Ambasada RP w Pekinie
E-mail:
polska@public2.bta.net.cn
Wydział Ekonomiczny
Strona internetowa:
www.beijing.polemb.net
1
Górnictwo węgla kamiennego
w Chińskiej Republice Ludowej
Sektor górnictwa węgla kamiennego w Chińskiej Republice Ludowej jest bezpośrednio
związany z działaniami w zakresie zapewniania bezpieczeństwa energetycznego państwa.
Zatem omówienie jego specyfiki wymaga wstępu dot. konsumpcji surowców energetycznych
w Chinach.
1
1. Konsumpcja energii w Chinach
Działania w sektorze energetycznym są w Chińskiej Republice Ludowej objęte ścisłą kontrolą
państwa i obejmują m.in. wydobycie, transport i przetwórstwo surowców energetycznych.
Dominującą rolę w sektorze posiadają firmy państwowe. Współpraca z podmiotami spoza
kręgu rządowego dotyczy importu surowców energetycznych. Ostatnie trudności w
dostawach energii elektrycznej spowodowanych silnymi opadami śniegu w centralnych i
południowych Chinach (luty 2008 r.), jak i czasowe ograniczanie dostaw energii do części
rozwiniętych prowincji nadbrzeŜnych, wskazują na brak odpowiedniego poziomu rozwoju i
organizacji państwowego sektora energetycznego, co, jednakŜe, nie jest domeną jedynie
krajów rozwijających się.
Zapotrzebowanie na energię dynamicznie rośnie, co jest wynikiem szybkiego rozwoju
społeczno-gospodarczego Chin. Niektóre dane szacunkowe wskazują, Ŝe popyt na energię w
Chinach przekroczy poziom popytu w USA juŜ w 2010 r. Niemniej jednak poziom
konsumpcji energii na osobę wciąŜ pozostanie niewielki, w porównaniu z państwami wysoko
rozwiniętymi. Szacuje się, Ŝe w 2007 r. wyniósł on około 2,4 tony ekwiwalentu ropy (toe).
2
OECD szacuje, Ŝe w 2030 r. zapotrzebowanie na energię będzie na świecie o ponad 50%
wyŜsze niŜ obecnie, a 45% wzrostu spowodowane będzie rosnącą konsumpcją w Chinach i
Indiach. W tym okresie zapotrzebowanie w Chinach zwiększy się do 3,8 mld toe (wzrost
roczny, średnio 3,2%). Do 2015 r. ten wzrost będzie bardziej dynamiczny niŜ w latach 2015-
2030 i wynosić ma średnio 5,1 %. Wynika to z kontynuacji dynamicznego rozwoju przemysłu
cięŜkiego i chemicznego (HCI).
Ponadto, do 2030 Chiny będą musiały zainstalować dodatkowo 1300 GW mocy wytwórczych
energii elektrycznej, co oznacza więcej niŜ obecnie posiadanych przez USA. Szacuje się, Ŝe w
związku z powyŜszym naleŜy zainwestować w infrastrukturę wytwórczą i przesyłową ok.
3700 mld USD. Obecnie 70% energii wykorzystywana jest w przemyśle, gospodarstwa
domowe wykorzystują 10%, sektor handlowo-usługowy – 2%, a sektor transportowy – 7%.
3
1
Polityka energetyczna Chin została omówiona w opracowaniu z marca br. przygotowanym przez Wydział
Ekonomiczny Ambasady RP w Pekinie. Jego część dostępna jest na stronie
www.beijing.polemb.net
w zakładce
„Współpraca gospodarcza”.
2
. Toe – ton of oil equivalent – tona ekwiwalentu ropy zdefiniowana jako 41,868 GJ.
3
W krajach o średnich i niskich dochodach mieszkańców przemysł stanowi z reguły większą część konsumpcji
energii. Przypadek chiński nie odbiega od ogólnych trendów. Wraz ze wzrostem dochodu, udział konsumpcji
gospodarstw domowych, handlu i usług wzrasta, czego, naleŜy oczekiwać takŜe w przypadku gospodarki
chińskiej.
Ambasada RP w Pekinie
E-mail:
polska@public2.bta.net.cn
Wydział Ekonomiczny
Strona internetowa:
www.beijing.polemb.net
2
Zgodnie z prognozami Państwowej Komisji ds. Rozwoju i Reform (NDRC) w roku 2010
energy mix, czyli procentowe zestawienie źródeł konsumpcji i produkcji energii w Chińskiej
Republice Ludowej będzie wyglądał następująco:
Tabela 1:
Energy mix
Konsumpcja
Produkcja
Węgiel
Ropa naftowa
Gaz ziemny
Energia jądrowa
Hydroenergia
Inne sektory energii odnawialnej
66,1
20,5
5,3
0.9
6,8
0,4
Węgiel
Ropa naftowa
Gaz ziemny
Energia jądrowa
Hydroenergia
Inne sektory energii odnawialnej
74,7
11,3
5,0
1,0
7,5
0,5
W długim okresie węgiel pozostanie najwaŜniejszym źródłem energii, co wynika z
uwarunkowań geopolitycznych i potrzeby zachowania pewnego poziomu bezpieczeństwa
energetycznego. Zdecydowana większość zapotrzebowania na węgiel realizowana jest z
produkcji krajowej, podczas gdy ponad połowa potrzebnej ropy jest transportowana z
zagranicy. Niemniej jednak udział ropy naftowej w konsumpcji będzie rósł, podobnie jak
gazu ziemnego, energii jądrowej, energii odnawialnej i energii wodnej. W szczególności w
obrębie produkcji energii ze źródeł odnawialnych władze chińskie mają daleko zakrojone
plany rozwojowe.
Węgiel pokrywa obecnie 69,4% zapotrzebowania ChRL na surowce energetyczne. W 2007 r.
całkowita produkcja energii w Chinach, w przeliczeniu na jednostkę węgla (SCE),
4
wyniosła
2.186,98 mln ton i wzrosła o 9,3% w stosunku do 2006 r. W pierwszych pięciu miesiącach
2008 r. jej wielkość wyniosła 956,83 mln ton SCE. Władze chińskie uwaŜają, Ŝe obecnie
zaczęła maleć energochłonność chińskiej gospodarki. Zgodnie z danymi NBS, w 2007 r.
konsumpcja energii na kaŜde 10.000RMB wypracowanego PKB zmalała o 3,27%, w
porównaniu z 2006 r.
Obecne załoŜenia polityki energetycznej państwa zawarte w tzw. białej księdze są następujące:
•
Ochrona zasobów naturalnych poprzez działania na rzecz osiągnięcia zrównowaŜonego
rozwoju gospodarczego, dostosowanie struktury przemysłowej do nowoczesnych
standardów, rozwój technik zwiększenia efektywności energetycznej, poprawa działań
zarządczych, zwiększenie zakresu regulacji prawnych dotyczących ochrony środowiska;
•
Poleganie na własnych zasobach naturalnych poprzez rozszerzenie wachlarza
dostępnych surowców i usprawnienia w sieci dystrybucji;
•
Dywersyfikacja źródeł surowców poprzez zwiększenie eksploatacji złóŜ węgla,
przyspieszenie eksploatacji złóŜ ropy i gazu, działania na rzecz efektywnego
wykorzystania złóŜ gazu ziemnego, szersze wykorzystanie energii wodnej, nuklearnej,
oraz źródeł energii odnawialnej, zagwarantowanie stałych i płynnych dostaw surowców;
•
Zwiększenie roli badań i nowoczesnych technologii w rozwoju sektora na drodze ku
większej innowacyjności gospodarki oraz zwiększeniu moŜliwości absorpcji
importowanych technologii;
•
Ochrona środowiska naturalnego poprzez stworzenie instrumentów ochrony zasobów,
działania na rzecz zwiększenia świadomości środowiskowej społeczeństwa oraz
działania koordynujące zgodne z zasadami ochrony środowiska;
4
Tona SCE (standard coal equivalent) = ton of coal equivalent (tce); 1 tce = 0,7 toe.
Ambasada RP w Pekinie
E-mail:
polska@public2.bta.net.cn
Wydział Ekonomiczny
Strona internetowa:
www.beijing.polemb.net
3
•
Współpraca międzynarodowa na zasadach wzajemnego poszanowania, rozszerzania
zakresu wspólnych działań, w celu zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego i
stabilizacji sytuacji międzynarodowej.
2. Sektor górniczy w Chinach – rys ogólny
ZłoŜa węgla w Chinach szacuje się na ponad 1000 mld ton, co ma stanowić 13% światowych
zasobów węgla kamiennego. ChRL znajduje się w tym względzie w pierwszej trójce państw
na świecie – wraz z USA i Rosją. Dystrybucja zasobów posiada następujące cechy: (i)
pospolitość zasobów – ponad 60% powiatów, w tym zdecydowana większość prowincji i
regionów autonomicznych posiada złoŜa węgla; (ii) powszechniejsze występowanie na
Zachodzie i Północy niŜ na Południu i Wschodzie; (iii) relatywna koncentracja zasobów – 13
prowincji i regionów autonomicznych, Xinjiang, Mongolia Wewnętrzna, Shanxi, Shaanxi,
Ningxia, Gansu, Guizhou, Hebei, Henan, Anhui, Shandong, Yunnan oraz Heilongjiang
posiadają 96% wszystkich depozytów. Największe depozyty węgla znajdują się generalnie w
trzech miejscach; w części centralnej kraju, w regionie północno-wschodnim oraz na
Zachodzie. Ponadto stwierdzone depozyty są w południowo-centralnej części Chin.
