Tryb przypuszczający 

w języku niemieckim 

der Konjunktiv

Marcin Perliński

Różnice między językiem polskim 

a językiem niemieckim

W języku polskim używa się obecnie właściwie 

tych samych

form w ramach przypuszczania:

●

W ubiegłym roku

 

kupiłbym

 samochód, 

ale nie miałem pieniędzy. 

(płaszczyzna przeszła)

●

Dziś

 

kupiłbym

 ten samochód, bo mam już pieniądze.

(płaszczyzna teraźniejsza)

●

W przyszłym miesiącu

 

kupiłbym

 samochód, 

bo dostanę pieniądze. 

(płaszczyzna przyszła)

Jest więc 3 x „kupiłbym“ (identyczna forma) !

Różnice między językiem polskim 

a językiem niemieckim

W języku niemieckim istnieją natomiast

dwie płaszczyzny czasowe

, które służą do przypuszczania:

●

płaszczyzna teraźniejszo-przyszła

(Ich würde das Auto kaufen.

*

)

●

płaszczyzna przeszła

 

(Ich hätte das Auto gekauft.

**

)

*   zdanie w popularnej formie zastępczej Konditional I

** zdanie w Konjunktiv Plusquamperfekt

WAŻNY SCHEMAT

K O N J U N K T I V

KONJUNKTIV I

KONJUNKTIV II

 

FORMA ZASTĘPCZA

* Konjunktiv Präsens

* Konjunktiv Imperfekt

 * Konditional I ( = würde)

* Konjunktiv Perfekt

* Konjunktiv Plusquamp.

* Konjunktiv Futur I

NIE SŁUŻY DO PRZYPUSZCZANIA

TYM CZYMŚ SIĘ PRZYPUSZCZA

No to po co komu 

ten cały „Konjunktiv I” ?

Konjunktiv I ma tylko w nazwie 

„tryb przypuszczający“ (słowo „Konjunktiv“), 

ale w praktyce nie używa się go 

do klasycznego „normalnego“ przypuszczania, 

 

tylko do tworzenia mowy zależnej 

(indirekte Rede)

 

i kilku innych celów. Prezentując poprzedni schemat 

uznaliśmy jednak, że dobrze by było, żebyś 

wiedział o istnieniu takiego „cuda”, 

bo mowa zależna też jest 

w programie nauczania szkoły średniej.

Konjunktiv Imperfekt, 

czyli przypuszczanie w teraźniejszości lub przyszłości

Konjunktiv Imperfekt (inna nazwa Konjunktiv Präteritum)
wywodzi się z Imperfektu:

W „słynnej“ tabelce jest np. takie coś:

sein 

> 

war

  > 

ist gewesen

haben  > 

hatte

 

> 

hat gehabt

müssen  > 

musste

  > 

hat gemusst

kommen > 

kam

 

> 

ist gekommen

                         

                         to jest właśnie Imperfekt

Konjunktiv Imperfekt, 

czyli przypuszczanie 

w teraźniejszości lub przyszłości

Żeby stworzyć ten cały Konjunktiv Imperfekt musimy:

●

wziąć 

formę Imperfektu

●

dać 

przegłos

, gdzie to możliwe (a, o lub u) 

*

●

dorzucić końcówkę „

e

”, gdzie jej jeszcze nie ma

sein 

> 

ich / er / sie / es 

w

ä

r

e

 

haben 

> 

ich / er / sie / es 

h

ä

tte

**

müssen 

> 

ich / er / sie / es 

m

ü

sste

**

 

kommen  > 

ich / er / sie / es 

k

ä

m

e

 

*

nie dotyczy „wollen“ i „sollen“

** 

tu nie było potrzeby dodawania końcówki „e“ ,

  

bo ta końcówka była już „z fabryki“ (czyli w tabelce)

Konjunktiv Imperfekt, 

czyli przypuszczanie w teraźniejszości lub przyszłości

A tak wygląda pełna odmiana:

ich w

ä

r

e

ich h

ä

tte

ich m

ü

sste

ich k

ä

m

e

du w

ä

r

e

st

du h

ä

tte

st

 

du m

ü

sste

st

du k

ä

m

e

st

er w

ä

r

e

er h

ä

tte

er m

ü

sste

er k

ä

m

e

wir w

ä

r

e

n

wir h

ä

tte

n

wir m

ü

sste

n

wir k

ä

m

e

n

ihr w

ä

r

e

t

ihr h

ä

tte

t

ihr m

ü

sste

t

ihr k

ä

m

e

t

sie w

ä

r

e

n

sie h

ä

tte

n

sie m

ü

sste

n

sie k

ä

m

e

n

kolor zielony – przegłosowanie

kolor niebieski – końcówka „e“ (dodajemy tam, gdzie jej jeszcze nie ma)

kolor czerwony – końcówka osobowa

Konjunktiv Imperfekt, 

czyli przypuszczanie w teraźniejszości lub przyszłości

A co dla czasowników „spoza tabelki”?

