1

Zainteresowanie rachunkowością menedżerską, jako
systemem wspomagającym i oceniającym wewnętrzne
decyzje finansowe wynika z czterech przesłanek:

• wzajemnych oddziaływań przedsiębiorstwa na otoczenie i

otoczenia na przedsiębiorstwo w rozwiniętej gospodarce
rynkowej,

• procesów podejmowania decyzji w aspektach

strategicznych,

• rozwoju procesów informatyzacji,

• działań związanych z koniecznością podwyższania

efektywności ekonomicznej przedsiębiorstwa.

Głównym celem rachunkowości menedżerskiej jest wspomaganie
procesu podejmowania decyzji w przedsiębiorstwie. Schemat tego
procesu przedstawia się następująco:

Ustalanie celów

Poszukiwanie różnych wariantów realizacji celów

Dobór kryteriów decyzyjnych

Porównywanie wariantów i wybór wariantu

Podjęcie decyzji o wdrożeniu wybranego wariantu

Porównanie faktycznych i planowanych wyników

Działanie korygujące w przypadku wystąpienia

odchyleń

Zasadami rachunkowości menedżerskiej są:

zasada wiernego i rzetelnego obrazu.
W rachunkowości finansowej odnosi się ona do wiernego,
zgodnego z prawdą odzwierciedlenia rzeczywistości
w sprawozdaniach finansowych. Rachunkowość
menedżerska to jednak nie tylko analiza ex post, ale
przede wszystkim analiza w czasie teraźniejszym
i przyszłym. W tych przypadkach przestrzeganie tej zasady
jest utrudnione ze względu na dowolność wyboru wartości
różnych parametrów do oceny i analizy,

zasada współmierności – oznacza merytoryczną
zgodność kosztów, strat i podobnych kategorii
wynikowych z przychodami, zyskami i podobnymi
kategoriami wynikowymi uwzględnianych w procedurze
oceny przedsięwzięć gospodarczych przedsiębiorstwa.
Należy zwrócić uwagę na różnice w spojrzeniu na
strumienie finansowe pomiędzy rachunkowością
menedżerską i podatkową. Rachunkowość podatkowa
wykorzystuje w swojej rzeczywistości obliczeniowej
pojęcie kosztu uzyskania przychodu, uznanego za
współmierny do uzyskanych przychodów. Rachunkowość
menedżerska traktuje każdy wypływ strumienia jako
koszt,

Zadaniami rachunkowości menedżerskiej, związanym

ściśle z jej celem są:

•

zrozumienie w jaki sposób strumień finansowy „dopływa”

i „wypływa” z przedsiębiorstwa,

•

jaka informacja powstaje na skutek przepływu lub braku

przepływu strumienia finansowego,

•

jaką racjonalną ekonomicznie decyzję powinni podjąć

menedżerowie przedsiębiorstwa, wykorzystując posiadaną

informację.

Schemat dopływu i odpływu strumieni finansowych

Kapitały własne

Kapitały obce

Strumień

finansowy

Należności

Zbyt

Wyroby
gotowe

lub przygotowanie

do świadczenia

usługi

Majątek trwały i inwestycje

Robocizna

Zobowiązania

Koszty
bezpośrednie

Koszty ogólne
przedsiębiorstwa

w tym

Dotacje

Rozliczenia:
- z budżetem
- inne

Materiały

Podstawowe problemy i zagadnienia rachunkowości

menedżerskiej

Cel Pytania

i odpowiedzi

Techniki

Podstawowe

Techniki

Uzupełniające

Dochód?

Rachunek zysków i strat

Analiza zysków i strat,

wykorzystująca pełną i

zmienną kalkulację kosztów

Ryzyko ?

Bilans

Ocena projektu

Analiza kapitału

obrotowego

Zrozumienie

istoty

i celu

przepływów

finansowych

Strumień finansowy ?

Rachunek przepływów

pieniężnych

Zestawienie źródeł

i sposobów

wykorzystania środków

Kontrola budżetowa

Normatywna kalkulacja

kosztów

Techniki interpretacji

Formuła ruchu okrężnego przedsiębiorstwa produkcyjnego

Pieniądz

Środki

produkcji

Wyrób gotowy

Utarg przed rozliczeniem

Proces

produkcji

Utarg po rozliczeniu

Dochód właścicieli

Inne

Wynagrodzenia

Płace

Amortyzacja

Fundusze

budżetowe i

parabudżetowe

Fundusze

celowe

Instytucje wierzycielskie,

kapitały obce

Kapitały własne

(fundusze

własne)

Kapitały obce

(fundusze obce)

także pieniądz

pozyskany

z budżetu i innych

źródeł

Sprawozdania finansowe jako źródło informacji
finansowej w przedsiębiorstwie

Źródłami danych są sprawozdania finansowe w postaci:

•

rachunku zysków i strat,

•

bilansu,

•

rachunku przepływów pieniężnych,

•

informacji dodatkowej.

Poszczególne źródła stanowiące bazę informacyjną posiadają
mankamenty, a także istnieje zagrożenie subiektywnego
przedstawienia danych o przedsiębiorstwie. Są to czynniki mające
podstawowy wpływ na wiarygodność przeprowadzanych analiz,
i co za tym idzie, na prawdopodobieństwo zidentyfikowania
niepokojących informacji.

Pierwsze

źródeł – rachunek zysków i strat może być przyczyną

interpretacji znacznie odbiegających od rzeczywistości. Owa
niedoskonałość wynika z trzech zasad, które są kluczowe dla tego
sprawozdania:
1) Przychody i koszty księguje się odpowiednio w momencie
wystawienia faktury, nie zaś w dniu płatności za towar. Dużym
problemem są przeterminowane należności w płatnościach związane
z trudną sytuacją finansową płatnika. Pogarsza to w znacznym stopniu
płynność finansową przedsiębiorstwa, które ma dwa wyjścia, aby
poprawić swoją wypłacalność:

• zaciągnąć bankowy kredyt obrotowy,
• zwlekać z zapłatą swoim dostawcom.

Powszechna staje się sytuacja błędnego koła, gdzie spłata jednych
zobowiązań jest uwarunkowana spłatą następnych.

2) Do przychodów wlicza się  łączną wartość sprzedaży w okresie
sprawozdawczym  niezależnie od tego, kiedy zostały wyprodukowane
sprzedane towary. Między sprzedażą a produkcją w danym roku istnieje
różnica równa różnicy remanentów zapasów wyrobów gotowych na
początku i na końcu okresu.

3) Obowiązuje  zasada kosztów uzyskania przychodów, nie
mówiąca, jakie rzeczywiście poniesiono nakłady w danym czasie. Ta
zasada jest bezpośrednio związana z zasadą drugą.

Mimo,  że  rachunek zysków i strat informuje nas o zdolności
przedsiębiorstwa do przynoszenia zysków, to jednak nie daje na żadnej
pewnej informacji o środkach finansowych, którymi przedsiębiorstwo
dysponuje (np. zatory płatnicze).

Bilans jest sprawozdaniem statycznym, z ekonomicznego punktu

widzenia jego składniki, w przeciwieństwie do pozycji rachunku zysków

i strat, są stanami. Innymi słowy jest to zestawienie danych

zagregowanych odzwierciedlających rezultaty wszystkich decyzji

o charakterze operacyjnym, finansowym, inwestycyjnym jakie miały

miejsce do dnia przyjętego za koniec danego okresu obrachunkowego.

