proroków: Ozeasza, Joela, Amosa, Abdiasza, Jonasza, Micheasza, Na-
huma, Habakuka, Sofoniasza, Aggeusza, Zachariasza i Malachiasza.

W ramach trzeciej grupy: Pisma (ketubim), przez hellenistycznych śydów nazywane Hagiogra-
fami, wyróŜniano:

- Pisma Wielkie (ketubim gedolim), tj. Księgi: Psalmów, Przysłów i Hioba;

- Pięć zwojów (hames megillot), tj. Księgi; Pieśń nad Pieśniami, Rut, Lamentacje, Koheleta i Es-
tery.

Wśród Pism komentatorzy Ŝydowscy umieszczają równieŜ Księgę Daniela, Ezdrasza i Nehemia-
sza oraz 1-2 Kronik.

ANON CHRZEŚCIJAŃSKI

TARY

ESTAMENT

Poza 39 księgami wchodzącymi w skład kanonu hebrajskiego chrześcijanie zaliczają do pism
natchnionych Starego Testamentu jeszcze 7 Ksiąg: Tobiasza, Judyty, Barucha z Listem Jeremia-
sza (= Bar 6), 1-2 Machabejskie, Syracha i Mądrości.

Całość Pism Starego Testamentu dzieli się na:

- Księgi historyczne. Obejmują one 21 pism; są to Księgi: Rodzaju (Genesis), Wyjścia (Exodus),
Kapłańska (Leviticus), Liczb (Numeri), Powtórzonego Prawa (Deuteronomium), Jozuego, Sę-
dziów, Rut, 1-4 Królów

, 1-2 Kronik (Paralipomenon), 1-2 Ezdrasza (tj. Ezdrasz i Nehemiasz),

Tobiasza, Judyty, Estery i 1-2 Machabejskie;

- Księgi dydaktyczne (lub poetyckie) - jest ich 7: Hioba, Psalmów. Przysłów, Koheleta, Pieśń nad
Pieśniami. Mądrości i Syracha.

- Księgi prorockie, które obejmują 16 ksiąg:

- 4 Księgi tzw. Proroków Większych: Izajasza, Jeremiasza (z Księgą Lamentacji, Barucha oraz
Listem Jeremiasza), Ezechiela Daniela

- 12 Ksiąg Proroków Mniejszych: Ozeasz, Joel, Amos, Abdiasz, Jonasz, Micheasz, Nahum, Ha-
bakuk, Sofoniasz, Aggeusz, Zachariasz i Malachiasz

OWY

ESTAMENT

Początkowo wszystkie księgi Nowego Testamentu dzielono na dwie grupy: cztery Ewangelie:
Mateusza, Marka, Łukasza i Jana, oraz resztę pism – 23 księgi, nazywane apostolskimi, jako Ŝe
kaŜda z tych ksiąg miała za autora apostoła bądź teŜ któregoś z uczniów apostolskich. Co do ko-
lejności pism Nowego Testamentu, tak w manuskryptach, jak i w katalogach staroŜytnych istnieje
duŜa rozbieŜność. Generalnie Ewangelie są wymieniane na pierwszym miejscu, po czym wymie-
nia się najczęściej na Dzieje Apostolskie, Listy Katolickie czasami z Apokalipsą.

Pod wpływem starotestamentalnego podziału ksiąg Biblijnych zaczęto równieŜ Nowy Testament
dzielić na trzy części:

Septuaginta (LXX) nazywa je księgami królestw. Cztery Księgi Królewskie obejmują: 1-2 Sm i 1-2 Krl według

kanonu hebrajskiego.

- Księgi historyczne: Ewangelie Mateusza, Marka, Łukasza i Jana, oraz Dzieje Apostolskie.

- Księgi dydaktyczne (listy): 14 Listów św. Pawła:

Wielkie: Rzymian, 1-2 Koryntian, Galatów,

Eschatologiczne: 1-2 Tesaloniczan,

Więzienne: Efezjan, Filipian, Kolosan, Filemona

Pasterskie: 1-2 Tymoteusza, Tytusa,

i wliczany do corpus Paulinum List do Hebrajczyków.

Ponadto do ksiąg dydaktycznych zalicza się 7 Listów Katolickich: Jakuba, 1-2 Piotra, 1-3 Jana i
Judy

- Księga prorocka: Apokalipsa.

Prowadzący: Omówiliśmy zatem traktat o kanonie. Za tydzień kolejne – przedostatnie w tym se-
mestrze nasze spotkanie. Mamy juŜ gotową ksiąŜkę z tekstami wszystkich wykładów ks. Michała
Bednarza  i  ks.  Piotra  Łabudy.  Zainteresowani  mogą  tę  ksiąŜkę  nabywać  drogą  emailową,  bądź
teŜ zamawiając ją listownie, czy teŜ dzwoniąc do naszego studia RDN. Dziękuję księŜom profe-
sorom  za  dzisiejsze  wykłady,  na  koniec  zaś  pytanie,  które  dziś  brzmi:  Czy  moŜna  twierdzić,  Ŝe
tragiczne  wydarzenia,  związane  z  niewolą  babilońską,  przyniosły  pozytywny  skutek  dla  narodu
wybranego?

Prawidłową odpowiedź z zeszłego tygodnia, jak równieŜ imię i nazwisko osoby, która wylosowa-
ła nagrodę ksiąŜkową, moŜna znaleźć na stronie internetowej naszego studium biblijnego.
Wszystkie informacje, jak równieŜ wcześniejsze audycje, moŜna pobrać ze strony internetowej:

www.studiumbiblijne.diecezja.tarnow.pl

Do usłyszenia za tydzień.