Jeśli czasownika nie ma w tabelce (tzw. czasowniki słabe), 

to 

teoretycznie

 wystarczy stworzyć Imperfekt:

ich frag

te

 - pytałem/pytałbym

du frag

test

 - pytałeś/pytałbyś

er frag

te

 - pytał/pytałby

wir frag

ten

 - pytaliśmy/pytalibyśmy

ihr frag

tet

 – pytaliście/pytalibyście

sie frag

ten

 - pytali/pytaliby,

ale 

praktycznie

 Niemcy nie używają już dzisiaj tej formy 

do przypuszczania, bo wymyślili 

Konditional I 

.

 

Konditional I, 

czyli forma zastępcza 

Jak już pewnie zauważyłeś Konjunktiv Imperfekt 

dla czasowników „nie z tabelki” może powodować 

niemałe zamieszanie logiczne

, no bo „ich fragte” 

może oznaczać zarówno „pytałem”, 

jak i „pytałbym”. Żeby uniknąć takich 

dwuznaczności Niemcy już 200 lat temu wymyślili 

formę zastępczą Konditional I

, która tak się im 

bardzo spodobała, że zaczęli jej używać 

nie tylko dla czasowników słabych („nie z tabelki”), 

ale i niemalże na każdym kroku

 – nawet 

dla czasowników mocnych i nieregularnych 

(czyli „tych z tabelki”).

 

Konditional I, 

czyli forma zastępcza 

Jak się buduje ten Konditional I ?

Konditional I = 

würde

 + 

bezokolicznik

 .

 

                                     

odmienione        na końcu zdania

 

Ich 

würde

 gerne nach Berlin 

fahren

.

Er 

würde

 dich übermorgen 

besuchen

.

Sie 

würde

 mit mir ins Bett 

gehen

.

Wir 

würden

 uns 

freuen

, wenn du 

kommen könntest

.

Konditional I, 

czyli forma zastępcza 

Jak odmienia się to całe „würde” ?

Forma „würde“ to czasownik „werden“ w Konjunktiv 

Imperfekt – ta odmiana była już przed momentem 

tłumaczona, ale nie zaszkodzi sobie przypomnieć:

ich w

ü

rde

du w

ü

rde

st

er w

ü

rde

wir w

ü

rde

n

ihr w

ü

rde

t

sie w

ü

rde

n

Konditional I, 

czyli forma zastępcza 

Jak już wspomnieliśmy forma zastępcza Konditional stała się 

tak popularna, że w nowoczesnej współczesnej 

niemczyźnie wyparła nawet Konjunktiv Imperfekt – i to nie 

tylko dla czasowników słabych (nie z tabelki), 

ale i dla 

prawie

 całej reszty „tabelkowych“ czasowników. 

Możesz więc spokojnie powiedzieć 

„ich würde gehen” (zamiast „ich ginge”)

„er würde fahren” (zamiast „er führe”),

ale 

nie twórz

 raczej tej formy 

dla czasowników posiłkowych

 

„haben” i „sein” oraz 

dla czasowników modalnych

. 

Konditional I, 

czyli forma zastępcza 

Zdecydowanie 

nie zaleca się

 więc 

tworzenia takich konstrukcji jak:

„ich würde sein” – 

lepiej:

 „ich wäre“

„ich würde haben” – 

lepiej:

 „ich hätte“

„ich würde müssen” – 

lepiej:

 „ich müsste“

„ich würde können” – 

lepiej:

 „ich könnte“

„ich würde dürfen” – 

lepiej:

 „ich dürfte” 

Jakieś istotne wyjątki?

Tak, jest kilka wyjątków:

●

„wollen” i „sollen” nie dostaną przegłosu 

(będzie więc „ich wollte”, „ich sollte“)

●

Pozatabelkowy czasownik „brauchen” otrzyma o dziwo 

przegłos, czyli będzie „

ich bräuchte

” 

(ale forma „brauchte” też bywa używana)

●

czasownik „stehen” często jest „robiony” jako „stünde”

(choć „stände” też jest w porządku) 

Praktyczne wykorzystanie Konjunktiv Imperfekt 

oraz jego formy zastępczej Konditional I

Konjunktiv Imperfekt oraz jego forma zastępcza Konditional I 

wykorzystywane są do przypuszczania 

w płaszczyźnie teraźniejszo-przyszłej

, 

co szczególnie widoczne jest 

w zdaniach warunkowych (możliwych do spełnienia):

Wenn ich Zeit 

hätte

, 

könnte

 ich ans Meer fahren.