W posługiwaniu się bilansem, podobnie zresztą jak w przypadku

rachunku zysków i strat, należy mieć na uwadze możliwość istotnej
rozbieżności między danymi wykazywanymi w sprawozdaniu

a faktyczną wartością majątku przedsiębiorstwa. Dla oceny

płatniczej dużo bardziej przydatna jest wartość rynkowa, gdyż ona

właśnie określa możliwość zaspokojenia roszczeń wierzycieli.

Podstawowe powody rozbieżności to np. zmiany cen w okresie od

daty zakupu składników majątku do dnia sporządzenia bilansu,

praktykowane zasady księgowe. Najważniejszym jednak problemem
jest fakt, iż najczęściej odpisy amortyzacyjne nie odzwierciedlają

faktycznej utraty wartości środka trwałego.

Statyczny charakter bilansu decyduje o dość niskiej jego wartości,
jako bazy informacji o przedsiębiorstwie. Zawarte w nim składniki

zmieniają się z każdym dniem, toteż powszechne są przypadki takiego

manipulowania wartościami, aby przedsiębiorstwo wypadło w możliwie

najkorzystniejszym świetle na dzień sporządzania bilansu.

Ponadto działalność wielu przedsiębiorstw charakteryzuje się

nierównomiernym przebiegiem procesów gospodarczych. Nie jest to
uwzględnione w bilansie, co dodatkowo obniża wartość tego

dokumentu jako źródła informacji o przedsiębiorstwie.

Sprawozdanie z przepływów środków pieniężnych jest

stosunkowo nowym sprawozdaniem finansowym. Zainteresowanie
przepływami pieniężnymi świadczy o zapotrzebowaniu na szczegółowe

dane, jakich nie jest w stanie zapewnić bilans czy rachunek zysków

i strat. Głównym celem tego sprawozdania jest analiza zmian

w zasobach środków pieniężnych. Dlatego też pozwala ono na

przeprowadzenie szybkiej i dość trafnej ogólnej analizy gospodarki

finansowej przedsiębiorstwa. Pomimo tych zalet sprawozdania

z przepływów pieniężnych, osiągany w okresie sprawozdawczym zysk
bilansowy wciąż jest uznawany za główną miarę dokonań

przedsiębiorstwa.

Sprawozdanie z przepływów środków pieniężnych przedstawia

obraz sytuacji finansowej przedsiębiorstwa w sposób rzetelny

i obiektywny. Podstawową zasadą jest tu rejestrowanie wpływów

i wydatków w chwili faktycznego ich zaistnienia, niezależnie od daty ich

zafakturowania i niezależnie od tego, czy zostały one zaliczone do

przychodów i kosztów czy też nie. Sprawozdanie to uwzględnia również

wpływy wynikające z emisji akcji czy obligacji, zaciągnięcia kredytów

oraz wydatki inwestycyjne, wydatki wynikające z przyrostu zapasów i ze

spłaty kredytów.
Zatem wartość informacyjna rachunku przepływów pieniężnych

jest dużo większa niż bilansu oraz rachunku zysków i strat.

Wskazując na niedoskonałość bilansu oraz rachunku zysków

i strat jako dokumentów odzwierciedlających stan finansów

przedsiębiorstwa trudno pominąć kwestię

polityki

bilansowej, która prowadzona jest przez menedżerów

przedsiębiorstwa. Daje ona menedżerom pewne możliwości

ukrycia objawów pogarszającej się sytuacji finansowej przed

różnymi podmiotami zainteresowanymi wynikami działalności

przedsiębiorstwa (akcjonariusze, inwestorzy).

Kalkulacja kosztów

Pojęcie kosztu w nauce o finansach różni się od pojęcia wydatku.

Wydatkiem nazywamy każdorazowe pomniejszenie, wypływ

strumienia finansowego. Nie każdy jednak wypływ będzie kosztem

z punktu widzenia rachunkowości finansowej i podatkowej. Kosztami

będą tylko te rodzaje wydatków przedsiębiorstwa, które są związane

z jego bieżącą działalnością oraz zaliczane są do kosztów uzyskania

przychodu oraz te, które nie są związane z wydatkiem strumienia (np.
amortyzacja).

W rachunkowości menedżerskiej z jednej strony koszty traktowane są

w analizie podobnie jak w nauce o finansach, rachunkowości

finansowej i podatkowej a z drugiej, biorąc pod uwagę angażowanie

strumienia finansowego, utożsamiane są z pojęciem kosztu

rozumianego jako związanie strumienia a więc wydatku, który

zmniejsza możliwość operacyjnego wykorzystania strumienia
finansowego.

Koszty działań to koszty poniesione w logicznym, powiązanym ze

sobą łańcuchu zdarzeń gospodarczych. Rachunek kosztów działań może
w przedsiębiorstwach o jednorodnej strukturze produkcji lub

świadczonych usług i mało skomplikowanej strukturze organizacyjnej

być relatywnie łatwy do przeprowadzenia. Zazwyczaj nie jest

prowadzony, bowiem w kalkulacji kosztów można wykorzystać mniej

skomplikowane metody. Kalkulacja kosztów działań jest tym bardziej

skomplikowana im bardziej skomplikowane są procesy, związane ze

zdarzeniami gospodarczymi w przedsiębiorstwie.

Cele kalkulacji:

• Kalkulacja ewidencyjna – kalkulacja dokonywana na

potrzeby ewidencyjne, zgodnie z wymogami Ustawy
o rachunkowości, w szczególności obliczanie kosztu
wytworzenia – (techniczny koszt wytworzenia = koszty
materiałów bezpośrednich + koszty robocizny
bezpośredniej + koszty wydziałowe)

• Kalkulacja decyzyjna – do obliczania kosztu pełnego

w celu weryfikacji polityki cenowej, porównania
rentowności. Doliczamy koszty ogólnozakładowe i koszty
sprzedaży do technicznego kosztu wytworzenia według
przyjętego klucza.

Etapami kalkulacji kosztów są:

• zebranie na właściwie rozbudowanych kontach

wynikowych kosztów związanych z wytwarzanymi
produktami,

• ustalenie wielkości produkcji wykonanej,

• ustalenie wielkości produkcji w toku,

• przypisanie kosztów do jednostki kalkulacyjnej za pomocą

odpowiednich metod.

Wyróżnia się dwa momenty kalkulacji:

• ex ante tj. kalkulacja sporządzana przed przystąpieniem do

produkcji dóbr czy usług. Obliczenia opierają się na
przewidywanych kosztach. Są to kalkulacje różniące się
stopnieniem szczegółowości i momentem przygotowania:

• wstępna,

• planowa

• normatywna.

• ex post tj. kalkulacji sporządzanej po pewnym okresie

produkcji. Podstawą tych kalkulacji są koszty rzeczywiste.
Są to kalkulacje – wynikowa oraz sprawozdawcza.

Kiedy można stosować kalkulację podziałową?

• przy produkcji masowej jedno- lub wielofazowej, gdy

produkowany jest tylko jeden wyrób;

• przy produkcji masowej jednofazowej, gdy produkowane

są różne wyroby, lecz przy zastosowaniu tego samego
surowca, tych samych urządzeń i zabiegów
technologicznych;

• przy produkcji masowej, gdy różne wyroby przechodzą

przez te same zabiegi technologiczne.

Wśród kosztów bezpośrednich należy wymienić przede

wszystkim:

•

materiały bezpośrednie,

•

wynagrodzenia bezpośrednie,

•

paliwo lub energię technologiczną,

•

koszt użycia bezpośrednich narzędzi pracy i przyrządów

specjalnych,

•

obróbkę obcą,

•

koszty przygotowania produkcji.

