1
ANALIZA SKŁADU
PODSTAWOWEGO KARM DLA
ZWIERZĄT TOWARZYSZĄCYCH
Dorota Jamroz „Żywienie zwierząt i paszoznawstwo”
dr n. wet. KAZIMIERZ OBREMSKI
Katedra Prewencji Weterynaryjnej i Higieny Pasz
cz. 1 str. 405
– 409
cz. 2 str. 434
– 449 i 457 - 464
cz. 3 str. 357
2
Elementy budowy przewodu pokarmowego, które świadczą o mięsożerności psa:
1.
Silnie wykształcone kły, przystosowane do rozszarpywania pokarmu. Pokarm
roślinny zazwyczaj nie wymaga rozszarpywania.
2.
Zęby typu tnącego, nie przystosowane do dokładnego rozcierania jakiego wymaga pokarm
roślinny.
3.
Budowa stawu żuchwowego, która umożliwia ruchy w pionie. Brak możliwości ruchu w
poziomie uniemożliwia żucie, a tym samym dokładne rozcieranie pokarmu roślinnego.
Ryc. Prof. Dominique Grandjean „Podstawowe wiadomości o składnikach odżywczych – psy i koty.”
3
4.
Żołądek jednokomorowy, nie przystosowany do mikrobiologicznego rozkładu
włókna zawartego w pokarmach roślinnych.
5.
Bardzo krótki przewód pokarmowy i szybki pasaż treści nie pozwalają na dłuższe
przebywanie pokarmu w żołądku i jelitach - konieczność zapewnienia psu pokarmu o
wysokiej koncentracji energii i dużej strawności (mięso).
6.
Psy ras olbrzymich mają 2,5 razy mniejszy przewód pokarmowy niż psy ras małych, przez
co mniejsza jest także objętość całego przewodu pokarmowego (masa przewodu
pokarmowego u psów ras olbrzymich - 2,7% całkowitej masy ciała, podczas gdy u psów ras
małych aż 7%).
Ryc. Prof. Dominique Grandjean „Podstawowe wiadomości o składnikach odżywczych – psy i koty.”
4
Cele racjonalnego żywienia psów:
•
pokrycie zapotrzebowania na energię, witaminy, składniki mineralne (makro- i mikroelementy)
•
dostosowanie żywienia do okresu fizjologicznego:
•
okres spokoju (zapotrzebowania bytowego) – mało aktywne psy dorosłe poza okresem
rozrodczym, których potrzeby pokarmowe zbliżone są do zapotrzebowania bytowego
•
okres rozrodu – od 5 tyg. ciąży, laktacja, okres odchowu szczeniąt
•
okres odchowu młodzieży po odsadzeniu od matek (okres intensywnego wzrostu ciała i
okrywy włosowej
•
okres dużej aktywności fizycznej (psy pracujące, sportowe, zaprzęgowe, myśliwskie)
5
Żywienie ma cztery
podstawowe zadania:
1 - Rozwój oraz pokrycie zapotrzebowania bytowego:
Białka, sole mineralne, pierwiastki śladowe, witaminy oraz część lipidów
2 - Dostarczenie energii:
Tłuszcze oraz węglowodany.
3 - Dieta jako środek zapobiegawczy:
Dodatek specyficznych składników odżywczych do diety (przeciwutleniacze, glinka, itp.) - pomagają
zapobiegać schorzeniom nerek, stawów, przewodu pokarmowego, część z nich pełni w organizmie
rolę przeciwutleniaczy, spowalniając proces starzenia się.
4 - Żywienie jako środek terapeutyczny:
Niektóre składniki dodawane do karmy wykazują działanie wspomagające przebieg terapii czy
rekonwalescencji oraz pomagają zwierzęciu w walce z szeregiem dolegliwości.
6
Systemy oceny wartości pokarmowej i zapotrzebowania u
psów i kotów
Opierają się na systemie energii strawnej (ES) i metabolicznej (EM)
Wielkość spożycia energii przez psy i koty zależy od:
•
rasy
•
masy ciała
•
wieku
•
stanu zdrowia
•
stopnia wygłodzenia
•
od czynników psychicznych
•
stanu fizjologicznego (wzrost, ciąża laktacja)
•
czynników paszowych (wartości energetycznej, smakowitości karmy,
temperatury, stopnia rozdrobnienia)
7
Systemy oceny wartości pokarmowej i zapotrzebowania u
psów i kotów
Koty – większa koncentracja energii w karmie niż psy
Psy ras dużych – większa koncentracja energii i składników pokarmowych
Czy psy i koty wykazują zdolność regulowania pobrania paszy i
pokrycia zapotrzebowania na energię. Czy zawsze ?