Wenn du schon müde 

wärest

, 

würden

 wir 

schlafen gehen

.

lub bezspójnikowo (= bez „wenn“):

Hätte

 ich Zeit, 

könnte

 ich ans Meer fahren.

Wärest

 du schon müde, 

würden

 wir 

schlafen gehen

.

Konjunktiv Plusquamperfekt, 

czyli przypuszczanie 

w przeszłości

Konjunktiv Plusquamperfekt

 wywodzi się z Plusquamperfektu. 

Żeby go umieć zrobić, trzeba także umieć robić Plusqamperfekt, czyli

czas podobny do Perfektu, w którym „haben“ i „sein“ zamieniono poprzez

„hatte“ i „war“. Ponieważ ma to być Konjunktiv, trzeba będzie jeszcze 

to „hatte“ i „war“ zamienić na „hätte“ i „wäre“:

ich habe geschlafen = spałem (Perfekt)

ich hatte geschlafen = spałem (Plusquamperfekt)

ich hätte geschlafen

 = spałbym

*

 (Konjunktiv Plusquamperfekt)

ich bin geblieben = zostałem (Perfekt)
ich war geblieben = zostałem (Plusquamperfekt)

ich wäre geblieben

 = zostałbym

*

 (Konjunktiv Plusquamperfekt)

* w przeszłości (np. wczoraj, wtedy itp.)

Jak odmieniać to „hätte“ i „wäre“?

Było to już dziś pokazane, ale przypomnijmy:

ich h

ä

tte

ich w

ä

r

e

du h

ä

tte

st

du w

ä

r

e

st

er h

ä

tte

er w

ä

r

e

wir h

ä

tte

n

wir w

ä

r

e

n

ihr h

ä

tte

t

ihr w

ä

r

e

t

sie h

ä

tte

n

sie w

ä

r

e

n

Praktyczne wykorzystanie 

Konjunktiv Plusquamperfekt

Konjunktiv Plusquamperfekt wykorzystywany jest 

do przypuszczania 

w płaszczyźnie przeszłej

, 

co szczególnie widoczne jest 

w zdaniach warunkowych (niemożliwych do spełnienia):

Wenn ich Zeit 

gehabt

 

hätte

, 

hätte

 ich dich 

besucht

.

lub bezspójnikowo (= bez „wenn“):

Hätte

 ich Zeit 

gehabt

, 

hätte

 ich dich besucht.

Mieszanie płaszczyzn czasowych

To człowiek decyduje o tym, co i jak chce powiedzieć, 

więc możliwe jest także mieszanie różnych płaszczyzn 

czasowych w ramach jednego zdania:

Wenn du dich 

gestern

 warm angezogen hättest, 

hättest du 

jetzt

 keinen Schnupfen.

Gdybyś się 

wczoraj

 ciepło ubrała,

nie miałabyś 

teraz

 kataru.

Jak widać są tu równocześnie dwie płaszczyzny czasowe wyrażone 

poprzez Konjunktiv Plusquamperfekt 

(przeszłość)

 

oraz Konjunktiv Imperfekt 

(teraźniejszość)

.

Ciekawostka

We współczesnym języku polskim istnieje szczątkowy 

tryb przypuszczający w czasie zaprzeszłym:

powinienem był

powinnam była

kupił(bym) był

zrobił(bym) był

w tekstach historycznych i literackich, a także na terenach 

wschodnich można jeszcze spotkać dialektalne

Co to było stało się?

 

(słynne zdanie Krzycha Kononowicza)

żył był, miał był, chciał był, spał był

Czy mogą być jakieś „schody“?

Ciężko to nazwać „schodami”, ale niektórzy uczniowie czują 

się zdezorientowani, kiedy widzą przypuszczające 

(przeszłe)

 zdanie w Perfekcie utworzonym od czasownika 

modalnego, któremu towarzyszy jeszcze jeden czasownik:

Wenn ich damals mehr hätte lernen können, 

hätte ich diese Prüfung bestehen sollen.

Wäre das Klo nicht besetzt gewesen, 

hätte ich nicht in die Hose machen müssen.

To jest jednak już 

szczególnie zaawansowana

 forma 

gramatyczna dla istnych „cyborgów”. Jeśli masz jakieś 

pytania, to „męcz” swojego nauczyciela lub korepetytora.