Pod pojęciem kosztów pośrednich

rozumie się takie, które nie

mogą być wprost odniesione na jednostki kalkulacyjne (wyroby,

usługi). Jako koszty pośrednie przyjmuje się w praktyce również

takie koszty, których zaliczenie na określone jednostki

kalkulacyjne ze względu na pracochłonność nie jest opłacalne

(np. koszty materiałów pomocniczych zużywanych do produkcji

poszczególnych produktów).

Koszty pośrednie rozlicza się na jednostki kalkulacyjne

w sposób umowny, z zasady łącząc je w określone grupy

i przyjmując za podstawę podziału umowną wielkość zwaną

kluczem kalkulacyjnym (podziałowym), zapewniającym możliwie

poprawny sposób rozliczenia.

W praktyce dzieli się je na następujące grupy, tzn. koszty:

•

wydziałowe,

•

ogólne zarządu,

•

sprzedaży.

Do kosztów wydziałowych zalicza się koszty pośrednie, które

powstają w danym wydziale (fazie, miejscu), np. koszty

amortyzacji i remontów oraz pozostałe koszty utrzymania w ruchu

maszyn i innych urządzeń wytwórczych, koszty kierowania

wydziałem, koszty związane z tworzeniem ogólnych warunków

pracy jak np. oświetlenie, ogrzewanie, bezpieczeństwo pracy,

utrzymanie czystości itp.

Koszty ogólne zarządu, są to koszty ponoszone w celu

utrzymania przedsiębiorstwa jako całości, zaliczamy do nich

następujące grupy kosztów:

•

ogólno-administracyjne (wynagrodzenia kierownictwa

i komórek organizacyjnych ogólnego zarządu, koszty

łączności, koszty biurowe, koszty reklamy i reprezentacji,

podatki i ubezpieczenia),

•

ogólno-gospodarcze (utrzymania obiektów o charakterze

ogólnym i inwentarza zarządu, utrzymania służbowych

samochodów osobowych, racjonalizacji i wynalazczości).

Koszty sprzedaży obejmują m.in. koszty:

•

obsługi zbytu, w tym koszty reklamy i udziału w targach,

•

opakowań zbiorczych związane z przygotowaniem do

transportu,

•

załadunku, przewozu, ewentualnie wyładunku produktów

dostarczanych do odbiorców,

•

napraw gwarancyjnych,

•

podatek akcyzowy, jeżeli sprzedaż wyrobów jest tym

podatkiem obciążona.

Koszty stałe i zmienne:

• koszty zmienne to takie, które zmieniają się wraz

z poziomem produkcji lub z poziomem obrotów
handlowych. Przykładami kosztów zmiennych są:

materiały zużywane do produkcji,

płace bezpośrednich wykonawców.

• koszty stałe są związane z czasem i nie ma na nie

wpływu poziom produkcji czy obrotów handlowych

w określonym poziomie działalności przy założeniu, że
ogólna zdolność produkcyjna przedsiębiorstwa nie została
przekroczona.

Graficzna ilustracja punktu wyrównania

Koszt łączny

Zbyt

Próg wyrównania (rentowności)

Warto

ść

w z

Jednostki sprzedane w ciągu roku

Koszty stałe

Koszty zmienne

Koszty istotne i nieistotne

Podział ten jest brany pod uwagę w wyborze przyszłych
wariantów działania. Koszty istotne są to takie koszty, które
mają wpływ na wybór wariantu i podjęcie decyzji, a koszty
nieistotne nie:

• kosztami istotnymi są jedynie koszty przyszłe, ponieważ

każda decyzja dotyczy przyszłych wariantów działania,

• tylko koszty różniące się rodzajem albo wielkością

w poszczególnych wariantach działania mogą być
kosztami istotnymi,

• te same składniki kosztów i w tej samej wysokości

w różnych wariantach decyzyjnych nie mają wpływu na
podjęcie decyzji, czyli są kosztami nieistotnymi.

Zadania rachunku kosztów

1. Poznanie poniesionych kosztów w różnych przekrojach

oraz w określonym czasie. Istotne jest ustalenie – gdzie,
na co i w jakiej wysokości zostały poniesione koszty.

2. Tworzenia podstaw ustalania cen, choć metoda kosztowa

ustalania cen ma mniejsze znaczenie w gospodarce
rynkowej.

3. Zapewnienie kontroli przebiegu procesów działalności

przedsiębiorstwa i wysokości ponoszonych kosztów.

Powody, dla których sporządza się plany finansowe są następujące:

1. wsparcie planowania rocznej działalności;

2. koordynacja działań różnych części organizacji oraz upewnienie się, że

działania tych części wzajemnie się harmonizują;

3. komunikowanie różnorodnych zamierzeń kierownikom centrów

odpowiedzialności;

4. motywowanie menedżerów do przykładania starań dla osiągnięcia celów

wytyczonych przez całą organizację;

5. sterowanie działalnością;

6. ocena pracy menedżerów.

Metodyka planowania finansowego wykorzystuje w swoim
postępowaniu liczne techniki. Wybrane techniki planowania:

•

tradycyjnego.

•

budżetowego i kalkulacji kosztów normatywnych.

•

ośrodków odpowiedzialności.

•

strategicznego

Procedura postępowania wykorzystująca technikę “procentu od

sprzedaży” polega na określeniu (wyznaczeniu i obliczeniu) :

1. Poszczególnych elementów bilansu i rachunku wyników, których wielkość

w całości lub częściowo związana jest z przychodami ze sprzedaży,

wykorzystując analizę ex-post.

2. Poszczególnych elementów bilansu i rachunku wyników, które nie są

związane z przychodami ze sprzedaży.

3. Okresowych przyszłych przychodów ze sprzedaży.

4. Prognozowanych bilansów, rachunków wyników.

5. Ewentualnych źródeł przyrostu pasywów na skutek przyrostu aktywów

spowodowanych wzrostem przychodów ze sprzedaży.

Technika budżetowa zakłada, że proces długofalowego działania

przedsiębiorstwa polega na:

• określeniu i wyznaczeniu celów przedsiębiorstwa,
• podejmowaniu decyzji o wyborze efektywnych środków realizacji celów

przedsiębiorstwa,

• ewidencji i kontroli wykorzystania środków realizacji celów przedsiębiorstwa

z punktu widzenia ich efektywnego użytkowania.

Technika budżetowa wykorzystuje w swoim metodycznym postępowaniu

budżety, rozumiane jako szczegółowe roczne plany działalności

przedsiębiorstwa w ujęciu finansowym przy założeniu, że:

• istnieje związek pomiędzy długoterminowymi celami przedsiębiorstwa

i budżetami,

• zarząd przedsiębiorstwa zainteresowany jest realizacja długoterminowych

celów,

• opracowany został system informacyjno-decyzyjny w przedsiębiorstwie

Etapy w procesie budżetowania

1. przekazywanie szczegółowych danych o przyjętej polityce budżetowej

i wytycznych dla osób odpowiedzialnych za sporządzanie budżetów;

2.  określenie czynników ograniczających wielkości produkcji;

3.  sporządzanie budżetu sprzedaży;

4.  wstępne sporządzanie różnorodnych budżetów;

5.  negocjowanie budżetów z przełożonymi;

6.  koordynacja i weryfikacja budżetów;

7.  finalne zatwierdzenie i przyjęcie budżetów;

8.  stała weryfikacja budżetów w trakcie ich realizacji.