Chiny są największym producentem i konsumentem węgla. Ilość wydobytego węgla
kształtowa się na poziomie 2.294,68 mln ton (2007 r.), co nie zaspakajało w pełni rynku
wewnętrznego, oraz 1013,27 mln ton (styczeń-maj 2008 r.). Wraz z Indiami, Chiny
konsumują 45% światowej produkcji węgla. Będziemy obserwować dynamiczny wzrost
konsumpcji do poziomu 2,7 mld ton w 2010 r., 3,3 mld ton w 2020 r., oraz 3,8 mld ton w
2030 r. W latach 2004-2030 wzrost zapotrzebowania na węgiel do celów produkcji energii
elektrycznej wynosił będzie corocznie 2,7%, a jego udział w całej konsumpcji węgla w
Chinach będzie się zwiększał, dlatego iŜ 70% wzrostu konsumpcji nośników energii w
badanym okresie będzie wynikało ze wzrostu zapotrzebowania na energię elektryczną.
Niemniej jednak, w 2030 r. import węgla zaspakajał będzie jedynie 3% zapotrzebowania, co
będzie stanowić 7% światowego handlu węglem, z uwagi na duŜe zasoby znajdujące się na
terenie Chin.
Chiny poszukują rynków, z których mogłyby węgiel importować. Obecny import ma miejsce
z Indonezji i Australii. W najbliŜszym czasie naleŜy oczekiwać wzmoŜonej działalności firm
chińskich na rynku mongolskim, gdzie stwierdzono znaczne zasoby węgla, których
miejscowa ludność, ze względu na ograniczoną populację, nie jest w stanie wykorzystać. Do
transportu mongolskiego węgla wykorzystana zostanie sieć kolejowa.
Mimo, Ŝe przez wiele lat to przemysł pozostawał głównym konsumentem węgla, juŜ teraz
marginalnie większa część wykorzystywana jest do produkcji energii elektrycznej.
Ambasada RP w Pekinie
E-mail:
polska@public2.bta.net.cn
Wydział Ekonomiczny
Strona internetowa:
www.beijing.polemb.net
4
Wykres 1: Zmiany w konsumpcji węgla w Chinach
Ź
ródło: China Statistical Yearbook
W Chinach istnieje ok. 25 tys. kopalń (w chwili obecnej ok.16 tys. małych).
Do największych
kopalń zalicza się:
•
Anhui- Huainan New District (30 mln ton wydobycia rocznego);
•
Shanxi-Datong Mining District Tashan (15 mln);
•
Guizhou- Panjiang Mining District Xiangshui (10 mln);
•
Shaanxi - Binchang Mining District (10 mln);
•
Yangquan Mining District Hanzhuang (6 mln);
•
Shouyang (6 mln);
•
Lu'an Mine District Tunliu (6 mln);
•
Jincheng Mine District Zhaozhuang (6 mln);
•
Xinji Mining District Xinjisan (5 mln);
•
Shandong-Xinwen Mining District Longgu (5 mln);
•
Henan_Pingdingshan Mining District Shoushanyi (3 mln)
W przeciwieństwie do rynku ropy naftowej i gazu ziemnego, rynek węgla nie jest
kontrolowany przez kilka wielkich przedsiębiorstw. Trzy największe firmy wytwarzają
jedynie 15% całej produkcji, a na rynku istnieją, oprócz firm państwowych, takŜe kolektywne
i prywatne. Największy na świecie konglomerat zajmujący się wydobyciem węgla Shenhua
Group posiada 9% rynku. Dwie kolejne to (w ramach 15% produkcji krajowej) China
National oraz Datong Coal.
Shenhua Group Corporation Limited to utworzona w 1995 r. firma państwowa, o wartości
aktywów prawie 14 mld USD, w tym wraz z firmami zaleŜnymi – 26 mld USD. Jest jedyną
korporacja chińską, w której roczne wydobycie przekracza 100 mln ton. Shenhua zajmuje się
nie tylko wydobyciem węgla, ale takŜe jego przetwórstwem i transportem. W skład grupy
wchodzą elektrownie o łącznej mocy 8,7 GW, terminale przeładunkowe w portach morskich
oraz sieć kolejowa. Od listopada 2004 r. jako China Shenhua Energy Ltd. Jest notowana na
giełdzie w Hongkongu.
Sektor górnictwa węgla kamiennego w Chinach boryka się z róŜnego typu problemami
wynikającymi z przyczyn geograficznych i strukturalnych. W szczególności w państwie o
Ambasada RP w Pekinie
E-mail:
polska@public2.bta.net.cn
Wydział Ekonomiczny
Strona internetowa:
www.beijing.polemb.net
5
relatywnie niskim poziomie rozwoju, gdzie pobyt na energię dynamicznie rośnie, te problemy
mają duŜe znaczenie dla moŜliwości rozwojowych.
•
Geografia. Umiejscowienie depozytów węgla nie pokrywa się z regionami, w których
zapotrzebowanie na energię elektryczną będzie się dynamicznie rozwijać, czyli, w
bogatszych, nadbrzeŜnych prowincjach. Koniecznym jest zatem stworzenie efektywnej
sieci transportowej. 50% transportu węgla odbywa się za pomocą kolei. Ograniczone
moŜliwości transportowe kolei powodują powaŜne ograniczenia, w efekcie, wydobycie
jest w pewnych regionach niŜsze niŜ realne moŜliwości, podczas gdy na obszarach
wysokiej konsumpcji dochodzi do przerw w dostawach energii. Chodzi tutaj przede
wszystkim o niewystarczającą przepustowość sieci w kierunku z prowincji Shanxi,
Shaanxi oraz Mongolii Wewnętrznej do prowincji nadbrzeŜnych. Rząd realizuje szerokie
plany zwiększania moŜliwości przesyłowych kolei, zgodnie z poniŜszą tabelą.
Tabela 2. Rozbudowa kolejowych linii przesyłowych
Linia
Trasa
Dystans
(km)
Projekt
Planowane
zakończenie
projektu
Docelowa
przepustowość
(w 10.000 ton
rocznie)
Jitong
Jining-Tongliao
942
Elektryfikacja
2008
2.500
Shitai
Shijiazhuang-Taiyuan
231
Konstrukcja linii
pasaŜerskiej
2008
10.000
Hanzhan
Handan-Zhanzhi
220
Elektryfikacja odcinka
w Hebei
2010
8.000
Taijiao
Taiyuan-Jiaozuo
434
Elektryfikacja odcinka
Xiuwen-Zhanzhi
2010
9.000
Longhai
Lanzhou-Lianyungang
1.735
UmoŜliwienie
poruszania się
szybszych pociągów
2008
10.000
Yanshi
Yanzhou-Shijiusuo
316
Dodatkowa linia
2010
10.000
Xikang
Xian-Ankang
260
Częściowa budowa
podwójnego torowiska
2010
7.600
Houxi
Xian-Houma
288
Elektryfikacja
2008
2.000
Ningxi
Nanjing-Xian
1.086
Elektryfikacja i budowa
podwójnego torowiska
2006
5.000
Podobne działania mają miejsce w sektorze transportu wodnego/morskiego węgla
kamiennego. Główne projekty to rozbudowa terminalu Shenhua w Tianjin, portu
Qinhuangdao, portu Cangzhou oraz portu Tangshan. Zakłada się, Ŝe do 2010 r. 520 mln ton
węgla rocznie będzie transportowana z portów północnych, w tym 490 mln z siedmiu
największych, zgodnie z poniŜszą tabelką. Do 2020 r. ma to być 690 mln ton rocznie.
Ambasada RP w Pekinie
E-mail:
polska@public2.bta.net.cn
Wydział Ekonomiczny
Strona internetowa:
www.beijing.polemb.net
6
Tabela 3: Siedem największych portów północnych
Plany do roku 2020 w zakresie transportu węgla kamiennego przedstawiają się następująco.
Tabela 4: Transport węgla (w 100 mln ton)
•
Ś
rodowisko naturalne. Stosunkowo przestarzałe metody produkcji oraz spalania węgla
wywierają systematycznie zwiększającą się presję na środowisko naturalne. Poziom jego
zanieczyszczenia z uwagi na urbanizację i industrializację kraju jest olbrzymi. Górnictwo
węgla kamiennego ma negatywny wpływ na dostępność i jakość i tak juŜ bardzo
ograniczonych zasobów wodnych. Ponadto, zanieczyszczenie powietrza w Chinach
powstaje głównie w wyniku spalania węgla kamiennego i taka sytuacja nie będzie ulegać
znaczącej poprawie w najbliŜszych latach. Według danych rządu chińskiego jednakŜe
prawie 100% instalacji energetycznych opalanych węglem posiada urządzenia filtrujące.
