Microsoft PowerPoint - Podstawy_zarzadzania_ELEKTRYCY_1

Podstawy

zarządzania

(wykład)

dr Katarzyna Szelągowska-Rudzka

Katedra Ekonomii i Zarządzania,

Wydział Przedsiębiorczości i Towaroznawstwa

Pok B 440, e-mail: mary@am.gdynia.pl,

Konsultacje: środy 15.00 – 17.00

Semestr zimowy 2007/2008

Literatura:

A. Czermiński, M. Czerska, B. Nogalski, R. Rutka,
J. Apanowicz: Zarządzanie organizacjami. TNOiK,
Dom Organizatora, Toruń 2001.

R. Griffin. Podstawy zarządzania organizacjami.
WN PWN, Warszawa 1997.

S. P. Robbins, D.A. DeCenzo: Podstawy zarządzania.
PWE, Warszawa 2002.

A. Koźmiński, W. Piotrowski (red.): Zarządzanie. Teoria
i praktyka. WN PWN, Warszawa 1996.

1. Organizacja jako

przedmiot zarządzania

Zagadnienia do omówienia:

• Organizacja - jej istota i aspekty (ujęcia)

• Organizacja (przedsiębiorstwo) jako system

społeczno – techniczny

• Cykl działania zorganizowanego

• Sprawność działania

Organizacja

•

wyodrębniona całość, lub wyodrębnione
z otoczenia, wewnętrznie uporządkowane
i powiązane między sobą zbiory elementów,
które realizują wspólne cele;

•

grupa ludzi (co najmniej dwóch),
którzy współpracują ze sobą w sposób
uporządkowany i skoordynowany,
aby osiągnąć pewien zestaw celów

(R. Griffin)

plemię, rodzina, kościół, drużyna piłkarska, przedsiębiorstwo,
szkoła, uczelnia wyższa, fundacja, stowarzyszenie, klub
piłkarski, ONZ i in., zarówno formalne, jak i nieformalne,
nastawione na zysk i non profit.

• cel działania
• plan działania
• zasoby
•

kierownika (kierownictwo)

Przykłady organizacji:

Każda organizacja charakteryzuje się tym,
ż

e posiada:

Z kolei zdaniem A. Koźmińskiego

w każdej organizacji występują:

•

cele

(misja, wiązka celów, drzewo celów, zadania)

•

struktura formalna

(schemat organizacyjny, zakres czynności, instrukcje)

•

ludzie

(postawy, kwalifikacje, umiejętności, predyspozycje, motywacja)

•

technika

(know-how, wytwarzanie, przetwarzanie danych)

•

wewnętrzne zróżnicowanie

(podział zadań, specjalizacja

uczestników i komórek, powstawanie podsystemów (np. działów,
wydziałów, sekcji) pełniących różne funkcje w realizacji celów organizacji)

•

podział na sferę działalności regulacyjnej

, czyli:

sferę zarządzania organizacją,

sferę działalności podstawowej (np. nauczyciele w szkole)

sferę działalności pomocniczej (np. księgowość, zaopatrzenie)

Aspekty (ujęcia) organizacji:

(wg Jana Zieleniewskiego)

•

rzeczowy – „rzecz uporządkowana”

– wyodrębniona z otoczenia i zorientowana
na osiąganie założonych celów, wewnętrznie
uporządkowana całość (złożona z części
(tzw. podsystemów) mających przyczyniać
się do powodzenia całości), np. ONZ,
przedsiębiorstwo, Akademia Morska w Gdyni

•

czynnościowy

– dotyczy

„działania” -

sposobu funkcjonowania całości, sposobu
zorganizowania pracy; inaczej jest to takie
oddziaływanie na całość zorganizowaną,
rozumianą rzeczowo, i jej części, którego celem
jest spowodowanie, aby części współprzyczyniały
się do powodzenia całości (np. gdy mówimy:
„brak tu organizacji”, „organizacja jest tu fatalna”,
mamy na myśli to ujecie organizacji)

•

czynnościowy = organizowanie

(tworzenie organizacji w ujęciu rzeczowym lub/i
atrybutowym) - celowy i świadomy

proces pole-

gający na racjonalnym łączeniu ludzi, zasobów,
ś

rodków w celu osiągnięcia

efektu synergii

Efekt synergii

•

efekt zorganizowanej pracy zespołowej

wyższy niż suma efektów działań
indywidualnych

•

swoista nadwyżka

będąca efektem

współdziałania wielu ludzi pracujących pod
wspólnym kierownictwem

• „efekt 2 + 2 = 5”

• „

całość to więcej niż suma części

”

(Arystoteles)

•

atrybutowy

–

„wskazuje na

cechy (atrybuty)

danej organizacji”, czyli szczególny rodzaj
stosunków części do siebie i złożonej
z nich całości;

stosunki te polegają na tym, że części

współprzyczyniają się do powodzenia całości. W tym
znaczeniu organizacja stanowi

cechę rzeczy lub

zdarzeń, ich strukturę (graficznym przedstawieniem ujęcia
atrybutowego organizacji jest

schemat organizacyjny)