Koncentrację składników pokarmowych dopasować do wielkości pobrania i strawności
Współczynnik Strawności Energii (WSE) 75% - okres spokoju płciowego i starości
WSE 80% - ciąża, laktacja
Wymagania energetyczne psów i kotów związane są głównie z ich aktywnością
fizyczną i temperamentem
8
Energetyczne wartościowanie karmy - psy
•
zawartość energii strawnej (ES) ze składu chemicznego karmy:
ES
kJ/kg
= 21,4 x B + 37,37 x T +14,57 x BW – 11,97 x W
ze składników strawnych:
ES
kJ
= 23,9 x Bs + 39,8 x Ts +17,5 x BWs + 20,1 x Ws
ES = EB
paszy
– EB
kału
EM = EB
paszy
– EB
kału
– EB
moczu
•
zawartość energii metabolicznej w karmach przemysłowych dla psów oblicza się na
podstawie składu chemicznego (zaw. s.m. ponad 86 %):
EM
kJ/kg
= 14,64 x B + 35,56 x T + 14,64 x BW
EM
MJ/kg
= 0,1632 x %B + 0,3222 x %T + 0,1255 x %BW – 0,2092
dla kotów:
9
Zastosowanie norm zapotrzebowania na energię w przeliczeniu na kilogram
metabolicznej masy ciała (kg
0,75
MMC). Daje to możliwość dokładniejszego
pokrycia potrzeb pokarmowych psów niż w przeliczeniu na masę ciała (kg MC).
Potrzeby energetyczne psa
na byt zwiększają się ze wzrostem powierzchni ciała
– zwiększenie powierzchni ciała psa odpowiada zwiększenie jego masy do potęgi
¾ - metaboliczna masa ciała (kg
0,75
MMC)
Zapotrzebowanie energ. psów bardzo dużych w przeliczeniu na kg m.c. jest
proporcjonalnie mniejsze niż u ras małych.
ok. 585 kJ/kg
0,75
– zap. bytowe młodych psów krótkowłosych w okresie spokoju
800 - 880 kJ/kg
0,75
– suki w ciąży – rasy miniaturowe – rasy bardzo duże
Obniżenie temp. z 22
o
do 5
o
C – wzrost zapotrzebowania o 60%
Potrzeby energetyczne kota
określa się jako ilość energii metabolicznej
wyrażonej kcal/kg m.c., którą otrzymuje w ciągu dnia i zależą od metabolicznej
masy ciała (MMC = MCkg
0,75
).
10
Wybrane składniki diety niezbędne do
prawidłowego funkcjonowania organizmu
psów i kotów
11
Aminokwasy w żywieniu psów i kotów
Aminokwasy egzogenne
Arginina
Histydyna
Izoleucyna
Leucyna
Lizyna
Metionina
Fenyloalanina
Tauryna (tylko dla kotów)
Tryptofan
Treonina
Walina
Aminokwasy endogenne
Alanina
Asparagina
Kwas asparaginowy
Cysteina
Glutamina
Kwas glutaminowy
Glicyna
Hydroksylizyna
Hydroksyprolina
Prolina
Seryna
Tyrozyna
BIAŁKO
BIAŁKO
•
budulec, materiał energetyczny komórki, enzymy, hormony, Ig
•
pies (wszystkożerca) – białko w co najmniej 50% pochodzenia zwierzęcego
zawierającego w większości aminokwasy egzogenne
•
karma sucha psów rosnących (min. wartości) – np. arginina 0,5%, lizyna 0,52%
•
białko o wysokiej wartości biologicznej - wysoka strawność i odpowiednia zawartość
niezbędnych aminokwasów: kazeina, jaja, białko mięsa oraz ryb, izolat sojowy
•
białko roślinne jest niepełnowartościowe, ale doskonale dostarcza masy azotowej
•
zapotrzebowanie wzrasta przy złej strawności – powinna wynosić 80%; duża
ilość włókna obniża strawność
12
BIAŁKO
•
kot (mięsożerca) – wysoka aktywność aminotransferazy alaninowej i
dehydrogenazy glutationowej (katabolizm aminokwasów) – pozwala na nadmiar
białka i ogranicza zmniejszenie białka w diecie;
•
aminokwasy siarkowe (intensywna przemiana lipidowa i kształtowanie
okrywy włosowej)
•
taurynę (kw. aminosulfonowy powstający w wyniku przemian aminokwasów
siarkowych) – znikoma synteza u kotów
13
koty wykazują duże zapotrzebowanie na:
arginina
– niska aktywność syntetazy pirolino-5-karboksylowej odpowiedzialnej za
syntezę ornityny z argininy, ograniczona zdolność przekształcania cytruliny w argininę w
cyklu mocznikowym (zakłócenie cyklu mocznikowego)
14
•
niedobór argininy, u kotów - w kilka godzin mogą wystąpić objawów zatrucia amoniakiem:
wymioty, nadmierne ślinienie i zaburzenia ze strony układu nerwowego.
•
u nowonarodzonych szczeniąt żywionych mlekiem o zbyt niskiej zawartości argininy
bardzo szybko dochodzi do rozwoju zaćmy
•
arginina jest prekursorem tlenku azotu (NO), regulującego napięcie naczyń krwionośnych
(ciśnienie i regulacja przepływu krwi)
Ryc. Prof. Dominique Grandjean „Podstawowe wiadomości o składnikach odżywczych – psy i koty.”
Rola tauryny w kocim organizmie:
kot traci dużo tauryny z moczem i z kałem
ponadto dużo tego aminokwasu jest rozkładane przez bakterie jelitowe
niezbędna do prawidłowego trawienia tłuszczów; sprzęga kwasy żółciowe przed
wydaleniem ich z wątroby (poprawia zdolności emulgujące tłuszcze w świetle
przewodu pokarmowego)
odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie serca (wzmacnia siłę skurczu serca)
zmiata wolne rodników
moduluje wewnątrzkomórkową homeostazy wapnia
konieczna do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania siatkówki
bierze udział w procesach związanych z rozrodem
nasila podstawowe wydzielanie wazopresyny i oksytocyny w części nerwowej
przysadki przez pobudzenie receptorów GABA-ergicznych
bierze udział w mechanizmie termoregulacji, wykazując działania hipotermiczne
pomaga transportować kreatynę do mięśni co powoduje jej bardziej efektywne
wykorzystanie, a także przyśpiesza regenerację mięśni po wysiłku
działa jak transmiter metaboliczny i ma dodatkowo efekt detoksykujący oraz
wzmacnia siłę skurczu serca.