W ostatnim czasie duŜy nacisk jest kładziony na ochronę środowiska naturalnego oraz
dostosowanie istniejących instalacji do wymogów nowoczesnych norm środowiskowych.
•
Efektywność. W związku z tym, Ŝe prawie 40% węgla wydobywa się w małych kopaniach,
które często nie posiadają środków finansowych na zakup odpowiedniej jakości
technologii wydobywczych i maszyn, realne wykorzystanie eksploatowanych depozytów
jest często niŜsze niŜ 10-15%. Innymi słowy, przy zastosowaniu odpowiednich
technologii i maszyn, eksploatowanie pokładów węgla mogłoby być znacząco bardziej
efektywne. Jednocześnie presja na dostawy nośników energii powoduje często
niekontrolowane i chaotyczne zwiększanie wydobycia, co intensyfikuje problem
Przepustowość
(w 10.000 ton rocznie)
Faktyczny wolumen
przeładunku (w 10.000 ton)
2005
2006
2010
2005
Razem
38.500
44,400
59.500
35.001
Qinhuangdao
13.700
18.700
18.700
14.514
Tianjin
7.300
7.300
10.000
7.990
Cangzhou
7.500
8.000
11.000
6.725
Tangshan
3.000
3.000
11.000
1.377
Qingdao
2.300
2.300
2.300
936
Rizhao
2.500
2.500
2.500
2.014
Lianyungang
2.200
2.600
4.000
1.444
2005
2006
2010
2020
Chiny
22,05
23,25
27
33
Produkcja
3 główne zachodnie bazy
zaopatrzeniowe
9,69
11,02
14,5
18
12,88
-
18,36
25
Transport kolejowy
w tym za pomocą ogólnochińskich kolei państwowych
10,71
10,90
15,2
21
Transport drogowy
4,00
-
3,38
-
3,83
3,90
5,21
6,9
Transport morski z portów północnych
W tym z 7 głównych portów północnych
3,50
3,74
4,85
6,4
Transport z portów rzecznych
1,72
-
1,35
-
5,36
-
9,22
12.8
3,53
-
6,40
8,7
0,74
-
0,94
1,5
Transport kolejowy z trzech głównych zachodnich baz
zaopatrzeniowych
Trasa północna
Trasa środkowa
Trasa południowa
1,09
-
1,88
2,6
Ambasada RP w Pekinie
E-mail:
polska@public2.bta.net.cn
Wydział Ekonomiczny
Strona internetowa:
www.beijing.polemb.net
7
nieefektywnego wydobycia zasobów. Kontrola instytucji państwowych jest ograniczona,
co zwiększa problem nieracjonalnego wydobycia i nieefektywnego wykorzystania złóŜ.
W długiej perspektywie moŜe to okazać się kosztowne dla gospodarki, która nie moŜe
pozwolić sobie na strukturalny kryzys dostępności surowców energetycznych.
•
Bezpieczeństwo. Chiny notują jeden z najwyŜszych współczynników śmiertelności na tonę
wydobytego węgla na świecie. Rocznie kilka tysięcy górników ginie w wyniku zaniedbań
związanych z bezpieczeństwem pracy. W 2007 r. zginęło według danych oficjalnych
prawie 3800 górników.
3. Instytucje państwowe w sektorze
Z uwagi na znaczenie sektora górnictwa kamiennego dla Chin, w procesie „zarządzania”
sektorem uczestniczy wiele instytucji państwowych.
1. Ministerstwo Ziemi i Zasobów Naturalnych. Ministerstwo Ziemi i Zasobów Naturalnych
(Ministry of Land and Resources - MLR) powstało zgodnie z decyzją 9-tej Sesji
Ogólnochińskiego Zgromadzenia Deputowanych Ludowych (OZPL) w marcu 1998, kiedy
został zatwierdzony plan reorganizacji organów administracji, w których kompetencji
znajdowało się górnictwo. Istotą zmian było scentralizowanie instytucji państwowych
zajmujących się zasobami naturalnymi. Celem zmian było takŜe oddzielenie funkcji
administracyjnych od zarządzania przedsiębiorstwami i przekazanie tych ostatnich na
szczebel lokalny. W odniesieniu do przedsiębiorstw górniczych miało to przyczynić się do
zmian w mechanizmach funkcjonowania firm i do lepszego dostosowania tych
przedsiębiorstw do realiów gospodarki rynkowej. I tak Ministerstwo Geologii i Zasobów
Mineralnych (Ministry of Geology and Mineral Resources), Państwowe Biuro Administracji
Ziemi (State Bureau of Land Administration), Narodowe Biuro Oceanografii (National
Bureau of Oceanography) oraz Państwowe Biuro Kartografii (State Bureau of Surveying and
Mapping) zostały przekształcone w Ministerstwo Ziemi i Zasobów Naturalnych (MLR).
MLR jest odpowiedzialne za badanie, ewaluację, planowanie, zarządzanie, ochronę i
racjonalne uŜytkowanie ziemi, mineralnych, morskich i innych zasobów naturalnych. W
ostatnich latach ministerstwo to pełni aktywną rolę w sprawowaniu kontroli nad wdroŜeniem
ś
rodków przyjętych przez chiński rząd centralny mających na celu zacieśnienie kontroli nad
uŜytkowaniem ziemi.
Do podstawowych zadań MLR naleŜy:
•
Opracowywanie projektów i wydawanie przepisów prawnych dotyczących zarządzania
zasobami naturalnymi, a takŜe formułowanie załoŜeń polityki w tym zakresie, ustalania
standardów technicznych;
•
Opracowanie i realizacja planu zagospodarowania ziemi, katalogowanie zasobów
mineralnych, formułowanie planów ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów
naturalnych, ochrony przed zagroŜeniami geologicznymi oraz ochrona miejsc o waŜnym
znaczeniu geologicznym;
•
Nadzorowanie wprowadzania w Ŝycie przepisów administracyjnych dotyczących ziemi i
zasobów naturalnych. Posiada takŜe prawo rozstrzygania sporów dotyczących praw do
wykorzystania zasobów naturalnych;
•
Nadzorowanie i zarządzanie procesem zatwierdzania, rejestracji i licencjonowania praw
do badania i wydobycia surowców, a takŜe badanie i zatwierdzanie projektów dostępnych
dla inwestycji zagranicznych, zarządzanie zasobami naturalnymi i rezerwami,
gromadzenie danych geologicznych, a takŜe ustalanie i zatwierdzanie kryteriów
obowiązujących organizacje badające zasoby naturalne, zatwierdzanie kryteriów
Ambasada RP w Pekinie
E-mail:
polska@public2.bta.net.cn
Wydział Ekonomiczny
Strona internetowa:
www.beijing.polemb.net
8
obowiązujących instytucje odpowiedzialne za ocenę zdolności do przyznawania praw
górniczych;
•
Nadzorowanie działalności funduszy państwowych funkcjonujących w zakresie badań
geologicznych;
•
Organizacja współpracy z zagranicą w sprawach związanych z zasobami naturalnymi.
2.
Państwowa
Administracja
Bezpieczeństwa
Pracy.
Państwowa
Administracja
Bezpieczeństwa Pracy (State Administration of Work Safety - SAWS) jest agencją podległą
bezpośrednio Radzie Państwowej – rządowi (State Council) dla nadzoru oraz regulacji
bezpieczeństwa pracy. Do zadań SAWS naleŜy między innymi kierowanie całym nadzorem
nad bezpieczeństwem kopalń, w tym nadzór nad Państwową Administracją Bezpieczeństwa
Kopalń Węglowych. Jest to zatem najwaŜniejsza instytucja bezpośrednio związana z
górnictwem węgla kamiennego. Jej duŜe znaczenie wynika nie tylko z realizacji programów
przeciwdziałania wysokiej wypadkowości w kopalniach chińskich, ale takŜe z faktu przejęcia
kompetencji i personelu po likwidacji Ministerstwa Górnictwa.
NajwaŜniejsze zadania Państwowej Administracji Bezpieczeństwa Pracy w zakresie
bezpieczeństwa pracy obejmują:
•
Opracowywanie załoŜeń i realizacja polityki w sprawach bezpieczeństwa pracy.