(np. „w tym przedsiębiorstwie to jest organizacja”
– ten termin nie oznacza rzeczy, samej instytucji,
ale pewną jej

cechę - wszystkie jej części

działają sprawnie i w skoordynowany sposób)

•

Sposób uporządkowania i powiązania
części

przesądza o

strukturze organizacji (ujecie

atrybutowe), dzięki której ten układ elementów może
funkcjonować jako całość - jako

system

ORGANIZACJA JAKO SYSTEM

składa się z:

Przetworzenie

(transformacja)

wejście

wyjście

Nakłady = zasoby:

ludzkie, kapitałowe,

rzeczowe, technologia,

informacja, czas

Wyjście = wyniki:

Produkty

(towary, usługi, inne)

Sprzężenie zwrotne

OTOCZENIE

ORGANIZACJĘ JAKO SYSTEM

charakteryzuje to, że:

• jest

ciśle powiązana z otoczeniem

- tylko dzięki temu może trwać i rozwijać się

- z niego bowiem czerpie zasoby

• jest

systemem otwartym

, ponieważ otoczenie

wywiera wpływ na jej funkcjonowanie i odwrotnie

• musi być systemem adaptującym się

tzn. musi przystosowywać się do zmian w tym otoczeniu,

do powstających szans i zagrożeń, zatem działa

w warunkach dużej

niepewności i ryzyka, aby szybko

reagować musi posiadać odpowiednie informacje

• zmiany zachodzą także w jej wnętrzu, co może być

ródłem jej

siły

lub

słabości

Organizacja jest systemem społeczno-

technicznym

Cele i zadania

Struktura

formalna

Wyposażenie

i technika

Ludzie

misja
wiązka celów
drzewo celów
zadania

postawy

kwalifikacje

umiejętności

predyspozycje

motywacja

stosunki

międzyludzkie

hierarchia
schemat organizacyjny
zakres czynności
instrukcje

know-how

wytwarzanie

przetwarzanie danych

A. Koźmiński, W. Piotrowski (red.): Zarządzanie. Teoria i praktyka. WN PWN, Warszawa 1996, s. 46.

OTOCZENIE

•

OTOCZENIE

OTOCZENIE

Podsystem

spo

społłłłeczny

eczny

Podsystem

techniczny

Przykładem organizacji jako systemu

społeczno-technicznego jest

przedsiębiorstwo

•

jednostka gospodarcza, działająca
na własny rachunek w celu osiągnięcia
korzyści materialnych (zysku),
ponosząca ryzyko i odpowiedzialność
zgodnie z przepisami prawa
i stosunkami rynkowymi.

Przedsiębiorstwo

Cechy charakteryzujące styl

zarządzania przedsiębiorstw

„doskonale zarządzanych”

(Peters i Waterman)

•

Skłonność do działania

raczej robić coś – cokolwiek – niż poddać zagadnienie
kolejnym cyklom analiz i sprawozdań komitetów

•

Trzymanie się blisko klienta

poznanie jego preferencji i ich zaspokajanie

•

Autonomia i przedsiębiorczość

rozbicie koncernu na wiele małych filialnych
przedsiębiorstw oraz zachęcanie ich
do samodzielności i konkurencyjności

•

Wydajność dzięki ludziom

: wytworzenie

u wszystkich pracowników świadomości, że ich możliwie
dobra praca ma zasadnicze znaczenie i że będą mieli
udział w korzyściach, wynikających z sukcesu firmy

•

Bezpośredni kontakt, motywacja przez
wartości

– naleganie, aby kierownicy trzymali się

blisko podstawowej działalności firmy

•

Trzymanie się swojej specjalności

: pozostawanie

w dziedzinie, na której firma zna się najlepiej

•

Prosta struktura, nieliczny sztab

: niewiele szczebli

zarządzania, niewielu ludzi na wyższych szczeblach

•

Jednoczesna dyscyplina i swoboda

: tworzenie

klimatu, w którym oddaniu podstawowym wartościom firmy
towarzyszy tolerancja wobec wszystkich pracowników,
którzy przyjmują te wartości za swoje

Cykl działania zorganizowanego

Henry Le Chatelier’a

• Faza I - preparacja (przygotowanie)

• określenie celu, celów działania

(powinny być realne, jasne)

• zbadanie warunków i środków

niezbędnych do osiągnięcia celu

(metody,

harmonogramy, niezbędne surowce, pieniądze)

• przygotowanie niezbędnych warunków

i środków

(chodzi o zaplanowanie w jaki sposób

działanie będzie przebiegać, od kogo będą potrzebne
te zasoby,
w jakim czasie, podpisanie umów, przejęcie tych środków
oraz ich kontrola jakościowa i ilościowa)

• Faza II – realizacja

• realizacja przyjętego celu działania

(zastosowanie zasobów zgodnie z planem, obraną metodą)

• Faza III - kontrola

• kontrola uzyskanego wyniku

(zwykle ex post - po działaniu, aby określić stopień
realizacji celu

Kolejny etap nie może być zrealizowany

jeżeli nie ukończono etapu
poprzedniego!