15
Produkty bogate w taurynę
Tauryna zawarta jest w surowym mięsie (podczas gotowania przenika do
wywaru). Najbogatsze jej źródło to mięso gryzoni. Udowodniono, że w mysich
tuszkach jest jej 5-6 razy więcej niż np. w wołowinie.
Zawartość tauryny w 100g
produktu:
•
wołowina surowa – 44mg
•
filet z łososia – 13mg
•
dorsz – 31mg
•
mięso indyka – 20mg
•
wątroba drobiowa – 11mg
•
wątroba wołowa – 69mg
•
mleko kotki – 36mg
•
mleko kozie – 1mg
•
mleko kobiece – 4,2mg
16
SKUTKI NIEDOBORU TAURYNY U KOTÓW:
•
niedobór u kociąt odchowanych sztucznie, żywionych mlekiem
krowim
•
mała masa urodzeniowa kociąt, mniejszą witalność i przeżywalność
•
zmniejszenie tempa wzrostu
•
wady rozwojowe układu nerwowego i szkieletowego
•
obniżenie płodności kotek
•
zamieranie płodów
•
poronienia
•
degeneracja siatkówki
17
18
KAZEINA
•
najbardziej wartościowe źródło aminokwasów (wzrost, sierści, napięcie mięśni, układ immunologiczny, itd.).
•
w większych ilościach stosowana u zwierząt wrażliwych lub wymagających specjalnej diety (szczenięta,
kocięta przed i po odsadzeniu, zwierzęta o wrażliwym przewodzie pokarmowym, rekonwalescenci)
Kazeina - białko mleka izolowane na drodze koagulacji, podczas której oddzielana jest od pozostałych
składników mleka (laktozy), dzięki czemu zostaje strawiona przez psa czy kota. Obróbka termiczna zmniejsza
dostępność lizyny. Źródło białka dla pacjentów z encefalopatią wątrobową
Rola w organizmie.
Źródła występowania.
Kazeina występuje jedynie w
mleku krowim.
α-s
1
– kazeina
α-s
2
– kazeina
β – kazeina
•
bardzo wysoka strawność pozorna (ponad 90%)
•
z uwagi na dużą ilość niezbędnych aminokwasów - bardzo wysoką wartość biologiczną - białko
referencyjne w dietetyce.
Ryc. Prof. Dominique Grandjean „Podstawowe wiadomości o składnikach odżywczych – psy i koty.”
19
KOLAGEN
•
zawiera dużą ilość hydroksyproliny (aminokwasu, który może być syntetyzowany w organizmie), która
jest niezbędna m.in. do wzmocnienia struktur rogowych w organizmie.
•
występuje głównie w tkance łącznej oraz kostnej: ścięgna, powięzi, torebki stawowe, chrząstki,
substancja międzykomórkowa kości itp.
Źródła występowania.
Gotowane
mięso zawiera dużą ilość kolagenu,
w przeciwieństwie do ryb (ryby nie
potrzebują tkanki podporowej).
•
kolagen poddany obróbce termicznej, stanowi cenne źródło białka
•
nie dostarcza jednak organizmowi wszystkich niezbędnych aminokwasów - niską zawartość lizyny
oraz tryptofanu
•
surowy kolagen jest bardzo trudno strawny i może być przyczyną biegunki.
Ryc. Prof. Dominique Grandjean „Podstawowe wiadomości o składnikach odżywczych – psy i koty.”
20
WĘGLOWODANY
•
całkowity brak węglowodanów w diecie psa czy kota prowadzi do degeneracji
funkcji przewodu pokarmowego, nerwowości (są badania pokazujące wzrost
agresywności terytorialnej), resorpcji płodów u samic ciężarnych i umierania
noworodków podczas odkarmiania mlekiem
•
węglowodany, jako źródło energii w diecie to ważny komponent energetyczny
o zbliżonej wartości do białka
•
koty mogą być utrzymywane na diecie bezwęglowodanowej pod warunkiem
zapewnienia odpowiedniej ilości aminokwasów glukogennych (np. alanina,
arginina, cysteina, glicyna, prolina, seryna, histydyna)
•
aby skrobia została strawiona przez
psa czy kota, musi być poddana
obróbce termicznej (surowa ulega
fermentacji w jelicie grubym;
biegunka również przy
przekroczeniu zdolności
trawiennych enzymów przewodu
pokarmowego
Ryc. Prof. Dominique Grandjean „Podstawowe wiadomości o składnikach odżywczych – psy i koty.”
21
SKROBIA
•
skrobia - najbardziej rozpowszechniony węglowodan zapasowy w świecie
roślin (odpowiednik tłuszczu u zwierząt) - zbożach (ryż, kukurydza, jęczmień),
ziemniaki oraz w nasionach niektórych roślin strączkowych
Rola w organizmie.