Koordynacja działalności w tym zakresie centralnych i lokalnych instytucji państwowych,
a takŜe inspekcja i nadzór bezpieczeństwa pracy. Prowadzenie badań, organizacja i
koordynacja operacji ratunkowych w przypadku większych wypadków; nadzór nad i
koordynacja wdraŜania przepisów dotyczących bezpieczeństwa pracy;
•
Nadzorowanie i zarządzanie bezpieczeństwem pracy w Chinach; publikowanie informacji
poświęconych bezpieczeństwu pracy;
•
Nadzór nad produkcją niebezpiecznych substancji chemicznych i sztucznych ogni;
•
Kierowanie i koordynacja inspekcji bezpieczeństwa pracy na szczeblu ogólnokrajowym
oraz lokalnie;
•
Edukacja w zakresie bezpieczeństwa pracy na szczeblu ogólnokrajowym oraz lokalnie;
•
Nadzorowanie bezpieczeństwa pracy w zakładach produkcyjnych, kopalniach i
przedsiębiorstwach handlowych administrowanych przez rząd centralny oraz nadzór,
zgodnie z prawem, nad regulacją warunków bezpiecznej produkcji oraz stosownych
maszyn, materiałów oraz materiałów koniecznych dla utrzymywania odpowiedniego
poziomu bezpieczeństwa pracy;
•
Organizacja wdroŜenia systemu akredytacji certyfikowanych inŜynierów bezpieczeństwa
oraz nadzór nad jego funkcjonowaniem;
•
Współpraca z zagranicą na szczeblu rządów, międzynarodowych organizacji i organizacji
pozarządowych w obszarze bezpieczeństwa pracy.
3. Państwowa Administracja Bezpieczeństwa w Kopalniach Węgla. Państwowa Administracja
Bezpieczeństwa w Kopalniach Węgla (The State Administration of Coal Mine Safety –
SACMS) jest agencją Państwowej Administracji Bezpieczeństwa Pracy. Zadaniem tej agendy
jest wykonanie funkcji państwowych dotyczących nadzoru bezpieczeństwa w kopalniach
węgla. W jej skład wchodzą m.in. następujące departamenty: Departament Spraw Ogólnych
(Department of General Affairs), Departament Nadzoru i Inspekcji Bezpieczeństwa
(Department of Safety Supervision and Inspection) oraz Departament Dochodzeń
Powypadkowych (Department of Accident Investigation).
Ambasada RP w Pekinie
E-mail:
polska@public2.bta.net.cn
Wydział Ekonomiczny
Strona internetowa:
www.beijing.polemb.net
9
Do głównych zadań Państwowej Administracji Bezpieczeństwa w Kopalniach Węgla naleŜy:
•
Opracowywanie załoŜeń polityki bezpieczeństwa w kopalniach węgla, uczestnictwo w
tworzeniu przepisów i regulacji dotyczących bezpieczeństwa w kopalniach węgla oraz w
opracowywaniu standardów bezpieczeństwa, proponowanie programów dla podwyŜszenia
bezpieczeństwa w kopalniach węgla;
•
Wykonywanie praw rządu centralnego w zakresie monitorowania stanu bezpieczeństwa w
kopalniach. Nadzór nad wdroŜeniem przepisów bezpieczeństwa pracy, bezpieczeństwa
maszyn i obiektów oraz higieny miejsca pracy przez przedsiębiorstwa wydobywcze;
•
Wydawanie zaświadczeń o bezpieczeństwie w miejscu pracy i zaświadczeń o
bezpieczeństwie dla zdrowia. Przeprowadzanie kontroli bezpieczeństwa w kopalniach, w
tym regularnych i jednorazowych, jak równieŜ wprowadzanie środków na miejscu, w tym
wymierzanie kar, w celu zaradzenia pogwałceniom przepisów bezpieczeństwa w
kopalniach węgla;
•
Organizacja oraz uczestnictwo w dochodzeniach oraz postępowaniach w przypadku
większych wypadków w kopalniach węglowych. Kompetencja do zbierania i analizy
materiału dowodowego i danych dotyczących wypadków w kopalniach węglowych na
szczeblu krajowym oraz publikowanie informacji poświęconych bezpieczeństwu w
kopalniach na terenie Chin;
•
Kierowanie badaniami naukowymi poświeconymi bezpieczeństwu w kopalniach oraz
organizowanie
inspekcji
bezpieczeństwa
maszyn,
materiałów
oraz
narzędzi
wykorzystywanych w kopalniach węgla;
•
Wydawanie zaświadczeń bezpieczeństwa pracy w kopalniach węgla, certyfikowanie
kwalifikacji
bezpieczeństwa
menedŜerów
kopalń,
przeprowadzanie
szkoleń
i
certyfikowania pracowników kopalń, w tym operatów maszyn specjalnych;
•
Organizowanie kontroli i badań bezpieczeństwa obiektów w miejscach budowy kopalń
oraz postępowanie z tymi przedsiębiorstwami wydobywczymi, które nie spełniają
standardów bezpieczeństwa;
•
Przeprowadzanie inspekcji i kierowanie nadzorem nad bezpieczeństwem w kopalniach w
róŜnych regionach oraz nadzorowanie implementacji standardów bezpieczeństwa w
kopalniach, zamykanie kopalń, które nie spełniają standardów bezpieczeństwa, udzielanie
wskazówek dotyczących poprawy bezpieczeństwa;
•
Organizacja i koordynacja operacji ratunkowych w górnictwie.
4. Państwowa Komisja ds. Rozwoju i Reform (NDRC). NDRC jest jedną z najwaŜniejszych
instytucji szczebla ministerialnego zajmującą się gospodarką chińską. Powstała w 2003 r. w
wyniku połączenia resortu planowania z resortem restrukturyzacji systemu ekonomicznego
oraz komisji ds. gospodarki i handlu. NDRC ma szeroką administracyjną kontrolę nad
planowaniem w gospodarce chińskiej, czego waŜną częścią jest górnictwo, zatwierdzaniem
projektów inwestycyjnych i związanym z tym importem maszyn i urządzeń. Kompetencje te
mają ogromny, aczkolwiek pośredni, wpływ na kierunki rozwoju sektora górnictwa
węglowego w Chinach. NDRC jest ponadto, kluczową instytucją w kreowaniu polityki
energetycznej państwa.
5. Inne. (i) Kompetencje Ministerstwa Ochrony Środowiska w dziedzinie górnictwa polegają
na publikacji standardów i norm zanieczyszczenia, które obowiązywać powinny kopalnie i
zakłady przeróbki węgla. Ponadto tworzone w ministerstwie plany i programy ochrony
ś
rodowiska równieŜ odnoszą się do górnictwa. (ii) Z kolei kompetencje Ministerstwa Handlu
w dziedzinie górnictwa wiąŜą się z realizowaną przez ten resort polityką handlu
zagranicznego oraz polityką przyciągania inwestycji zagranicznych. (iii) Komisja ds. Nadzoru
i Zarządzania Majątkiem Państwowym (State Assets Supervision and Administration
Ambasada RP w Pekinie
E-mail:
polska@public2.bta.net.cn
Wydział Ekonomiczny
Strona internetowa:
www.beijing.polemb.net
10
Commission – SASAC) jest odpowiednikiem Ministerstwa Skarbu. Jej obowiązki polegają na
realizowaniu praw właścicielskich w przedsiębiorstwach państwowych. NaleŜy jednak
podkreślić, Ŝe duŜa część przedsiębiorstw górniczych nie podlega SASAC tylko władzom
lokalnym. (iv) Szereg innych instytucji centralnych w sposób pośredni zaangaŜowanych jest
w sektor górniczy w Chinach. NaleŜy do nich m.in.: Administracja ds. Standaryzacji (SAC),
China Intellectual Property Office zajmujący się patentami, Trademark Office podległy
Administracji ds. Przemysłu i Handlu, zajmujący się rejestracją znaków towarowych, a takŜe
sama Administracja ds. Przemysłu i Handlu, która rejestruje firmy w Chinach. Inne instytucje,
które z racji ceł (General Administration of Customs) oraz podatków (State Administration of
Taxation) równieŜ mają wpływ na przedsiębiorstwa górnicze.
4. Podstawy prawne i polityka rządu
Główne wytyczne polityki państwa w sektorze węgla kamiennego zostały zawarte w
realizowanym obecnie jedenastym planie pięcioletnim (2006-2010). NaleŜą do nich (i)
konsolidacja, integracja i zrównowaŜony rozwój sektora węglowego; (ii) innowacyjność; (iii)
polepszenie bezpieczeństwa i kontroli; (iv) optymalizacja struktury sektora poprzez
reorganizację i przegrupowanie kopalń; (v) ciągłe podnoszenie poziomu technologicznego;
(vi) stosowanie czystych technologii w procesie przetwórstwa węgla; (vii) ochrona
ś
rodowiska naturalnego. Generalnie obecny plan pięcioletni zakłada poprawę w
następujących działaniach: produkcja węgla, budowa kopalń, tworzenie przedsiębiorstw
sektorowych, kwalifikacje pracowników, bezpieczeństwo produkcji/pracy, oszczędność i
racjonalne gospodarowanie surowcami, ochrona środowiska.
W dniu 29 listopada 2007 r. zostały przedstawione najnowsze załoŜenia rządu wobec sektora
węglowego. Wobec rosnącego popytu na surowce energetyczne niezbędne stało się
zrestrukturyzowanie sektora, tak, aby był on w stanie zapewnić płynne i zwiększające się
dostawy w nadchodzących latach.