Planowanie finansowe zgodne z podziałem organizacyjnym

polega w pierwszym etapie na wyodrębnieniu ośrodków

odpowiedzialności, tj. elementów organizacji przedsiębiorstwa, które ze

względu na uprawnienia i odpowiedzialność decyzyjną zarządzają:

kosztami,

przychodami,

inwestycjami (w odniesieniu do koncepcji realizacji celów i zadań

związanych z przychodami, kosztami, aktywami).

Ośrodek o najniższym szczeblu uprawnień i odpowiedzialności za

decyzje odnoszące się wyłącznie do kosztów, określany jest jako

ośrodek kosztów. Planuje on i kontroluje koszty, bez względu na

przychody i inwestycje. Może być nim część wydziału, wydział lub

większy element przedsiębiorstwa.

Ośrodek przychodów koncentruje swoją aktywność na planowaniu

przychodów ze sprzedaży, nie uwzględniając kosztów i inwestycji
przedsiębiorstwa.

Organizacyjnym elementem przedsiębiorstwa, odpowiedzialnym za

relację między dodatnim wynikiem przedsiębiorstwa, a całkowitymi

aktywami zainwestowanymi jest ośrodek inwestycji. Uprawnienia

i odpowiedzialność decyzyjna związana jest z kosztami, przychodami

oraz inwestycjami.

Podstawowymi błędami w procesie budżetowania są:

• „rozgrywanie” procesu przygotowania budżetu – menedżerowie przewidują

odgórne arbitralne cięcia w budżecie i mogą być skłonni do zawyżania

wysokości kosztów w swych budżetach,

• odgórne narzucanie budżetów może odbierać menedżerom motywację, jeśli

nie są zaangażowani w ich przygotowywanie,

• manipulacja faktycznymi rezultatami w celu uniknięcia wykazania

nadmiernych wydatków lub niedostatecznych efektów,

• używanie rezultatów z poprzedniego roku w celu zaprojektowania budżetu

następnego roku,

• sztywne trzymanie się budżetu, pomimo że zewnętrzne warunki sprawiły iż

jest on nierealistyczny.

Planowanie strategiczne, jako nowoczesna metodyka planowania,

ma na celu pomnożenie wartości przedsiębiorstwa dla właścicieli
majątku.

Wartość przedsiębiorstwa (ale nie cena np. akcji w określonym dniu

obrotu giełdowego) wyznaczana jest przez elementy:

makrootoczenia, w tym rynku finansowego i rynku sektorowego,

wewnętrzne przedsiębiorstwa np. w postaci posiadanych

zasobów ludzkich, znaku firmowego itp.

Zgodnie z metodyką planowania i zarządzania finansami

przedsiębiorstwa celem aktywności przedsiębiorstw jest
maksymalizacja dochodu (bogactwa) ich właścicieli. Nadrzędnym

celem jest wzrost wartości rynkowej przez maksymalizowanie wartości

kapitału własnego przedsiębiorstwa zwane kreowaniem wartości

dodanej.

Wartość dodana jest majątkiem stworzonym przez pracowników

przedsiębiorstwa, przy wykorzystaniu majątku trwałego oraz strumienia

finansowego. Jest bezpośrednią metodą pomiaru wytworzonego przez

przedsiębiorstwo majątku, przeznaczanego na wynagrodzenia, premie

wypłacane w postaci odsetek dostarczycielom strumienia finansowego

oraz udziałowcom w postaci dochodu właścicieli (np. dywidendy),
regulowanie obciążeń podatkowych oraz podstawowym źródłem zysku

zatrzymanego.

Jednym ze sposobów mierzenia wartości dodanej jest metoda

ekonomicznej wartości dodanej (EVA), zaproponowana przez
B. Stewarda.

Ekonomiczna wartość dodana (EVA) jest wewnętrzną miarą

wartości kreowanej przez przedsiębiorstwo i służy do zarządzania

przedsiębiorstwem, do oceny wyników prac zarządu i może być jednym

z kryteriów wyboru przedsiębiorstwa, zwłaszcza pod względem

atrakcyjności inwestycji np. w jego akcje.

Ekonomiczna wartość dodana jest przede wszystkim miarą skutków

podejmowanych decyzji. Istotne założenia koncepcji ekonomicznej
wartości dodanej są następujące:

•

każdy rodzaj kapitału (w tym kapitał własny) ma swój koszt,

•

ważne są wartości ekonomiczne, a nie księgowe,

•

należy stosować wielkości rynkowe, jeżeli koszt ich zdobycia

i przetworzenia nie przekracza korzyści z ich stosowania,

•

zysk większy od kapitału koniecznego do jego wytworzenia tworzy

wartość dla właścicieli (

residual income

•

wzrost bieżącego poziomu ekonomicznej wartości dodanej prowadzi

do wzrostu zamożności właścicieli.

Ekonomiczna wartość dodana (EVA) =
= Zysk operacyjny po opodatkowaniu (NOPAT) – k* kapitał =

= NOPAT – [D* k

* (1-t) + (1-D)* k

] * kapitał

gdzie:

NOPAT - zysk operacyjny netto po opodatkowaniu,

k - średni ważony koszt kapitału,
D - udział wartości rynkowej długu w sumie rynkowej wartości kapitału własnego

i długu,

- koszt długu,

- koszt kapitału własnego,

t - stawka podatku dochodowego od przedsiębiorstw.
Stąd:

EVA= Zysk operacyjny po opodatkowaniu (NOPAT) - całkowity koszt kapitału

Inwestycje to:

1) Ważna, ściśle powiązana z innymi dziedzinami

(eksploatacja, remonty, innowacje itp.) sfera działalności

przedsiębiorstwa.

2) Strumień określonych celowych nakładów finansowych.

3) Źródło reprodukcji kapitału przedsiębiorstwa.

Klasyfikacja form finansowania projektów inwestycyjnych

Finansowanie

w formie

udziałów

Finansowanie

z zysków

zatrzymanych

Pożyczki

Kredyty

Obligacje

Leasing

Finansowanie

w formie

wkładów

- pieniądza

- rzeczy

- bankowe

- dostawcy
- odbiorcy:

(zaliczki,

przedpłaty)

Finansowanie ze

środków własnych

Finansowanie

obce

Zakres analizy i oceny finansowej projektu obejmuje:

•

dobór i zapewnienie źródeł finansowania,

•

analiza wiarygodności danych projektu,

•

analiza struktury i prognozowanych kosztów i przychodów w celu
określenia zmiennych krytycznych, które mają ważny wpływ na

opłacalność projektu,

•

określenie i ocena rocznych i skumulowanych korzyści finansowych

netto, wyrażonych jako rentowność,

•

efektywność i zysk z inwestycji,

•

uwzględnienie czynnika czasu odnośnie cen,

•

określenie kosztu kapitału i decyzji podejmowanych w warunkach
niepewności (normalne ryzyko handlowe i specyficzne ryzyko

produkcji lub świadczonych usług).

Można wyróżnić następujące finansowe etapy inwestycji :
1. Ustalenie kosztu bazowego:

•

wydatki przedoperacyjne: projekty, analizy, wstępne kosztorysy, itp.

ich wartość bywa pomijana w zestawieniu nakładów inwestycyjnych,

•

zakupy: gruntów, budynków, maszyn, urządzeń, etc.,

•

prace budowlane: w tej grupie kosztów uwzględnia się zarówno

nakłady na prowadzenie nowych budowli, jak i wydatki związane
z przebudową, remontem, adaptacją istniejących obiektów.