Skrobia stanowi dla zwierząt źródło energii. W jelitach
zostaje rozłożona pod wpływem enzymów, a uwolnione cząsteczki glukozy są
wchłaniane do krwi.
Ziemniaki w żywieniu psów:
składnik diety eliminacyjnej stosowanej w alergii pokarmowej
składnik diety komercyjnej z białkiem ryb w żywieniu psów poddanych operacyjnemu
leczeniu przetok okołoodbytowych
w dietach domowych dla pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek-
dostarczają one pewne ilości witaminy C - 6,0–19,5 mg/100g (zawartość tych
składników jest wyższa w ziemniakach surowych niż w gotowanych, czyli takich,
które nadają się dla psów)
źródło szkodliwych glikoalkaloidów (α-solanina i α-czakonina); w dużych ilościach
związki te występują w zazieleniałych, skiełkowanych bulwach (200μg/g - ziemniaki
nie nadają się do celów spożywczych i na pasze)
22
Masa
Chude mię-
Olej rzepako-
Ziemniaki'" *
Masa
Chude mię-
O::ej rzepako-
Ziemniaki**
ciała (kg)
so* (g)
wy
(g)
ciał a (kg)
so* (g)
wy
(g)
1
50
1 m. łyż.
40
36
550
3 d. łyż.
750
2
75
1 m. łyż.
100
37
575
3 d. łyż.
750
3
100
1 m. łyż.
150
38
575
3 d. łyż.
750
4
125
2 m. łyż.
160
39
600
3 d. łyż.
800
5
150
2 m. łyż.
200
40
700
3 d. łyż.
700
6
175
2 m. łyż.
250
41
700
3 d. łyż.
700
7
180
1 d. lyż.
250
42
700
3 d. łyż.
750
8
200
1 d. łyż.
300
43
700
3 d. łyż.
800
9
225
l d. łyż.
300
44
700
3 d. łyż.
800
10
230
1 d. łyż.
350
45
700
3 d. łyż.
850
11
250
1 d. łyż.
370
46
750
3 d. łY7.
800
12
270
2 d. łyż.
300
47
750
3 d. łyż.
850
13
280
2 d. łyż.
300
48
800
3 d. łyż.
800
14
300
2 d. łyż.
300
49
800
3 d. łyż.
850
15
310
2 d. łyż.
350
50
800
3 d. łyż.
900
16
325
2 d. łyż.
400
51
800
3 d. łyż.
900
17
340
2 d. łyż.
400
52
800
4 d. łyż.
800
18
350
2 d. łyż.
450
53
850
4 d. łyż.
800
19
365
2 d. łyż.
450
54
850
4 d. łyż.
800
20
380
2 d. łyż.
500
55
850
4 d. łyż.
800
21
390
2 d. łyz.
501)
56
850
4-
cI. lyż.
90:)
22
400
2 d. łyż.
550
57
850
4 d. łyż.
900
23
410
2 d. łyż.
550
58
850
4 d. łyż.
900
24
425
2. d. łyż.
600
59
gSO
4,-
1. łyż.
900
25
450
2 d. łyż.
600
60
900
4 d. łyż.
900
26
450
2 d. łyż.
650
61
900
4 d. łyż.
900
27
450
2 d. łyż.
700
62
900
4 d. łyż.
900
28
475
2 d. łyż.
700
63
900
4 d. łyż.
1000
29
475
3 d. łyż.
600
64
900
4 d. łyż.
1000
30
500
3 d. łyż.
600
65
900
4 d. łyż.
1000
31
500
3 d. łyż.
650
66
950
4 d. łyż.
950
32
525
3 d. łyż.
650
67
950
4 d. łyż.
1000
33
525
3 d. łyż.
700
68
950
4 d. łyż.
1100
34
550
3 d. łyż.
700
69
1000
4 d. łyż.
1000
35
550
3 d. łyż.
700
70
1000
4 d. łyż.
1000
DIETA ELIMINACYJNA U PSÓW - dawki w zależności od masy ciała
Dawki stosowane w domowej diecie eliminacyjnej
(wg G. Blanc.hart, Krajowa Szkoła Weterynaryjna, Alfort/Paryż)
** Ziemniaki = gotowane, podawane ze skórką
m. łyż * Chude mięso (5% tłuszczu): konina, królik, kura,
indyk, wieprzowina (pieczone bez tłuszczu)
= łyżeczka do kawy; d. łyż.= łyżka stołowa
23
CELULOZA
Celuloza w diecie zapobiega, a nawet leczy otyłość, cukrzycę, zaparcia czy biegunki.
Włókno surowe, włókno całkowite
Rola w organizmie.
Rola włókna w organizmie zależy od jego rodzaju:
Źródła występowania.
Włókno to główny element budulcowy roślin o charakterze szkieletowym
(funkcja podporowa, nadanie kształtu).
•
włókno niestrawne - nierozpuszczalne (czysta celuloza, lignina) zalegając w jelitach, wpływa na
ich kurczliwość, usprawniając pracę przewodu pokarmowego.
•
włókno rozpuszczalne (pektyny, fruktooligosacharydy - FOS) wywiera korzystny wpływ na
samą błonę śluzową jelit (FOS, mannooligosacharydy - MOS).
Nadwaga.
W
iążąc wodę pęcznieje i wypełnia żołądek, przez co powoduje uczucie sytości,
ułatwiając w ten sposób walkę z otyłością.