Restrukturyzacja, której większa cześć ma się zakończyć do 2010 r., polegać będzie na
konsolidacji grup produkcyjnych, tworząc w ten sposób wielkie holdingi zdolne do produkcji
nawet ponad 100 mln ton węgla rocznie kaŜdy. Przewiduje się utworzenie w najbliŜszym
czasie sześciu do ośmiu holdingów o zdolnościach produkcyjnych ponad 100 mln ton rocznie,
oraz ośmiu do dziesięciu holdingów o zdolnościach ponad 50 mln ton. Szacowane jest, Ŝe
grupy te będą w stanie zapewnić ponad połowę produkcji węgla w Chinach. Ma to na celu
eliminację najmniejszych kopalni (o wydobyciu poniŜej 30.000 ton rocznie), które co prawda
w chwili obecnej zapewniają prawie 1/3 wydobycia, lecz ze względu na niski poziom
inwestycji oraz przestarzałe techniki wydobywcze są mało rentowne oraz bardzo
niebezpieczne – dochodzi w nich do ponad 2/3 wszystkich wypadków w chińskich kopalniach.
W ciągu ostatnich trzech lat Państwowa Administracja Bezpieczeństwa Kopalń Węglowych
zamknęła 11.155 przedsiębiorstw ze względu na bardzo niski poziom bezpieczeństwa (stanowi
to 45% wszystkich kopalń w Chinach). Plany rządu uwzględniają dalszą redukcję liczby
małych przedsiębiorstw o ok. 5 tyś., których dotychczasowy udział w całkowitym wydobyciu
wynosił ok. 8%.
5
W ramach załoŜeń polityki rząd dąŜy do konsolidacji istniejących producentów lub wdroŜenia
nowych duŜych projektów górniczych. Proces ten będzie się odbywał o oparciu o kryteria
5
Cześć kopalń otwarto warunkowo ponownie w lutym 2008 r. na skutek wystąpienia niedoborów energii, w
wyniku największych od 50 lat opadów śniegu w centralnych i południowych Chinach.
Ambasada RP w Pekinie
E-mail:
polska@public2.bta.net.cn
Wydział Ekonomiczny
Strona internetowa:
www.beijing.polemb.net
11
zasobności złóŜ w poszczególnych prowincjach. Zgoda na utworzenie nowego
przedsiębiorstwa zostanie wydana po spełnieniu poniŜszych warunków:
•
W prowincjach o bogatych złoŜach przewidywane zdolności wydobywcze nowego,
pojedynczego przedsiębiorstwa nie mogą być niŜsze niŜ 1,2 mln ton rocznie;
•
W prowincjach o średnim natęŜeniu złóŜ zdolności wydobywcze nowego,
pojedynczego nowego przedsiębiorstwa nie mogą być niŜsze niŜ 0,3 mln ton rocznie;
•
W prowincjach ubogich w złoŜa zdolności wydobywcze nowego, pojedynczego
przedsiębiorstwa nie mogą być niŜsze niŜ 90.000 ton rocznie.
Ramy prawne regulujące działanie sektora górniczego w ChRL są określane poprzez ustawy i
rozporządzenia wydawane zarówno na szczeblu centralnym rządu przez m.in. Komitet
Sterujący Ogólnochińskiego Zgromadzenia Deputowanych Ludowych i podpisywane przez
prezydenta ChRL, jak równieŜ przez państwowe biura i instytuty im podległe. Akty prawne
regulujące działanie sektora moŜemy podzielić na pięć zasadniczych grup:
1. Podstawowe akty prawne:
•
Mineral Resources Law of the People's Republic Of China;
•
Coal Law of the People's Republic Of China;
•
Energy Conservation Law of the Republic of China;
•
Law of the People's Republic of China on Safety in Mines;
•
Rules for Implementation of the Mineral Resources Law of the People's Republic of
China;
•
Regulations for the Implementation of the Law of the People's Republic of China on
Safety in Mines;
•
Regulation for Registering to Explore for Mineral Resources Using the Block System;
•
Measures for the Registration Administration of Mineral Resources Exploitation;
•
Measures for Administrative Punishment of Coal Mines Security Supervision;
2. Akty prawne związane z załoŜeniem i prowadzeniem działalności gospodarczej
przedsiębiorstw w sektorze (w tym równieŜ przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym):
•
Law of the People's Republic of China on Work Safety;
•
Provisions of the People's Republic of China on the Financial Control of Chinese-
foreign Equity Joint Ventures;
•
Supplementary Provisions to the Provisions on the Establishment of Investment
Companies by Foreign Investors;
•
Provisions on the Establishment of Investment Companies by Foreign Investors;
•
Law of China on Foreign-related Economic Contracts;
•
Chinese-foreign Equity Joint Ventures Law;
•
Foreign-capital Enterprises Law;
•
Measures for the Administration of Transfer of Mineral Exploration Right and Mining
Right;
•
Decision of the State Council On Revising the Provisions on the Administration of
Collection of the Mineral Resources Compensation;
•
Labor Contract Law of the People’s Republic of China;
3. Rozporządzenia z zakresu prawa podatkowego:
•
Circular of the Ministry of Finance and the State Administration of Taxation on the
Applicable Taxation Policy of the Foreign Petroleum Companies Involved in
Exploitation of Coal Gas;
Ambasada RP w Pekinie
E-mail:
polska@public2.bta.net.cn
Wydział Ekonomiczny
Strona internetowa:
www.beijing.polemb.net
12
•
Income Tax Law of the People's Republic of China on Enterprises with Foreign
Investment and Foreign Enterprises;
•
Circular of the Ministry of Finance and the State Administration of Taxation on the
Business Tax Policies for Qualified Foreign Institutional Investors;
•
Circular on Relevant Issues concerning Refund of Enterprise Income Tax to Foreign
Investors for Reinvestments;
•
Notice of the State Administration of Taxation on Strengthening Tax Revenue
Administration in Coal Industry;
4. Rozporządzenia z zakresu ochrony środowiska naturalnego:
•
Environmental Protection Law of the People's Republic of China;
•
Law of the People's Republic of China on the Prevention and Control of Environmental
Pollution by Solid Wastes;
•
Announcement of SEPA, SDRC, MOFCOM, GAC and AQSIQ on the Issuance of
Guiding Rules for Identifying Solid Wastes;
5. Rozporządzenia z zakresu administrowania prawami do uŜytkowania ziemi:
•
Measures for the Administration of Preliminary Examination of the Land Used for
Construction Projects;
•
Regulations on the Implementation of the Land Administration Law of the People’s
Republic of China;
•
Measures for the Administration of Annual Plans on the Utilization of Land;
•
Land Administration Law of the People's Republic of China;
W celu zrównowaŜenia rozwoju sektora oraz zapewnienia płynnych dostaw na potrzeby
chińskiej gospodarki rząd wprowadził kilka nowych regulacji prawnych. Są to przede
wszystkim:
•
Zintegrowany plan zwiększenia efektywności wykorzystania energii oraz redukcji
zanieczyszczeń (listopad 2004);
•
Zaprzestanie stosowania ulg eksportowych dla 553 pozycji towarowych oraz
zmniejszenie skali ulg dla pozostałych 2268 pozycji towarowych, których proces
produkcji charakteryzuje się wysoką energochłonnością, wysokim zapotrzebowaniem
na surowce naturalne oraz wysokim zanieczyszczeniem środowiska (wrzesień 2006
oraz lipiec 2007);
•
Nowe regulacje prawne odnośnie wykorzystania gazu ziemnego (Natural Gas
Utilization Policy, wrzesień 2007);
•
Określenie załoŜeń polityki wobec przemysłu węglowego (1st Coal Industrial Policy,
listopad 2007);
•
Nowelizacja „Katalogu wytycznych dla inwestycji zagranicznych” (grudzień 2007);
•
Określenie polityki energetycznej Chin, tzw. Biała księga energetyki (grudzień 2007)
•
Wprowadzenie ceł eksportowych oraz jednoczesne zniesienie ceł importowych na 142
pozycje towarowe z zakresu surowców energetycznych (czerwiec 2007 oraz styczeń
2008);
W chwili obecnej, w zgodzie z załoŜeniami zawartymi w białej księdze energetyki,
przygotowywana jest nowa ustawa „Energy Conservation Law”. W dniu 3 grudnia 2007 r. jej
projekt został przedstawiony opinii publicznej, z terminem wnoszenia uwag do dnia 1 lutego
2008 r. Ustawa wejdzie w Ŝycie prawdopodobnie w 2009 r. Proces przygotowywania ustawy
spotkał się z duŜym zainteresowaniem ze strony specjalistów chińskich oraz zagranicznych. W
Ambasada RP w Pekinie
E-mail:
polska@public2.bta.net.cn
Wydział Ekonomiczny
Strona internetowa:
www.beijing.polemb.net
13
nowej ustawie znajduje się 15 rozdziałów oraz 140 artykułów poświęconych m.in. ogólnej
strategii rządu wobec sektora, strukturze zarządzania sektorem, systemowi cen, rezerwom
strategicznym. Do głównych problemów poruszanych w ustawie naleŜą:
•
Struktura zarządzania sektorem. Planowane jest, iŜ Departament Energii Rady
Państwowej będzie koordynował działania z zakresu przygotowywania i realizacji
narodowej polityki energetycznej. Pozostałe departamenty pracować będą nad
bieŜącymi zagadnieniami w ramach swoich kompetencji;
•
Rynkowy mechanizm cen. Rząd zamierza utworzyć rynkowy mechanizm cen, w oparciu
o rzeczywisty popyt i podaŜ w sektorze, efektywność wykorzystania energii oraz
koszty środowiskowe (rekultywacja zniszczeń, bieŜąca ochrona). W chwili obecnej
ceny węgla są uwolnione, jednakŜe wciąŜ utrzymuje się sztywna regulacja cen energii
elektrycznej. Zapisy nowej ustawy zakładają, Ŝe wszyscy uczestnicy rynku będą brać
udział w rynkowym mechanizmie cen. Teoretycznie powinno to spowodować
uwolnienie centralnie sterowanych cen na produkty sektora energetycznego;
•
Dostęp do zasobów surowców energetycznych na zasadach rynkowych. W chwili
obecnej dostęp do surowców naturalnych jest regulowany przez Radę Państwową w
uzgodnieniu z Ministerstwem Ziemi i Zasobów Naturalnych. Proponowany dostęp na
zasadach rynkowych dotyczyć będzie branŜ sprzedaŜy energii (hurtowej i detalicznej)
oraz importu i eksportu. Dzięki takim zapisom, eksperci uwaŜają, Ŝe będzie moŜliwe
zapewnienie większej stabilizacji systemu energetycznego;
•
System praw własności. Zmiany dotyczą systemu praw własności odnośnie zagadnień
związanych z bezpieczeństwem narodowym oraz gospodarką, choć większość udziałów
ewentualnych spółek z udziałem kapitału zagranicznego będzie w posiadaniu
państwowych spółek chińskich;
•
System rezerw energetycznych. Zakładane jest utworzenie systemu rezerw produktów
oraz surowców energetycznych na wypadek braków czy sytuacji kryzysowych.