•

prace montażowe, instalacyjne: koszty te dotyczą głównie montażu,
instalacji i wstępnego rozruchu maszyn oraz instalacji urządzeń

towarzyszących (dodatkowych) i instalacji mediów,

•

transport, ubezpieczenie,

•

cła, podatki,

•

pozostałe koszty.

2. Ustalenie kosztu całkowitego:

•

rezerwy rzeczowe (na nieprzewidziane wydatki), dodawane są do

kosztu bazowego inwestycji. Mają na celu zabezpieczenie inwestora
przed ewentualnym niedoborem środków finansowych,
spowodowanym niedokładnym określeniem poszczególnych

elementów kosztu bazowego,

•

rezerwy na wzrost cen stosowane są w modelu budowanym według

cen bieżących i stanowią zabezpieczenie w przypadku wzrostu kosztu
bazowego inwestycji na skutek inflacji, czy zmiany kursów dewiz.

Koszt całkowity inwestycji to suma kosztu bazowego, rezerw
rzeczowych i rezerw na wzrost cen.

3. Określenie nakładów do sfinansowania:

•

odsetki od kredytów i pożyczek w okresie realizacji projektu to
element kosztu inwestycji, którego wysokość zależy bezpośrednio od

struktury finansowania przedsięwzięcia,

•

przyrost zapotrzebowania na kapitał obrotowy jest
odzwierciedleniem niezbędnych nakładów finansowych na środki,

obliczanych jako przyrost kapitału obrotowego.

Całkowite nakłady inwestycyjne do sfinansowania to suma
kosztu całkowitego inwestycji, odsetek w okresie inwestowania oraz

przyrostu zapotrzebowania na kapitał obrotowy. Zestawienie nakładów
inwestycyjnych zawierać powinno wszystkie koszty związane
z realizacją i wdrożeniem projektu, czyli przygotowaniem go do

podjęcia działalności operacyjnej.

Inwestycje w rzeczowy majątek trwały

są jednym

z najtrudniejszych zagadnień dotyczących przepływu strumienia
pieniężnego w przedsiębiorstwie. Zamrożenie kapitału przedsiębiorstwa

na tak długi okres wymaga przeprowadzenia wielowymiarowej analizy

dotyczącej przyszłego kształtowania się:

• ogólnej koniunktury w gospodarce,
• warunków technicznych i ekonomicznych działalności gospodarczej w danej

gałęzi,

•  wielkości i struktury popytu na określone produkty,
•  warunków na rynku pracy,
•  działania konkurencji,
•  sytuacji na rynkach finansowych.

Czynniki kształtujące efektywność inwestycji:

•

czas,

•

ryzyko,

•

poziom generowanych przepływów netto.

Każda inwestycja przebiega w czasie: wymaga przygotowania, trwa jej
budowa, następnie po uruchomieniu jest przez kilka lub kilkanaście lat

eksploatowana. Wiąże się to z powstawaniem określonych
przebiegających w czasie strumieni (wpływów i wydatków). Dla
potrzeb oceny efektywności inwestycji należy zestawić i porównać

wymienione wielkości.

Wyróżnia się różne metody rachunku inwestycji. Generalnie, z punktu
widzenia czynnika czasu, techniki rachunku dzielimy na metody

proste (statyczne) i złożone (dynamiczne).

Metody proste stosowane są zwykle we wstępnych fazach procesu

inwestycyjnego. Spełniają najczęściej rolę orientacyjną co do oceny
relatywnie mniejszych inwestycji przedsiębiorstwa, o stosunkowo

krótkim czasie realizacji i eksploatacji. Cechą immanentną tych metod
jest nieuwzględnianie wartości pieniądza w czasie. Do stosowania tych
metod skłania ich prostota, komunikatywność i jasność formuł.

Najczęściej stosowane proste metody to:

•

rachunek porównawczy kosztów,

•

rachunek porównawczy zysku ,

•

rachunek stopy zysku lub średniego kapitału zainwestowanego,

•

rachunek okresu zwrotu.

Złożone metody rachunku opłacalności inwestycji są metodami

ujmującymi całościowo czynnik czasu (wartość pieniądza w czasie)
i rozkład wpływów i wydatków związanych z przygotowaniem, realizacją
i eksploatacją inwestycji.

Najczęściej stosowane dynamiczne metody to:

•

rachunek nadwyżki zdyskontowanej netto (

net present value – NPV

•

rachunek wewnętrznej stopy zwrotu (

internal rate of return – IRR

•

rachunek annuitetowy.

Elementem łączącym przyszłą wartość przepływu z wartością bieżącą

jest stopa dyskontowa. Stopa dyskonta albo stopa graniczna
powinna być równa:

•

rzeczywistej stopie oprocentowania kredytów długoterminowych na
rynkach kapitałowych,

•

stopie procentowej (koszt kapitału) płaconej przez kredytobiorcę.

Stopa dyskontowa powinna zatem odzwierciedlać alternatywny koszt

kapitału, który jest odnoszony do poziomu stopy zwrotu, jaką osoba
finansująca projekt (inwestor) uzyskałby inwestując gdzie indziej, przy

założeniu tego samego ryzyka finansowego dla porównywalnych
wariantów. Stopa ta powinna zatem stanowić minimalną stopę zwrotu,
poniżej której nie będzie się opłacać inwestować przedsiębiorcy.

Ryzyko jest związane z każdą formą działalności gospodarczej. Wynika
to z faktu, iż w momencie podejmowania decyzji menedżerowie

przedsiębiorstwa nie dysponują pełną informacją, niezbędną do
określenia i oceny zjawisk mogących wystąpić w przyszłości,

a mających istotny wpływ na przesłanki, będące podstawą
podejmowanej decyzji, w szczególności dotyczącej działalności

inwestycyjnej. Ryzyko należy rozumieć jako zagrożenie
nieosiągnięcia zamierzonego celu.

Prowadzenie działalności inwestycyjnej wiąże się ze szczególnie dużym

ryzykiem dla przedsiębiorstwa. Jak wynika z analizy przyczyn
kryzysów przedsiębiorstw do najistotniejszych zaliczyć można:

1) Wzrost ryzyka finansowego, wynikającego z malejącego udziału

własnego w finansowaniu przedsięwzięć inwestycyjnych.

2) Rosnące zapotrzebowanie na zewnętrzne źródła finansowania.

szczególnie ze strony przedsiębiorstw o niestabilnej pozycji

finansowej.

3) Szybkie zmiany w gospodarce, powodujące konieczność szybkich,

dostosowań przedsiębiorstw, a zarazem zmniejszenie możliwości
zabezpieczenia się przed niepowodzeniem.

4) Wzrost liczby upadających przedsiębiorstw wynika również ze

zwiększenia liczby przedsiębiorstw zakładanych w celu uzyskania

doraźnie wysokich zysków, często związanych z transakcjami

spekulacyjnymi, nie zawsze zgodnymi z prawem.

5) Rosnące ryzyko w obrotach z zagranicą w związku ze wzrostem

liczby państw znacznie zadłużonych i wysoką stopa inflacji a także
częstymi zmianami kursów walutowych i ich relacji.