Cukrzyca.
Opóźnia przemianę węglowodanów poprzez częściowe blokowanie dostępu glukozy
do krwi i pomaga w utrzymaniu stabilnego poziomu cukru we krwi.
Zapalenie okrężnicy.
Zwiększając objętość mas kałowych przyspiesza eliminację zalegających
niestrawionych resztek pokarmowych, przez co ogranicza ich toksyczne działanie na śluzówkę jelita.
Zatwardzenie.
K
arma o zwiększonej zawartości błonnika zwiększa absorpcję wody w jelicie, a
tym samym spowoduje rozrzedzenie mas kałowych oraz przyspieszenie perystaltyki jelit.
24
Procentowa zawartość włókna pokarmowego u psów
Faza rozwoju lub aktywności
% zawartość włókna w dawce psa
Szczenięta
2 - 3
Psy dorosłe
3 - 5
Psy ciężko pracujące i zaprzęgowe
2,5
– 3
Suki karmiące
3
– 4
W karmach dla kotów maksymalnie do 4% włókna
Nadmiar włókna obniża strawność innych składników paszy
25
FRUKTOOLIGOSACHARYDY, PREBIOTYKI (FOS)
FOS (wielocukier zbudowany z reszt fruktozowych) zapobiega biegunkom tła infekcyjnego (przerost
patogennych bakterii w jelitach). FOS stanowi materiał odżywczy dla komórek bł. śluzowej jelit, chroniąc je
przed zanikiem, zwłaszcza w obrębie jelita grubego. W nadmiarze, FOS mogą być przyczyną luźnych
stolców.
Rola w organizmie.
W wyniku fermentacji, FOS są bezpośrednim źródłem substancji odżywczych dla
komórek jelita grubego. Ten proces fermentacji sprzyja przede wszystkim rozwojowi specyficznej flory
bakteryjnej jelit (Bifidobacteriaceae, Lactobacillus), która wykazuje korzystny wpływ na stan zdrowia
przewodu pokarmowego:
Źródła występowania.
Buraki (pulpa buraczana), soja (całe ziarno), psyllium (uzyskiwane z ziarna zbóż),
cykoria (hydrolizowana). FOS mogą być także stosowane w formie bardziej oczyszczonej; cykoria
,
topinambur, karczochy, banany, czosnek, jęczmień, pszenica, cebula, liście buraka, pomidory, ryż; FOS
bakteryjne (Pseudomonas sp., Bacillus sp., Streptococcus sp) – lewan; FOS wytwarzane przez grzyby
nitkowate (Aspergillus)
•
hamuje rozwój patogennych bakterii (Clostridium, Staphylococcus,
Listeria, Escherichia, Salmonella, Shigella) – przez produkcję kwasu
mlekowego, octowego, H
2
O
2
oraz syntezę bakteriocyn
•
usprawnia trawienie oraz absorpcję składników odżywczych.
•
laktuloza (polimer fruktozo-glukozowy,
powstający podczas przemian laktozy),
•
inulina,
•
lizozym (muramidaza).
Inne probiotyki
:
Ryc. Prof. Dominique Grandjean „Podstawowe wiadomości o składnikach odżywczych – psy i koty.”
26
MANNOOLIGOSACHARYDY (MOS)
Rola w organizmie.
Wpływają korzystnie na przewód pokarmowy
:
MOS wpływają na równowagę flory bakteryjnej jelit oraz wykazują bezpośredni oraz pośredni
wpływ na stan zdrowia przewodu pokarmowego. Dzięki temu bardzo skutecznie zapobiegają
biegunce oraz innym zaburzeniom trawiennym tła infekcyjnego.
Źródła występowania.
MOS są składnikiem występującym w ścianie drożdży
.
MOS
IgA
Limfocyty B produkują IgA,
które gromadzą się na
powierzchni kosmków
jelitowych, co chroni przed
patogenami.
Mannooligosacharydy wspomagają
rozpoznawanie patogenów przez
komórki układu immunologicznego
w jelitach (kępki Peyera).
- zapobiegają rozwojowi patogennych bakterii, nie dopuszczając do ich osadzenia się na błonie śluzowej jelit;
- stymulują bezpośrednio układ immunologiczny, zwiększając efektywność walki z czynnikami patogennymi.
Ryc. Prof. Dominique Grandjean „Podstawowe wiadomości o składnikach odżywczych – psy i koty.”
27
LIPIDY
Źródła występowania.
Wśród tłuszczowców występują zarówno tłuszcze pochodzenia
zwierzęcego (np. masło, łój, słonina, jaja, tran) jak i roślinnego (np. nasiona roślin oleistych).
•
podstawowe źródło energii dla psów oraz kotów (1g lipidów dostarcza 9 kcal., czyli dwa i pół
razy więcej niż 1 g węglowodanów czy białek).
• rodzaj i jakość tłuszczu wpływa na apetyt i pobieranie pokarmu
•
są źródłem witamin i NNKT
Faza rozwoju lub aktywności
Zalecana ilość
tłuszczu w %
Szczenięta
18 - 22
Dorosłe psy niepracujące
14 - 18
Psy wystawiane
20
Psy sportowe lub zaprzęgowe
do 50
Psy otyłe
6 - 10
Psy starsze
10
Suki karmiące
18 - 22
Ryc. Prof. Dominique Grandjean „Podstawowe wiadomości o składnikach odżywczych – psy i koty.”