Jednocześnie rząd będzie zachęcał przedsiębiorstwa do dobrowolnego tworzenia
własnych rezerw. Wykorzystanie rezerw będzie nadzorowane przez właściwe
departamenty i zatwierdzane przez Radę Państwową. Największe opady śniegu w
przeciągu ostatnich 50 lat w centralnych Chinach w styczniu i lutym 2008 r. bezlitośnie
obnaŜyły niedostatki systemu energetycznego ChRL. Łańcuch dostaw węgla został
przerwany, wystąpił brak rezerw surowców, co poskutkowało wstrzymaniem produkcji
elektryczności w wielu rejonach.
Dodatkowo spodziewane jest wprowadzenie w Ŝycie w 2008 r. nowego systemu
opodatkowania surowców energetycznych. Ma on na celu pomoc w osiągnięciu załoŜonych
przez rząd ChRL oszczędności w wykorzystaniu surowców (m.in. zmniejszenie o 10% emisji
zanieczyszczeń do 2010 r.). Dotychczas opodatkowanie surowców było niskie ze względu na
potrzebę wspierania rozwoju społeczno-gospodarczego. W przypadku węgla kamiennego
podatek zostanie podniesiony z 1% do 3%.
Ministerstwo Ziemi i Zasobów Naturalnych przygotowuje rozporządzenie na mocy, którego
kopalnie będą zobligowane do wnoszenia opłat za szkody powstałe w wyniku ich działalności.
Ś
rodki będą deponowane w funduszach środowiskowych, a następnie zwracane kopalniom po
przeprowadzonej przez nie rekultywacji terenów wokół miejsca prowadzenia działalności.
Wysokość opłat będzie naliczana stosownie do rocznych przychodów kopalń, uwzględniając
koszty rekultywacji terenów. Rozporządzenie ma wejść w Ŝycie w 2008 r.
RównieŜ w 2008 r. spodziewane jest wejście w Ŝycie kolejnych dwóch rozporządzeń: “General
Principles of Stipulation and Energy Conservation Standards System for Enterprises” oraz
Ambasada RP w Pekinie
E-mail:
polska@public2.bta.net.cn
Wydział Ekonomiczny
Strona internetowa:
www.beijing.polemb.net
14
„2008-2010 Standards Development Plan for Natural Resources Conservation and
Comprehensive Utilization”.
Wszystkie działania rządu ChRL w ostatnim czasie mają na celu przede wszystkim
zapewnienie ciągłości dostaw surowców energetycznych oraz zwiększenie efektywności ich
wykorzystania. Równie waŜnym czynnikiem staje się ograniczenie uciąŜliwości
ś
rodowiskowej sektora oraz ukierunkowanie inwestycji zagranicznych w zgodzie z
załoŜeniami rządu. Z uwagi na strategiczne znaczenie branŜy w gospodarce ChRL, w
najbliŜszej przyszłości nie są spodziewane fundamentalne zmiany regulacji prawnych.
W chwili obecnej w sektorze wydobywczym istnieje względna równowaga podaŜy i popytu.
PowyŜsze regulacje prawne zmieniają dotychczasową sytuację, wymuszając ograniczenie
eksportu węgla kamiennego z ChRL i jednocześnie zwiększenia jego importu. Taka polityka
wychodzi naprzeciw rosnącemu zapotrzebowaniu rynku chińskiego na surowce energetyczne.
W 2006 r. Chiny były eksporterem netto węgla na poziomie 20,55 mln ton. Wobec
zaprzestania subsydiowania eksportu we wrześniu 2006 r. oraz wprowadzeniu 5% ceł w
listopadzie 2006 r. sytuacja ulega stopniowemu odwróceniu. Dodatkowo od czerwca 2007 r.
zniesiono całkowicie dotychczasowe cła importowe (1%). Eksport węgla w 2007 r. osiągnął
poziom 53,17 mln ton, co oznacza spadek o 16% w stosunku do poprzedniego roku.
Jednocześnie import osiągnął poziom 51,02 mln ton, wzrost o 33,9%. W 2007 r. Chiny wciąŜ
były eksporterem netto węgla, jednakŜe drastycznie spadł tonaŜ, do 2,14 mln ton (o prawie
90% w stosunku do 2006 r.). Nowowprowadzone regulacje zdecydowanie zmieniają sytuację
w sektorze, w zgodzie z załoŜeniami rządu ChRL.
Katalog wytycznych dla inwestycji zagranicznych
(Catalogue for the Guidance of Foreign Investment Industries (Amended in 2007))
W dniu 1 grudnia 2007 r. wszedł w Ŝycie nowy katalog inwestycji zagranicznych. Zadaniem
wytycznych jest ukierunkowanie inwestycji zagranicznych w zgodzie z załoŜeniami polityki
rządu ChRL wobec poszczególnych sektorów. Katalog dzieli się na trzy części: (i) sektory
gospodarki, w których rząd zachęca do dokonywania inwestycji, (ii) sektory gospodarki, gdzie
inwestycje zagraniczne mają ograniczony charakter, (iii) sektory gospodarki zastrzeŜone, w
których nie będzie moŜna dokonywać inwestycji zagranicznych.
Generalnie najnowsze wytyczne zachęcają do inwestycji w branŜe i projekty związane z
ochroną środowiska naturalnego, zwiększające efektywność wykorzystania surowców
naturalnych, unowocześniające technologie „czystej” produkcji, czy projekty z zakresu
wykorzystania energii odnawialnej.
W części pierwszej Katalogu rząd chiński zachęca inwestorów zagranicznych do inwestycji
m.in. w następujących dziedzinach:
•
Poszukiwanie i eksploatację złóŜ gazu ziemnego (tylko na zasadach spółek joint-
venture);
•
Rozwój i wdraŜanie ekologicznych technik w kopalniach;
•
Produkcja wyrobów na bazie węgla kamiennego (tylko spółki joint-venture z
większościowym udziałem partnera chińskiego);
•
Produkcja specjalistycznego sprzętu dla sektora wydobywczego (sprzęt wydobywczy,
ładowarki, sprzęt do transportu, maszyny wspomagające, automatyczne systemy
wiertnicze i wydobywcze itp.);
•
Produkcja sprzętu bezpieczeństwa i nadzoru kopalń;
Ambasada RP w Pekinie
E-mail:
polska@public2.bta.net.cn
Wydział Ekonomiczny
Strona internetowa:
www.beijing.polemb.net
15
•
Produkcja maszyn do chemicznego przetwórstwa węgla kamiennego (tylko spółki
joint-venture);
•
Rozwój i produkcja sprzętu do kontroli zanieczyszczeń;
•
Rozwój i wykorzystanie produktów pochodzących z technik czystego przetwórstwa
węgla (m.in. gazyfikacja, skraplanie węgla);
Część druga Katalogu zawiera listę branŜ, w których dozwolone są inwestycje zagraniczne,
lecz ich rozwój jest ograniczony, np. poszukiwanie i eksploatacja rzadkich i specjalistycznych
odmian kopalin (partner chiński musi posiadać większość udziałów w spółkach joint-venture).