Celem ograniczenia lub wyeliminowania ryzyka w procesie

przygotowania i przeprowadzenia inwestycji oraz działalności
operacyjnej menedżerowie przedsiębiorstwa oraz właściciele kapitału

podejmują działania, które w pewnym stopniu zabezpieczają

realizowane przedsięwzięcia. W skład działań i mechanizmów

ograniczających ryzyko funkcjonowania przedsiębiorstwa wchodzą:

1. Działania systemowo-organizacyjne:

•

ustalenie strategii i polityki przedsiębiorstwa,

•

określenie procedur inwestowania (regulaminów, instrukcji,
wytycznych, metodyk oceny itp.),

•

podział kompetencji decyzyjnych związanych z inwestowaniem

strumienia finansowego w zdarzenia gospodarcze,

•

limitowanie koncentracji inwestowania w pojedyncze zdarzenia

gospodarcze,

•

ustalenie stopy zwrotu z inwestycji lub wewnętrznej stopy zwrotu,

•

ustalenie strategii windykacji należności,

•

ustalenie polityki finansowej przedsiębiorstwa w zakresie współpracy

z instytucjami finansowymi,

•

określenie zasad oceny poziomu ryzyka, wynikającego z przyjętych
źródeł finansowania zewnętrznego.

2. Działania kontrolne:

•

sprawozdawczość finansowa,

•

monitoring finansów przedsiębiorstwa w różnych przekrojach (np.

organizacyjnym, sektorowym, form własności, ryzyka

inwestycyjnego) – analiza symptomów zagrożenia kryzysowego,

•

monitoring zabezpieczeń.

Do najważniejszych mechanizmów redukcji ryzyka indywidualnego

zalicza się: system oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa, system
analizy efektywności przedsięwzięć inwestycyjnych oraz monitoring

finansowy.

PODSTAWY ANALIZY SYMPTOMÓW KRYZYSU

FINANSOWEGO PRZEDSIĘBIORSTWA

Przez kryzys finansowy przedsiębiorstwa należy rozumieć utratę

zdolności płatniczej. W krótkim okresie oznacza ona niezdolność do
wywiązywania się z bieżących zobowiązań i określana jest jako utrata

płynności finansowej. Innymi słowy, przedsiębiorstwo w danym
momencie nie jest w stanie pokryć swoich wydatków operacyjnych i

finansowych z bieżących przychodów i ze środków pozostałych z
poprzednich okresów. Konsekwencją takiej sytuacji może być stan
niewypłacalności.

W rozumieniu Prawa upadłościowego podstawą do ogłoszenia upadłości
przedsiębiorstwa jest:

• upływ terminu 2 tygodni o daty zaprzestania płacenia długów,

• sytuacja, gdy majątek przedsiębiorstwa nie wystarcza na

zaspokojenie długów; podstawowym narzędziem umożliwiającym
identyfikację tej sytuacji jest wskaźnik ogólnego poziomu zadłużenia

będący stosunkiem zadłużenia ogółem do ogólnej wartości
księgowej aktywów.

Krótkotrwałe zaprzestanie płacenia długów w skutek przejściowych
trudności nie stanowi przesłanki do ogłoszenia stanu upadłości.

Należy też zaznaczyć, że Prawo o postępowaniu układowym daje
przedsiębiorcy, który wskutek wyjątkowych i niezależnych od niego

okoliczności zaprzestał płacenia długów lub w najbliższej przyszłości
zaprzestanie ich płacenia, możliwość żądania otwarcia postępowania

celem zawarcia układu z wierzycielami.

Przyczyny utraty zdolności płatniczej

Finansowe zjawiska, sygnalizujące problemy przedsiębiorstwa są

najczęściej już skutkiem pewnych zdarzeń czy procesów, które
miały miejsce w otoczeniu lub w samym przedsiębiorstwie. Pierwotne
przyczyny utraty zdolności płatniczej można sprowadzić do trzech

grup zjawisk:

A. Zjawiska zachodzące na szczeblu makroekonomicznym,

związane z ogólną sytuacją gospodarczą w kraju a w szczególności z

polityką:

• handlu zagranicznego (np. interwencjonizm państwowy w zakresie

importu i eksportu: cła, kontyngenty, akcyza),

• pieniężną państwa ( np. regulowanie podaży pieniądza),

• kursową.

B. Zjawiska zachodzące na szczeblu branży czyli takie, które

tkwią w naturze poszczególnych branż. Może to być np. wzrost cen

surowców bazowych, postęp techniczny, załamanie się rynków zbytu.

C. Zjawiska zachodzące na szczeblu przedsiębiorstwa

,znajdujące się w przeciwieństwie do dwóch poprzednich grup w
sferze jego wpływów. Przykładowymi przyczynami utraty zdolności
płatniczej mogą być:

1. Błędne decyzje menedżerów wynikające z:

a)zbyt niskich kompetencji decydentów: brak wiedzy

menedżerów spowodowany jest przede wszystkim przez:

odmienne (bardziej złożone) przepisy regulujące działalność
gospodarczą,

niezwykle rozwiniętą biurokrację, opóźniająca realizację wielu
przedsięwzięć,

skomplikowany system podatkowy,

nieefektywnie działający wymiar sprawiedliwości,

korupcją,

odmienną mentalnością polskich menedżerów w porównaniu z
menedżerami innych gospodarek rynkowych.

b)spowodowane niską ,,jakością” bazy informacyjnej, będącej

podstawą podejmowania decyzji. Należy tu podkreślić, że racjonalna
decyzja podjęta na bazie mylnych, pozornie kompletnych informacji

jest również błędna. Podobne sytuacje mogą wynikać ze:

złego przepływu informacji w przedsiębiorstwie (różnego rodzaju

bariery i szumy informacyjne),

podejmowania decyzji na nieodpowiednim szczeblu (często wiąże

się to ze zbyt dużą centralizacją zarządzania),przekroczenia
kompetencji.

2. Nieodpowiedni system zarządzania w przedsiębiorstwie

3. Niesprawne zarządzanie kapitałem obrotowym: nasilona

konkurencja na wielu rynkach zmusza przedsiębiorstwa do

zadowolenia się zyskiem ze sprzedaży na poziomie kilku procent.
Zatem, aby efektywnie funkcjonować niezbędne jest sprawne

zarządzanie zapasami, należnościami, gotówką. Optymalny stan
tych zasobów jest bardzo istotny nie tylko dla utrzymania kosztów
na danym poziomie, ale także dla utrzymania płynności finansowej.

4. Nierentowne inwestycje – przyczynami strat poniesionych na

skutek nie trafionych inwestycji może być błędne prognozy co do

wysokości przyszłych wpływów pieniężnych z tytułu realizacji
projektu inwestycyjnego np. nie uwzględnienie czy nie
doszacowanie kosztu określonych czynników.

5. Słaby system motywacji menedżerów przedsiębiorstwa,

brak nacisku na:

podwyższanie kwalifikacji swoich pracowników,

stworzenie im odpowiednich warunków pracy,

budowę systemu motywacji.

Identyfikacja trudności finansowych

Wyznaczniki trudności finansowych, będące swoistymi sygnałami

ostrzegawczymi, można podzielić na pięć grup:

1) Zadłużenie przedsiębiorstwa :

• utrata płynności finansowej,

• trwa renegocjacja spłaty zadłużenia,

• przedsiębiorstwo poszukuje nowych dostawców kapitału,

• brak zgody wierzycieli na restrukturyzację zadłużenia,

• właściciele dokonują dopłat do kapitału,

• wierzyciele żądają dodatkowych zabezpieczeń.

2) Gospodarka kapitałem obrotowym :

• poziom zapasów spada poniżej sezonowych potrzeb,

• okres obrotu zapasami ulega wydłużeniu,

• wydłuża się okres ściągania należności,

• przedsiębiorstwo gromadzi zapasy powyżej zwyczajowych.

3) Inwestycje - zmniejszają się wydatki na inwestycje, rozwój
nowych produktów, reklamę i promocję.