28
·
KWASY TŁUSZCZOWE
Krótkołańcuchowe nasycone kwasy tłuszczowe (od 6 do 11 atomów węgla) są doskonałym
źródłem szybko dostępnej energii dla psów aktywnych i cierpiących na cukrzycę.
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe zawarte w pokarmie ulegają degradacji pod
wpływem tlenu oraz temperatury w procesie jełczenia, tworząc niebezpieczne dla
organizmu kompleksy (dlatego do karm dodawane są przeciwutleniacze).
Ryc. Prof. Dominique Grandjean „Podstawowe wiadomości o składnikach odżywczych – psy i koty.”
29
KWASY TŁUSZCZOWE OMEGA 3
Rola w organizmie.
Źródła występowania.
Duże ilości kwasów omega 3 znajdują się w rybach (tran); można je
także znaleźć w ziarnach soi (olej).
są czynnikami o działaniu przeciwzapalnym, hamującymi syntezę np. prostaglandyn,
zwiększają wydolność psów aktywnych oraz poprawiają natlenowanie mózgu (zwłaszcza u starszych
zwierząt),
wpływają korzystnie na proces uczenia się u szczeniąt.
Ryc. Prof. Dominique Grandjean „Podstawowe wiadomości o składnikach odżywczych – psy i koty.”
30
KWASY TŁUSZCZOWE OMEGA 6
Rola w organizmie.
Niezbędne w syntezie prostaglandyn, wpływają korzystnie na stan zdrowia
skóry, wygląd włosa oraz układ rozrodczy zwierząt.
Źródła występowania.
Kwasy tłuszczowe z rodziny Omega 6
występują wyłącznie w roślinach (oleje roślinne)
najlepszym źródłem jest olej otrzymywany z kwiatów ogórecznika lekarskiego (wysoki poziom
kwasu gammalinolenowego)
starsze zwierzęta, a zwłaszcza koty, nie posiadają już enzymu niezbędnego do przekształcenia
kwasu linolenowego w gammalinolenowy.
Ryc. Prof. Dominique Grandjean „Podstawowe wiadomości o składnikach odżywczych – psy i koty.”
31
Efa Olie - preparat witaminowy poprawiający
wygląd sierści dla psów i kotów
Naturalny preparat odżywczy, wspomagający leczenie chorób
skóry dla psów i kotów:
przywraca właściwe proporcje (NNKT) serii omega-3 i
omega-6 w organizmie psa lub kota
zapobiega chorobom skóry (wypadanie sierści, alergie
skórne, egzemy, uczulenia, łupież...)
wspomaga leczenie dermatologiczne
poprawia wygląd skóry i okrywy włosowej
Skład:
1 ml preparatu zawiera:
Kwas eikozapentaenowy (EPA) 80 mg
Kwas dokozaheksaenowy (DHA) 80 mg
Kwas gamma-linolenowy (GLA) 8 mg
Kwas linolowy 60 mg
Kwas linolenowy 40 mg
Biotyna 10 mcg
D-panthenol 2 mg
DL-alfa-tokoferol 2 mg
32
POLIFENOLE
substancje występujące w roślinach (kwasy organiczne pochodne kw. dihydroksybenzoesowego i kw.
dihydroksycynamonowego, pochodne flawonu oraz flawonoidy i izoflawonoidy, pochodne stilbenu,
katechiny, kumaryny, antocyjany, lignany, ligniny)
bardzo silne działanie przeciwutleniające w organizmie.
Rola w organizmie.
Walcząc z wolnymi rodnikami, a zwłaszcza chroniąc DNA przed potencjalną
destrukcją czy mutacjami, polifenole działają bardzo skutecznie w obrębie wnętrza komórki.
Źródła występowania.
Występują powszechnie w roślinach,
zarówno w korzeniach, jak i w
liściach oraz owocach. Polifenole o
najsilniejszym działaniu występują
w zielonej herbacie, winogronach,
niektórych wodorostach oraz w
oliwkach.
Ryc. Prof. Dominique Grandjean „Podstawowe wiadomości o składnikach odżywczych – psy i koty.”
33
ŹRÓDŁA POLIFENOLI
Flawonole
kwercetyna
kemferol
cebula, sałata, brokuły, ciemne
winogrona, jabłka, herbata,
brokuły, grejpfrut, czarna herbata
Flawony
luteolina
apigenina
seler, cytryny, czerwona papryka
seler, pietruszka
Flawanony
hesperetyna
naryngenina
pomarańcze
grejpfruty
Flawanole
(+)-katechina
(-)-epikatechina
proantocyjanidyny
jabłka, winogrona, czerwone wino,
herbata, czekolada
Izoflawony
genisteina
daidzeina
soja, produkty sojowe, warzywa
strączkowe
Antocyjany
cyjanidyna
delfinidyna
owoce: czarnej porzeczki, truskawki,
winorośli, wiśni, bzu czarnego,
owoce: aronii, borówki czernicy
Fenolokwasy
kwas kawowy
kwas chlorogenowy
kwas ferulowy
białe winogrona, oliwki, kapusta
jabłka, wiśnie, pomidory, brzoskwinie,
gruszki,
zboża, pomidory, szparagi
34
ZEOLITY
zeolit dodany do karmy pomaga w zapobieganiu oraz w terapii biegunki (zdolność wchłaniania
nadmiaru wody w przewodzie pokarmowym, zdolność wiązania toksyn odpowiedzialnych za
zwiększone wydzielanie wody przez ścianę jelit)
Zeolit jest glinką - naturalnym minerałem tworzącym mikroskopijną warstwę glinokrzemianu.