Ostatnia, trzecia część Katalogu zawiera listę zastrzeŜonych branŜ – w przypadku górnictwa są
to projekty z zakresu np. wydobycia materiałów radioaktywnych, czy rzadkich metali.
5. Rynek maszyn górniczych
Gwałtowny wzrost wydobycia węgla stymuluje wzrost potrzeb w zakresie sprzętu
wydobywczego, nie tylko maszyn pracujących bezpośrednio na przodkach, lecz całej
infrastruktury sprzętowej (m.in. równieŜ wyposaŜenia bezpieczeństwa). Solidne wyposaŜenie
sprzętowe jest gwarancją osiągnięcia stabilnego wzrostu wydobycia oraz jego właściwego
zabezpieczenia w zgodzie z lokalnymi normami bezpieczeństwa.
Regulacje prawne przyjęte w ostatnim czasie przez rząd ChRL mają na celu skłonienie
inwestorów zagranicznych do rozpoczęcia działalności gospodarczej na rynku chińskim.
Inwestorzy zagraniczni mogą zaoferować wysoko rozwinięte technologie, co będzie
korzystnie wpływało na rozwój sektora. W chwili obecnej ChRL koncentruje się na
działaniach z zakresu przyciągania i utylizacji nowoczesnych technologii, głównie poprzez
import zaawansowanych technologicznie maszyn. Osiągnięta dzięki temu znajomość technik
wykorzystywanych na rynkach międzynarodowych wspomagać ma wzrost innowacyjności
chińskiego sektora oraz przekładać się na podniesienie standardów produkcji na rynku
lokalnym.
Wzrost rynku maszyn górniczych pośrednio związany jest równieŜ z rozwojem innych
pokrewnych branŜ gospodarki (np. budownictwo z zakresu infrastruktury drogowej,
hydroenergetyka). BranŜe te zgłaszają zapotrzebowanie na sprzęt podobnej jakości i o
zbliŜonych specyfikacjach technicznych. Bardzo aktywne są branŜe związane z wydobyciem
rud metali oraz węgla kamiennego. Zapotrzebowanie na produkty tych branŜ stale rośnie, co
jest wynikiem gwałtownego rozwoju chińskiej gospodarki w ostatnich latach. Dodatkowym
czynnikiem napędzającym są stale zwiększające się ceny surowców. Wszystkie te aspekty
pozytywnie wpływają na chiński rynek maszyn górniczych. Rośnie potrzeba unowocześniania
parku maszynowego, tak, aby moŜliwe było zwiększanie wydajności produkcji oraz
bezpieczeństwa pracy. Inwestorzy zagraniczni powinni zdawać sobie sprawę, Ŝe w przypadku
maszyn importowanych partnerzy chińscy coraz częściej biorą pod uwagę obecność
przedstawicieli producenta na rynku lokalnym, gdyŜ ułatwia obsługę posprzedaŜną maszyn.
PoniewaŜ warunki geograficzne umiejscowienia depozytów mogą znacznie się róŜnić w
zaleŜności od miejsca wydobycia, obecność na rynku, pozwala szybko i właściwie reagować,
na specyficzne potrzeby lokalnych odbiorców.
Na podstawie danych za 2006 r. analitycy szacują, Ŝe prawie 78% chińskich elektrowni
elektrycznych opalana jest węglem a 36% gospodarstw domowych wykorzystuje węgiel. W
chwili obecnej rząd ChRL ocenia, Ŝe na przestrzeni kolejnych 30 – 50 lat, węgiel kamienny
pozostanie podstawą chińskiej gospodarki.
Ambasada RP w Pekinie
E-mail:
polska@public2.bta.net.cn
Wydział Ekonomiczny
Strona internetowa:
www.beijing.polemb.net
16
W 2005 r. szacowano, Ŝe 75% kopalń wykorzystywało w pracy sprzęt mechaniczny, a
dąŜeniem rządu ChRL było zapewnienie, iŜ do 2010 r. 85%-90% kopalń będzie w duŜym
stopniu „zmechanizowanych”. Plany te są w tej chwili nieaktualne z uwagi na masowe
zamykanie małych kopalń spowodowane brakiem przestrzegania w nich elementarnych zasad
bezpieczeństwa. Ogólnonarodowa kampania na rzecz poprawy bezpieczeństwa prowadzona
od połowy 2006 r. przyczyniła się do zamknięcia ponad 11 tysięcy małych kopalń.
6
WaŜnym
aspektem kampanii jest dąŜenie do unowocześniania wykorzystywanego sprzętu oraz
zwiększania róŜnorodności jego zastosowań, co stwarza nowe moŜliwości biznesowe dla
producentów, równieŜ zagranicznych.
Z uwagi na rozmaitość i niejednorodność sprzętu wykorzystywanego w górnictwie, niezwykle
trudno jest dokładnie ocenić całkowity potencjał rynku maszyn. Szacunki róŜnych instytucji
niekiedy znacznie się róŜnią. W chwili obecnej wartość rynku szacowana jest na ok. 1,5-1,8
mld USD rocznie i z uwagi na dąŜenie do restrukturyzacji i unowocześniania wyposaŜenia
przewiduje się, Ŝe będzie systematycznie rosła w kolejnych latach. Według najnowszych
szacunków ekspertów, chińscy producenci maszyn górniczych są w stanie pokryć
zapotrzebowanie rodzimego sektora w około 90% - 95%. Pozostała część wyposaŜenia jest
importowana z zagranicy. Do głównych krajów eksporterów sprzętu górniczego do Chin
naleŜą: Stany Zjednoczone, Niemcy, Wielka Brytania, Republika Południowej Afryki oraz
Japonia.
Sprzęt rodzimej produkcji wykorzystywany jest głównie w małych (są one stopniowo
zamykane z uwagi na niskie bezpieczeństwo) i średniej wielkości kopalniach. DuŜe spółki
węglowe, ze względu na wysokie obroty handlowe, przewidywalną sytuację finansową oraz
długoterminowe zobowiązania produkcyjne, są w stanie sfinansować zakup importowanych
maszyn. Przekłada się to dodatnio na ich stabilność produkcji oraz wzrost bezpieczeństwa
pracy. Przykładowo maszyny pracujące w kopalniach największego holdingu górniczego w
Chinach Shenhua Group w ponad 90% pochodzą z importu.
W ostatnich latach, ze względu na rosnące zapotrzebowanie ChRL na surowce energetyczne,
zwiększa się obecność chińskich przedsiębiorstw na rynkach zagranicznych, przede
wszystkim w Afryce oraz Ameryce Południowej. Zabezpieczenie dostaw dla dynamicznie
rozwijającej się gospodarki Chin jest postrzegane przez rząd priorytetowo. Przekłada się to
równieŜ na zwiększenie eksportu chińskich maszyn i technologii górniczych do krajów tam
połoŜonych. NiŜsze niŜ w Europie czy USA wymagania technologiczne tych krajów sprzyjają
wzrostowi wolumenu eksportu z Chin. Tendencja ta będzie się najprawdopodobniej
utrzymywać w najbliŜszych latach.
WyposaŜenie chińskich kopalni, w szczególności małych i średniej wielkości, w ocenie
ekspertów górniczych, jest opóźnione technologicznie o około 10 do 15 lat w stosunku do
najnowocześniejszych rozwiązań stosowanych w krajach zachodnich. Wpływa to negatywnie
na wydajność sektora, trwałość i jakość sprzętu, zagadnienia z zakresu ochrony środowiska
oraz bezpieczeństwo pracy. Dzięki „polityce otwarcia” kontynuowanej przez rząd ChRL od
1978 r. oraz intensywnemu importowi maszyn ze Stanów Zjednoczonych, chiński sektor
górnictwa w duŜym stopniu nadrobił zaległości w stosunku do krajów rozwiniętych, lecz w
chwili obecnej wobec gwałtownego wzrostu zapotrzebowania na produkty, wciąŜ nie jest w
stanie samodzielnie produkować zaawansowanego technologicznie sprzętu górniczego.
6
Patrz przypis nr 5.
Ambasada RP w Pekinie
E-mail:
polska@public2.bta.net.cn
Wydział Ekonomiczny
Strona internetowa:
www.beijing.polemb.net
17
Wykres 2: Ofiary śmiertelne w kopalniach
Największe
zaniedbania
występują
w
zakresie
bezpieczeństwa kopalń. W 2007 r. w róŜnego rodzaju
wypadkach poniosło śmierć 3.786 górników. Większość
wypadków śmiertelnych jest związana z wybuchem
gazu. DuŜej liczbie wypadków moŜna zapobiegać,
jednak zwykle zły stan techniczny sprzętu z zakresu
bezpieczeństwa lub jego zupełny brak na wyposaŜeniu
kopalń stoją temu na przeszkodzie.