4) Sprawozdania finansowe:

• przedsiębiorstwo nie ma zweryfikowanych sprawozdań,

• audytor jest nieznany lub nie posiada doświadczenia w danej

branży,

• wykorzystywane są metody rachunkowe, prowadzące do

maksymalizacji dodatniego wyniku finansowego,

• zmiana audytora w ostatnim okresie.

5) Inne:

• plany przedsiębiorstwa – projekcje finansowe sporządzane przez

przedsiębiorstwo są niespójne i zbyt optymistyczne,

• efekty funkcjonowania przedsiębiorstwa zwiększają lub relatywnie

symbolicznie zwiększają dochody właścicieli np. w postaci wypłaty

dywidendy,

• właściciele dokonują transferu środków do innych przedsiębiorstw.

Przy ocenie ryzyka finansowego przedsiębiorstwa można każdej z tych
grup przypisać pewną wagę i oceniać punktowo. Suma punktów
odzwierciedla ryzyko.

Symptomy potencjalnych trudności pojawiające się zazwyczaj znacznie

wcześniej niż rzeczywista utrata zdolności finansowej do prowadzenia
dalszej działalności przez przedsiębiorstwo. Zarówno właściciele,
menedżerowie przedsiębiorstwa jak i potencjalni kredytodawcy starają

się wykryć i zapobiec kryzysowi, zanim jego symptomy staną się
zauważalne. Prowadzi się bieżące, pogłębiane analizy tych

aspektów, które mogą być symptomami lub źródłami zagrożeń. Bada
się prawdopodobieństwo takiego biegu wydarzeń, zgodnie z którymi

zagrożenia potencjalne staną się rzeczywistymi. Jedną z powszechnie
stosowanych metod określania potencjalnych zagrożeń jest portfelowa
metoda SWOT.

Ocenę ryzyka można prowadzić na podstawie sprawozdania z

przepływów pieniężnych. Ryzyko tworzenia nadwyżek pieniężnych
w trzech segmentach działalności (operacyjnym, inwestycyjnym,
finansowym) można rozpatrywać w zależności od długości okresu,

którego ono dotyczy. Dla prognozowania przyszłej kondycji
przedsiębiorstwa najbardziej istotny jest segment operacyjny.

Przedstawia on fundamenty działania przedsiębiorstwa. Ważne jest, aby
podstawy te były stabilne. Przepływy pieniężne w inwestycyjnym i

finansowym segmencie działalności mają charakter incydentalny, trudny
do powtórzenia (np. zakup linii technologicznej).

Dla oceny trudności finansowych można się posłużyć analizą
dyskryminacyjną, która polega na ocenie ryzyka upadłości

przedsiębiorstwa w oparciu o zestaw najbardziej diagnostycznych
wskaźników. Jednym z prekursorów takiego podejścia był W.H. Beaver.
Jego metoda opierała się na następujących założeniach:

• im wartość aktywów płynnych jest wyższa tym ryzyko nie

wywiązywania się z zobowiązań finansowych jest mniejsze,

• im przepływy pieniężne netto są wyższe, tym ryzyko

niewypłacalności niższe,

• im wyższe koszty operacyjne (bez amortyzacji) oraz udział kapitału

obcego w finansowaniu przedsiębiorstwa, tym ryzyko
niewypłacalności wyższe.

W.H. Beaver po przetestowaniu 30 wskaźników na grupie 79 dużych
przedsiębiorstw wybrał 6 z nich o najwyższej wartości informacyjnej. Są
wśród nich :

1. Strumień operacyjny netto / zobowiązania ogółem.
2. Zysk netto / aktywa ogółem.

3. Zobowiązania ogółem / aktywa ogółem.
4. Kapitał obrotowy netto / aktywa ogółem.

5. Bieżąca stopa płynności.
6. (aktywa obrotowe – zapasy) / (koszty operacyjne – amortyzacja).

W podejściu W.H. Beavera przedsiębiorstwa kwalifikuje się jako

zagrożone upadłością na podstawie analizy każdego ze wskaźników z
osobna, metodę tę uznaje się jako jednowymiarową analizę

dyskryminacyjną. Wśród koncepcji wielowymiarowej analizy
dyskryminacyjnej najbardziej znana jest koncepcja E. Altmana.
Wyznaczył o funkcję

którą wyraził następującym wzorem:

= 0,717·X

+ 0,847·X

+ 3,107·X

+ 0,420·X

+ 0,998·X

gdzie:

kapitał obrotowy netto / aktywa ogółem

zyski zatrzymane / aktywa ogółem

zysk operacyjny / aktywa ogółem

wartość księgowa kapitału własnego / wartość księgowa zobowiązań

przychody

sprzedaży / aktywa ogółem

Wskaźniki w różny sposób odnoszą się do ryzyka w perspektywie

długiego i krótkiego okresu. Wskaźnik X

mierzy krótkookresowe

ryzyko związane z utratą płynności. Wskaźnik X

mierzy wielkość

zakumulowanych zysków czyli jest wyznacznikiem stabilności podmiotu

gospodarczego. Wskaźnik X

mierzy rentowność operacyjną, co jest

istotne dla oceny ryzyka krótkoterminowego i długoterminowego. X

relacja określająca perspektywiczną rentowność, co jest związane z
długoterminowym ryzykiem realizacji zysku oraz z perspektywiczną

rentownością. Wskaźnik X

mierzy wyniki operacyjne, co jest istotne

zarówno w perspektywie długiego jak i krótkiego okresu.

Im wyższa wartość funkcji

Zeta

tym mniejsze zagrożenie upadłością.

E. Altman podał ogólne interpretacje dla trzech wyróżnionych

przedziałów wartości funkcji:

<1,2 -

duże prawdopodobieństwo upadłości,

1,2<

<2,9 - stan kondycji finansowej jest nieokreślony, małe

prawdopodobieństwo zagrożenia upadłością,

>2,9 -

duże prawdopodobieństwo, że przedsiębiorstwo nie
upadnie.

Analiza sytuacji kryzysowych w przedsiębiorstwie, biorąc pod uwagę

finanse przedsiębiorstwa, prowadzi do stwierdzenia, że najpełniejszą
ocenę zmian sytuacji finansowej, będącą w sferze zainteresowania
zarówno menedżerów, kredytodawców jak również akcjonariuszy

można przeprowadzić uwzględniając w pierwszej kolejności płynność
finansową, a także zależną od niej rentowność. W wymienionych

obszarach objawy kryzysu przedsiębiorstwa mogą przybrać postać
spadku:

• płynności,

• zyskowności.

Zachowanie zdolności przedsiębiorstwa do wywiązywania się z
bieżących zobowiązań jest niezbędne zarówno z perspektywy krótkiego
jak i długiego okresu. Natomiast brak rentowności w krótkim przedziale

czasowym nie jest zazwyczaj powodem do niepokoju, jej znaczenie
rośnie wraz z wydłużaniem się okresu funkcjonowania przedsiębiorstwa.

Przedsiębiorstwo prowadząc intensywną politykę rozwojową świadomie

może utrzymywać niski stopień płynności. Jest to charakterystyczne
szczególnie dla „młodych” przedsiębiorstw. Generalnie wzrost
rentowności odbywa się kosztem poziomu płynności finansowej, a więc

także płynności aktywów. Ta odwrotna zależność wyraźnie się
uwidacznia, gdy spojrzymy na przedsiębiorstwo pod kątem przyjętej

strategii zarządzania kapitałem obrotowym. I tak strategia
agresywna oznacza maksymalizację rentowności przy niskim poziomie

płynności, konserwatywna - wysoką płynność, lecz zmniejszoną
rentowność, umiarkowana jest próbą wypośrodkowania między
dwiema pierwszymi strategiami.