Stosowany jest w terapii biegunek, podobnie jak inne glinokrzemiany (np. bentonit, kaoliny). Zeolit jest
nierozpuszczalny w wodzie i w porównaniu do innych glinek jest bardziej porowaty, dzięki czemu może
pochłaniać objętość stanowiącą 50% swojej własnej objętości, - posiada bardzo dużą powierzchnię
wymiany (ponad 100 m
2
na gram!).
Źródła wystepowania.
Zeolit, podobnie jak inne glinki, występuje
w naturze w postaci oczyszczonej.
Rola w organizmie.
Zeolit działa w obrębie przewodu pokarmowego
na trzy sposoby:
- tworzy warstwę ochronną na powierzchni błony śluzowej jelit;
- wchłania nadmiar wody;
- wchłania substancje toksyczne.
W żaden sposób nie wpływa jednak na wchłanianie składników odżywczych przez przewód
pokarmowy. Wpływa natomiast na strukturę kości, sprzyjając wchłanianiu wapnia.
Ryc. Prof. Dominique Grandjean „Podstawowe wiadomości o składnikach odżywczych – psy i koty.”
35
Podział ras psów na grupy ze względu na masę ciała
(Barteczko, 1997; Mayer, 1990)
Grupa psów
Masa ciała
psa (MC, kg)
Metaboliczna
masa ciała
(MMC, kg
0,75
)
Wybrane rasy psów
I Rasy miniaturowe
do 5
do 3,34
chihuahua, yorkshire-terier, pudel
miniaturowy, maltańczyk, papillon,
pekińczyk, pinczer i sznaucer
miniaturowy
II Rasy małe
6-15
3,83-7,62
skye-terier, mops, foksterier, pinczer,
jamnik, szkocki-terier, puli, cocker
spaniel, beagle, bedington i west-
highland-terier
III Rasy średnie
16-27
8,0-11,84
airedale-
terier, sznaucer średni,
bulterier, syberyjski husky, chow-chow,
collie, buldog, dalmatyńczyk
IV Rasy duże
28-45
12,17-17,37
chart afgański, basset, bobtail, borzoj,
hovawart, pointer, bokser, owczarek
niemiecki, doberman, alaskan-
malamute, sznaucer duży, seter
V Rasy bardzo duże
powyżej 46
powyżej 17,66
rottweiler, pies berneński, fila-brasileiro,
mastif, owczarek pirenejski i kaukaski,
bernardyn, dog niemiecki i argentyński,
nowofunland, wilczarz
36
Wyszczególnienie
Składniki
białko
(%)
tłuszcz
(%)
energia metaboliczna
(kcal/100g)
PSY
Karmy wilgotne
Karmy konserwowe
Karmy suche
KOTY
Karmy wilgotne
Karmy suche
8 - 10
10
22
9 - 11
30
2 - 8
6
7
4-7
7
81 - 117
149
340
37 - 47
312
Zawartość składników pokarmowych w niektórych karmach
dla psów i kotów (Waltham, 1992)
37
Wyszczególnienie
Okres spokoju
(zapotrzebowa
nia bytowego)
Okres
wzrostu i
laktacji
Okres dużego
wysiłku
fizycznego
Okres ciąży i
starości
ES, minimum
(kcal/kg)
(MJ/kg)
3800
(15,9)
4250
(17,8)
4600
(19,2)
4100
(17,1)
EM, minimum
(kcal/kg)
(MJ/kg)
3500
(14,6)
3900
(16,3)
4200
(17,6)
3750
(15,7)
Białko ogólne (%)
15 - 22
min. 29
min. 25
min. 18 - 25
Tłuszcz surowy (%)
min. 8
min. 17
min. 23
min. 10
Włókno surowe (%)
do 5
do 4
do 4
do 5
Ca (%)
0,5
– 0,9
1,0
– 1,8
0,8
– 1,5
0,5
– 0,8
P (%)
0,4
– 0,8
0,8
– 1,6
0,6
– 1,2
0,4
– 0,7
Na (%)
0,2
– 0,5
0,3
– 0,7
0,3
– 0,6
0,2
– 0,4
Orientacyjna zawartość energii strawnej (ES) i metabolicznej (EM) oraz
składników pokarmowych w suchej masie karmy pełnoskładnikowej dla
psów w różnych okresach fizjologicznych)
38
Podział karm dla psów i kotów wg. zawartości wody i metod
konserwowania:
•
karmy suche
5 – 12 % wody
•
karmy półwilgotne
15 – 20 % wody
•
karmy konserwowe
72 – 85 % wody
•
karmy mrożone
60 – 80 % wody
•
karmy wilgotne
75 – 80 % wody
39
Praktyczne obliczenie dobowej dawki pokarmowej i jej składu.
Suka owczarek niemiecki, waga 34 kg, szóstym tydzień ciąży, utrzymywana w kojcu na
świeżym powietrzu, marzec, klimat umiarkowany, suka nie pracuje.