Według Państwowej Administracji Bezpieczeństwa Kopalń Węglowych chińskie kopalnie
cierpią na niedoinwestowanie w dziedzinie bezpieczeństwa o szacowanej wartości około 6
mld USD. Rząd ChRL podejmuje działania mające na celu redukcję ilości wypadków,
głównie poprzez zamykanie najniebezpieczniejszych kopalń oraz regulacje skłaniające
kopalnie do inwestycji w bezpieczeństwo. W okresie 2005 – 2007 rząd centralny przeznaczył
ok. 9 mld RMB (1,24 mld USD) pochodzących z emisji obligacji skarbowych na
sfinansowanie poprawy bezpieczeństwa w największych państwowych spółkach. Dodatkowo
rządy lokalne poszczególnych prowincji przeznaczyły ok. 64 mld RMB (8,8 mld USD) na ten
sam cel. Przewiduje się, Ŝe w 2008 r. rząd centralny wyemituje kolejne obligacje skarbowe o
wartości 3 mld RMB, a rządy lokalne ok. 20 mld RMB na kontynuację programu
bezpieczeństwa. Stwarza to duŜe moŜliwości dla polskich przedsiębiorstw produkujących
odpowiedni sprzęt.
W chwili obecnej oczekiwania partnerów chińskich ulegają zmianie. Zamiast zakupów
pojedynczych maszyn poszukują oni rozwiązań kompletnych, tj. zaprojektowanie, budowa i
eksploatacja kopalń czy zaprojektowanie, budowa, instalacja oraz obsługa posprzedaŜna
integralnych systemów maszynowych. W przypadku Chin, gdzie ponad 97% to głębinowe
kopalnie węgla kamiennego, stwarza to moŜliwości ekspansji dla doświadczonych w tego
rodzaju warunkach wydobywczych, polskich przedsiębiorstw.
W Chinach moŜliwe są do wykorzystania róŜne modele biznesowe, np. budowa od zera
całego zakładu produkcyjnego, czy przejęcie udziałów (a co za tym idzie i rynku zbytu) w
chińskim przedsiębiorstwie. Właściwa strategia powinna uwzględniać specyfikę rynku
chińskiego, gdzie duŜo zaleŜy od bieŜącej obecności (biuro przedstawicielskie, zakład
produkcyjny w ChRL), cierpliwości i dąŜenia do osiągnięcia załoŜonych wyników, pomimo
napotykanych przeszkód.
Ze względu na wieloletnie doświadczenie w produkcji, a takŜe biorąc pod uwagę bieŜące i
przyszłe zapotrzebowanie rynku chińskiego, oceniamy, Ŝe polskie przedsiębiorstwa mogą
zwycięsko konkurować w następujących grupach towarowych z zakresu wyposaŜenia kopalń:
•
Maszyny i urządzenia mechaniczne (wraz z częściami zamiennymi);
•
Sprzęt elektryczny (wraz z częściami zamiennymi);
•
Wyroby gotowe (dostosowane do indywidualnych potrzeb zamawiającego):
- kombajny ścianowe;
- obudowy;
- przenośniki;
- systemy wykrywania i kontroli metanu;
- kable górnicze;
Ambasada RP w Pekinie
E-mail:
polska@public2.bta.net.cn
Wydział Ekonomiczny
Strona internetowa:
www.beijing.polemb.net
18
- łańcuchy napędowe do maszyn i urządzeń;
- sprzęt ratownictwa górniczego;
Pomimo znaczącej poprawy w branŜy produkcji energii elektrycznej, w porównaniu do lat
poprzednich, w Chinach wciąŜ występują sporadyczne brak elektryczności wywołane
przeciąŜeniem sieci oraz niedostateczną podaŜą. Dotyczy to głównie rejonów nadmorskich,
wschodnich i południowo-wschodnich, gdzie koncentrują się ośrodki przemysłu (prowincje
Jiangsu, Zhejiang, Fujian, Guangdong). W związku z tym, rząd ChRL zachęca do inwestycji i
budowy elektrowni energetycznych, co oddziaływuje na wzrost zapotrzebowania na węgiel
kamienny. Eksperci szacują, Ŝe do 2020 r. Chiny zainwestują ok. 150 mld USD w
infrastrukturę do wydobycia i przesyłu węgla. Inwestycje skupią się w sześciu obszarach, w
których pojawią się moŜliwości biznesowe dla zagranicznych przedsiębiorstw:
•
Budowa nowych kopalń oraz baz węglowych;
•
Działania na rzecz zwiększania bezpieczeństwa kopalń;
•
Wykorzystanie technik „czystego” przetwórstwa węgla kamiennego (m.in. washed-
coal);
•
Przetwórstwo węgla (gazyfikacja oraz skraplanie);
•
Wydobycie i wykorzystanie metanu (CBM – Coal Bed Methane);
•
Budowa elektrowni opalanych węglem w bezpośrednim sąsiedztwie kopalń.
6. Aneks*
Targi i konferencje o tematyce związanej z przemysłem wydobywczym w 2008 r.
Lp
Nazwa targów
Data
Miejsce
Uwagi
1.
China Non-Metallic Minerals
Exhibition & Conference 2008
11 – 13 marca
2008
Szanghaj,
Everbright
Convention &
Exhibition Centre
www.chinanonmetallic.com
2.
The 5th Annual China
Oil & Gas Summit
20 – 21 marca
2008
Pekin,
Shangri-la Hotel
www.ibgintl.com/events/cogs2008/
3.
China International Exhibition on
Equipment of Pipeline and Oil &
Gas Storage and Transportation
(CIPE)
7 – 9 kwietnia
2008
Pekin, New China
International
Exhibition Center
www.cipe.com.cn
4.
The 6th International Symposium
Geotechnical Aspects of
Underground Construction in Soft
Ground
10 – 12
kwietnia 2008
Szanghaj, Tongji
University, Sino-
French Center
www.tc28-shanghai.org
5.
Coaltrans China
14 – 15
kwietnia 2008
Pekin, Sofitel
Wanda Hotel
www.coaltrans.com
6.
The 11th China International
Metallurgical Industry Expo
3 – 6 czerwca
2008
Szanghaj, New
International
Exhibition Center
www.mm-china.net
7.
Asia Miner Summit
8 – 10 czerwca
2008
Hong Kong
www.asiaminer.com
8.
Mines and Money 2008
10 – 12
czerwca 2008
Hong Kong, Four
Seasons Hiotel
www.minesandmoney.com
9.
The 4th China International Coal
Equipment and
Mine Technical Equipment
Exhibition 2008
11-13 czerwca
2008
Pekin, China
International
Exhibition Center
www.ciceme.com
Ambasada RP w Pekinie
E-mail:
polska@public2.bta.net.cn
Wydział Ekonomiczny
Strona internetowa:
www.beijing.polemb.net
19
10.
10
th
International Symposium On
Landslides And Engineered Slopes
30 czerwca – 4
lipca 2008
Xian, Shaanxi
Guesthouse
www.landslide.iwhr.com
11.
The 5 th Xinjiang International
Coal Mining and Exploration
Technology & Equipment
Exhibition
22 – 24 lipca
2008
Urumqi, China Xi
njiang International
Fair Center
www.xjicme.com.cn
12.
CHINA POWER, OIL & GAS
2008
2 – 4 września
2008
Kanton, Pazhou
Exhibition
Complex
www.cpog08.events.pennnet.com
13.
XXIV International Mineral
Processing Congress
24 – 28
września 2008
Pekin, International
Convention Center
www.impc2008.org
14.
17th International Symposium on
Mine Planning and Equipment
Selection 2008 (MPES 2008)
20 – 23
października
2008
Pekin, International
Convention Center
www.mpesbeijing.com
15.
CHINA COAL EXPO 2008
4-7 listopada
2008
Beijing National
Agriculture
Exhibition Center
www.chinacoalexpo.com
16.
The 4th China International Hi-
tech Symposium on
Coal Conversion and
Coal Chemical Industry
5 – 6 listopada
2008
Pekin, Landmark
Hotel
www.chinacoalexpo.com
17.
CHINA MINING 2008
11-13 listopada
2008
Pekin, International
Convention Center
(BICC)
www.china-mining.com
18.
China Geo-Tech 2008
30 listopada
2008
Pekin, National
Agriculture
Exhibition Center
www.together-expo.com
* Opracowanie własne WE Pekin. PowyŜsza lista nie obejmuje wszystkich imprez targowych o tematyce
górnictwa organizowanych w ChRL w 2008 r. Więcej nt. targów i wystaw w Chinach moŜna znaleźć na stronie
Ambasady RP w Pekinie (
www.beijing.polemb.net
) w zakładce „Współpraca gospodarcza”.
Opracował:
Wydział Ekonomiczny Ambasady RP w Pekinie
Pekin, dn. 23 lipca 2008 r.