Podstawowym celem rozważań w rachunkowości zarządczej jest
przedstawienie przeszłego, obecnego i przyszłego obrazu

przedsiębiorstwa w najważniejszym aspekcie jego funkcjonowania,
jakim są finanse. Ten aspekt jest najistotniejszy, gdyż pozostałe rodzaje

działań przedsiębiorstwa są w znacznym stopniu wyznaczane przez
stan jego finansów. Działania te dotyczą kilku obszarów, z których

najważniejsze to:

• płynność finansowa,

• rentowność,

• zadłużenie.

Analiza współczynnikowa

Analitycy rachunkowi od dawna uznają wskaźniki za środek służący
szybkiemu wychwyceniu mocnych i słabych stron kondycji finansowe.
Wskaźniki umożliwiają więc identyfikację pewnych fragmentów

finansów przedsiębiorstwa, na których powinna skoncentrować się
pogłębiona analiza przyczynowa. Wobec różnorodności aspektów

działalności gospodarczej przedsiębiorstwa użyteczność wskaźników
jest bardzo duża.

W praktyce są one wykorzystywane do rozpracowywania problemów
we wszystkich obszarach finansów przedsiębiorstwa. Jednak z drugiej

strony pojawiają się problemy z ich interpretacją.

Porównanie wskaźników zadanych z osiągniętymi, uwzględnia

wskaźniki:

• standardowe, które utworzono na podstawie zdarzeń mających

miejsce w przedsiębiorstwie w przeszłości,

• planistyczne.

Analizę współczynnikową, aby była bardziej użyteczną techniką

przewidywania kryzysu w przedsiębiorstwie, należy wzbogacić o istotny
element – przedział tolerancji tzn. granice bezpieczeństwa dla wartości
każdego z obliczanych wskaźników. Zakres przedziału bezpieczeństwa

jest indywidualną cechą każdego przedsiębiorstwa.

Zależnie od przyjętej wartości pożądanej, za końcową (minimalną lub

maksymalną) wartość przedziału bezpieczeństwa można by przyjąć :

• średnią w branży,

• średnią spośród przedsiębiorstw w znacznym stopniu

porównywalnych i o niższej/wyższej wartości wskaźnika niż

optymalna w danej firmie,

• wartość cechującą najsłabsze, lecz rentowne przedsiębiorstwo w

branży,

• wartość

procent niższą /wyższą od zadowalającej np. przedział:

(W(1-10%); W (1+10%)).

Wskaźniki płynności

A) wskaźnik płynności bieżącej:

W = aktywa bieżące / pasywa bieżące

B) wskaźnik płynności szybkiej:

W = (aktywa bieżące – zapasy) / pasywa bieżące

Ocena płynności polega na ustaleniu zdolności przedsiębiorstwa do
wywiązywania się z krótkoterminowych zobowiązań, których
podstawowym źródłem pokrycia jest majątek obrotowy, będący

zbiorem składników majątkowych o najwyższej płynności.

Krótkookresowa utrata płynności może nie mieć znaczącego wpływu na
sytuację finansową przedsiębiorstwa. Jeżeli jednak krótkotrwałe utraty
powtarzają się permanentnie, jest to sygnałem dla menedżerów

przedsiębiorstwa. Powinni oni w miarę możliwości ograniczyć do
minimum liczbę sytuacji, w których podmiot nie jest w stanie wywiązać

się z bieżących zobowiązań lub przynosi straty. Utrzymujący się przez
dłuższy czas spadek lub utrata płynności w istotny sposób wpływa na

sytuację finansową przedsiębiorstwa, obniżając jego wiarygodność w
oczach kredytodawców oraz kontrahentów.

Wskaźniki rentowności

Rentowność, zwaną też stopą zysku lub zyskownością, można

rozpatrywać w trzech aspektach:

• sprzedaży - mówimy tu o rentowności sprzedaży netto z

wykorzystaniem zysku netto oraz rentowności sprzedaży brutto z
wykorzystaniem zysku brutto (przed opodatkowaniem),

• majątku - zwana również ekonomiczną. Wyraża się ona relacją

zysku netto do wielkości zaangażowania majątku,

• zaangażowania kapitału własnego - zwana również

rentownością finansową. Zależy ona od wielkości

wygospodarowanego zysku oraz od źródeł finansowania majątku
(struktury finansowej).

ROS = zysk netto / sprzedaż netto * 100%

ROA = zysk netto / aktywa ogółem * 100%

ROE = zysk netto / kapitał własny * 100%

Zysk netto /

aktywa ogółem

zysk netto /

sprzedaż netto

sprzedaż netto/

aktywa ogółem

rotacja

aktywów

rentowność

sprzedaży

netto

Cechą rentowności aktywów jest to, że ten sam poziom wskaźnika

może być wynikiem zupełnie różnej polityki sprzedaży wyrobów i usług,
tzn. polityki:

a) ilości - niska zyskowność jednostkowa przy odpowiednio

wyższej wielkości sprzedaży,

b) jakości - wysoka zyskowność jednostkowa przy niskiej rotacji

aktywów.

Jest wiele sposobów (ich zastosowanie uzależnione jest oczywiście od

konkretnej sytuacji) na zwiększenie zyskowności.

Wstępna analiza sprawozdania z przepływów pieniężnych

Warianty sald przepływów pieniężnych

warianty wg

segmentów

działalności

Przepływy pieniężne netto z działalności:

Operacyjnej Inwestycyjnej Finansowej

1 + +

2 + - -
3 + + -
4 + - +
5 - +

6 - -

7 - +

8 - - -

• wariant 1: dotyczy przedsiębiorstw charakteryzujących się wysoką

płynnością finansową, bardzo rzadki w praktyce.

• wariant 2: występuje w przedsiębiorstwach dojrzałych i rentownych,

przedsiębiorstwo pokrywa z wpływów z działalności operacyjnej
wszystkie wydatki inwestycyjne oraz jednocześnie wydatki związane

ze spłatą zobowiązań długoterminowych,

• wariant 3: działalność bieżąca lub zachodzące procesy

restrukturyzacyjne przedsiębiorstwa wymagają zasilenia z zewnątrz,

• wariant 4: realizowane inwestycje zmuszają przedsiębiorstwo do

korzystania z zewnętrznych źródeł finansowania, typowa sytuacja dla
przedsiębiorstw rozwijających się,.

• wariant 5: taki układ wpływów wskazuje na tymczasowe trudności

finansowe przedsiębiorstwa, które korzysta z zewnętrznego zasilania

w środki pieniężne ( np. kredyty, sprzedaż składników majątku
trwałego )

• wariant 6: dość typowy dla przedsiębiorstw „młodych”, rozwijających

się o dobrze zapowiadającej się przyszłości (kredytodawcy nie boją
się angażować swych środków w finansowanie przedsiębiorstwa),

• wariant 7: oznacza poważne trudności finansowe przedsiębiorstwa,

które stara się ratować swą płynność, sprzedając wartościowe

składniki swego majątku,

• wariant 8: przedsiębiorstwo ponosi straty, choć zgromadzone w

poprzednich okresach zasoby starczają jeszcze na pokrycie
niedoborów z działalności operacyjnej, nawet na prowadzenie

inwestycji. Jeżeli aktualna sytuacja będzie się przedłużać,
przedsiębiorstwu grozi upadłość.