1. Obliczamy masę metaboliczna suki (34 kg)
0,75
= 14,08
2. Zapotrzebowanie podstawowe na energię wynosi 125 kcal na kilogram masy metabolicznej.
3. Uwzględniając poprawki na stan fizjologiczny (ciąża) zapotrzebowanie podstawowe musimy
pomnożyć przez 1,2 a ze względu na warunki utrzymania jeszcze mnożymy przez 1,15.
4. Ostatecznie zapotrzebowanie energetyczne naszej przykładowej suki wynosi 125 x 1,2 x 1,15 x
14,08 = 2428 kilokalorii na dobę.
Teraz musimy obliczyć ile gotowej karmy przemysłowej na dobę powinniśmy podać ciężarnej.
Z opakowania karmy dla suk ciężarnych i karmiących (najczęściej jest to ta sama karma jak dla psów
aktywnych, pracujących) odczytujemy, że w kilogramie tej karmy jest 3900 kcal.
1000g karmy ma wartość energetyczną 3900kcal x gram karmy ma wartość energetyczną 2428kcal X =
(2428 x 1000) : 3900 x = 622 gramy
Analogicznie postępujemy przy wyliczaniu ilości karmy wilgotnej zawartej w puszkach, pamiętając,
że ma to być karma pełnoporcjowa dla suk w ciąży (lub psów aktywnych pracujących).
Wartość energetyczna: np. karma zawiera 32% białka brutto, 20% tłuszczu i 32% węglowodanów.
(32 x 3,5kcal) + (20 x 8,6kcal) + (32 x 3,5kcal) = 396 kcal.
Czyli w kilogramie naszej karmy znajduje się 3960 kcal energii
40
Przy żywieniu składnikami tradycyjnymi.
700 g chudej wołowiny
300 g suchego ryżu
400 g marchwi
10 g oleju słonecznikowego
ok. 10 g preparatu mineralno – witaminowego
Odpowiednie do zapotrzebowania naszej ciężarnej suki ilość białka, tłuszczów,
węglowodanów i składników mineralnych oraz niezbędna wartość energetyczna.
41
Dieta BARF (surowe mięso, kości, warzywa i owoce), czy sucha karma?
•
Brak amylazy w ślinie
•
Jeśli w suchej karmie brakuje jakiegoś składnika (lub jest w złych proporcjach), to brakuje
go w każdym posiłku psa.
•
Głównym składnikiem suchych karm są zboża - białko zwierzęce jest 6 razy lepiej
przyswajalne przez psa niż roślinne.
•
Surowe mięso zawiera ok. 60% wody, sucha karma wcale.
•
Naturalny pokarm jest prawie w całości przyswajalny, więc odchody psów żywionych
barfem są mniejsze niż na suchej karmie.
•
Pies ma naturalną potrzebę darcia, szarpania, gryzienia.
•
Pies żywiony mięsem na niskie pH żołądka
•
Podczas gryzienia kości, następuje stymulacja nosa, ale również mózgu.
•
Pomimo składu podanego na opakowaniu suchej karmy, człowiek tak naprawdę nie wie co
ona zawiera.
Dieta BARF jest alternatywą dla tradycyjnego sposobu żywienia psów. BARF to skrót od
angielskiej nazwy „Biologically Appropriate Raw Food”, co oznacza „odpowiedni
biologicznie surowy pokarm”.
42
BARF wołowina
Wołowina, dobrze zmielone kości wołowe, wątroba
wołowa, całe jajko, kefir, brokuły, seler, szpinak,
marchewka, zmielone siemię lniane, karczoch,
suszone liście lucerny, nerka wołowa, serce wołowe,
niebielone flaki wołowe, jabłko, gruszka, grapefruit,
pomarańcza, suszone wodorosty, czosnek, pieprz.
Analiza odżywcza:
Czyste proteiny minimum 14.0%
Czysty tłuszcz minimum 18.9%
Czysty błonnik maximum 2.85%
Wilgotność maximum 55.6%
Wapń minimum 2.41%
Fosfor minimum 1.28%
BARF jagnięcina
Jagnięcina, dobrze zmielone kości jagnięce, wątroba
wołowa, całe jajko, kefir, brokuły, seler, szpinak,
marchewka, zmielone siemię lniane, karczoch,
suszone liście lucerny, nerka wołowa, serce wołowe,
niebielone flaki wołowe, jabłko, gruszka, grapefruit,
pomarańcza, suszone wodorosty, czosnek, pieprz.
Analiza odżywcza:
Czyste proteiny minimum 17.5%
Czysty tłuszcz minimum 16.9%
Czysty błonnik maximum 2.18%
Wilgotność maximum 51.0%
Wapń minimum 3.75%
Fosfor minimum 1.87%
43
Przed gotowaniem
Po gotowaniu
waga g
białko %
waga g
białko %
mięso
600
60%
231
23%
mączka kostna
160
16%
308
31%
kukurydza
140
14%
269
37%
dodatki
100
10%
192
19%
Zawiera kurczaka = zawiera 4% kurczaka (np. pióra)
Z kurczakiem = 4 -14 % kurczaka (np. pióra)
Rich In chicken = 14 - 26% kurczaka (np. pióra)
Paste of chicken = 26 – 100% kurczaka (np. pióra)
Made of chicken = 100% kurczaka (np. pióra)
Made of chicken meat – zawiera faktyczne mięso z kurczaka