Istotne w poglądach Le Chtelier’a
są kryteria, które muszą być spełnione
w działaniu zorganizowanym:

trzeba mieć zawsze jeden dobrze

sprecyzowany cel, ścisły, ograniczony i użyteczny

zachowywać te same warunki, zjawiska,

wtedy będziemy mogli być pewni, że otrzymamy
zawsze takie same wyniki

należycie przygotowywać ludzi i środki

rzeczowe

wykonywać zadania zgodnie z przyjętym, ściśle

określonym planem, konfrontować uzyskane

wyniki z założonymi celami

Każda organizacja, czy dochodowa
(przedsiębiorstwo), czy niedochodowa
(non-profit), czy też każde działanie
ludzkie powinno być sprawne.

Sprawność

to:

robienie „rzeczy we właściwy sposób”

(Stoner, Wankel)

umiejętność właściwego działania,
umiejętność minimalizowania zużycia zasobów

przy osiąganiu celów organizacji

Prakseologia - nauka o sprawnym działaniu

(twórca T. Kotarbiński - „Traktat o dobrej robocie”)

1. Skuteczność

„robienie właściwych rzeczy”

(np. małych samochodów jeżeli jest na nie
zapotrzebowanie w danym momencie)

umiejętność wyboru właściwych

celów

Skuteczność jest warunkiem

niezbędnym sprawnego działania

Skutecznym jest więc takie działanie,

które prowadzi do zamierzonego celu.

Przykład

– cele - obniżka kosztów o 10%

• Ze względu na poziom skuteczności działania są:
• skuteczne - osiągamy zamierzony cel - gdy

koszty obniżyliśmy faktycznie o 10%

• nieskuteczne - nie osiągamy zamierzonego celu

– koszty obniżyliśmy tylko o np. 6%

• przeciwskuteczne - nie tylko nie osiągamy celu,

ale wręcz podjęte działania nas od niego oddalają
- koszty wzrosły o 3%

Dolny próg skuteczności

= dolna granica

skuteczności - taki poziom realizacji celu, poniżej
którego działanie jest nieskuteczne.

2. Korzystność

to różnica między uzyskanym wynikiem

użytkowym a kosztami działania

• Korzystne są tylko te działania,

dla których różnica W - K > 0

• W = K - działanie obojętne pod

względem korzyści

• W < K - działanie niekorzystne

wynik użytkowy (W) - koszty działania (K)

Relacje między skutecznością

a korzystnością:

• działanie skuteczne, ale niekorzystne (W<K),

np. zbudowano fabrykę - cel osiągnięto (skuteczność),

ale zanieczyszczenie środowiska przekracza dwukrotnie

zyski z produkcji

• działanie nieskuteczne, ale korzystne, np. student

uczył się do egzaminu w czytelni; egzamin oblał

(nie osiągnął celu – brak skuteczności), ale poznał

przyszłą żonę (korzystne W>K)

• działanie skuteczne i korzystne – przykład

działania sprawnego, np. student uczył się w czytelni

i zdał egzamin; zbudowano fabrykę, która spełnia normy

ochrony środowiska

• działanie nieskuteczne i niekorzystne, a więc

w pełni niesprawne, np. nie uczył się i nie zdał

egzaminu

3. Ekonomiczność

to iloraz wyniku użytkowego (W)
do kosztów działania (K)

(w prakseologii zarówno materialne, jak i moralne)

•

wynik użytkowy (W)

koszty działania (K)

•

W/K = 1 działanie obojętne z punktu

widzenia ekonomiczności

•

W/K < 1

działanie nieekonomiczne

> 1

Działanie

ekonomiczne

Aby jakieś działanie mogło być uznane

za sprawne, musi być przynajmniej

w minimalnym stopniu skuteczne,

a ponadto korzystne i ekonomiczne

• W praktyce dąży się do zwiększenie

ekonomiczności, czyli znalezienie bardziej
ekonomicznego sposobu działania nazywamy
ekonomizacją działań.

•

Jest to dążenie do maksymalizacji
przedstawionego wcześniej stosunku (W/K)

Formy ekonomizacji:

• Warianty wydajnościowe

W -> maximum

K constans

K -> maximum ∆ W> ∆ K

• Warianty oszczędnościowe

W constans

W -> minimum (ale wolniej)

K -> minimum

• Forma niealternatywna

W -> maximum
K -> minimum

Pytania kontrolne:

1. Istota (definicja) organizacji

2. Ujęcia organizacji (rzeczowe, czynnościowe, atrybutowe)

3. Istota i cechy charakterystyczne organizacji jako systemu

4. Istota i cechy charakterystyczne przedsiębiorstwa

5. Cykl działania zorganizowanego Le Chatelier’a

6. Sprawność działania i jej postaci (skuteczność,

korzystność ekonomiczność)